BINNENLAND „Triases Tbeatrix" Een catastrofe kwam over Europa ZWANENBERG SOste Jaargang LEIDSCH DAGBLAD, Maandag 26 Juni 1939 Derde Blad No. 24309 komt JULI a.s. in de vaart Dagbladreclame Weldra aftreden van het Kabinet-Colijn Proeflodtf van hef motormailschip „Prinses Beatrix" 75-jarig bestaan van de Haagsdie Tramwegmaatschappij Het Oranjekruis Prof. dr. A. Sommerfeld ontvangt de Lorenlz-medaille M0" Een KONINGSMAAL! Herinneringen aan den 28 sten Juni 1914 Het voorspel is niet te vervangen CRISIS VERWACHT NA BEHANDELING DER ZAAK-OSS. Het ,.U. D." meldt: Uit welingelichte Haagsche bron, vernemen wij, dat de meeningsverschil- len ten aanzien van het financieel be leid in den boezem van het kabinet niet konden worden geëlimineerd, zoo dat het heengaan van het kabinet thans, tenzij te elfd&r ure alsnog een oplossing wordt gevonden, zeker is. Men rekent er op, dat de minister van Justitie eerst de Osschc zaak wil afhandelen in d-e Tweede Kamer en dat nadien dus Dinsdagavond of Woensdag bekend zal worden, dat het kabinet hengaat. In Den Haag houdt men zich in re- geerings- en daarmede in nauwe be trekking staande kringen, bezig met de vraag hoe de komende» crisis kan wor den opgelost. Aan een spoedige oplossing gelooft men niet. PRINS BERNHARD ONDER DE GASTEN AAN BOORD. Het motormailschip „Prinses Beatrix", ge bouwd door de Koninklijke Maatschappij ,X>e Schelde" in opdracht van de Stoom vaartmaatschappij Zeeland heeft Zaterdag met goed gevolg zijn proeftocht gemaakt. Tusschen elf en kwart over elf scheepten de genoodigden, die den tocht zouden mee maken, zich in op het schip, dat aan de Parkkade te Rotterdam lag. Om 10 minuten over elf uur kwam Prins Bernhard per auto op de parkkade aan. Met hem kwamen mede de commissaris der Koningin in de provincie Zeeland, jhr. mr. Quarles van Ufford en 's Prinsen particu liere secretaris jhr. mr. Dedel. De Prins, die gekleed was in een donkerblauw pak en een zeilpet in de hand droeg, werd aan de loopplank van het schip verwelkomd door de heeren Th. de Meester, president- commissaris van de „Zeeland" en mr. J. Smit, gedelegeerd commissaris van „De Schelde". Nadat eenige heeren aan den Prins wa ren voorgesteld begaf hij zich naar de brug waar hü tot kort voor de lunch is geble ven. De „Prinses Beatrix", op 25 Maart j.l. door Prins Bernhard gedoopt, is een zus terschip van het motorschip „Koningin Emma", dat op 14 Januari j.l. van stapel liep en door H. M. de Koningin is gedoopt. Kort na aankomst van den Prins begon de Prinses Beatrix zijn officieele vaart. Ter eere van den Prins stonden bij het vertrek de bemanning en equipage van het Zuid- Slavische opleidingsschip, dat aan de Park kade ligt, op het dek aangetreden en braohten de eerbewijzen. Vlak voor de lunch ls het schip buiten gaats overgedragen bij welke gelegenheid ir. H. C. Wesseling, van de directie van „De Schelde" een korte toespraak hield, die de heer De Meester namens de Zeeland beant woordde. Het was Prins Bernhard, die de symbolische handeling verrichtte van het laten zakken van de vlag van de Schelde en het hijschen van de vlag van de Zee land. Na den lunch heeft Prins Bernhard in de rookkamer van het schip zich met ver schillende genoodigden onderhouden, die voorzoover niet aan hem bekend door den heer Queries aan den Prins werden voorgesteld. Kort na vijf uur was de „Prinses Beatrix" voor den wal te Vlissingen aangekomen. Een half uur later ging de Prins van boord. Per auto vertrok hij naar het paleis Soest- dijk. Zaterdagavond is ter gelegenheid van het W-jarig bestaan der Haagsche Tramweg- Maatschappij in het Palace hotel te Scheve- ningen een diner gehouden, waaraan aan zaten o.a. de minister van waterstaat, mr. dr. ir. van Buuren, oud-minister de Wilde, als oud-voorzitter van den raad van beheer, de Haagsche wethouders van der Bilt, Buur man, Feber en Vrijenhoek, de gemeente secretaris, mr. dr. Boasson en verschillende andere autoriteiten, die in nauwe relatie staan met het jubileerende bedrijf. Minister van Buuren hield een tafelrede, waarin hij vermeldde dat hij op den dag, waarop hij te Dordrecht een monument van het nieuwe verkeer had opengesteld, ook eere wilde brengen aan een ouden, doch geenszins verouderden verkeersvorm. Spre ker meende, dat de H.T.M. van groot nut is geweest voor Den Haag en dat zij de aan trekkelijkheid van de residentie zeer heeft bevorderd. De regeering heeft gemeend van haar be langstelling te moeten doen blijken. De mi nister deelde mede, dat het de Koningin heeft behaagd den onder-directeur van de H T. M., ir. B. B. C. Felix, te benoemen tot ridder in de orde van Oranje-Nassau, om aldus de verdiensten der maatschappij te eeren. Namens den raad van beheer bood wet houder van der Bilt den heer Felix het draagkruis groot-model in die orde aan. De directeur der H.T.M.. ir. P M. Montijn hield een tafelrede, waarin hij de geschie denis der H.T.M. naging. Spr. vertelde daar bij, dat de H.T.M. de oudste is van het land en dat zij ook de eerste interlocale tram heeft geëxploiteerd. De maatschappij, oor spronkelijk Engelsch, werd in 1866 voor het derst „Haagsche Tramweg-Maatschappij", in 1873 werd zij een Belgische onderneming, om in 1878 een tijdperk van veertig jaren bloei te beginnen als H.T.M. De geschiedenis van het gemengd bedrijf sinds 1927 vertoont ddn sterke inzinking in de crisisjaren doch {preker constateerde sinds 1936 aanmerke- lijken vooruitgang en hij vertrouwde, dat de kou weer door de wolken is gaan schijnen. DE DERTIGSTE BONDSVERGADERING. De Koninklijke nationale Bond voor reddingwezen en eerste hulp bij ongeluk ken „Het Oranjekruis" heeft Zaterdag te Rotterdam zijn bondsvergadering gehou den. De morgen werd besteed met het brengen van een bezoek aan instellingen, die met de luchtbescherming verband hou den. Bij de lunch overhandigde de voorzitter van „l'Union et Constance", de heer J. Stellveld uit Brussel, aan de heeren dr. J. E. Feisser en dr. P. H. van Rooijen de me daille en het eerediploma van deze instel ling. In een der zalen van hotel Coomans werd des middags onder voorzitterschap van den heer H. Graaf van Limburg Stirum de jaarvergadering gehoudeq. Het jaarverslag van den secretaris dr. P, H. van Rooijen uit Den Haag, noemde de afgeloopen periode van groote beteekenis voor de eenheid in het onderwijs in eerste hulp bij ongelukken. Deze eenheid wordt in groote mate bevorderd door het verstrek ken van eenheidsdiploma's, welke door het centraal bureau tot uitreiking van het een heidsdiploma voor E.H.B.O., dat naast het Oranjekruis staat, worden uitgereikt. Blijkens het verslag van den penning meester sloot de rekening met een totaal van f. 13.540 en een batig saldo van f. 3888. Door periodieke aftreding van de heeren ir. R. A. Gorter, ds. J. Beyerman en dr. P. W. L. Penris, die niet herkiesbaar waren, moest in drie vacatures worden voorzien. De vergadering koos in hun plaats de hee ren D. Baggelaar, arts te Amsterdam en vertegenwoordiger van de Nederlandsche vereeniging van spoorwegartsen, dr. J. H, Tuntler uit Amsterdam, vertegenwoordiger van de algemeene Nederlandsche Vereeni ging het Groene Kruis en T. A. Hooftman, arts te Alblasserdam, vertegenwoordiger van de Nederlandsche vereeniging eerste hulp bij ongelukken. Na de behandeling van de agenda-pun ten hielden dr. Feisser en dr. Van Rooijen een korte inleiding over de eerste hulp in verband met de luchtbescherming. In een bijzondere zitting der afdeeling natuurkunde van de Koninklijke Neder landsche academie van wetenschappen, die Zaterdagmiddag in het gebouw van de aca demie te Amsterdam Ls gehouden, heeft prof. dr. H. A. Kramers uit Leiden de Lo- rentz-medaille der academie, prof. dr. Van der Hoeve, uitgereikt aan prof. dr. A. Som merfeld te Muenchen. De voorzitter van de academie merkte op, dat sinds de Lorentz-medaille is inge steld, het thans voor de vierde maal is, dat de medaille wordt uitgereikt. Den eersten keer in 1927 was het ook een Duit- scher, prof. Max Planck uit Berlijn, die deze onderscheiding te beurt viel, terwijl de medaille den laatsten keer in 1935 werd toegekend aan prof. de Bye. In het vervolg van zijn toespraak merkte prof. Van der Hoeve op, dat het algemeen bekend is hoezeer prof. Sommerfeld wijlen prof. Lorentz heeft bewonderd en geacht. Daarom zoo zeide spr. tot prof. Som merfeld zult u de onderscheiding, die u zoo dadelijk zult ontvangen, zeker bijzon der op prijs stellen en waardeeren. Ge zult hier in deze vergadering vele vrienden en bekenden aantreffen, doch waarschijnlijk voor het meerendeel menschen, die u tot op heden nog onbekend waren Er is echter één ding, dat deze voor u heterogene per sonen met elkaar en met u vereenigt en dat Ls de bijzondere boogachtig en liefde, die allen hebben voor wijlen Hendrik An ton Lorentz. Namens de afdeeling natuurkunde reikte prof. dr. Kramers vervolgens de medaille aan prof. Sommerfeld uit. Het nieuwe motorschip voor den DAGDIENST VLISSINGEN-HARWICH v.v. der MAATSCHAPPIJ „ZEELAND" 23&1 mérn om Sair^nk ge- schuw3' laIe 3lrscU brood. jich da»1 l uisscben een u wareJ> hei T>ee Hot dogs, de nationale Ameri- kaansche lekkernij, een tractatie voor het Britsche koningspaar een tractatie voor UI Neem van daag zoo'n blikje Zwanenberg's hot dogs in huis, goedgevulde kleine worstjes, op speciale ma nier uit fijn vleesch bereidt maakt wat smaakt! (Ingez. Med.) CENTRALE BOND VAN NEDERLANDSCHE VERBRUIKSCOÖPERATIES 2380 (Ingez. Med.) Nadat Vrijdagavond voor de congresgan gers de nieuwe propaganda-revue van de hand van Jac. van Tol door het gezelschap Tholen en van Lier was opgevoerd, werd het congres van den Centralen Bond van Ne derlandsche verbruikscoöperaties Zaterdag te Amsterdam voortgezet. In een huishoude lijke zitting werd een voorstel aangenomen, dat beoogt het houden van een uitgebreid onderzoek naar de rentabiliteit der coöpe ratieve bedrijfshuishoudingen, de verande ringen, welke hier in den loop van den tijd in zijn ontstaan en de oorzaken, welke deze veranderingen te voorschijn hebben geroe pen. De resultaten van dit onderzoek zullen vastgelegd worden in een rapport, waarbij zoo mogelijk voorstellen tot verbetering van deze rentabiliteit gevoegd zullen worden. Verder werd in deze vergadering een zevental stellingen over de organisatie van de verbruikscoóperatieve beweging aange nomen. In deze stellingen wordt vastgesteld dat, gezien het feit, dat er in ons land een neu trale en twee confessioneele bonden van verbruikscoöperaties bestaan, bepaalde H Juni 1914. Niets in Europa verraadt, dat een catastrofe nabij is. De menschen leven in een wereld van vooruitgang. Men gelooft in den wede. Men meent een goede toe komst tegemoet te gaan. Zeker, er zijn spanningen. Af en toe klinkt er een onheil spellend gerommel aan den horizon. Er wordt in Albanië gevochten, Italië speelt er een duister spel. In Servië laait het nationalisme steeds hooger op, in Oosten- rij k-Hongarije zijn vele ontevredenen. En geland en Frankrijk zijn naijverig op het naar voren strevende DuitschlandMaar het heeft al zoo vaak gespannen in Europa en telkens is het gevaar teruggeweken. Zelfs de bloedige Balkanoorlogen hebben geen catastrofe uitgelokt. Argeloos leeft de Europeesche mensch en weet niet. dat er een orkaan op til is, die met teugellooze kracht Europa zal vernielen. De hemel is helder slechts in de verte hangen wolken Zoo komt de 28ste Juni in zicht. De noodlotsdag. OOSTENRIJK WAS GEWAARSCHUWD. De Oostenrijksch-Hongaarsche troonop volger bevindt zich in het door de troepen van zün vader, den grijzen keizer Franz Jozef bezette Bosnië, dat bevolkt is door Serven en Kroaten. Hij is vergezeld door zijn gemalin. Zij hebben het slot der ma noeuvres medegemaakt. Zij hebben de troe pen geïnspecteerd. Zij hebben enkele steden bezocht en zijn er door de bevolking met gematigd enthousiasme verwelkomd. Vele Serven hebben zich hevig geërgerd aan het feit, dat juist in Bosnië Herzegowina manoeuvres gehouden moesten worden en hebben het als een uitdaging opgevat, dat de Oostenrijksche troonopvolger, Aartsher tog Franz Ferdinand deze manoeuvres ten deele leidde, in ieder geval daar de troepen inspecteerde. Dit ls algemeen bekend. In geheel Europa. Ook aan Franz Ferdinand en Sophie, zijn echtgenoote. Wat niet algemeen bekend is. dat is. dat enkele weken tevoren, toen de plannen voor deze reis van den troonopvolger werden vastgesteld, van Servische zijde een waar schuwing was overhandigd aan de Oosten rijksche regeering. Deze waarschuwing hield in. dat men rekening moest houden met de mogelijkheid van een aanslag. Het werd door den Servischen gezant niet voor uit gesloten gehouden, dat zich onder de Ser ven en Kroaten, die deel uitmaakten van het Oostenrijksche leger, een jeugdig heet hoofd zou bevinden die wellicht met scherp zou schieten en den troonopvolger tref fen Men heeft om deze waarschuwing de reis niet uitgesteld. Men heeft In Weenen zelf aan Franz Ferdinand de keuze gelaten. Men heeft hem als het ware in den mond gegeven om af te zien van deze reis. Maar hij heeft koppig volgehouden. IN BELGRADO WAS HET COMPLOT GESMEED. Reeds lang te voren was intusschen in Servië door een aantal samenzweerders, die deel uitmaakten van een geheim genoot schap, besloten dat Franz Ferdinand, als hij Serajewo bezocht, vermoord zou worden. Vier jongelui werden door de leiders van dit genootschap, die vooraanstaande func ties vervulden in de Servische militaire en politieke wereld, naar Bosnië gezonden en de grens over gesmokkeld. De jongens wa ren geen van allen twintig jaar: ze zouden dus niet met de doodstraf gestraft kunnen worden, als zij werden gegrepen. Maar zij waren niet alleen in het bezit van wapenen gesteld en van bommen, men had hun ook cyaankali meegegeven, opdat zij onmiddel lijk na hun daad zelfmoord zouden kunnen plegen. Nooit zou mogen uitlekken, dat Serven de hand hadden gehad in dezen aanslag. En slechts de dooden zwijgen als het graf. Vier jongens: Gavrilo Princip, een stu dent, Grabez, een gymnasiast. Cabrlnovic, een typograaf en Die eveneens een student. Hun leven was nog een onbeschreven blad. Het moest ais het ware nog beginnen. Zij waren slechts vurig nationalist dat was het eenige. wat er over hen te vertellen viel. Zij waren, als ontelbare Serven met hen, enthousiast over de dubbele zege die Ser vië in de Balkanoorlogen had weten te be halen. zij droomden van een groot Slaven- rijk onder Servische hegemonie en zij haatten alles wat Duitsch. wat Oosten- rij ksch was. Dagen voordat Aartshertog Franz Ferdi nand op weg ging naar Bosnië, waren zij, reeds op weg naar Serajewo. Zij hadden gezworen hun taak te volbrengen en te sterren. En met vage onrust, maar toch onbewust van het noodlot, dat hun wachtte, gingen Franz Ferdinand en zijn gemalin op weg naar Bosnië DE LAATSTE AARZELING. Franz Ferdinand, neef van keizer Franz Jozef, was troonopvolger geworden in 1889, na den dood van kroonprins Rudolf, Hij was een gesloten mensch eerzuchtig, ver langend naar het keizerschap, naar den dood van den ouden keizer. Hij droomde van een verjongd Duitsch Rijk. onder lei ding van de Habsburgers. Hij droomde van hervormingen in de Oostenrijkse!) Honcaar- sche monarchie, waardoor alle volken die daar'n vereenigd waren, zich gelukkig zou den kunnen voelen. Hij had uitstekende plannen met de Slaven en Kroaten. met de Serven, Maar men werkte hem tegen. Hü was in hofkringen niet geliefd en plaatste zich bijna buiten de hofwereld, toen hij in 1900 een morganatisch huwelijk sloot met een hofdame, gravin Sophie Chotek. Jaren lang hadden hij en zijn echtgenoote allerlei vernederingen moeten ondergaan, tusschen hem en den keizer be stond een algemeen bekende vijandschap Franz Jozef en Franz Ferdinand haatten elkaar.... zfj kenden elkaar en de keizer kende maar al te goed de idealen van den troonopvolger De reis door Bosnië verliep zonder incidenten. Tot op 27 Juni. Op het programma stond toen nog slechts een bezoek aan Serajewo. Op dezen dag gingen de troepen weg. En nog den avond van dezen 27sten Juni hebben de officieren, die in gezelschap vertoefden van den Aartshertog en de Aartshertogin getracht, hen af te bren gen van het plan om Serajewo te be zoeken. Men wees op het gevaar, dat daar nog dreigde. Men wees vooral op de ongeschiktheid van den dag. die voor dit bezoek was uitgekozen. De 28ste Juni is de Sint Vitusdag, in het Servisch de Vidovdan. Op dezen dag van het jaar 1389 leden de Serviërs een nederlaag tegen de Turken, hun vorst Lazar werd gedood, de Serven verloren hun vrijheid. Maar een Ser visch edelman, Milos Obilic genaamd, drong de tent van den triomfeerenden sultan binnen en vermoordde hem ver raderlijk. Deze dag werd door de Serven telkenjare gevierd als nationale feest dag en voor het eerst zal dit jaar deze dag gevierd worden door een van Tur ken bevrijd Servië, voor het eerst sedert 525 jaren. Slechts in Bosnië zuchten de Serven nog onder vreemd juk, het juk der Habsburgers. Is onder die omstandigheden het be zoek aan Serajewo geen uitdaging? Is het niet beter ervan af te zien? Er zijn officieren, die erop aandrin gen. Er zijn anderen, die het gevaar verkleinen. Naar hen luistert Franz Ferdinand. Hij schuift alle bezwaren op zij. Nog geven de officieren het niet op. Maar zijn besluit staat nu vast. Hij wenscht op zijn post te blijven, zoo zegt hij en er wordt daarna niet meer over gevaar gesproken. DE TEERLING IS GEWORPEN. Nog weet Europa niet, wat er den vol genden dag zal geschieden. Slechts enkelen in Serajewo weten het: de jongens, die den aanslag zullen plegen. En slechts enkelen in Belgrado, zij. die de aanstichters zün van den aanslag. De Serven maken zich op om te feesten, Europa houdt zijn blikken gevestigd op Albanië, waar de strijd in vollen gang is en waar Italië in troebel water vischt. Niemand is zich bewust van den orkaan, die opsteekt en reeds den volgenden mor gen losbreken zal. Iedereen gelooft aan den vooruitgang, aan den vrede aan een goede toekomst. Het is windstil. Maar het is de stilte voor een orkaan. Nog enkele uren, dan breekt het nood weer los. werkzaamheden gescheiden verricht zullen moeten worden, terwijl een krachtige sa menwerking mogelijk en noodzakelijk is op het terrein, dat buiten de coöperatie ideeënleer ligt, welke samenwerking in een wei-omlijnde en permanente federatieve aansluiting belichaamd kan worden. De taak der bonden wordt geacht te zijns 1. De verzorging der principieele propa ganda en de scholing van het kader, waarbij ieder eigen inzichten en beginselen kan laten gelden. 2. Het geven van adviezen aan de coöpe raties, voor zoover deze niet liggen op com mercieel-, bedrijfstechnisch- en administra- tiefgebied, welke gebieden uitsluitend voor de handelskamer gereserveerd blijven. Ten aanzien van een vijfjarenplan voor de propaganda werd vastgesteld, dat het ge lijktijdig zal worden uitgevoerd door den. centralen bond en de katholieke federatie, in samenwerking met de handelskamer, waarbij de bond de te voeren propaganda zelfstandig kan voeren aan de hand van zijn statuten en doelstellingen, terwijl een plancommissie de gemeenschappelijke zaken zal regelen. Betreffende de ordenings- en saneerings- problemen werd een samenwerking tusschen de bonden en de handelskamer noodzakelijk geacht in een hiervoor op te richten rechts persoon in den vorm van een stichting of raad. men acht het wenschelijk, dat een commissie uit de landelijke organisaties een ontwerp opmaakt, waarin de wenschen en inzichten der verbruikscoöperaties ten op zichte van de ordening kenbaar worden ge maakt en dat richtsnoeren bevat voor ge meenschappelijk optreden. Dit ontwerp zou dan in een gemeenschappelijk congres be handeld moeten Worden. In het bondsbestuur werd gekozen de heer van Oorschot uit Vlissingen. PRINSELIJK GEZIN TE SOESTDIJK. TERUGGEKEERD. Zaterdagmiddag heeft Prinses Juliana met Prinses Beatrix de reis op de „Piet Hein" beëindigd. Zij zijn te vier uur ten paleize Soestdijk teruggekeerd. Prins Bernhard volgde enkele uren later. DR. PH. J. IDENBUBG. Benoemd tot directeur van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Naar wü vernemen is met ingang van 1 Juli a.s. benoemd tot directeur van het Centraal Bureau voor de Statistiek als op volger van den afgetreden directeur-gene raal. prof. H. W. Methorst. dr. Ph. J. Iden- burg te Wassenaar, chef van de afdeeling Cultureele Statistiek van het Centraal Bu reau voor de Statistiek. Dr. Idenburg werd in 1901 te Hillegers- berg geboren en is een zoon van wijlen den, bekenden Amsterdamschen predikant ds. J. D. J. Idenburg. Hü studeerde aan de Ste- delyke Universiteit te Amsterdam en pro moveerde aan de Leidsche Universiteit op een proefschrift getiteld: „De staat en het volksonderwüs in Engeland Dr. Idenburg was aanvankelijk werkzaam op het bureau van den Schoolraad voor de scholen met den Bübel te 's Gravenhage, waar toen secretaris was oud-minister mr. J. TeTpstra. Vervolgens is hü secretaris ge weest van de bezuinigingscommissie-Pop waarna hü is opgetreden als chef van de afdeeling Onderwijsstatistiek van de Cen trale commissie voor de Statistiek, later omgedoopt in de afdeeling Cultureele Sta tistiek. Het laatste jaar had hü ook de lei ding van de Bevolkingsstatistiek. Hü is ook secretaris van de Centrale commissie voor de Statistiek en heeft veel geschreven op het gebied van het onderwüs. met name :n tijdschriften. Dr. Iden'ourg is bestuurslid van de Volksuniversiteit te 's Gravenhage, lid van de commissie van beroep van de Ver. voor Chr. Volksonderwijs en voor het Nijverheidsonderwijs en maakt voor de Chr. Hist. Unie deel uit van den Gemeenteraad van Wassenaar. Hü is privaat-docent aan de Stedelijke Universiteit te Amsterdam. MAATSCHAPPIJ VOOR NIJVERHEID EN HANDEL. De deelnemers aan de algemeene vergade ring der Ned. Mü. voor Nijverheid en Han del hebben, na sluiting van de vergadering, Zaterdagmiddag gezamenlyk een bezoek ge bracht aan de internationale watertentoon- stelling te Luik, waar zy officieel door den commissaris-generaal werden ontvangen.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1939 | | pagina 9