Hoe Polen ten onder ging
Urk weldra met den vasten wal
verbonden
80ste Jaargang
LEIDSCH DAGBLAD, Dinsdag 26 September 1939
Derde Blad No. 24388
De Noordoostpolder in 1941 gereed?
De Duitsche vleugels deden hun werk grondig
VRAGENRUBRIEK
/CUEEP/
TJEJNCEN
NOG IS ER EEN GAT VAN ONGEVEER 500 METER, DAT ECHTER DAGELIJKS KLEINER WORDT.
(Van een spectalen verslaggever)
Iets te zien ontstaan of te zien groeien
heeft altijd wat fascineerends, maar niet
altijd is het den leek gegeven het proces,
hetwelk zich voltrekt, nauwkeurig te vol
gen. Dikwijls zijn het ingewikkelde machi
nes, welke uit „niets, iets" maken, maar
wat zich tusschen begin- en eindstadium
heeft afgespeeld, blijft vooralsnog een
raadsel.
Bij het maken van dijken is dat anders;
leder, die een normaal stel oogen en een
dito verstand heeft, kan precies zien, hoe
dat gebeurt. Het lijkt allemaal zoo eenvou
dig, het storten van het keileem, het per
sen van het zand in het dijklichaam. het
aanlbrengen van de zinkstukken, kortom de
verschillende werkzaamheden, welke moe
ten worden verrloht om een dijk tot stand
te brengen. Hoe komt dat? Omdat wij Ne
derlanders precies weten, op welke wijze de
strijd tegen het water moet worden aange
bonden.
„Het land, ontworsteld aan de baren,"
heet het ergens en inderdaad eeuwen lang
is het een krijg geweest in dit kleine Ne
derland van den bewoner tegen het natte
element. Maar de Nederlander deed meer,
hij stelde er zich niet mede tevreden zijn
land tegen het water te hebben beschermd,
neen. hij veranderde, wat water was, in
vruchtbaar land.
EEN KRIJG VAN EEUWEN HER.
Er werd verwoed gevochten, het was geen
oorlog van enkele jaren of van tientallen
jaren, neen, deze grimmige krijg zou
eeuwen duren en is thans nog niet geëin
digd. Dat maakte van den Nederlander een
waterbouwkundige van den allereersten
rang, die een wereldreputatie geniet. Er is
één plaats In ons land, waarvan de naam
nauw is verbonden aan dezen oorlog tegen
het water, nJ. Sliedrecht. Daar was het,
dat talrijke z.g. aannemersfirma's ontston.
den en al zijn ook heden ten dage vele van
dergelijke ondernemingen elders gedomici
lieerd, de firmanten en directeuren werden
grootendeels te Sliedrecht geboren.
Het maken van kademuren, van dijken,
het uitbaggeren van rivieren of het norma-
liseeren, het inpolderen en droogleggen,
het is Nederland op zijn best en toen wij
dan ook een invitatie ontvingen van het
syndicaat Noordoostpolder om nog eens te
komen kijken, aangezien de door deze com
binatie, bestaande uit de firma IJ. van
Wijngaarden, de N. V. C. v. d. Hoeven en de
N. V. A. J. v. Haaften, alle te Sliedrecht
vanuit de Lemmer gelegde dijk ter lengte
van 14 K.M. binnen enkele dagen zijn eind
punt zal hebben bereikt, accepteerden we
onmiddellijk.
Het is op een mooien Septemberdag, dat
we ons per auto naar de Lemmer begeven,
door de schilderachtige Heer Hugowaard
en dwars door de Wieringerwaard, over
een breeden weg met aan weerszijden
riante hofsteden, welke als het ware ons
een beeld ervan geven, hoe eerlang ook de
Noordoostpolder er uit zal zien, als de nu
nog schier oneindige watervlakte in vrucht
baar land zal zijn omgetooverd. Na dit
DE VLAG IN TOP!
voorproefje gaat de rit over den afsluit
dijk, welke, hoeveel malen men hem ook
gepasseerd moge zijn, telkens weer op
nieuw bewondering afdwingt voor hetgeen
hier tot stand is gebracht; een gigantisch
stuk werk, dat getuigt van de kunde en de
energie van den Nederlander. Dan komt
Friesland met zijn door boomengroepen
omgeven boerderijen en states, Bolsward
met zijn prachtig middeleeuwsch stadhuis
en een oude kerk, Sneek met zijn water
poort. We hebben de haven van de Lem
mer bereikt, waarin een aantal woonsche
pen ligt, of, zooals de term onder aan
nemers heet, arken, welke zoowel tot woon,
plaats als kantoor dienen.
Van de auto gaat het over op een motor
boot en nu begint de tocht, waarvoor we
zijn gekomen. Nog is er voor de Lemmer
een gat in den dijk van enkele tientallen
meters, dat zoo lang is opengehouden voor
de scheepvaart, maar dit wordt al kleiner
en kleiner. Aan weerszijden liggen drijven
de kranen met daarnaast bakken met kei-
leem. Elk oogenblik daalt een grijper neer,
bijt zich in het leem in. een knarsen en
steunen, de muil sluit zich. Vijf a zes
kubieke meter van de taaie, zware substan
tie zwaaien door het luchtruim, om precies
daar te worden gedeponeerd, waar men ze
wil hebben. Het is merkwaardig te zien,
hoe de kraanmachinist met zijn grijper
manipuleert. Systematlsoh te werk gaande,
weet hij alle hoekjes van den bak te be
reiken, hetgeen een der aanwezigen doet
opmerken, dat deze man wel een gewel
dige handigheid moet hebben in het op
pikken van voorwerpen uit een grljp-auto-
maat!
KANALEN GRAVEN ONDER WATER.
Het IJsselmeer ligt rimpelloos, puffend
bomen ons een paar visschers uit de Lem
mer voorbij; ze hebben de zeilen gestreken
en doen het nu verder met den motor. Een
zwarte streep langs den horizon geeft het
verloop van den dijk aan. Heel in de verte
zien we silhouetten van baggermolens,
sleepbooten en onderlossers.
Is het mogelijk, dat deze watervlakte
eerlang zal zijn verdwenen, dat het
koren zal ruischen op de plaats, waar
nu nog schepen varen? Men kan het
zich haast niet voorstellen en toch is
het zoo. De sluisput bij de Lemmer,
welke dc uitwatering van den polder
zal verzorgen, is reeds vergevorderd en
de baggermolens zijn reeds bezig onder
het wateroppervlak de kanalen te gTa-
van voor den toekomstigen polder,
welke niet minder dan ruim 50.000 H.A.
groot zal zijn.
Ja meer nog. Reeds is uitgestippeld,
waar de nieuwe dorpen zullen verrijzen,
en waar de bodem te slap is, wordt
deze nu reeds met zand versterkt.
Dit gebeurt met behulp van z.g. onder-
lossers, schepen, welke gevuld zijn met
zand en waarvan men den bodem kan
openen. Hier wordt dus als het ware
vooruit gewerkt, hetgeen dit voordeel heeft,
dat, als straks met de eigenlijke droogleg
gingswerkzaamheden wordt begonnen, de
kanalen al gereed zijn, waarlangs het hier
voor benoodigde materieel kan worden
aangevoerd.
EEN WERK VAN VIJF MILLIOEN.
De dijk voor den Noordoostpolder is in
verschillende perceelen aanbesteed en na
dert thans zijn voltooiing; slechts voor een
stuk van 4 K.M. tusschen Urk en de pro
vincie Overijsel moet de aanbesteding nog
plaats vinden. Het syndicaat Noordoost
polder nam 14 KM. voor zijn rekening en
onze motorboot voert ons thans naar het
uiterste punt. De kilometerpalen voor de
scheepvaart staan er al. evenals een baken,
waarop reeds een kraalenfamilie Haar in
trek heeft genomen. Veertien K.M., haast
drie uur gaans, het is een heele lengte en
ze vertegenwoordigt tegen rond f. 335.000
per KM. een bedrag van rond 5 millloen.
In drie seizoenen voor den dijkaanleg
kan men, in verband met de weersomstan
digheden slechts werken van April tot No
vember werd dit werk tot stand ge-
braoht. Nog slechts enkele dagen, dan zal
voor wat het genoemde syndicaat betreft,
het werk zijn volbracht.
Het is een heele tocht. Als we het
einde van den dijk naderen, zien we
op niet te grooten afstand het mate
rieel van de firma, welke een ander
deel van den dijk voor haar rekening
nam. Zoo bouwt men dus naar elkaar
toe. Het gat, dat nu nog naar schat
ting 500 M. breed is, zal met enkele
weken tot het verleden behooren. Dan
zal ook Urk met den vasten wal zijn
verbonden. Natuurlijk moet dan de
dijk nog worden afgewerkt.
Op een dennetje, ter zijde van het dijk
lichaam, staat het getal 14060, dit betee-
kent 14.060 M. lengte van het werk door
het syndicaat Noordoostpolder te maken.
Nu volgt een kleine plechtigheid. Óp het
punt, waar de dijk eindigt, welken het syn
dicaat voor zijn rekening nam, wordt een
stok in den grond gestoken en de heer C.
J. v. d. Hoeven, in tegenwoordigheid van
den heer A. J. v. Haaften. eveneens tot
deze combinatie behoorend, hijscht de Ne-
derlandsche driekleur. Hij complimenteert
de uitvoerders, de heeren Boer en Tigehe-
laar. Ze hebben prachtig werk geleverd,
immers de opleveringstermijn voor de
eerste 10 K.M. was 31 December 1939, doch
zij voltooiden binnen deze contractsperiode
14 KM.
IN 1941 GEREED.
In 1941 hoopt men met de drooglegging
van den Noordoostpolder gereed te zijn,
onvooraiene omstandigheden voorbehou
den. Dan zal weder een groot stuk vrucht
baar land aan ons grondgebied zijn toege
voegd tot eer van onze natie en die der
waterbouwkundigen In het bijzonder
W. P. te H. Onder water vernietigt niet.
Het nachthok en ren moeten ontsmet worden
met creollne in heet water. Alles terdege afboe-
nen. Zitstokken, legnesten, dakbedekking enz.
Buitenzijde met carbonlleum insmeren, vooral
de naden goed vullen of verven.
De binnenzijde van het hok moet gewit wor
den met witkalk, waarin een scheut creoline en
dit witten een paar keer herhalen.
Uw jonge hennen moet U stuk voor stuk
nazien en onder de vleugels bestrooien met
insectenpoeder. Nog beter is wat brandspiritus
in een spuitje doen, bv. een oliespuitje, en on
der de vleugels, in de hals. rond de aarsopening
wat spiritus spuiten. Ook op de plaatsen waar U
Insecten ziet loopen, kunt gij wat spiritus spul
ten.
In het legnest doet U stroo en wat tabakzand
en iets Insectenpoeder
Wanneer het hok droog is, laat U de hennen
er weer in en controleert tweemaal per week of
de dieren vrij zijn, evenals het hok.
Pijnlijke reinheid doet veel voorkomen. lede
ren dag de mestvloer schoonmaken en alle on
gerechtigheden uit nachthok en ren verwijderen
maakt Uw dieren gezonder en dan wordt de
productie van eieren verhoogd.
(Van onzen militairen medewerker)
Zoo bracht dan de afgeloopen week prac-
tisch het einde van den Poolschen weer
stand. De concentrische opmarsch met de
sterk opdringende vleugels voerde tot de
volkomen omsingeling van de Poolsche
strijdkrachten en bezegelde daarmee het lot
van het land
Bezien wij in het kort de gebeurtenissen,
welke zich in de laatste week van Polen's
heldenstrijd voltrokken, dan gaat onze aan
dacht in de eerste plaats naar de gevech
ten op de vleugels
In Galicië worden de aldaar optredende
Poolsche strijdkrachten van het hart van
het land afgedrongen en in Z.O. richting
teruggeworpen. Reeds op 16 September is
Lemberg van drie zijden omsingeld, terwijl
op 18 September Drohorycz, de voornaamste
plaats in het petroleumgebied van Galicië,
in Duitsche hand valt.
De rest van het Poolsche Zuiderleger, het
welk reeds eerder de verdediging van de
San en Weichsel tusschen Przemysl en War
schau bij Jaroslaw en Sandomlerz had moe
ten opgeven, werd nu ook meer N. van deze
rivieren afgedrongen. Zoo wordt op 16 Sep
tember Deblin door de Duitschers genomen,
waarbij de Polen in O. richting terug trek
ken. Op 18 September is Lublin genomen en
reiken de snelle troepen van het Duitsche
Silezië-leger en het leger uit Oost-Pruisen
elkaar bij Wlodawa de hand. Het gros van
het Poolsche Zuiderleger, gegroepeerd om
Zamosc. is ondertusschen in een hopeloozen
toestand gekomen. In het N toch staat het
leger uit Oost-Pruisen; in front de groep
uit Opper-Silezië; uit het O. naderen de
grauwe massa's onder de Sovjetster, terwijl
de eenig overgebleven terugtocht, de weg
naar Roemenië, door het insluiten van Lem
berg eveneens is afgesloten. Op 21 Septem
ber geven de hier staande krachten zich
aan den Duitschen tegenstander over. De
staf van het Zuiderleger. 60.000 gevangenen
en 130 vuurmonden vallen in Duitsche
handen.
Het leger uit Oost-Pruisen ondervindt,
nadat de weerstand aan Narew en Bug is
gebroken, nog slechts zwakken tegenstand.
Een gedeelte van dit leger is ingedraaid om
den ring om Warschau ook in het O. te
sluiten; de meer O. optredende groepen
nemen ln snellen opmarsch op 1? Septem
ber Brest Litovsk. Deelen van de Poolsche
strijdmacht, welke den terugtocht van de
Bug naar het Z. niet tijdig hebben kunnen
uitvoeren, vallen ln Duitsche hand, waarbij
wederom 12.000 gevangenen worden ge
maakt en 80 vuurmonden worden veroverd.
Met het tot stand komen van de verbin
ding tussëhen de krachten uit Opper-Silezië
en Oost-Pruisen is de groote tang gesloten.
Hiermee is het lot van alle strijdende Pool
sche krachten, ook IV. van den Weichsel,
beslist.
Er iigt een groote tragiek in deze om
standigheid; tragiek niet alleen voor Polen,
doch in het bijzonder voor de Poolsche
krachten in de groote Weichselbocht. Onder
welke hopelooze omstandigheden toch strij
den deze troepen hun eindkamp. Diep in
den rug sluiten Duitsche troepen bij Brest
Litovsk den terugtochtsweg in O. richting
af; ln het N. is de geheele N. Weichsel-
oever reeds in Duitsch bezit; in het Z. werd
de Z. vleugel reeds om Radom vernietigd,
terwijl in front de D. Silezië groep onstui
mig opdringt. Een smalle terugtochtstrook
blijft nog over. voerende echter niet verder
dan Warschau. En boven deze strook razen
nu bijna ongehinderd de Duitsche lucht
strijdkrachten, bestokend met bommen en
mitrailleurs de colonnes, de treinen, de
knooppunten van wegen, de stations. En
ondanks deze omstandigheden, met het
zekere verderf voor oogen. strijdt deze groep
haar heldhaftigen eindstrijd. Steeds meer
op een kleiner gebied samengedrongen,
wordt de weerstand tegen de Duitsche con
centrische aanvallen voortdurend minder
Op 19 September, na een week van harden
strijd, begint de ontbinding. Steeds neemt
het aantal gevangenen toe: op 21 Septem
ber bedraagt dit alleen op het hier betref
fende gedeelte reeds 170.000 man. terwijl de
buit aan vuurmonden een getal van 320
aanwijst. Wederom komt een 15-tal divi-
siën hierdoor aan het Poolsche veldleger te
ontvallen Neemt men ln aanmerking, dat
ook de Russen bij hun opmarsch. welke
overigens bijna zonder strijd werd uitge
voerd, nog een 3-tal divisiën gevangen na
men, terwijl voorts nog aanzienlijke gedeel
ten van de Poolsche weermacht over de Roe-
meensche grens uitweken, dan zal het dui
delijk zijn. dat nog slechts kleine resten van
de Poolsche weermacht gevechtsvaardig
aanwezig kunnen zijn. Gegroepeerd om War
schau, aan alle zijden omsingeld, met geen
enkele kans op uitweg, kan de weerstand
van deze groep nog slechts een kwestie van
dagen of uren zijn.
Hoewel het nog te vroeg is om een bezon
ken oordeel te kunnen vormen over den
Poolschen veldtocht, mogen toch reeds nu
enkele conclusiën worden gesteld.
Vergelijken wij de veldtochtsplannen, dan
moet allereerst een woord van groote be
wondering aan de Duitsche legerleiding
worden gebracht. De uitgevoerde dubbele
omvatting, grootsch opgezet en met buiten
gewone voortvarendheid volvoerd, kan een
vergelijking met de beste veldtochten van
de grootste veldheeren uit alle eeuwen door
staan. Wellicht gelukte het in de wereld
geschiedenis nog nimmer om ln den tijd van
drie weken een millioenenleger volkomen
uit het veld te slaan. De vernietigingsslag
zooals deze den „grooten leermeester van
den Duitschen generalen staf" van Schlief-
fen steeds voor oogen heeft gezweefd, heeft
hiermee de hoogste vervulling gevonden.
Wat het Poolsche veldtochtsplan betreft:
voor zoover nu bekend waren de strijd
krachten in 3 legers verdeeld.
Het meest Zuidelijke leger, opgesteld bij
Krakau en Lemberg, zou de belangrijke in
dustriegebieden beschermen en aan een
eventueelen opmarsch aldaar paal en perk
stellen. De hoofdstrijdkrachten, opgesteld
W van Warschau, zouden tot taak gehad
hebben om zich, afhankelijk van de om
standigheden, tegen de uit Silezië of in de
corridor optredende Duitsche troepen te
wenden. Tenslotte zou het Noorder leger
een opmarsch uit Oost-Pruisen beletten. Of
aan deze opdracht nog offensieve bedoelin
gen in N. richting verbonden waren, blijft
voorloopig twijfelachtig.
Geen enkel doel. dat de Poolsche leger
leiding zich gesteld had, is verwezenlijkt.
Het Z. en N. leger hebben aan den Duit
schen opmarsch slechts zeer kleine vertra
gingen in den weg kunnen leggen. Vanaf het
oogenblik, dat deze legers over de San,
Narew en Bug waren teruggeslagen, was het
lot van Polen beslist. Het Poolsche hoofd
leger is er evenmin in geslaagd om met suc
ces tegen de in de corridor of uit Silezië op-
marcheerende troepen op te treden. De ope
ratie van dit leger eindigde in een zuiveren
verdedigingsslag tegen de concentrisch op-
marcheerende Duitsche legers: een verde-
dedigingsslag met den rug tegen den muur
en met afgesneden terugtochtswegen.
Aan beide zijden kan aan den troep slechts
de hoogste lof worden gebracht. Dit geldt
voor wat de Duitsche troepen betreft in het
bijzonder de fabelachtige prestaties op
marschgebied; voor de Poolsche troepen het
taai blijven doorvechten ondanks het demo-
raliseerende gevoel, dat alles toch ver
loren is.
Wij mogen deze korte beschouwing niet
besluiten zonder te wijzen op de waarlijk
grootsche wijze, waarop aan Duitsche zij da
gebruik gemaakt is van hun pantserforma
ties en gemotoriseerde verbanden. Het wer
ken met deze troepen, diep in de flank en
rug van den vijand, doet denken aan het
beste wat de ruiteraanvoerders van Frederik
de groote en Napoleon in vroegere tijdper
ken presteerden Een grootsche toekomst
ligt voor deze formaties nog weggelegd,
echter onder voorbehoud, dat in terreinen
wordt opgetreden, waar de beschikbare
operatieruimte hun gebruik toelaat.
Wat de luchtstrijdkrachten betreft moet
gewezen worden op de bijzondere beteeke-
nis daarvan ter ondersteuning van de ope
raties op den grond Zonder op zich zelf
beslissend te zijn, moet een aanzienlijk ge
deelte van het succes ook op haar rekening
worden gesteld.
(Nadruk verboden).
Mü. Nederland MOENA, 25 Sept. van Amst.
te Batavia.
HollandAmerika Lijn ZAANDAM, 24 SepU
van R'dam te New York.
