Generaal Snijders ter aarde besteld
LEIDSCH DAGBLAD - Eerste Blad
Woensdag 31 Mei 19])
De strijd in het
Verre Oosten
Het socialisten-congres
Koning George
te Victoria
Het Labour-congres
De terugkeer der
Duitschers uit Spanje
Dr. Colijn schetste de verdiensten van dezen
„waarlijk grooten Nederlander"
Dr. Colijn spreekt
Tenslotte wordt gezegd: „Indien de senaat
oprecht verlangt een einde te maken aan
den gespannen toestand in de vrije stad, is
de commissaris bereid tot het bespreken
van de maatregelen, die een gezonde sfeer
kunnen herstellen en kunnen leiden tot
normale omstandigheden, waarin de amb
tenaren hun plichten kunnen vervullen,
ook tot verbetering der betrekkingen tus-
schen de Poolsche ambtenaren en die van
de vrije stad".
Van de zijde van Danzig wordt verklaard,
dat de Poolsche regeering tracht de feiten
op hun kop te zetten, ofschoon de officieele
resultaten van het onderzoek over het wer
kelijke verloop der gebeurtenissen geen
twijfel meer toelaten. Wanneer Polen wei
gert den gecompromitteerden ambtenaar
terug te roepen en zegt. dat de Danzigsche
regeering het recht niet heeft zulks te
eischen. moet geconstateerd worden, dat
Polen klaarblijkelijk alles in het werk stelt
om een opheldering en kalmeering van de
Danzig-Poolsche betrekkingen bewust te
verhinderen.
DUITSCHLAND.
Tsjechië herleeft
Tijdens de opvoering van de Tsjechische
nationale opera „Libuse" te Praag is het
tot patriottische betoogingen gekomen. De
siotprofetie van Libuse. de eerste vorstin
der Tsjechen, luidende „het Tsjechische
volk zal roemrijk alle razernijen van de hel
overleven", werd overstemd door een or
kaan van toejuichingen, die een kwartier
aanhielden; de musici speelden daarop het
Tsjechische volkslied.
De Tsjechische politie heeft een twintig
tal Tsjechische fascisten gearresteerd, die
in uniform in de straten der hoofdstad
liepen.
Steeds meer Tsjechen wijken uit naar
Polen.
FRANKRIJK.
Op het socialisten-congres te Nantes heb
ben Faure en Blum hun houding uiteenge
zet. Beiden verklaarden de debatten niet op
persoonlijk terrein te willen brengen en be
vestigden. dat geen gevaar voor scheuring
in de partij bestaat.
Leon Blum verklaarde nog. dat tegen
over de fascistische bedreiging de vredelie
vende staten zich aaneen moeten sluiten
Deze politiek heeft nu reeds Roemenië.
Polen en Griekenland gered.
Verder zeide hij, dat inderdaad sommige
stellingen van de communisten niet met
het socialisme in overeenstemming zijn,
doch hij wees erop. dat de politiek niet
wordt gemaakt met gevoelens; eenheid van
actie kan noodig zijn tot bescherming van
de belangen.
Tenslotte werd een compromis-motie
aangenomen, waarin o.m. wordt gezegd,
dat het Fransche volk vast besloten is de
onschendbaarheid van zijn gebied te hand
haven. zyn "politieke onafhankelijkheid te
gen lederen aanslag te verdedigen en de
inheemsche bevolking der koloniën te be
schermen. De politiek van veiligheid, waar
over door Frankrijk en Engeland met Po
len. Roemenië en Rusland onderhandeld
is, wordt goedgekeurd. De partij behoudt
haar vertrouwen in de waarde van een
internationale conferentie.
Ten aanzien van de binnenlandsche po
litiek constateert de motie, dat de maat
schappelijke veroveringen van het Volks
front ten deele vernietigd zijn door ,,den
binnenlandschen weerslag van de inter
nationale spanning." ..Arbeiders, boeren,
handwerkslieden en kooplieden aanvaar
den hun deel in de gemeenschappelijke
offers; zij vragen slechts gelijkheid in de
verdeeling der lasten."
Tenslotte verklaart de partij zich steeds
bereid tot deelneming aan een regeering.
die steunt op een duidelijk republikeinsche
meerdereheid. en besluit zij de democratie
en de rechten van den arbeid te verdedi
gen.
ENGELAND.
Tijdens een noenmaal, aangeboden door
den luitenant-gouverneur en den provin
cialen raad van Britsch Columbia, heeft de
koning in antwoord op ©en begroetings
rede vail den provincialen premier een toe
spraak gehouden, waarin hij o.m zeide:
Hier aan de kust van den Grooten Oceaan
kan ik de positie beseffen, die Canada in
neemt. Zijn Atlantische ramen zien uit op
Europa, zijn Zuidzeeramen op Azië en het
Verre Oosten.
Naarmate de wetenschap de ruimte ver
kleint. zal dit land een verkeersweg tus-
schen twee werelddeelen worden. Eens zul
len de volkeren der wereld tot het besef
komen, dat voospoed in samenwerking ligt
en niet in conflict.
De conferentie van de Labourpartij heeft
met 2.363.000 stemmen tegen 55.000 een
resolutie aangenomen, waarbij de buiten-
landsche politiek van de regeering Cham
berlain wordt veroordeeld en waarin de
ongerustheid van een deel van de partij tot
uitdrukking komt over het voortdurend
uitstellen van het tot stand komen van een j
gemeenschappelijk verdedigingsverdrag tus-
schen Engeland, Frankrijk en de Sovjet-1
Unie.
Verder wordt verlangd, dat een „werke- j
lijke volkenbond" wordt opgericht
De conferentie verwierp met 1.670.000
stemmen tegen 286.000 een resolutie waar
bij iedere vorm van dienstplicht werd af
gewezen Met vrijwel algemeene stemmen
is een motie aangenomen, waarin de Pa-
lestijnsche politiek der regeering, zooals die
in het witboek uiteengezet is, wordt ver
worpen.
Tenslotte is een verzoek van Stafford
Cripps en vier andere ultgestooten leden
om weder»o?l?ting tot de arbeiderspartij
in handen gesteld van den nieuwen uit
voerenden raad, waarvan de samenstelling
ln de heden te houden conferentie zal wor
den bekend gemaakt.
HET CONDOR-LEGIOEN.
De uit Spanje naar Duitschland terug-
keerende Duitsche legionarissen zijn reeds
in volle zee door verscheidene eenheden der
oorlogsvloot ontvangen. De oorlogsschepen
gaven hun een eeregeleide.
Gisteravond bereikte de vloot Cuxhaven,
waar een groote menschenmenigte de strij
ders begroette. De vloot ging voor Cuxha
ven voor anker. Kort na middernacht voe
ren de schepen op naar Hamburg, waar de
legionarissen vanmorgen door Goering
werden verwelkomd.
Het Duitsche militaire weekblad „Die
Wehrmacht" wijdt een bijzonder nummer
aan de activiteit van het Condor-legioen 1n
Spanje Dit is voor den eersten keer. dat
van officieele zijde bijzonderheden worden
gepubliceerd over dit legioen.
De generaal van de luchtmacht Sperrlc
deelt mede. dat 6500 vrijwilligers in begin
November 1936 te Cadiz zijn aangekomen.
Zij werden naar Sevilla gebracht, waar
vliegtuigen en luchtdoelartillerie waren.
Snel werd een gevechtsgroep van drie esca
drilles gevormd. Verder deelt generaal
Sperrle mede. dat Duitsche vliegtuigen in
enkele dagen 5000 Marokkanen en man
schappen van het vreemdelingen-legioen
uit Afrika naar Spanje hebben overge
bracht.
De kolonel van den generalen staf Von
Funck geeft bijzonderheden over het deel
nemen van een pantsercorps en van een
instructiecorps aan den oorlog. Dit instruc
tiecorps stond onder leiding van een Duit-
schen kolonel In September 1936 werd be
sloten. dat het Duitsche leger zou deelne
men aan den burgeroorlog in Spanje en
onmiddellijk werd een pantsercorps naar
Spanje gezonden. Op wensch van Franco
zelf nam dit corps als zelfstandige Duit
sche afdeeling aan den strijd deel.
In het begin van 1937 vroeg de Spaan-
sche legerleiding of de Duitschers de jonge
Spaansche officieren wilden opleiden. Spoe
dig werd een wijdvertakte opleidingsorga-
nisatie in het leven geroepen, waar eerst
de leiders ran de infanterie en vervolgens
van de overige wapens werden opgeleid
De Duitsche istructeurs kregen hierbij een
waardevolle hulp van de Duitschers in
Spanje, voor een groot deel oud-strijders,
die veel bijdroegen door hun kennis van
taal en volk.
Naar schatting van kolonel Funck heb
ben 56.000 Spanjaarden van deze Duitsche
opleiding geprofiteerd.
Tenslotte publiceert het blad een facsi
mile van een brief, welke Franco aan de
redactie heeft gezonden en waarin hij
schrijft: „Het Spaansche leger brengt hul
de aan den moed en de discipline van de
Duitsche kameraden, welke belichaamd zijn
in hen. die op Spaansohen bodem zijn ge
vallen".
Ook de nationaal-socialistisohe Korres-
pondenz wijdt een speciaal nummer aan
het optreden van het Condor-legioen. Hier
in komen talrijke beschrijvingen en uit
treksels uit dagboeken voor, welke door
leden van het legioen werden gemaakt.
Tenslotte wordt onder leiding van Karl
Ritter een film opgenomen van het Con
dorlegioen, welke tot titel zal dragen „Duit
sche vrijwilligers in Spanje, een strijd
tegen den wereld-vijand". Karl Ritter is in
Spanje geweest en heeft deelen van het
offensief van Franco gefilmd Het slot van
de film zal zijn de overwinningsparade te
Madrid en het binnentrekken van het Con
dor-legioen te Berlijn.
HONGARIJE.
Verkiezings-succes voor
de regeering
Maandag hebben de verkiezingen voor
het parlement plaats gehad.
De uitslag is als volgt: Regeeringspartij:
180 zetels (130 zetels in de ontbonden Ka
mer); Christelijke partij: 3 zetels, Agrariërs
14 zetels 121 zetels in de ontbonden Ka
mer). Pijlkruizen <Hubay>: 28 zetels. Nat.
Soc. (Palfyi: 4 zetels. Nationaal Front: 4
zetels. Christ, nat. front: 3 zetels. Soc. De
mocraten: 5 zetels (11 zetels in de ontbon
den Kamer). liberalen (Rassay): 5 zetels
(10 zetels in de ontbonden Kamer). Onaf-
hankelijken: 6 zetels. Wil des Volks: 1
zetel.
In de ontbonden Kamer hadden de recht
sche groepen te zamen 23 zetels, de pijl
kruizen en andere nationaal-socialisten 6
en het gematigde centrum 44.
In de nieuwe Kamer, welke 10 Juni bij
een zal komen, zal de regeering beschik
ken over een meerderheid van 199 stem
men tegen een eventueele oppositie van 61.
VEREENIGDE STATEN.
De neutraliteitswet
President Roosevelt heeft tegenover jour
nalisten verklaard, dat hij het geheel eens
is met de plannen van Cordell Huil voor
een herziening der neutraliteitswet.
Hii was van meening, dat het congres over
deze kwestie een besluit moet nemen
De tegenstanders schijnen alle midde'en.
waarover zij beschikken, te willen ln het
werk stellen om den Senart te beletten nog
voor het uitsergmn van het congres de
wetswijziging af te doen Senator Borah
blijft zich verzetten tegen de levering van
wapenen aan oorlogvoerenden en ook
andere republikeinen stellen zich od dat
standpunt.
De stemming in het Huis van Afgevaar
digden is gun; tiger voor het vcorstel van
Huil.
De democraat Bloom, die zitting heeft
voor New York. heeft een wetsontwerp bij
het Huis Ingediend, hetwelk geheel over
eenkomt met de opvattingen van Huil. In
dien dit ontwerp door het Huis wordt aan
genomen zal het voor den Senaat gemak
kelijker zijn dat voobeeld te volgen.
Tegen de vakvereenigingen.
Dat het publiek hoe langer hoe minder
te spreken is over de gedragingen van de
radicale vakvereenlgmgsleiders blijkt uit
het feit. dat het congres van Pennsylvanië
een wet heeft aangenomen, waarbij sit-
Het stoffelijk overschot van generaal C.
J. Snijders, oud-opperbevelhebber van land
en zeemacht, pionnier van de Nederland-
sche luchtvaart, van onze luchtverbinding
met de overzeesche gewesten en beschermer-
van talrijke nationale instellingen met
allerlei doel. is vandaag ter ruste gelegd
op de begraafplaats Oud Eik en Duinen te
Den Haag. Het is heden op twee maanden
na juist 25 jaren geleden, dat in Nederland
de mobilisatie werd afgekondigd, tijdens
welke generaal Snijders, die na een hoogst
eervolle loopbaan reeds was gepensionneerd,
op verzoek van H.M. de Koningon het op
perbevel over de gemobiliseerde troepen van
land- en zeemacht op zich nam. een taak.
welke hij tot het einde toe met voorbeeldig
beleid heeft vervuld. Nederland was. over
eenkomstig den wensch van de Koningin
en van ons volk, buiten den wereldbrand
gebleven Wat de generaal in de decennia
daarna nog in het belang ran ons land
heeft verricht, is in velerlei vorm dezer
dagen weer tot uitdrukking gebracht.
Als vertegenwoordiger van H.M. dc Ko
ningin waren heden aanwezig vice-admi-
raal Bauduin. adjudant-generaal, chef van
het militaire Huis van Hare Majesteit en
H. Ms. adjudant-majoor Phaff.
De minister-president, dr. H. Colijn was
in den rouwstoet medegekomen om op de
begraafplaats de gevoelens der regeering te
vertolken.
Een eerewacht was op de begraafplaats
opgesteld, bestaande uit een bataljon gre
nadiers met vaandel en een bataljon jagers
met vaandel. Ook bli de Koninklijke mili
taire kapel werden de eerbewijzen gebracht.
Het bataljon grenadiers vormde een eere
wacht met vaandel, waarbij de regiments
commandant langs den toegangsweg tot de
aula aan de voorzijde eereposten had ge
plaatst. Het bataljon jagers vormde een
eerewacht met vaandel, waarbij de regi
mentscommandant aan de achterzijde van
de aula langs den weg naar het graf eere
posten had geplaatst.
De garnizoenscommandant kolonel van
den Berg van Saparoea was aan den in
gang van de begraafplaats aanwezig, de
gouverneur der residentie aan den ingang
der aula.
Onder de aanwezigen bevonden zich de
particuliere secretaris van H.M. de Konin
gin. C. S Sixma baron van Heemstra, de
gep. generaal-majoor A G. Sickinghe eer
ste Kamerheer van de Koningin, baron van
Geen. Kamerheer i.b.doud-particulier
secretaris van de Koningin, kanselier der
Nederlandsche ridderorden, de ministers
Patijn. Van Dilk, Goseiing, Welter, van
Buuren en Slotemaker de Bruin?.
Aanwezig waren voort<j de voorzitters van
de Eerste en Tweede Kamer, de voorzitter
van de Algemeene Rekenkamer, de vlce-
admiraals Rambonnet. Kruys, Quant, v0s
en Fürstner (chef van den marinestaf),
luit -generaal Baron van Voorst tot Voorst
gouverneur van de residentie, een deputa
tie van den generalen staf onder leiding
van den chef. luit.-generaal J. H Reyn-
ders, de gep. luit.-generaal jhr. W Röell,
oud-commandant van 'het veldleger, de
oud-oommandant van het veldleger, luit-
down-stakingen worden verboden en ook
het automatische inhouden van vakveree-
nlgingscontribulie niet is toegestaan, zoo
lang ingevolge een geheime stemming door
de arbeiders daartoe niet is besloten en ook
niet iedere arbeider Individueel schiftelijk
zijn toestemming heeft gegeven. Ook krij
gen de ondernemers het recht bij de labour-
board van den staat verkiezingen voor de
vertegenwoordiging bij collectieve loonbe-
sprekingen aan te vragen. De wet moet
thans nog slechts door den gouverneur van
den staat onderteekend worden. De Ameri
can Federation of Labour heeft er krachtig
tegen geprotesteerd.
SPANJE.
Franco richt zich tot de vrouwen.
Franco heeft voor 10.000 vrouwen van de
Spaansche phalanx-partij een rede gehou
den, waarin hij o.m. zeide: Ik wil, dat
Spanje sterk is, niet om het in dwaze
avonturen te storten, doch omdat nationale
kracht de beste waarborg voor den vrede is.
Uw werk. zoo vervolgde Franco, is met
het succes van onze troepen niet geëindigd.
Thans moet het Spaansche tehuis nog her
overd worden. Wapens en militaire strijd
krachten zijn niet voldoende om toekom
stige oorlogen te winnen. Zulke oorlogen
zouden de verbeelding te boven gaan en
zij. die zich achter de linies bevinden, zou
den er in gelijke mate onder lijden als de
genen aan het front.
Daarom zouden de Spaansche vrouwen
door het smeden van eenheid en vader
landsliefde in haar woning de voorposten
van den vrede zijn.
Verliescijfers.
Volgens Chineesche militaire autoriteiten
hebben de Japanners bij de krijgsbedrijven
In China tot nu toe in het geheel 870.000
dooden en gewonden te betreuren.
In een te Tokio uitgegeven communiqué
wordt het totaal aantal dooden en gewon
den der Chineezen geschat op 2 300 000.
Daarbij zijn meer dan 900.000 dooden. ter
wijl het aantal dooden aan Japansche
zijde gevallen, op 60.000 wordt gesteld.
Dc grensincidenten.
De Japansche gezant te Moskou heeft i
krachtig geprotesteerd tegen de door de i
Russen veroorzaakte grensincidenten van
uit Bulten-Mongolië.
Van Japansche zijde wordt een uitvuerlg
overzicht daarvan gegeven. In trtaal zou
den' 59 Russische vliegtuigen zijn neerge- I
legd tegen 1 Japansche.
generaal Van Terwisga. leden van het Hoog
Militair Gerechtshof, een depuatie van de
I zeemacht onder leiding van den comman
dant der marine schout-bij-nacht Jolles
ichef van den staf zeemacht). Duy-
maer van Twist, voorzitter van het Natio
naal Landstorm Comité. E H Juckema van
Burmania baron Rengers van Warmenhul-
zen, dienstdoend grootmeester van Prinsos
Juliana en kapitein De Roo van Alderwe-
relt, adjudant van Prins Bemhard, de
oud-ministers De Geer, Deckers en Lam-
booy; Van Ede van de Pais, directeur van
den Luchtvaartdienst, als vertegenwoordi
ger van de luchtvaart, vice-admiraal Fock.
oud-inspecteur-generaal voor de scheep
vaart. mr. Haitsma Mullier, algemeen voor
zitter van het Nationaal Jongeren Ver
bond, de Belgische militaire attaché kolo
nel P. J. Diepenrykx. de Fransche militaire
attaché, commandant graaf J de Mascu-
reau, gen.-majoor Frogel, inspecteur van de
Burgerwacht, een deputatie van den Kon.
Bond van ridders M.W.O. beneden den rang
van officier, het hoofdbestuur van den
Nat. Bond Mobilisatiekruis, een deputatie
van het wapen der genie en het bestuur
van „Ons Leger".
Voorts een deputatie der algemeene Ver-
eeniglng van Nederlandsche Reserve-Offi
cieren. kolonel J. Slagter, als vertegenwoor
diger van den legercommandant in Ned -
Indië, ir. De Kok, directeur-generaal van
de Koninklijke, voorzitter van de Kon. Ned.
Vereenlgins voor Luchtvaart, een deputatie
van de K.L.M. en de K.N.I.L.M.. Van Za-
linge. voorzitter van de Kon. vereeniging
„Onze Vloot" en de secretaris dier vereeni
ging jhr. Van der Wijck, een deputatie van
de militaire luchtvaart onder leiding van
overste Van Heist, enz.
Kransen en bloemstukken waren er. be
halve de reeds genoemde, van H.M. de Ko
ningin en van den ex-keizer van Duitsch
land en van vele anderen.
Aan de groeve heeft dc minister-presi
dent namens de regeering de volgende rede
gehouden
Door de familie van generaal-Snijders
uitgenoodigd zijnde om bij deze plech
tigheid als eenige spreker het woord te
willen voeren, rust op mij dus de dub
bele taak om getuigenis te geven van
de gevoelens die de Nederlandsche re
geering bij deze lijkbaar tot uitdruk
king wil brengen èn de to9k te zijn van
zoo menige organisatie, waarmee gene
raal Snijders bij zijn leven verbonden
is geweest. Het aantal dezer organisa
ties, waaraan de generaal zijn belang
stelling of zijn werkkracht schonk, gaat
de 30 te boven en reeds daarom alleen
verwacht ge van mij niet een nage
noeg eindelooze opsomming van de
veelzijdige werkzaamheden, waardoor
dit leven geruid werd en zult ge het
begrijpen, dat ik er vooral naar stre
ven zal de nationale beteekenis van
den persoon en van zijn arbeid naar
voren te brengen.
Intusschen staat de waardeering van die
beteekenis niet los van de feiten, waardoor
dit lange, arbeidzame leven gesierd is ge
worden.
Het zegt nog wel niet veel. maar toch
wel iets wijl heenwijzend naar meer
dan gewone intellectueele begaafdheid
dat de jonge Snijdere op 17-Jarlgen leef
tijd als no. 1 aan de K. M. A. werd toege
laten tot de opleiding voor officier bij het
wapen der genie Het geeft aan die intel
lectueele begaafdheid een verzwaard ac
cent als hij. 3 jaar later, als no. 1 van zijn
iaargenooten. wordt aangesteld tot tweede
luitenant bij het toenmalige korps inge
nieurs. mineurs en sappeurs.
Het zegt reeds iets méér voor de toe
komstige loopbaan van den jongen 2en
luitenant dat hij, die nog geen jaar offi
cier was, detacheering aanvraagt bij het
Ned. Ind leger op het tijdstip, dat dit le
ger gereed staat een aanvang te maken
met het tot rede brengen van een weer
barstig sultanaat in het Noordelijk deel
van Sumatra.
Het bevestigt de beteekenis van den
drang naar daden, die ons in dat ver
zoek om naar Indië te gaan reeds op
valt, dat deze jonge ondernemende of
ficier binnen drie maanden na zijn
komst in Atjeh al werd voorgedragen
voor de hoogste militaire belooning,
die onze krijgsmacht kent; het ridder
kruis der militaire Willemsorde.
Dat kruis gewaagt van moed. van be
leid en van trouw door den drager er
van aan den dag gelegd. Het is een
belóóning. Maar zal het goed zijn. dan
moeten die woorden voor den drager er
van tot levensdevies worden, dan moet
dat devies een belofte inhouden waar
van aan het einde van dit aardsohe'
leven kan worden getuigd, dat zij in
rijke vervulling is gegaan.
Welnu, wie kan ook slechts den ge
rlngsten twijfel voelen opkomen bij de
vraag, of het leven van generaal Snij
ders de vervulling dier belofte heeft
gebracht.
Of men hem volgt als lecraar aan de K.
M. A. en later als hoofd van onderwijs bij
die Inrichting, of men hem aan het werk
ziet bij het wapen der genie, dan wel bij
opdrachten in het buitenland, altijd weer
blijken kunde, doorzicht, werkkracht en
karaktereigenschappen te beantwoorden
aan de hoogste eischen, die men aan de
besten onder ons stellen mag. Overtuigend
bleek de erkenning hiervan uit het feit,
dat de regeering zeer uitzonderlijk vroeg
immers Snijders bekleedde nog maar den
kapiteinsrang van haar waardeerii»
blijk gaf door een benoeming tot Ridj,,
in de Orde van den Nederiandschen Leeuw
Niet minder opvallend was de benoeminz
tot sous-chef en later tot chef van den ee-
ncralen staf. Ware hiermee de militaire
loopbaan afgesloten geworden, dan had ze
daarom alleen reeds gerekend mogen wor
den tot de zeer uitzonderlijke, omdat Snij-
ders tevoren nimmer bij den generalen stat
had gediend en ook nimmer de hoogere
krijgsschool had bezocht.
Ik heb een persoonlijke reden bij deze
stafperiode een oogenblik stil te staan
Toen ik den 4en Januari van het Jaar 19i{
als minister van oorlog optrad, was de ge
neraal Snijders een half jaar tevoren be
noemd tot chef van den staf, en bekleedde
hij reeds 2'/s jaar den generaalsrang. De
nieuw opgetreden minister van oorlog had
wel is waar in het Indische leger als offi
cier gediend doch slechts in de subal
terne rangen maar was enkele jaren te
voren in Indië in den burgerlijken dienst
overgegaan. Een burger-minister van oor
log was in Nederland nog niet voorgeko
men.
De verhouding tusschen minister en chet
van den staf is altijd een zeer bijzondere,
maar was het zeker in de jaren 1911, 1912
en 1913, toen, evenals thans ook weer op
velerlei gebied, gewerkt werd aan den om
bouw bij onze landmacht. Slechts door in
nige samenwerking en volkomen harmonie
tusschen de hoogste adviseerende militaire
en de beslissende burgerlijke autoriteit kan
dan voor de landsverdediging iets goeds
worden bereikt. Dat in die jaren het ge
stelde doel bereikt is geworden, is niet in
het minst te danken aan de onverpoosde
toewijding van den chef van den staf, ge
neraal Snijders, aan de welwillendheid
waarmee hij den zooveel jongeren minister
van oorlog steeds ter zijde stond, aan zijn
uitsluitend door het belang der zaak inge
geven raadgevingen.
Ik heb hem meer dan eens daarvoor per
soonlijk gedankt. Ik doet het hier bij zijn
lijkbaar in het openbaar.
1 Het waren de schokkende gebeurtenissen
van de Augustusmaand 1914. die generaal
Snijders uit de afgeslotenheid van de
bureaux van den generalen staf ineensin
het volle licht van de algemeene volksaan
dacht plaatsten. Het ls hier niet de plaats
een breede sdhets te gewen van de werk
zaamheden en van de verantwoordelijkheid
van den opperbevelhebber van land- en
zeemacht gedurende de jaren 1914 tot en
met 1918.
Wel was de mobilisatie vlot verloopen en
wel schiep de kort te voren tot stand geko
men legerorganisatie de gelegenheid om
dadelijk met de concentratie der opgeko
men troepen een aanvang te maken, maar
aan het apparaat, dat, zoo noodig. onze
neutraliteit met kracht van wapenen zou
moeten handhaven, ont/brak nog veel. De
materieele uitrusting van het leger was nog
lang niet op de hoogte van den tijd en de
geoefendheid van de onder de wapenen
geroepen oudere lichtingen was niet op het
peil. dat voor den modernen oorlog werd
geëischt.
In dat alles moest verbetering worden ge
bracht: de uitruting moest voor zoover dit
mogelijk bleek, worden aangevuld, de ge
oefendheid der troepen verhoogd. En dat
alles moest geschieden terwijl tegelijkertijd
telkens nieuwe scharen de bestaande leger-
sterkte lewamen vergrooten, nieuwe een
heden moesten worden gevormd en nieuwe
takken van dienst in het leven moesten
worden geroepen.
Voegt men daarbij dan de spanningen.,
die zich, ondanks onzen neutraliteltswii,
van tijd tot tijd voordeden en de haast
bovenmensehelijke verantwoordelijkheid
voor het krijgsbeleid, indien we met een
onvoldoend uitgerust leger in den oorlog
zouden worden betrokken, dan komt de
vraag op. hoe het mogelijk is, dat één man
gedurende vier lange Jaren, onder zulke
ongunstige verhoudingen, dien last heeft
kunnen torsen.
Als ik over het antwoord op die vraag
nadenk, dan gaan mijn gedachten weer
terug naar dat 64 jaar geleden verdiende
kruis met zijn devies van moed, beleid en
trouw. Nu niet naar den physieken moed.
maar naar den hoogen moreelen moed, die
voor de zwaarste verantwoordelijkheid niet
terugdeinst, naar het beleid, dat de pas
sende maatregelen op het Juiste oogentuk
weet te nemen, naar de onkreukbare trouw,
die alles, ook zichzelf, weet te geven en om
niets voor zichzelf vraagt.
Onbegrensde toewijding aan Vorstin en
Vaderland vormde de motorische kracht
voor de vervulling van een taak, waarvan
men. de zwaarte slechts benaderen kan.
Over het einde van deze vierjarige pe
riode valt een schaduw, waaraan wij hier
en vandaag niet mogen voorbijgaan. Bui
gend voor onredelijke critiek hebben ne
toenmalige bewindslieden den opperbevel
hebber tot heengaan genoopt. En wel werd
voor die daad een jaar later verzoening
gedaan door de verleening van het groot
kruis van den Nederiandschen Leeuw, maar
dat heengaan zelf en nog meer de wijze
waarop dat heengaan plaatsgreep, doet nu
nog zeer. Het was allerminst in overeen
stemming met de ongemeen groote vermen-
sten. die generaal Snijders aan volk en
vaderland bewezen had.
En toch ls er één goede kant aan. Da
ongewone afscheid uit het ambt heeft
gelegenheid geschonken om aan heel ne
volk te toonen, welk een gaafheid va
karakter deze groote soldaat bezat.
Intellectueele begaafdheid, groote wers-
kraoht, omvangrijke kennis, zijn
schappen, die in het leven veel betee'in
nen. Maar ze worden alle overtroffen dn.
wat de Engelschen plegen te noemen, -
bezit van een „sterling character
een karakter heeft dc generaal getoono
bezitten door de wijze waarop
3 hij zich
e b-''""rT
droeg onder de hem aangedane
Hier geen bittere polemiek, lrtcr ook n
de geringste intrige, integendee'; w£
berusting, geloovend. dat de tijd rec-' „m
doen En inmiddels zich aangorden»
het leven niet als afgesloten te beschou
doch het ook verder met al zijn ga|i0.
krachten te stellen in dienst van hei
naai belang.
Alle arbeid, die hem riep ter be.v° van
van de volkskracht en ter bestrudim; „a
een futloos defaitisme, kon verzeker
2-1
