Strijd tusschen oorlog en vrede
nadert beslissende stadium
Boodschappen van Roosevelt
aan Koning Victor Emmanuel,
Hitler en Moscicki
80sfe Jaargang
VRIJDAG 25 AUGUSTUS 1939
No. 24361
Aan Hitier thans het woord
De Bilt
HET VOORNAAMSTE NIEUWS
VAN HEDEN
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Wil Italië den vrede
Polen standvastig
Rond Danzig
verwacht
Dit nummer beslaat uit VIER bladen
EERSTE BLAD
Voorstellen tot vreedzame oplossing gevraagd
LEIDSCH
DAGBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIES:
30 ets. per regel voor advertenties uit Lelden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertenties belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets. bij maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
10 ets. porto te betalen. - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
Bnmo Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 25041 (2 lijnen)
Redactie 21507
Postcheque- en Girodienst no. 57055 - Postbus no. 54
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Lelden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd stjnf
per 3 maanden f.239
per weekf. OJ9
Franeo"r per perst f.235 per 3 maanden 4- portokosten.
(voor binnenland f. 0.80 per 3 mnd3
De wereld is in hoogspanning. De groote strijd tusschen oorlog
en vrede is in de laatste phase getreden 1
Na den hartekreet der Oélo-staten heeft de Paus een roep voor
den vrede doen hooren. President Roosevelt richtte zich tot
koning Victor Emmanuel, Hitler en president Moscicki.
Chamberlain in het Lagerhuis, Halifax in het Hoogerhuis en
later voor de radio, hebben van vredesbereidheid getuigd, mits
van iedere agressie wordt afgezien. Dit laatste is echter door
slaggevend.
.Wat zal daarop het antwoord zijn? We zullen het gelaten moe
ten afwachten.
Hitler is gisteravond te Berlijn gearriveerd en ontving een half
uur later von Ribbentrop, die juist terugkeerde uit Moskou. Ook
Goering en de militaire chefs hebben aan de besprekingen
deelgenomen, die tot na middernacht duurden.
Van beslissingen is echter nog niets vernomen, al neemt men
aan, dat deze zijn getroffen. Vrede of oorlog?
De snelle opeenvolging van het ondertee
kenen van het DuitschRussische verdrag,
de terugkeer van von Ribbentrop en de mi
litaire maatregelen in Engeland en Frank
rijk hebben in Italië een sterken indruk ge
maakt.
Toch heeft men niet alle hoop verlo
ren en geeft men te verstaan, dat een
„nieuwe gebeurtenis" zou kunnen ge
beuren, welke het ergste zou voorkomen.
Klaarblijkelijk wil men in Italiaansche
kringen een vreedzame regeling tot stand
brengen. Men geeft evenwel duidelijk te ver
staan, dat Indien een conflict zou uitbreken,
Italië trouw zal blijven aan het verdrag, dat
het met Duitschland bindt en onmiddellijk
zou mobiliseeren om aan de zijde van zijn
asgenoot te staan.
De Duce heeft met de chefs van de gene
rale staven van leger-, vloot- en lucht
macht, alsmede van de fascistische militie
militaire aangelegenheden besproken. Ver
volgens werden aan ieder hunner de versier
selen van de militaire orde van Savole over
handigd. voor hun activiteit tijdens den
Spaanschen burgeroorlog.
Havas meldt uit Warschau, dat Chamber
lains rede in Poolsche politieke kringen met
groote voldoening ontvangen is. Men prijst
de flinkheid en de energie van den premier.
Met name die passages van zijn rede brengt
men naar voren, die de vredelievendheid
van Groot Brittannie en Polen tot onder
werp hebben en ook die, waarin hij het Der
de Rijk aanwijst als de eenige aanvaller.
Men releveert ook de woorden van den
premier waarin hij met betreking tot het
Duitsch—Russisch pact verklaart dat Enge
land zijn verplichtingen jegens Polen onaf
hankelijk van de jongste gebeurtenissen zal
handhaven en vervullen en concludeert
daaruit tot een volstrekte eenheid van in
zichten tusschen Polen en zijn bondge-
nooten.
Anderzijds brengen bevoegde Poolsche
kringen met betrekking tot Forsters besluit
van gisteren opnieuw en met nadruk vier
punten naar voren, die de Poolsche houding
ten aanzien van Danzig volledig vastleggen.
1. Polen zal nooit en in geeneriei vorm
een Anschluss aan het Derde Rijk aanvaar
den.
2. Danzig moet blijven binnen het cadre
van douanegrenzen van den Poolschen staat
3. De Poolsche rechten in Danzig kunnen
aan geen enkele controle van buiten af on
derworpen worden.
4. De Poolsche bevolking van Danzig moet
dezelfde rechten hebben om haar nationale
cultuur te ontwikkelen als de Duitsche be
volking, die de meerderheid vormt in de
Vrije Stad.
In dezelfde kringen legt men er de nadruk
op dat deze positie meer dan ooit de basis
is van de houding van Polen.
De Poolsche minister van buitenlandsche
zaken, Beek. heeft gisteren de ambassa
deurs van Frankrijk en Engeland ontvan
gen, In den middag heeft hij den ambas
sadeur van de Sovjet-Unie ontvangen
De vice-minister van buitenlandsche za
ken, Szembek. heeft gistermiddag met de
gezanten van Letland, Slowakije en Argen
tinië gesproken.
De situatie rond Danzig blijft zeer ge
spannen.
Forsters benoeming tot hoofd van den
Vrijstaat heeft voor gevolg, dat hij nu di
rect kan onderhandelen met de andere
staatshoofden en niet langer alleen als
partijhoofd zal moeten optreden. Förster
kan nu b.v. aan Hitier .vragen dat hij
Danzig onder zijn bescherming peme. In
buitenlandsche kringen ts men van mee
ning, dat deze benoeming den weg opent
naar nieuwe moeilijkheden in de richting
van een terugkeer naar het rijk langs con-
stitutioneelen weg.
De Senaat van Danzig heeft een veror
dening uitgevaardigd, volgens welke bij be
drijven van overwegend belang staats-
commissarissen kunnen worden aangesteld
om de bedrijfsleiding In te richten naar
de eischen van het openbaar belang.
Deze aanstelling zal speciaal geschieden
bij ondernemingen, waaraan vreemdelingen
deel hebben. Op grond van deze verorde
ning heeft de Senaat staatscommissarissen
benoemd bij de Danziger Werft en bij het
Danzlger Tabak-monopol-A.G.
Van Duitsche zijden blijft men berichten
de wereld Inzenden, dat Polen Danzig be
dreigt. Verscheidene legercorpsen zouden
gereed staan voor den aanval. Polen moge
dit nog zoo krachtig tegenspreken het baat
niets.
Het directe gevaar van een Poolschen
coup op Danzig en de andere offensieve
voorbereidingen van Polen blijven de Duit
sche pers beheerschen.
Onder den titel: „de maat is vol" schrijft
de Voelklsche Beobachter: de vrecvslefde
en het geduld van het Duitsche volk zijn
zeer ernstig op de proef gesteld in deze
weken van ononderbroken Poolschen terreur.
De bedreiging van Danzig door een Pool
schen coup zal door ons niet worden ge
duld. Warschau noch Londen kunnen zich
(Zie gevolg pagina 2 1ste Blad).
Helder tot licht of half bewolkt.
Droog warm weer, behoudens eeni
ge kans op onweer. Zwakke tot
matige wind uit Oostelijke rich
tingen.
BINNENLAND.
Benoeming van voedselcommissarissen.
(Binnenland, 3e Blad).
Nederlands onzijdigheid onbeperkt. (Laat
ste Berichten, le Blad).
Bliksem eischt drie dooden; twee boerde
rijen in de asch gelegd. (Gemengd, 3e
Blad).
AMSTERDAMSCHE BEURS.
Kalme markt - Onregelmatige koers-
beweging - Prijshoudende stemming -
Amerikanen belangrijk hooger - Beleg
gingen aangeboden - Geldmarkt vast.
BUITENLAND.
Het Engelsche parlement aanvaardt de de-
fensie-volmachtwet, die reeds door den
koning is bekrachtigd. (3e Blad).
Groote rede van Chamberlain in het En
gelsche Lagerhuis, lord Halifax voor de
radio. (3e en le Blad).
Vredesboodschappen van Roosevelt aan
koning Victor Emmanuel, Hitler en
Moscicki. (le Blad).
Ook de Paus maant tot den vrede, (le Blad)
Hitier confereert te Berlijn met von Rib
bentrop, Goering en de militaire lei
ders. (le Bald).
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN
EERSTE BLAD.
Men zie voor Stadsnieuws pag. 2 van het
Tweede Blad.
President Roosevelt heeft den koning
van Italië een telegram gezonden,
waarin hij vraagt: „Voorstellen te for
muleeren lot een vreedzame oplossing
van de huidige crisis".
De tekst van de boodschap, die Roosevelt
heeft gezonden aan den koning van Italië
luidt als volgt
Wederom stelt een crisis in de wereld
zaken de duidelijke verantwoordelijkheid
Tan de hoofden der naties voor het lot van
hun eigen volk en inderdaad voor de ge-
heele menschheid in het licht.
Op grond van de traditioneele verhou
dingen tusschen Italië en de Vereenigdc
Staten en in verband met de banden van
bloedverwantschap tusschen millioenen van
onze burgers, heb ik de overtuiging, dat ik
jnij kan richten tot Uwe Majesteti ten be
hoeve van de handhaving van den wereld-
Trede.
Het is mijn overtuiging en die van het
Amerikaansche volk. dat de regeering van
Uwe Majesteit ten zeerste invloed kan uit-
oofenen tot afwending van het uitbreken
Tan een oorlog. Iedere algemeene oorlog
'ou leed veroorzaken voor alle naties, oor
logvoerenden zoowel als neutralen, overwin
naars zoowel als overwonnenen; en zou dui
delijk verwoesting brengen voor de volke
ren en wellicht voor de regeeringen van
sommige naties, welke het meest recht
sreeks erbij betrokken zijn.
Vrienden van het Italiaansche volk, en
onder hen het Amerikaansche volk, zouden
hochts met smart de verwoesting zien van
c' groote prestaties, welke de Europeesche
naties en de Italiaansche natie in het bij
zonder in ijet verleden hebben bereikt,
"'ij in Amerika, die een homogene natie
Johben, samengesmolten uit vele nationa-
"teiten, vinden het dikwijls moeilijk de
animositelten te begrijpen, die zoo vaak
•on crisis hebben veroorzaakt onder de
Jaties in Europa, welke kleiner zijn dan
na onze in bevolkingstal en gebied.
Wij aanvaarden het feit, dat deze
naties het volstrekte recht hebben tot
handhaving van haar nationale onaf
hankelijkheid, wanneer zij zulks wen-
schen. Wanneer dat een verstandige
leerstelling is, moet zij van toepassing
zijn op zwakkere zoowel als sterkere.
Aanvaarding hiervan be teekent vrede,
omdat daarmede de vrees voor agres
sie een einde vindt.
Het alternatief, dat noodzakelijker
wijze een streven beteekent van den
sterke om den zwakke te overheerschen,
zal niet alleen leiden tot oorlog, maar
tot lange jaren in de toekomst van
onderdrukking door de overwinnaars
en opstand van de overwonnenen. Zoo
leert ons de geschiedenis.
Op 14 April stelde ik in wezen een
accoord voor volgens hetwelk geen gewa
pende troepen een aanval zouden doen op
of een inval in het gebied van een andere
onafhankelijke natie Wanneer dit vastge
steld zou zijn, zouden besprekingen aan
gevangen moeten worden om een geleide
lijk voortschrijdende verlichting na te stre
ven van den last der bewapeningen en om
de wegen te openen voor den internationa
len handel met inbegrip van de bronnen
der grondstoffen, welke noodzakelijk zijn
voor het vreedzame economische leven van
iedere natie. Ik zeide, dat aan deze bespre
kingen de Vereenigde Staten volgaarne zou
den deelnemen, en dat dergelijke vreedzame
besprekingen het voor de andere regeerin
gen dan de Vereenigde Staten volkomen
mogelijk zouden maken om vreedzame be
sprekingen te openen over politieke en
territoriale problemen, waarbij zij recht
streeks zijn betrokken
Wanneer hel voor de regeering van
Uwe Majesteit mogelijk mocht zijn, om
voorstellen te formuleeren voor een
vreedzame oplossing van de huidige
crisis langs de aangegeven lijnen, dan
kunt ge verzekerd zijn van de vurige
sympathie van de Vereenigde Staten.
De Italiaansche en Amerikaansche regee
ringen kunnen heden ten dage die idealen
der Christenheid naar voren brengen, welke
laatstelijk zoo vaak schijnen te zijn ver
duisterd. De niet-gehoorde stemmen van
taliooze menschelijke wezens vragen om
niet opnieuw tevergeefs te worden opge
offerd.
Naar Reuter voorts verneemt, heeft
president Roosevelt ook een beroep ge
daan op rijkskanselier Hitier en den
president van de Poolsche republiek
Moscicki om den vrede te bewaren.
Roosevelt zegt, dat hij zich opnieuw tot
Hitier wendt, in het stellige geloof dat de
zaak van den vrede welke zaak van de
menschheid zelve is boven alle andere
overwegingen staat. Roosevelt heeft de
hoop. dat de oorlog, welke voor de deur
staat en dus de rampspoed van alle vol
ken, thans zal kunnen worden afgewend.
Daarom dringt hij er in allen ernst bij
Hitier op aan en op dezelfde wijze bij
den president van Polen dat de regee
ringen van Duitschland en Polen bij ge
meenschappelijke overeenkomst er in toe
stemmen af te zien van iedere positieve
daad van vijandigheid, zulks voor een na
der vast te stellen redelijken tijdsduur en
eveneens bij gemeenschappelijke overeen
komst er in toestemmen de geschillen,
welke tusschen haar zijn gerezen door een
der drie volgende methoden op te lossen:
1. Door directe onderhandelingen.
2. Door onderwerping van deze con
troversen aan een onpartijdige arbi
trage, waarin zij beiden vertrouwen
kunnen hebben of:
3. Door in te stemmen met een rege
ling van deze controversen door mid
del van een procedure van verzoening,
waarbij als bemiddelaar („conciliator"
of „moderator") zal worden gekozen
een onderdaan van een der Amerikaan
sche republieken, die gaan van alle in
eenige beirekking staan tot of deelne
men aan de Europeesche politieke aan
gelegenheden.
Zoowel Polen als Duitschland
souverein.
Aangezien zoowel Polen als Duitschland
souvereine regeeringen hebben, zal natuur
lijk elke natie, wanneer men het eens
wordt in te gaan op een der drie aange
geven oplossingen, er in toestemmen de
onafhankelijkheid en territoriale onschend
baarheid van de ander volledig te eerbie
digen.
Het volk der Vereenigde Staten is één in
zijn verzet tegen de politiek van militaire
verovering en overheersching, het is ook
één in het verwerpen van de these, dat
eenige regeering of eenig volk het recht
heeft zijn doel en zijn middelen te berei
ken door middel van een actie, welke een
onbeperkt aantal millioenen menschen in
een oorlog zou storten, welke zou leiden tot
ellende en lijden voor alle naties ter we
reld, oorlog voerende en neutrale, wanneer
de bedoelingen en oogmerken, voor zoover
zij rechtvaardig en redelijk zijn, bereikt
kunnen worden door vreedzame onderhan
delingen of onpartijdige arbitrage.
Namens het volk der Vereenigde Staten,
aldus de boodschap aan Hitier verder, en
ik geloof in naam van de vredelievende
mannen en vrouwen van overal, doe ik het
beroep op u toe te stemmen in een oplos
sing der tusschen uw regeering en Polen
bestaande geschillen door de aanvaarding
van een der alternatieve methoden die ik
heb voorgesteld. Ik behoef nauwelijks te
herhalen, dat wanneer de regeeringen van
Duitschland en Polen den wil hebben de
geschillen op vreedzame manier, zooals
voorgesteld ls, op te lossen, de regeering
der Vereenigde Staten nog steeds bereid is
haar deel bij te dragen in de oplossing van
problemen, welke den wereldvrede in ge
vaar brengen in den vorm, zooals uiteen
gezet in mijn boodschap van 14 April."
De boodschap aan Moscicky.
De boodschap aan president Moscicki is
korter en luidt als volgt:
„De duidelijke ernst van de bestaande
crisis legt de dringende verplichting op
allen alle mogelijke middelen na te gaan,
welke het uitbreken van een algemeenen
oorlog zouden kunnen voorkomen."
Met dit voor oogen, gevoelt Roosevelt
zich gerechtvaardigd zekere mogelijke we
gen aan te geven, welke voor een oplossing
zouden kunnen worden overwogen."
Roosevelt zet hierna dezelfde mogelijk
heden voor een oplossing uiteen als in zijn
boodschap' aan Hitier en voegt daaraan
toe: „Mocht gij er toe besluiten een oplos
sing te zoeken langs den weg van deze me
thoden dan kunt gij verzekerd zijn van de
meest oprechte en volkomen sympathie der
Vereenigde Staten en hun volken."
Roosevelt doet dan een beroep op Mos
cicky zich tijdens het onderzoek der mo
gelijkheden te onthouden van iedere posi
tief vijandige daad en hij besluit:
„Het is naar ik denk voor u welbekend,
dat ik namens de Vereenigde Staten spre
kend, hier iederen invloed ten gunste van
den vrede heb uitgeoefend en zal blijven
uitoefenen.
In iedere natie groot of klein
wenscht men van hoog tot laag den vrede.
Zij zoeken geen militaire veroveringen, zij
erkennen dat geschillen, eischen en tegen-
eischen van tijd tot tijd tusschen naties
naar voren zullen komen, doch dat al der
gelijke geschillen, zonder uitzondering,
kunnen worden opgelost door een vreed
zame procedure, wanneer de wil daartoe
aan beide zijden bestaat."
Roosevelt biedt zich niet als
bemiddelaar aan.
Stephen Carly de particuliere secretaris
van president Roosevelt, heeft tegenover de
pers nog doen uitkomen, dat de president
noch een der andere leden van de regeering
der Vereenigde Staten zich aanbiedt voor
de rol van bemiddelaar. De voorstellen van
den president beteekenden niet, dat hij
een nieuw „Muenchen" op het oog heeft.
Indrukken in Amerika,
De eerste indruk in Amerikaansche po
litieke kringen na de publicatie der bood
schappen van president Roosevelt ove
rigens merkt men verschil in den toon
daarvan is dat de president voortgaat
met de politiek aangevangen sedert de cri
sis van September, geen mogelijkheid on
gebruikt te laten om een oorlog te voorko
men. Men ziet er ook den wensch van Roo
sevelt in de publieke meening in te lichten
en te hergroepeeren en op deze wijze bijna
alle argumenten te ontnemen aan de iso-
latlonïsten, door het aan een agressor over
te laten zelf de wijze aan te geven, waarop
hij al dan niet op dit laatste beroep ten
gunste van den vrede zal antwoorden.
In de kringen van het Witte Huis doet
men uitkomen, dat Roosevelt door een neu
tralen scheidsrechter voor te stellen, niet
zijn naam of dien van eenig lid van zijn
kabinet naar voren brengt en op deze wijze
de gedesinteresseerdheid van zijn regeering
bewijst.
De boodschap aan Hitier werd gister
avond om tien uur twintig plaatselijke tijd
overhandigd, opdat zij tijdig genoeg voor
haar publicatie Hitier zou bereiken.
Voorts wordt vernomen, dat voor de
boodschap aan den koning van Italië is
overhandigd, deze gelezen werd door Mus
solini, hetgeen den algemeenen Indruk be
vestigt, dat Roosevelt, zich eerst tot Italië
had gewend, omdat hij meende in dat land
den wil te hebben opgemerkt geen avon
tuur te trotseeren en dat hij hoopte in de
persoon van den koning en in de Italiaan
sche regeering een bemiddelaar te vinden.
