50 jaar geleden brandde de
Stadsgehoorzaal af
80ste Jaargang
WOENSDAG 2 AUGUSTUS 1939
No. 24341
STADSNIEUWS
HET VOORNAAMSTE NIEUWS
VAN HEDEN
De Bilt
DH nummer bestaat uit DRIE bladen
EERSTE BLAD
verwacht
Rector-magnificus
Leidsche Universiteit
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
de eerste zomervacantiecursus
VOOR amerikaanSC he studenten.
Een zeer geslaagde opzet.
Men schrijft ons met betrekking tot de
tournee der Amerikaansche studenten
door ons land o.m.:
Te Leiden zijn voordrachten gehouden
door prof. Geyl, dr. Brandt, prof. van
Regteren Altena, prof. Tinbergen, prof. L.
Polak, prof. Veraart, prof. C. W, de Vlies,
prof. G. M. Verrijn Stuart, prof. Leven-
tach, prof. Gerbrandy, alsmede de Ameri
kaansche hoogleeraren Madden en de Haas.
Voorts gaf prof. W, J. de Haas een demon
stratie in het Kamerlingh Onnes-Labora-
torium. Een voordracht van dr. Knuttel in
het Gemeentelijk museum te Den Haag en
voordrachten van de professoren Schriecke
en Weyer in het Koloniaal Instituut te
Amsterdam besloten den zomercursus De
voordrachten, hoewel op zeer verschillend
gebied, werden tot een geheel gemaakt
ooor het gemeenschappelijk hoofdmotief:
internationale interdependentie. De colle
ges waren, ieder voor zich opnieuw, voor
de deelnemers een openbaring. Levendige
d.scussies, naar Amerikaanschen trant,
ontwikkelden zich na menige voordracht
Somtijds werd zelfs een geheele avond voor
zulke discussies gereserveerd.
Na een verblijf van enkele dagen ln
Amsterdam,, ving onder leid.ng van prof.
L van Vuuren uit Utrecht de excursie
door Nederland aan, waarbij sightseeing
van plaatsen, waar alle Amerikaansche
toeristen plegen te komen, angstvallig
vermeden werd. Het leidend motief van de
excurs,e was: de strijd van de Nederlan
ders tegen het water, door een vooraf
gaande voordracht van prof. van Vuuien
toegelicht. Nocrd-Holland met zijn oude en
nieuwe droogmakerijen, de Zuiderzeewer
ken en het Fnesche N.euwland. waar eens
de Middelzee was, maakten diepen indruk.
Onder leiding van Leeuwardens burge
meester, jhr. van Beyma bezocht het ge
zel. chap vervolgens een groote boerderij ,n
het Noorden van Friesland, vanwaar het
op boerenkarren een tocht maakte langs
de landaanwinningen van de Waddenzee en
de veerijke weiden van het reeds ingedijkte
gewennen land.
In Groningen werden de deelnemers ont
vangen door den Senaat van de Universi
teit. Een rondrit door de provincie, langs
de veenkoloniën, de groote landbouwbe
drijven op de kleigronden, de landaanwin
ningen en het groote gemaal de Waterwolf
werd gemaakt onder leiding van ir, L. H.
Layer, directeur van de Noordelijke eco
nomisch technologische organisatie.
Van Groningen leidde de tocht via de
Hunnebedden van Havelte, de ruilverkave
lingen van de schilderachtige dorpen Giet
hoorn en Staphorst en de kasteelen van
den Achterhoek, naar Arnhem. De rivier
beddingen met haar zomer en bande
ken werden getoond gedurende een re.s van
Arnhem via Nijmegen naar 's-Hertogen-
bosch, vanwaar naar Rotterdam werd ge
reden over de bruggen, die de riviermon
dingen overspannen. Vanuit Rotterdam
werden behalve de havens, ook het typi
sche polderlandschap bij Kinderdijk en de
aalscholverskolonie bij Lekkerkerk bezocht.
Natuurlijk werd ook aan de verschillende
takken van kunst de noodige aandacht ge
schonken. De musea in de drie groote
steden en de voornaarzste bouwwerken, die
in de route liggen, werden onder deskun-
rf.ge leiding bezocht.
Het eerste .summer institute" mag als
volkomen geslaagd beschouwd worden. De
Amerikanen hebben in twee weken tijds
Nederland leeTen kennen op een wijze,
waaraan tallooze Nederlanders een voor
beeld zouden kunnen nemen. Moge dit eerste
instituut door zeer vele gevolgd worden,
met een grooter aantal, ook niet-Ameri-
kaaasche deelnemers. De ervaringen van
de afgeloopen weken vormen daartoe een
buitengewone aanbeveling.
inbraak bij de n.z.h.t.m.
De buit was de moeite nauwelijks waard.
In den afgeloopen nacht hebben onbe
voegden zich door verbreking van een ruit
aan de achterzijde toegang verschaft tot het
kantoor van den haltechef der N.Z.H.T.M.
aan het Stationsplein.
Hoewel alle laden en kasten werden door
snuffeld, slaagden de inbrekers er niet in
peer dan een bedrag van f. 1.55 bijeen te
krijgen, zoodat zij hun moeite al heel slecht
beloond zagen.
De politie stelt een onderzoek in.
HANDELSREGISTER
KAMER VAN KOOPHANDEL.
Nieuwe inschrijving.
Leidsch Schildersbedrijf (firma van der
Voort i, Waardgracht 5b, Leiden, schilders
bedrijf. Vennooten: C. L. van der Voort en
C. van der Voort, Leiden.
Wijziging.
..In den Vergulden Turk", fa. W. Couwen-
berg, Breestraat 84, Leiden, café, restaurant.
Uittredend Vennoot: W. J. J. A. Couwenberg,
Qd- 1 Maart 1939. Het bedrijf wordt voort
zet door W. Couwenberg Sr.. als eenig
ejgenaar. onder den naamCafé Restaurant
«.In den Vergulden Turk".
Voor het Mercurius-diploma Engelsche
Handelscorrespondentie slaagde de heer J.
Kwaadgras alhier.
A.s. Zaterdagavond om half acht zal
het precies vijftig jaar geleden zijn, dat
in de toenmalige Stadszaal aan de Bree
straat een brand werd ontdekt, welke
een zoodanigen omvang aannam, dat
weinige uren later „van het flinke ge
bouw niet meer dan een puinhoop met
brokstukken" was overgebleven.
Wij hebben er eens op na geslagen, wat
ons Blad een halve eeuw geleden over deze
gebeurtenis heeft geschreven. Het resultaat
van onze onderzoekingen achten wij merk
waardig genoeg om aan dit artikel hier nog
eens het een en ander te ontleenen, daar
het een typisch beeld geeft van de gebrek
kige hulpmiddelen, welke onzen voorvaderen
bij het blusschen van branden ter beschik
king stonden.
Het verslag begint met te vermelden, dat
de vlammen tot op de Katwijksche duinen
duidelijk zichtbaar waren, zoodat „de aldaar
zich bevindende Leidenaars zich in aller-
haast per stoomtram, welke juist gereed
stond, naar Leiden spoedden".
„Kort na het uitbreken van den brand,
aldus lezen wij verder, snelden de spuiten
naar het gebouw, dat met ondergang werd
bedreigd.
Spoedig werd dan ook een waterstraal op
de vlammen gericht, een flinke straal, uit
eene slang, aan eene der brandkranen op de
Aalmarkt bevestigd en daaraan geschroefd
door de heeren J. J. Dool Jr., A. van Enge
lenburg en den huzaar van Beek.
Maar één straal vermocht niets....
Nadat achtereenvolgens alle hand
spuiten waren „aangesneld" kwam ten
slotte ook de spuit der spuiten in Leiden,
de eenige stoomspuit, welke thans inder
daad diensten zou bewijzen, maar, vrij
laat, doordien de ééne sleutel van het
spuitenhuis, berustende bij den machi
nist, die uit wandelen was, niet spoedig
was te bekomen, waardoor bemanning
en paarden der spuit zich gedwongen
zagen voor dat huis te wachten, wilde
l de eerste (en dit was zekerlijk hare
bedoeling) op fatsoenlijke manier, zon
der intrappen der deuren, zich van de
spuit meester maken".
Er blijken vóórdat de brand plaats vond,
reeds plannen te hebben bestaan tot geheele
of gedeeltelijke verbouwing van de Stads
zaal, althans de verslaggever getuigt, dat
velen, niet wetende welk een offer de vlam
men reeds hadden geëischt, zich uitputten
in het debiteeren van misplaatste aardig
heden en gezegden op deze plannen.
Dit offer bestond uit het leven van het
7-jarig zoontje van den pachter, den heer
Duyser, dat in de vlammen omkwam.
Van het gebouw werd het grootste ge
deelte totaal vernield. De pachterswoning
aan de achterzijde was bijna geheel ver
woest, maar ook het overige had ontzaglijk
geleden: de groote concertzaal, waaraan
juist in den laatsten tijd zooveel zorg was
besteed, was in een puinhoop, in een ruïne
herschapen. Sommige brokstukken der
galerij waren behouden gebleven, ander ge
deelten losgerukt en naar beneden gewor
pen door neerstortende stukken en balken
van de met de drie groote gaskronen met
donderend geraas neervallende kap.
Te ongeveer tien uur kon men zeggen, dat
men de vlammen meester was, doch voort
durend, tot ver na middernacht, moest nog
op de ruïne worden gespoten, want telkens
kwamen de vlammen daaruit weer op
stijgen.
Het verslag eindigt met de voor die dagen
blijkbaar welhaast sensationeele mededee-
ling: „Van de ruïne, waar men onder den
blooten hemel staat, zijn reeds photo-
graphieën gemaakt!"
Wij prijzen ons gelukkig een dezer
„photographieën" thans in ons Blad te kun
nen afdrukken! Een halve eeuw geleden
maakte de techniek in het courantenbedrijf
dat nog niet mogelijk!
BINNENLAND.
De naderende blijde gebeurtenis (3e Blad).
Vergadering van den Nationalen Bond het
Mobilisatiekruis (Binnenland 3e Blad).
Het tournooi om den Horthy-beker (Sport
3e Blad).
Noodlottige aanrijding te Wassenaar, een
dame gedood (2e Blad).
AMSTERDAMSCHE BEURS.
Ongeanimeerde stemming Kleine
omzetten Geringe koersverschillen
Amerika iets lager Beleggings-
markt prijshoudend.
BUITENLAND.
Stemmingsbeelden van den dag (Buiten-
- land le Blad).
Wegens grensincidenten Roemeensch-Hon-
gaarsche besprekingen te Sinaia opge
schort (Buitenland le Blad).
Engeland en de aanvoer van benzine en pe
troleum (Buitenland le Blad).
Nieuwe nederlaag voor president Roose
velt (Buitenland le Blad).
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN
EERSTE BLAD.
Regenbuien met kans op onweer.
Tijdelijk opklarend. Weinig ver
andering in temperatuur. Meest
matige Westelijke tot Zuidweste
lijke wind.
PROF. DR. F. MULLER BENOEMD.
BEGRAFENIS VAN DEN HEER
G. LEKKERKERKER.
Gistermiddag had op de Prot. Begraaf
plaats te Sassenheim de teraarde bestelling
plaats van het stoffelijk overschot van wij
len den heer G. Lekkerkerker, ouderling der
Ned. Herv. Gemeente en oud-lid van den
gemeenteraad alhier. Onder de aanwezigen
waren ook oud-vrienden van den overledene
uit Sassenheim. waar hij vele jaren woon
achtig was, en in het kerkelijke en open
bare leven een vooraanstaande plaats in
nam. Toen de kist in de groeve was neer
gelaten, trad ds. J. de Wit naar voren en las
enkele verzen van 1 Corinthe 15. Hij her
innerde er aan, wat de overledene is ge
weest in de gemeente. Namens den Kerke-
raad van Leiden bracht hij dank voor alles
wat hij voor de Leidsche gemeente is ge
weest. Namens de Commissie voor de Kooi-
kapel sprak de secretaris, de heer J. de
Groot. Deze schetste zijn leven met deze
drie woorden: „Trouw, eenvoud, rechtvaar
digheid". Hij heeft de Kooiwijk jarenlang
gediend als penningmeester, en verdient
daarvoor onzen dank.
Namens de Kerkvoogdij en Gemeentecom
missie sprak de heer Jac. Wilbrink terwijl
de heer C. Bloot (ouderling» een persoon
lijk woord van afscheid sprak. Als laatste
spreker trad naar voren de heer G. Dan-
nijs te Sassenheim. die zijn oud-vriend
dankte voor hetgeen deze voor hem en an
deren geweest is. Hij herinnerde aan den
strijd, welke hier gestreden is. tegen het on
geloof en waarbij Lekkerkerker in de eerste
gelederen stond. Namens de familie dankte
een broeder van den overledene voor de be
toonde deelneming.
centraal israelietisch wees- en
doorgangshuis.
De jaarlijksche ledenvergadering.
Onder voorzitterschap van dr. J. Teixeira
de Mattos uit 's-Gravenhage, vice-voorzit-
ter der vereeniging, had dezer dagen de
jaarlijksche algemeene ledenvergadering
plaats van het Centraal Israelietisch Wees-
en Doorgangshuis gevestigd alhier.
Dr. Teixeira de Mattos hield een uitvoerige
rede, waarin hij uiteenzette met welke moei
lijkheden de vereeniging te kampen heeft.
Daar van verder gaande bezuinigingen
geen sprake kan zijn, zou er slechts één op
lossing over blijven en wel: in beduidende
mate inkrimping van het werk der ver
eeniging. De taak, die de vereeniging ver
vult en welke grootendeels niet door andere
weeshuizen kan worden overgenomen, kan
zij op den duur op deze wijze niet langer
vervullen. Het bestuur had er tot heden op
vertrouwd, dat het Nederlandsche Joden
dom. de moeilijkheden van het Leidsche
Weeshuis kennende, de helpende hand zou
hebben toegestoken, doch de hulp wordt
minder in plaats van grooter. Spr. deed een
beroep op alle weeshuisvrienden om te voor
komen, d^t het weeshuis niet langer meer
zijn taak zou kunnen vervullen. Behalve de
vaste inkomsten heeft de vereeniging nog
een jaarlijksche bijdrage van f 20.000 noodig
De secretaris der vereeniging mr. W. G.
Belinfante uit den Haag, bracht hierna het
jaarverslag uit, dat nog door zijn voorgan
ger, den heer L. Levisson is opgemaakt. Zoo
wel aan het begin als aan het einde van het
verslagjaar bedroeg het aantal verpleegden
44. Op 31 Dec. 1938 waren er 8 Duitsche
vluchtelingetjes aanwezig. In den loop van
het jaar werd ernstig de mogelijkheid en de
wenschelijkheid onderzocht van uitbreiding
van het aantal beschikbare jongensplaat
sen, daar deze af deeling bij voortduring
overbezet is.
Uit het verslag van de penningmeeste-
resse, mevr. R. CosmanMendes da Costa.
bleek, dat de uitgaven hebben bedragen
f. 28.450, en de inkomsten f24.597, zoodat
het tekort f. 3850.heeft bedragen. Het no
minaal effectenbezit steeg tot f 97.600.
met een aankoopwaarde van f. 84.610.Het
saldo-vermogen bedroeg op 31 December '38
f86.736. Gebouw, terreinen en inventaris
staan voor één gulden geboekt. Gelet op
een nijpend gebrek aan kasmiddelen zal een
gedeelte van het effectenbezit te gelde moe
ten worden gemaakt. Ook de penningmees-
teresse deed een beroep tot verleening van
daadwerkelijke hulp. Haar gironummer is
60583.
Beide verslagen werden onder dankzeg
ging aan de samenstellers goedgekeurd.
De aftredende bestuursleden, dr. F. Mann-
heimer te Amsterdam. S. E. Duits te Dor
drecht en mevr. M. StibbeBloch te Vught.
werden herkozen, terwijl tot bestuurslid
werd benoemd mevr. J. RozendaalHaldin-
stein te Enschedé.
Bij de rondvraag deed de heer E. Loeb
alhier het voorstel uit propagandistische
overwegingen de jaarlijksche ledenvergade
ringen in verschillende groote steden van
ons land te houden. Het bestuur zal dit
denkbeeld in overweging nemen.
Prof. dr. F. Muller Jzn.
Prof. dr. F. Muller Jzn., die bij Kon. besluit
van 31 Juli j.l. voor het studiejaar 1939
1940 benoemd is tot rector-magnificus der
Leidsche Universiteit.
De heer H. J. Laagland alhier is ge
slaagd voor het examen Handelskennis L.O.
200 KINDEREN GINGEN EEN DAG UIT.
Gisteren hebben 200 kinderen van leden
van den Centralen Bond van Transportar
beiders een uitstapje gemaakt naar „Groe-
nendaal" bij Haarlem. Het was een heer
lijke dag voor de kinderen, en zij hebben
volop genoten van de mooie bosschen en
omgeving.
Tusschen de spelen door werden de kinde
ren onthaald op versnaperingen en voor het
vertrek naar huis zat men eerst aan voor
het nuttigen van heerlijke broodjes en melk
Zaterdag a.s. gaan de oudere kinderen
voor een week naar Vierhouten.
LEIDSCH
DAGBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIES:
30 ets. per regel voor advertenties uit Lelden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertenties belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets. bfj maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
10 ets. porto te betalen. - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 25041 (2 lijnen)
Redactie 21507
Postcheque* en Girodienst no. 57055 Postbus no. 54
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Lelden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zljnï
per 3 maanden f. 2.33
per week f.0.18
Franco per post f. 2:35 per 3 maanden portokosten.
(voor binnenland f. 0.80 per 3 mnd.>
