Maatschappij der Nederlandsche
Letterkunde
Jaarvergadering te Leiden
80ste Jaargang
WOENSDAG 21 JUNI 1939
No. 24305
Ouden van dagen,
maar als kinderen zoo blij
HET VOORNAAMSTE NIEUWS
VAN HEDEN
De Bilt
Dr. Wobbe de Vries wint
den Meesterschapsprijs
Toekenning van prijzen
Een strijd van water
en vuur
Dit nummer bestaat uit DRIE bladen
EERSTE BLAD
verwacht
LEIDSCH
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
PRIJS DER ADVERTENTIES:
30 Cis. per regel voor advertenties uit Lelden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel Voor zakenadvertenties belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets. bij maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
10 ets. jjorto te betalen. - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque' en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Lelden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd Zijn:
per 3 maanden - t. 3.39
per weet .'iT.'"". t.0.1®
per 3 maanden portokosten,
(voor Binnenland f. 0.00 per 3 mnd>
franco- per post - t. 2:35
Aan den vooravond der heden in
',,'t Schuttershof" alhier gehouden jaarver
gadering der Mij. der Ned. Letterkunde
heeft prof. dr. R. Post uit Nijmegen in de
commissie voor geschied- en oudheid
kunde gesproken over
het onderwijs in de Noordelijke
Nederlanden vóór de Refor
matie.
Spr. toonde aan, dat in de steden ook toen
reeds lagere en hoogere scholen In zooverre
konden onderschelden worden, dat de leer
lingen, die voor de eerste maal de poorten
van de stadsschool binnen traden, reeds te
voren lezen en schrijven hadden geleerd.
De lagere scholen, bestemd voor kinderen
van 6 en 7 jaar en vaak geleid door vrou
wen, konden vrij worden opgericht en in
de sleden werden er gewoonlijk verschei
dene aangetroffen.
De parochieschool, die ook groote-,
stads-, Latijnsche- of particuliere school
werd genoemd, was het eigenlijke onder
wijsinstituut, dat gaarne alle leerlingen tot
zich trok, door de regeering werd begun
stigd en voor alle jongens, die iet6 meer
dan het alphabet wilden leeren, was be
stemd. Haar leerprogram was in alle ste
den ongeveer gelijk. Vóór het Humanisme
beperkte zij zich tot het onderricht in La
tijn, logica en wat kerkzang, waaraan dan
in den tijd van het Humanisme het
Grieksch en de rhetorica toegevoegd wer
den. Boven dit algemeen program uit gin
gen slechts de scholen van Zwolle en De
venter in de 15de en de Hieronymusschool
van Utrecht in de 16de eeuw, hetgeen toe
le schrijven is aan het bezit van twee kop-
klassen (de prima en secunda), die elders
ontbraken. In andere steden was n.l. de
tertia de hoogste klas.
Aan de hand van de algemeen gebruike
lijke schoolboeken schetste spreker den
aard en de hoeveelheid van de gedoceerde
stof. De methode van het onderwijs werd
gezien in verband met de ongunstige ver
houding van het aantal docenten tot dat
der leerlingen. Gewoonlijk werkten er
naast den rector slechts drie vijf leeraren
In scholen met rond vijfhonderd leerlingen.
Klassen van honderd jongens waren nor
maal. In dergelijke omstandigheden kon de
leeraar slechts wat- leiding geven en was
de leerling op zelfstudie aangewezen, waar
bij hij dan geholpen werd door zijn ouderen
of meer onderwezen makker. Het was een
methode van voorzeggen, repeteeren, me-
moriseeren en overhooren. waartoe trou
wens ook de duurte van boeken en de
schaarschte van het schrijfmateriaal dwon
gen.
Ofschoon deze scholen voor alle jongens
bestemd waren, was het program meer ge
schikt voor de toekomstige geestelijken dan
voor aspirant-kooplieden. Vandaar de
sterke behoefte aan practische scholen.
waar meer rekenkunde en vreemde talen
werden geleerd
Welnu, op het einde der 15e eeuw kwa
men in grootere steden scholen op, die
handels- of Fransche scholen zouden kun
nen worden genoemd, en de Fransche taal
en boekhouder op haar studieprogram had
den.
Rede van den voorzitter,
prof. dr. J. de Vries.
De voorzitter, prof. dr. J. de Vries, open
de hedenmorgen de vergadering met een
toespraak, waarin hij enkele der voor
naamste gebeurtenissen van het afgeloopen
jaar in herinnering bracht.
De verplaatsing van den zetel der Maat
schappij naar het Snouck-Hurgronje-huls
beteekent een belangrijke verbetering ln
de huisvesting. Een gevolg daarvan was nu
ook, dat voor de jaarvergadering een an
dere en passende lokaliteit gezocht werd.
Hij verwelkomde vervolgens een groep
Vlaamsche leden, die voor de jaarvergade
ring overgekomen waren en hoopte dit te
mogen beschouwen als een bewijs van
groeiende belangstelling in het Zuiden. De
leden, die gedurende het afgeloopen jaar
waren heengegaan, werden herdacht en
een bijzonder woord werd gewijd aan Alle
van WijheSmeding, prof. van Blom en
Victor de Meyere.
Bij de bespreking van de taak der Maat
schappij als verdedigster der nationale cul
tuur werd de brochure in herinnering ge
bracht, die in het najaar over het onder
wijs in het Nederlandsch op gymnasia en
hoogere burgerscholen uitgegeven werd;
illusies over een spoedige verbetering in
de huidige beschamende regeling behoeft
men daarom nog niet te koesteren.
Met vreugde werd vastgesteld, dat de
„Bibliotheek der Nederlandsche Letteren"
door pers en publiek met geestdrift ontvan
gen Is.
De herdenking van het feit, dat de „Ca
mera Obscura" honderd jaar geleden ver
schenen is, deed het bestuur besluiten een
tentoonstelling in te richten van drukken,
vertalingen, kritieken e.d. van dit merk
waardige boek, waardoor men tevens een
beeld krijgt van den rijkdom van de biblio
theek van de Maatschappij. Het is haast
een wonder, dat deze bundel schetsen, door
een student in uren van verpoozing ge
schreven, een der weinige boeken werd, die
niet alleen klassiek zijn, maar ook nog ge
lezen worden. De critiek had er natuurlijk
anders over beschikt, maar de voorspelling,
dat het wel gauw in vergetelheid zou raken,
bleek een koddige vergissing. Potgieter had
het althans juister gezien. In een bespre
king, die niet zuinig was met aanmerkin
gen, verklaarde hij, dat de stijl boven allen
lof verheven was. De losse vlotte verhaal
trant doet zelfs na honderd jaar nog even
frisch aan als toen het geschreven werd;
daardoor verdiende de Camera de blijvende
volksgunst. Daarnaast heeft daartoe bijge
dragen de milde en begrijpende kritiek van
de burgerlijke maatschappij; hij zag haar
tekortkomingen, maar hij voelde zich met
haar ook innig verwant. Potgieter ken
schetste deze kunst juist als copieerlust des
dagelijkschen levens, maar dit behoeft geen
karen gistel-middag de ruim 400 deelnemers aan den jaarlijkschen autotocht, welke
ditmaal naar de buitenplaats „Groenendaal" onder Heemstede voerde. Een kijkje in één
der autobussen.
afkeuring in te houden; Hildebrand moge
daardoor niet beantwoorden aan de eischen
die Potgieter voor de litteraire kunst ge
liefde op te stellen, hij bleef geheel in de
lijn van het echt-Hollandsche realisme. Het
valt niet te ontkennen, dat de burgermaat
schappij, zooals Hildebrand die geteekend
heeft, klein en benepen was; daarom kan
het ons verwonderen en soms ook ergeren,
dat hij zoo gemakkelijk dit leven aanvaar
den kon; het diakenhuismannetje wekt bij
hem geen verontwaardiging, maar slechts
sentimenteele deernis. Dit begrijpend aan
vaarden heeft echter ook tot gevolg, dat
deze zedenschildering geen dissonanten
kent en ons met toegevende belangstelling
het leven onzer grootouders doet bezien. De
rimpellooze rust van dit Hollandsche bin
nenhuisje is een bekoring voor de latere
geslachten gebleven. De voornaamste re
den van het blijvend succes Is echter wel
de naïeve eenvoud van zijn verhaal. Vele
boeken, met meer pretentie geschreven en
van grooter talent getuigend, zijn snel ver
geten; deze bundel, onopgesmukt en eer
lijk, heeft het hart van ons volk getroffen.
Daarom krijgt deze herdenking een die
pere beteekenis: die van den triomf der
eenvoud.
Jaarverslagen.
Na de openingsrede werden de onder
scheidene jaarverslagen behandeld en
goedgekeurd.
De maatschappij telt aan het eind van
dit jaar 640 leden en 51 buitengewone
leden
De bibliothecaris, dr. A, v. Rijnbach,
maakt in zijn verslag melding van het ver
loren raken van een zeldzaam boekje
reeds vele jaren geleden geschied doch
kan daar tegenoverstellen, dat dit verlies
gTootendeels vergoed is door de waarde
volle aanwinst van een zeer zeldzame ver
zameling ..Straat- en Volksliedjes" uit het
einde der 17e en het begin der 18e eeuw.
de z.g. liedjesdrukken van Klem-Jan. een
bekend venter van zulke liedjes te Amster
dam in dien ijd.
Na vermelding van vele geschenken van
boeken en curiosa, ontvangen van leden
en niet-leden en na dank voor den steun
van vele Nederlandsche uitgevers ontvan
gen, besluit het verslag met den wensch.
dat spoedig voorzien moge worden in het
nijpende gebrek aan plaatsruimte in de
Universiteitsbibliotheek, waar de biblio
theek der maatschappij gastvrijheid geniet.
Vervolgens werd medegedeelddat de
commissie voor taal- en letterkunde
aan het bestuur heeft voorgedragen ter
bekroning met den prijs voor meester
schap dr. Wobbe de Vries te Groningen.
De commissie voor schoone letteren
heeft, na loting tusschen den voorge-
dragene en de dichteres Clara Eggink.
die een gelijk aantal stemmen verwierf,
voorgedragen voor den C. W. van der
Hoogtprijs voor poëzie den dichter
Eduard Hoorn ik, voor zijn episch ge
dicht ..Mattheus".
Voor den dr. Wynaendts Franckenprijs
voor het beste werk op het gebied van
biographic en cultuurgeschiedenis werd
voorgedragen M. D. Ozinga voor de
biografie „Daniël Marot, de schepper
van den Hollandschen Lodewijk XIV-
stijl".
De Meesterschapsprijs-
De commissie vcor taal- en letterkunde
zdgt in haar toelichting op het besluit dr.
Wobbe de Vries te Groningen te bekronen
met den Prijs voor Meesterschap:
Deze geleerde kan bcgen op een reeks
van belangrijke publicaties, die betrekking
hebben op vele, ja bijna alle onderdeden
van de Nederlandsche taalkunde. Na zijn
academisch proefschrift van 1895 over het
dialect van zij'n geboorteplaats Noordhorn,
heeft hij verscheidene dialectolcgische stu
diën in het licht gegeven, die zich vooral
bezighouden met het Noord-Oosten van
het Nederlandsche taalgebied, dat hem zco
bijzonder vertrouwd is. Hij heeft verder de
toponjonie met vrucht beoefend: vele
aardrijkskundige namen zijn door hem ver
klaard of historisch belicht. Ook op het
gebied der etymologie heeft hij zich ver
dienste verworven. In zijn toncmymischs en
etymologische publicaties is, evenals in zijn
dialectologische geschriften, een bijzondere
belangstelling op te merken voor het
Noordoostelijk deel van de Nederlanden.
Intusschen is het oeuvre van de Vries
geenszins regionaal beperkt. Hij heeft ook
werken van blijvende beteekenis geschre
ven, over uiteenloopende onderwerpen uit
heden en verleden van het Nederlandsch
in het afgemeen als: klank- en vormleer,
syntaxis, woordvorming, mvlcea van vreem
de talen.
Wanneer de Vries tot nog toe niet de
erkenning gevonden heeft, waarop zijn
even veelzijdig als belangrijk werk hem
De minister-president, dr. H. Colijn, wordt morgen 70 jaar.
(Voor zijn levensbeschrijving zie men pag. 1 van het 3e Blad)
Een felle brand heeft gistermiddag gewoed
in het bovenhuis van het perceel Oude Rijn
84. waarvan de bewoners zich slechts met
moeite door een raam aan de achterzijde
over de daken in veiligheid konden brengen.
De brandweer maakte gebruik van de Ma-
girus-ladder om den vuurhaard zoo dicht
mogelijk te naderen.
aanspraak geeft, dan is dat voor een deel
te verklarén uit zijn bescheidenheid, voor
een ander dsel uit den minder aantrekke-
lijken vorm van vele zijner geschriften. De
commissie erkent dit tekort van de Vries,
maar acht het gering tegenover zijn vele
voortreffelijke hoedanigheden. De Vries is
nooit oppervlakkig, hij verwaarloost geen
enkel detail, zijn betoog is streng en zijn
oordeel scherp.
Het werk van de Vries getuigt van gron
digheid. degelijkheid, nauwkeurigheid, om
vangrijke kennis en groote belezenheid en
wat- meer is dan dit alles: oorspronkelijk
heid van gedachte en zelfstandigheid van
methode Vooral om deze laatst? -igen-
schappen en om het breede studieveld,
waarop hij deze eigenschappen heeft ont
plooid. beschouwd de commissie de Vries
als een eminent geleerde, die zich verheft
BINNENLAND.
Minister Romme over de regeling der kin
derbijslagverzekering. (3e Blad).
Wijziging der leiding bij Philips. (3e Blad).
De „Piet Hein" in de Zeeuwsche wateren
(Binnenland. 3e Blad).
AMSTERDAMSCHE BEURS.
Ongeanimeerde markt - Gedrukte stem
ming - Geleidelijk terugloopende koer
sen - Philips goed prijshoudend -
Amerikanen zeer kalm - Beleggingen
nauwelijks prijshoudend.
BUITENLAND.
Nog altijd geen wijziging te Tientsin. De
Japanners landen bij Swatau. (Buiten
land. le Blad).
Komt er schot in de Engelsch-Fransch-
Russische besprekingen? (Buitenland,
le Blad).
Roosevelt dringt aan op spoed bij de be
handeling der neutraliteitswet. (Bui
tenland. le Blad).
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN
EERSTE BLAD.
Iets warmer. Gedeeltelijk bewolkt
Overwegend droog. Zwakke tof
matige wind uit Oostelijke rich
tingen.