Het eeuwfeest
der Spoorwegen
LEIDSCH DAGBLAD - Eerste Blad
Woensdag 20 September 1939
Overzicht
Hulp aan Engeland
De strijd ter zee
Een maaltijd te Utrecht
De conferentie der
Noordsche staten
De houding van Amerika
en Japan
Laatste Berichten
Binnenland
Bezoek van H.M. de Koningin
aan Den Helder
blijft nwi slank!
(&ijidaLlasielleji
Een representatief gebouw op
het landgoed „Sorghvliet"
te 's-Gravenhage
het is niet uitgesloten, dat binnenkort de
verkoop van aardappelen zal worden ge
rantsoeneerd
De hoeveelheid melk, welke verstrekt
wordt, is twee deciliter per dag voor vol
wassenen en kinderen ouder dan zes jaar en
een pond vleesch per week Dit schijnt zeer
weinig, vooral in den winter, wanneer
groente en (ruit schaarsch en duur is.
Toch heeft de zucht om voorraden te
maken onder de bevolking grooten omvang
aangenomen, men herinnert zich nog den
vorigen oorlog Wel merkt men op. dat
Duitschland thans beschikt over Rusland,
het bezette Polen, de Baltische landen en
Scandinavië om van levensmiddelen te
worden voorzien, doch de huismoeders vra
gen zich af, hoelang dit zal duren. Aange
zien men weet. dat Engeland besloten heeft
Duitschland te overwinnen door het econo
mische wapen, begint men in een langen
oorlog te gelooven.
DE „VRIJHEIDSZENDER".
Het Engelsche Reuter-bureau meldt: De
„Duitsche vrijheidszender" heeft gister
avond een relaas gegeven van de arrestatie
van Julius Streicher. De omroeper zeide. dat
Streicher was gearresteerd na een twist met
een generaal der Reichswehr en slechts door
Hitler's persoonlijke tusschenkomst aan
executie was ontkomen. Meer dan duizend
leden der N.S.D.A.P. en zestig lagere func-
tionnarissen zijn volgens den zender
geëxecuteerd wegens sabotage en actie
tegen den oorlog. De zender spoorde de
Duitschers aan. zich van een „misdadig
regime" te bevrijden en de wapenproductie
te saboteeren De uitzending eindigde met
een oproep aan de Oostenrijksche Roomsch-
Katholieken om hun geloof tegen het nazi
regime te verdedigen en te helpen in den
strijd voor een vrij Oostenrijk.
GERUCHTEN INZAKE GOEBBELS.
Naar de Zwitsersche „National Zeitung"
uit Bazel bericht, zijn te Berlijn verschei
dene geruchten in omloop, ten aanzien van
Goebbels.
De bevolking merkt op, dat Goebbels zich
de laatste veertien dagen niet meer in het
openbaar heeft vertoond en men is ver-
baasdj. dat niet hij kennis heeft gegeven
van de proclamatie van Hitier aan zijn volk.
Sommigen meenen dat hij naar Rusland
Is uitgeweken, anderen weer zijn van oordeel,
dat hij door zijn ouden tegenstander Goe-
ring terzijde is gedrongen.
Weer anderen zeggen, dat dit alles praat
jes zijn en dat Goebbels binnenkort voor de
radio zal spreken, doch men merkt op. dat
dit reeds eerder is gezegd, doch niet is be
waarheid.
In een radiorede heeft lord Hailey. lid
der mandaatcommissie van den Volken
bond en oudgouverneur van Pundsjab. ge
sproken over de beteekenis van de deelne
ming van Britsch-Indië aan den oorlog.
Hij zeide, dat de hulp van dit uitgestrekte
gebied lang niet verwaarloosd mag worden
en herinnerde eraan, dat Hindoesche vor
sten dagelijks hulp van troepen en finan-
cieelen steun aanbieden en dat de Hindoe
sche staten een bevolking van 80 millioen
menschen vertegenwoordigen. In den laat-
sten oorlog heeft Indie anderhalf millioen
strijders en noncombattanten gerecruteerd
en voorraden tot een hoeveelheid van 3
millioen ton overzee gezonden.
Hitler's redevoering in het „Heim"-ge-
keerde Danzig heeft geen verrassingen ge
bracht en is daarom tegengevallen. Onge
twijfeld is ernstig gedacht aan de mogelijk
heid van een vredesaanbod aan het Westen,
nu in het Oosten de strijd beslist is, allen
wanhopigen Poolschen tegenstand ten spijt.
Zoo'n aanbod, althans in eenigszins con-
creten vorm. is uitgebleven, hoewel de
Fuehrer nog eens herhaalde in het Westen
niets te begeeren. Over het geheel klonk de
rede zelfs krijgshaftig met de herhaling
van: wij zullen nooit capituleeren.
Overigens was de rede geheel er op bere
kend. het Duitsche volk een riem onder het
hart te steken voor den krijg, die het nog
wacht, waarbij natuurlijk de eenheid van
volk en regime scherp werd vastgelegd.
De belangrijkste passage was wellicht die
over het samengaan met de sovjets, doch
opheldering heeft deze in wezen niet ge-,
bracht. We w'eten nog'altijd niet of Berlijn
en Moskou nu bepaalde overeenkomsten
sloten of niet en -daarop komt het aan. De
mist is niet opgehelderd. Evenmin als ten
aanzien van Italië, dat slechts zijdelings
éénmaal werd genoemd. Dat trekt wel de
aandacht, maar laat toch ook weer geen
conclusies toe.
Veel hangt nog in nevelen omsluierd.
Ten aanzien der Engelsche „blokkade"
dreigde Hitler met een antwoord met „een
wapen, waarin Duitschland niet kan worden
aangevallen". Duidelijk is ook dit aller
minst.
Bedoelde de Fuehrer een nieuw, nog on
bekend wapen of doelde hij op de Duitsche
luchtmacht, die superieur heet te zijn? De
correspondenten der bladen te Berlijn
nemen het laatste aan.
In ieder geval: Hitler's rede brengt ons
in geen enkel opzicht verder.
Heden komt het Britsche Lagerhuis bijeen
en zal Chamberlain misschien antwoorden.
Uit de vragen, die gesteld zullen worden,
blijkt, dat de leden een langdurigen oor
log verwachten en verlangen, dat de regee
ring geen tijd zal verliezen om maatregelen
op langen termijn te nemen om een succes
te verzekeren.
Engeland is vastbesloten door te zetten
en Frankrijk wederom trachtte Hitier
het voor te stellen, alsof Frankrijk is mee
gesleept! eveneens wordt uit Parijs met
beslistheid verzekerd. Heden vergadert daar
het kabinet.
In een gisteravond door het Britsche
ministerie van voorlichting gepubliceerde
bulletin werd erop gewezen, dat de steun
van Australië in mannen en eerste levens
behoeften. welke réeds in den laatsten oor
log aanzienlijk was. in dezen oorlog nog be
langrijker zal zijn.
De regeering van Canada heeft medege
deeld. dat twee divisies op de been zullen
worden gebracht om als expeditie-strijd
macht op te treden, indien het noodig is.
Het directe program van Canada inzake
samenwerking met Groot Brittanië in den
oorlog tegen Duitschland omvat ook een
verdubbeling van- het vlootpersoneel. een
uitgebreid plan voor opleiding bij de lucht
macht en den bouw van een groot aantal
anti-duikboot materiaal.
Naar wordt medegedeeld, werd tot dit
program besloten na overleg met de Brit
sche regeering.
HET VERGAAN DER COURAGEOUS.
Het Britsche ministerie van marine heeft
thans vijf lijsten met namen van overle
venden van de „Courageous" gepubliceerd,
en met leedwezen verklaard, dat de vijfde
lijst als de laatste moet worden beschouwd.
In het geheel bevatten de lijsten van over
levenden de namen van 72 officieren en
610 minderen. De admiraliteit verklaart,
dat het lot van 578 opvarenden onbekend is.
Overlevenden hebben na terugkeer in
Engeland verhalen verteld omtrent de held
haftigheid. geestkracht en koelbloedige op
gewektheid. waarvan de marinemannen
hebben blijk gegeven toen het moederschip
voor vliegtuigen Zondag jJ. te acht uur
's avonds snel naar den bodem van de zee
zonk.
Zij vertelden van den jongen officier van
een duikbootjager, die tienmaal dook om
uitgeputte mannen te redden en van den
kapitein van de Courageous, die kalm zijn
orders gaf tot de laatste minuut toe en
dien men het laatst heeft gezien terwijl
hij op de brug stond.
Alle overlevenden zijn het erover eens,
dat er geen paniek is geweest. Officieren
gingen voort met het geven van bevelen op
krachtige en kalme wijze. Iedereen was vol
komen kalm en de mannen ontdeden zich
van zware kleedingstukken voordat zij in
zee doken.
Toen zij wachtten alvorens overboord te
springen, telden zij rustig hun geld, wier
pen het kopergeld weg, doch borgen zilver
stukken en bankpapier in hun gordels.
Sommige zwommen op wanhopige wijze
toen zij beneden zich de zuiging voelden
van hun groote schip, dat ten onder ging.
Weer anderen hebben drie uren rondge
zwommen door de olie op het water. Sedert
dien is bun de smaak van de stookolie op
het water bijgebleven, zoo zeide een van
de overlevenden.
Van Amsterdam vertrok
vanmorgen een feesttrein.
In verband met het jubileum der Spoor
wegen bood de directie vanmiddag in het
Jaarbeursrestaurant te Utrecht een dejeu
ner aan, waaraan o m. minister Albarda,
burgemeester ter Pelkwijk en generaal
Reijnders aanzaten. Tijdens dezen maaltijd
is het woord gevoerd door den tafelpresi
dent, mr. dr. G. van der Meulen, president-
commissaris der Spoorwegen, en minister
Albarda. die de meening van velen, dat het
spoorwegbedrijf wordt bevoordeeld boven
andere vervoerbedrijven, onjuist noemde.
Na den minister is nog gesproken door
generaal Reijnders. jhr. mr. Bosch Ridder
van Rosenthal commissaris der Koningin
in Utrecht», door ir. J. Q. H. Laumans na
mens het hoogere personeel, en door den
heer H. J. van Braambeek namens het ove
rige personeel, terwijl prof. Goudriaan het
slotwoord sprak.
Na afloop woonde men in het Rembrandt-
theater de eerste vertooning bij van Kom
mer Kleijn's revue „Van diligence tot die
sel" en van de spoorwegjubileumfilm.
De regisseur Max de Haas, alsmede de be
langrijkste medewerkenden aan de revue.
werden namens de directie der Spoorwegen
door den publlciteitschef den heer D Schi-
ferli, met bloemen en kransen gehuldigd.
Van Amsterdam is vanmorgen te 8.40 uur
een „feesttrein" vertrokken naar Enschede
De zware jumbo en de tender waren met
dennegroen en oranjeappels versierd. Op
de twee buffers wapperden groote rood-
wlt-blauwe vlaggen en aan de voorzijde
van de locomotief, op den kogelronden
ketelwand, stond met gouden letters op
een zwarten achtergrond: „1839—Amster
dam C.S. 1939".
Het eerste perron te Amsterdam is prach
tig versierd over een lengte van ruim 100
meter op geregelde afstanden vlak bij de
spoorbaan heeft men zuilen gezet. Hieraan
zijn kleurige breede linten bevestigd. Aan
het andere einde zitten deze linten vast
aan het stationsgebouw met op dezelfde
hoogte groote wapens van de provincies,
de hoofdsteden der provincies en van nog
enkele andere steden. Ook de wachtkamer
eerste klasse is keurig versierd. Op artis
tieke wijze is het spoorwegbedrijf op een
der wanten uitgebeeld. Onder een groote
zon op een achtergrond van blauw doek
is het spoorweg-embleem aangebracht:
eep gevleugeld wiel, ter weerszijden daar
van leest men de jaartallen 1839 en 1939.
Onder het jaartal 1839 ziet men de wa
pens van Amsterdam en Haarlem, en on
der het jaartal 1939 de Nederlandsche
Leeuw en de wapens van de elf provincies.
WAAR HET POOLSCHE LEGER
DEN STRIJD NOG VOERT
'\CZZMCMnt
a O c c i c (S99!)
Hel grondgebied van Poien. dat thans door Duitsche en Russische troepen beset
soidl, en waaruit het strijdende Poolse he leger xich langzaam terugtrekt om de wijk. voor
■oover dat nog mogelijk is, te nemen naar Letland en Lithauen. - Warschau en Lemberg
zouden besloten hebben slch tot het uiterste te verdedigen.
Allen prijzen ten zeerste het prachtige
werk, dat de schepen, die te hunner redding
waren gekomen, hebben gedaan. Een Jon
gen van zestien jaren vertelde, hoe de
zwemmende manschappen juichten, toen
de duikboot jagers de Duitsche duikboot in
de lucht deden vliegen. „Zij wierpen diepte
bommen en wij zagen de dulkbooten uit
het water rijzen en vervolgens weer in de
golven verdwijnen. Wij juichten allen."
Zelfs toen de mannen rondzwommen zon
gen zij.
Het Fransche bureau Havas meldt:
De meeste eenheden van de Fransche
vloot, bewapend met kanonnen en diepte
bommen, werken thans nauw samen met
de Britsche vloot in den strijd tegen de
Duitsche duikbooten. Zonder veel optimis
me kan men aannemen, dat alleen reeds
door de Fransche vloot vier of vijf duikboo
ten tot zinken zijn gebracht.
Te Reykjavik op IJsland is een zwaar
beschadigde Duitsche duikboot binnenge-
loopen.
DE BLOKKADE.
Officieel is te Londen medegedeeld, dat
de Britsche regeering begonnen is met het
voeren van onderhandelingen met een
aantal regeeringen van neutrale staten,
om te komen tot de beperking van de on
gemakken van den oorlog tot een mini
mum. Deze besprekingen worden in den
meest vriendsehappelijken geest gevoerd
en de Britsche regeering zal voortgaan met
alles te doen wat in haar macht is om re
kening te houden met de behoeften van
den handel van de neutrale staten
Deze verklaring is afgelegd in antwoord
op de beweringen van de Duitsche radio,
dat de Britsche regeering een nota zou
hebben gezonden aan de neutrale regee
ringen, welke door de Duitschers „een ul
timatum. wettelooze druk en schijnheilig
heid" wordt genoemd.
De waarheid is. aldus de Britsche verkla
ring, dat de Britsche regeering den neu
tralen staten heeft medegedeeld, dat zij
ten allen tijde bereid zou zijn voorstellen
te overwegen.
Over de conferentie der vertegenwoor
digers van Denemarken, Noorwegen, Zwe
den, Finland en IJsland wordt medegedeeld
door het Fransche Havas-burcau:
De Noordsche staten bevestigen opnieuw
den wil. een politiek van strikt onpartij
dige neutraliteit jegens de oorlogvoerende
staten te voeren. ZIJ zijn voornemens, in
het kader van deze politiek, nauw samen
te werken en stellen zich voor. samen te
werken met andere landen, die van het
zelfde gevoelen zijn. De Noordsche staten
zijn ervan overtuigd, dat geen der oorlog
voerende partijen deze landen in de mili
taire operaties gewikkeld wenscht te zien,
evenals in 1914, toen de drie Scandinavi
sche landen in een gemeenschappelijke
nota aan de oorlogvoerenden het recht der
neutrale landen op handelsverkeer en zee
verbindingen handhaafden
De secretaris van president Roosevelt,
Early, heeft medegedeeld, dat de president
morgen een rede zal houden ter gelegenheid
van de opening van de zitting van het con
gres bij de gemeenschappelijke zitting van
beide huizen in de zaal van den Senaat.
Officieel wordt medegedeeld, dat de Brit
sche marine-attaché te Tokio mededeeüng
heeft ontvangen van de Japansche marine-
autoriteiten, dat niet zal worden toege
staan. dat Duitsche schepen in Japansche
havens zullen worden bewapend, aange
zien dit een schending zou beteekenen van
de Japansche neutraliteit.
Yakichiro Sums, vroeger raadsheer van
de Japansche ambassde te Washington,
heeft bij zijn aankomst te Yokohama ver
klaard, naar het Engelsche Reuterbureau
meldt: „Op het oogenblik is men in Amerika
zeer verontrust over den toestand in
Europa.
In tegenstelling met 1914 zijn de Ameri
kanen uitgesproken anti-Duitsch en omdat
Vanmorgen bracht H. M. de Koningin
een bezoek aan de marine te Den Helder.
Tegen tien uur arriveerde de Koninklijke
auto aan de grens der gemeente. Langs den
weg, welke de auto nam, wapperde uit tal
van huizen de vlag en het publiek, dat zich
vooral in de binnenstad in dichte rijen
langs den weg had opgesteld, juichte bij
het passeeren van den stoet Hare Ma
jesteit toe.
Voor het stellinggebouw aan de Hoofd
gracht stond de stafwacht, bestaande uit
25 man infanterie, onder commando van
den kapitein L. R. van der Eist aangetre
den. Hier maakten de marine- en land
machtautoriteiten voor het gebouw hun
opwachting, t.w. de stellingcommandant,
de schout-bij-nacht Jolles, de chef van den
staf der zeemacht, de kapitein ter zee J C.
van der Berg en de chef van den staf der
landmacht, kapitein J. L. Uyterschout. Ook
was hier ter verwelkoming de burgemeester
van de gemeente Den Helder, de heer G.
Ritmeester, aanwezig.
De Koningin, die vergezeld was van een
hofdame, was gekleed in marineblauw
costuum met witten hoed. Na een korte be
groeting en Inspectie van de stafwacht, be
gaf Zij zich met Haar gevolg in het stel
linggebouw, waar Zij zich door den schout
bij-nacht Jolles liet voorlichten en waar dc
stafofficieren, de kapitein van het K.N.I.L.,
A. L. Nouwens en de reserve-luitenant mr.
F de Stoppelaar door den sohout-bij-nacht
aan Hare Majesteit werden voorgesteld.
Vervolgens begaf de Koningin zich naar
het Havenplein, waar op den steiger van
de Texelsche boot een eerecompagnie stond
opgesteld, onder commando van den luite
nant ter zee eerste klasse R. v. den Brug,
Na de eerewacht geïnspecteerd te hebben,
bezichtigde Hare Majesteit het havenver
dedigingswerk, fort „Wierhoofd".
Vervolgens begaf de Koningin zich naar
de Buitenhaven, waar Zij aan boord ging
van de O. 20 en de O. 15, alsook van het
instructievaartuig „Van Kinsbergen". Ver
der onderhield Zij zich met opvarenden van
den mijnenlegger „Nautilus" en de mijnen
vegers „Jan van Gelder", „Abraham van
der Hulst" en „Pieter Floresz".
Onder meer sprak Hare Majesteit met lui
tenant ter zee Van Straelen en met enkele
matrozen, die de ramp van de „Van Ewyck"
hebben meegemaakt.
Na deze bezichtiging, die tot ongeveer
twaalf uur duurde, reed de Koningin via
het Ankerpark. waarin aan weerskanten tal
van schoolkinderen een plaatsje hadden ge
kregen, naar het spoorweg-emplacement
van den onderzeedienst, waar Zij in een
salonrijtuig de lunch gebruikte
Vanmiddag keerde Hare Majesteit per
auto naar Den Haag terug.
zij een ^emotioneel volk zijn, meen ik, dat
het alleen een kwestie van tijd zal zijn. al
vorens de Vereenlgde Stalen zich in het
Europeesche conflict mengen.
Wat de betrekkingen tusschen Japan en
de Vereenlgde Staten betreft, geloof ik niet,
dat een voorloopige oplossing wenschelljk
ls. Ik zou gaarne zien, dat men ln Japan
de Amerikanen beter zou begrijpen
Enkele Japansche bladen waarschuwen
Amerika in zeer scherpe bewoordingen, niet
tegen Japan te ageeren.
EEN VERKLARING VAN TSJANG
KAI SJEK.
In een vergadering van het Chineesch
nationaal politiek volkscongres heeft Tsjang
Ka! Sjek verklaard, dat de Chineesche
regeering den oorlog zal voortzetten, tot de
overwinnlg zal zijn behaald.
„We zullen geen vrede sluiten met Japan
of ons aansluiten bij het zoogenaamde
anti-komintern-verdrag en wij zullen trouw
blijven aan onze internationale verplich
tingen".
Ten slotte zeide Tsjang. dat China
nauwkeurig de internationale ontwikkeling
zal volgen, teneinde een onafhankelijke
bultenlandsche politiek ln oorlogstijd te
volgen.
2 Crystallosetfen rijn voldoende
vóór 1 kopje koffie of fhee. Cry-
stallosetten zoeten wel, voeden niet»
De origineele Cryslallosetten zijn
in handige vergulde doosjes a
500 stuks bij alle apothekers en
drogisten verkrijgbaar, tegen den
prijs van f. 0,43.
Redt Uw slanke lijn met
6383
(Ingez. Med.)' 1
BESTEMD VOOR HET HOUDEN
VAN RECEPTIES, ENZ.
Op de begrooting van financiën is een
eerste termijn van f. 200.000, uitgetrok
ken voor den bouw van een represen
tatief gebouw op het landgoed „Sorgh-
vliet" te 's-Gravenhagc.
De toelichting tot dezen post luidt als
volgt:
Bij de wet van 28 Maart 1930 werd de
toenmalige minister van financiën gemach
tigd tot het aangaan van een overeen
komst van schenking waarbij het landgoed
„Sorghvliet" te 's-Gravenhage in eigendom
overgaat aan den Staat der Nederlanden.
Volgens de daarbij In acht te nemen voor
waarden zou het landgoed moeten worden
aangewend voor de verwezenlijking van een
representatief gebouw, terwijl het landgoed
integraal aan de schenkers zou terugkomen
indien niet binnen tien jaar tijcis met den
bouw van een representatief gebouw een
begin mocht gemaakt zijn.
De aan het geschonkene te geven natio
nale bestemming, tot uiting komende in de
stichting van een representatief gebouw,
laat slechts weinig mogelijkheden toe. Na
ampele overwegingen wordt gemeend, dat
aan de schenklngsvoorwaarden zal voldoen
een naar de eischen des tijds Ingericht ge
bouw, bestemd voor het houden van recep
ties, congressen, conferenties en plechtige
bijeenkomsten. De totale kosten worden op
ongeveer 1.1.650.000 geraamd. Ingevolge
de akte van schenking zal met den bouw
voor 5 Juni 1940 moeten zijn begonnen.
DE „PENNLAND" TE ROTTERDAM
AANGEKOMEN.
Het stoomschip Pennland der Holland-
Amerikalijn is hedennacht te Rotterdam
aangekomen met 2500 ton graan voor de
Nederlandsche regeering aan boord. Nadat
het schip den 2den September van New
York vertrokken was, is het op 12 Septem
ber te Southampton aangekomen, waar het
schip de Engelsche lading, evenals het stuk
goed, waaronder een belangrijke hoeveel
heid voor Engeland bestemd, gelost heeft.
Vandaar is de Pennland naar Boulogne sur
Mer gedirigeerd, waar de opvarenden van
Duitsche nationaliteit van boord zijn ge
haald. Vla de Downs heeft het schip ver
volgens zonder Antwerpen aan te loopen,
de reis naar Rotterdam voortgezet.
Onderweg zijn geen mijnen of duikbooten
aangetroffen.
DE NEDERLANDSCHE KOLONIE
TE GDYNIA.
Het departement van bultenlandsche za
ken heeft telegrafisch bericht ontvangen,
dat dc heer Giaeomini, die bij voorkomende
gelegenheid als waarnemend vice-consul te
Gdynia optrad, met de Nederlandsche ko
lonie daar ter plaatse, over Riga op weg
Is naar Nederland. Alles ls wel.
KONINKL. NATIONALE VEREENINIGG
TOT STEUN AAN MILICIENS.
Reeds vele giften ontvangen.
Het hoofdbestuur van de Koninklijke na
tionale vereeniging tot steun aan miliciens
deelt mede. dat gedurende de eerste vier
dagen na de publicatie van de regeerings-
toezegglng om een even groote som aan
subsidie te verstrekken, als het totaal der
giften van particuliere zijde bedraagt, om
streeks 200 personen en instellingen bijna
f. 5000.— hebben geschonken. Met de te
verwachten subsidie beteekent dit reeds
bijna tienduizend gulden ten bate van de
gemobillseerden, die ten gevolge van hun
oproeping bijzonder nadeel hebben moeten
ondervinden.
2—1
