Poging van Roosevelt den
vrede te redden
MAANDAG 17 APRIL 1939
No. 24250
Weinig hoop ten aanzien van de
houding der as-mogendheden
HET VOORNAAMSTE NIEUWS
VAN HEDEN
De Bilt
80ste Jaargang
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Het non-agressie-pact
Dif nummer bestaat uit VIER bladen
EERSTE BLAD
Spanje
verwacht
LEIDSCH
DAGBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIES:
30 ets. per regel voor advertenties uit Leiden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertenties belangrijk
Jager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets. bij maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
10 ets. porto te betalen. - Verplicht bewijsnummer 6 ets.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque» en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Lelden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zijn:
per 3 maanden t. 2.35
per week f.0,13
Franco per post t. 2-25 per 3 maanden portokosten.
(voor binnenland t.O.SO per 3 mndj
President Roosevelt heeft de wereld verrast met een vredes
boodschap.
Na te hebben gewezen op de agressies, waaraan in Europa
verschillende staten ten offer vielen, terwijl in het Verre Oosten
een groot rijk door een machtigen buur werd bezet, stelt de
Amerikaansche president den beiden dictators klaar en duide
lijk de vraag, of zij bereid zijn, zich te verplichten, de onaf
hankelijkheid en territoriale onschendbaarheid te eerbiedigen
van 21 landen in Europa en daarbuiten.
Die verplichting zou moeten worden aangegaan voor ten
minste tien jaar.
Na aanvaarding van dit voorstel zouden de Vereenigde Staten
deelnemen aan een internationaal overleg tot beperking van
bewapening en tot vergemakkelijking van economische
samenwerking, opdat alle naties in staat zullen zijn, op de
wereldmarkt, op voet van gelijkheid, te koopen en te verkoopen
en Zich de grondstoffen te verschaffen, noodig voor een vreed
zaam economisch leven.
In September 1.1leek de wereld aan den
vooravond van den oorlog te staan, de on
verzachte wending van de conferentie van
Miinchen, Idee van Franschen geest, wend
de het oorlogsgevaar af.
Opnieuw leek het thans, alsof de wereld
hard afgleed naar den oorlog. Het was
alsof de menschheid. hoewel het gevaar
volledig Inziende, onmachtig was, daaraan
een halt toe te roepen.
Het was in deze omstandigheden, dat de
zoo impulsieve Amerikaansche president de
wereld verraste met het richten van een
vredesboodschap aan de twee dictatoren, in
wier handen momenteel in de eerste plaats
de vraag van oorlog of vrede Is gelegen,
waarin op zeer rechtstreeksche wijze wordt
gevraagd, of zti gedurende een lange
periode van minstens 10 jaar bereid
zijn van alle agressie af te zien. waartegen
over Amerika dan belooft mede te zullen
werken om te geraken tot ontwapening en
tot een algeheele economische regeling.
Men zie het 3e Blad.
Een schok ging over den aardbol! Was
door president Roosevelt de weg gewezen,
waarlangs ontkomen van een oorlog mo
gelijk zou zijn?
Instinctmatig voelde men. dat er, als men
objectief zag, hinderpalen waren, doch de
poging was niettemin te ernstig om er niet
alle aandacht voor op te eischen. Reden,
waarom wij zeer uitvoerig de boodschap
bulletineerden met de eerste reacties
daarop.
Niemand zal kunnen betwisten, dat
Europa door de ..vreedzame omsingeling"
der as-mogendheden als afweer tegen iedere
verdere daad van agressie van Italië of
Duitschland opnieuw in zeer gevaarlijk
vaarwater is beland. Ieder optreden dreigt
thans noodlottige gevolgen te kunnen heb
ben
Iedere ernstige pog.ng om het gevaar te
keeren, moet daarom van harte welkom
worden geheeten en zoo dient Roosevelts'
roepstem te worden beschouwd als een zeer
te waardeeren stap om uit de impasse te
geraken van twee kampen, die zich geheel
eereed maken, om eikaar te gaan bestrijden.
Het is daarom niet dan natuurlijk, dat de
gansche wereld, beide as-landen uitgezon
derd. Roosevelt's streven met warmte he
lgroet. Maar evenzeer natuurlijk is. dat
"pedaal in Duitschland de sympathie a
"iori niet zoo groot kan zijn. eerlijkheids-
zij dit direct erkend.
Duitschland heeft slechte ervaringen met
unerikaansche groote vredes-plannen. Men
enke aan de 14 punten van president
"zon, die tot den rampzaligen vrede van
Versailles leidden en tot den Volkenbond,
waaraan Amerika zelf tenslotte weigerde
te nemen. Zie dat is zeker reden voor
uitschland om niet al te hard van stapel
te loopen. En bovendien, president Roose-
Pi' ze'f heeft zich reeds eenige malen zeer
cnerp uitgelaten tegen de as-politiek, zoo-
at riin .kleur" bekend mag heeten.
lT\,Zi j r °t>2'cht boet dit zelfs deze jong-
btxjdschap van den president waar hij
ifci? gevonden agressies memoreert en
'en rFuV ef de beide totalitaire lan-
jeo richt
Ln^rt?, er ar,c'er vormt voor Duitschland
eers evenzeer zy het minder gepronon-
met Jtalië derhalve beletselen om
Rangen Roosevelt's boodschap te ont-
Maar aan den anderen kant: moet in be
nauwde oogenblikken niet ieder middel
worden aangegrepen om te trachten tot
een regeling te komen, onverschillig van
welke zijde een voorstel daartoe komt? Het
inzicht behoort te gaan boven het gevoel.
Zelfs al zlin prestige kwesties er eveneens
bij betrokken!
Wat kan Duitschland beletten om onder
alle voorbehoud aan de groene tafel plaats
te nemen met alle andere landen, zoo het
zelf van goeden wille Is? Het behoeft zich
immers nog aan niets te binden. Het zou
op zoo'n conferentie evenzeer als Italië al
zijn eischen en wenschen, die het gerecht
vaardigd oordeelt, naar voren kunnen
brengen. Zoo zou practisch gesproken, een
nieuw algemeen vredesverdrag kunnen wor
den bewerkstelligd. Met reserve en uiterste
voorzichtigheid zou de groene tafel der al-
gemeene besprekingen kunnen worden ge
naderd, het zij zoo, maar, zoo de as Inder
daad geen agressie voorstaat, zou er toch
„gepraat" kunnen worden. Het slot van
Roosevelt's roep Inzake de economische
aangelegenheden geeft impleciet bovendien
toch reeds aan, dat in dit opzicht Amerika
belangrijke concessies voorstaat, waarbij
zelfs het vraagstuk der koloniën zou kun
nen worden aangeroerd.
President Roosevelt moge dan in de as-
landen geen persona grata zijn, hij is toch
de leider van een der machtigste landen
ter wereld, wiens stem Invloed heelt bij de
democratieën. Is hy bovendien feitelijk nog
niet de eenige man, van wien zulk een po
ging van verzoening kan uitgaan?
Hoe is nu eohter de reactie? Zonder uit
zondering gunstig, zondert men Berlijn en
Rome uit. Frankrijk en Engeland hebben
zelfs direct hun instemming betuigd. Hoe
wel een eind-oordeel nog moet worden op
geschort. tot officieel het Duitsch-Itallaan-
sche antwoord, dat gemeenschappelijk zal
worden opgesteld, bekend zal zijn, geven
de eerste commentaren uit Duitschland,
helaas, weinig hoop, dat er iets van komen
zal. De Duitsche pers somt niet alleen de
bedenkingen op. maar zij doet dat tevens
op een dusdanige wijze, dat het weinig
minder is dan een beleediging van den
Amerikaanschen president. Er wordt een
scheidtaai gebezigd van een omvang en
een hoedanigheid, waarover men zich
slechts pijnlijk kan verbazen.
Moet het officieele antwoord van zoo'n
strekking worden, vraagt men zich met
groote ongerustheid af?
Italië legt zich nog een geduchte reserve
op en onthoudt zich van onnoodige aan
vallen. al wordt het Duitsche standpunt
in feite gedeeld wat de zakelijke argumen
ten betreft.
Laat ons hopen, dat het antwoord in
ieder geval zoo zal uitvallen, dat de deur
niet in het slot wordt geworpen, doch ge
opend blijft voor verdere mogelijkheden
om iets te trachten te bereiken.
Zou de deur in het slot vallen, dan heeft
Roosevelt's zoo goed bedoelde poging een
averechtsche uitwerking. Dan zal de con
clusie worden getrokken, dat de as-mo
gendheden dus wel agressieve bedoelingen
hebben, dat zij hun plannen op eigen
„kracht" willen doorzetten! Is het nog noo
dig vast te leggen, hoezeer dit de spannin
gen in Europa zou verhoogen en het gevoel
van onveiligheid zal doen groeien over de
gansche linie?
Bovendien, als Roosevelt's pogen door de
as zonder meer wordt afgewezen, behoeft
men zich geen Illusies meer te maken over
de houding der Vereenigde Staten. Hun
volledig staan achter de Westersche demo
cratieën zal dan als een voldongen feit
kunnen worden beschouwd
In zeker opzicht mag men Roosevelt's
schrijven dus ook als een waarschuwing be
schouwen, waarvan ol. reeds getuigenis
wordt afgelegd In het zenden der Ameri
kaansche vloot naar den Stillen Oceaan,
hetgeen tegen Japan gericht is
Dat er gegronde reden voor vrees mag
bestaan, kan men afleiden uit een artikel
ln de „Angriff" van Zaterdag, Het blad
zegt o.m.:
Weet het Engelsche volk, dat zijn poli
tici door hun turbulente en ongemotiveer
de handelingen den weg naar ons werke
lijk geheel en al hebben afgesneden? Is
het het Engelsche volk duidelijk, wat het
dezer dagen heeft verloren?
Zoo willen wij in alle duidelijkheid uit
spreken, dat wij met deze generatie die in
Engeland het bewind voert, niet meer tot
een overeenkomst wenschen te komen! Wij
hebben geen belang bü een politiek van in
ternationale conflicten, zooals Engeland die
voert. Wij hebben geen vertrouwen in een
diplomatie, welke voortdurend de zenuwen
verliest. En wij hebben geen sympathie
voor een heerschende klasse, welke alle
bindingen der beschaving en geschiedenis
en verstand vergeet.
Wij hebben Engeland een half jaar ge
leden eens de kans gegeven, uit een situa
tie, welke zijn ijdelheid had doen ontstaan,
zonder verlies aan prestige te geraken, wij
zullen het niet- ee»-tweeden keer deze kans
geven. Doch wij wachten de slot-blamage
af met die absolute rust, waarmede de toe
schouwer het knal-effect van een tragedie
afwacht.
Dit is taal, die te denken geeft
Nog iets over hetgeen geschiedde en de
ontvangst van Roosevelt's boodschap.
Hitler heeft gistermiddag te München
een bespreking van bijna twee uur met von
Ribbentrop gehad. Hitier staat in nauw
contact met Mussolini en heeft een uitvoe
rig telefoongesprek met Goering gehad.
Von Ribbentrop en een groot deel van zijn
staf besprak te München de voorberei
dingen voor Hitler's verjaardag toen het
telegram van Roosevelt hen verraste.
Goering had een uitvoerig onderhoud
met den Duce, waarbij ook Ciano aanwezig
was. Heden keert Goering naar Berlijn te
rug, waarheen de Fuhrer gisteravond per
specialen trein is vertrokken. Von Ribben
trop benutte een vliegtuig.
Kalinin heeft als voorzitter van het pre
sidium van den hoogsten Sovjet der U.S.S.
R. een telegram gericht aan president
Roosevelt, luidende:
„Ik acht het mijn aangenamen plicht U
mijn hartelijke gelukwenschen te doen ge
worden en de uitdrukking van diepe sym
pathie met den nobelen oproep, dien gij
hebt gericht tot de regeeringen van
Duitschland en Italië. Gij kunt er van
verzekerd zijn, dat uw Initiatief het meest
vurige antwoord zal vinden in de harten
der volken van de U.SB.R., die oprecht
vérlangen naar behoud van den algemee-
rien vrede."
Het departement van buitenlandsche za
ken Washington heeft reeds uit Canada
en alle andere Amerikaansche staten, be
halve Haiti, Honduras, Guatemale en Pa
raguay telegramen ontvangen, waarin deze
staten zich vereenigen met de boodschap
van Roosevelt en hun steun belooven bij
het handhaven van den vrede.
Naar aanleiding van den commentaar in
de Duitsche pers en van Italiaansche zijde
acht men het in Amerikaansche kringen
waarschijnlijk, dat de voorstellen door
Berlijn en Rome verworpen zullen worden.
Het ministerie van buitenlandsche zaken
weigert evenwel iets te zeggen.
In diplomatieke kringen wijst men op de
goedkeuring van de Zuid Amerikaansche
Staten en men is van meening. dat indien
de door Roosevelt voorgestelde economische
conferentie bijeenkomt, de Vereenigde Sta
ten als basis van onderhandelen de her
haaldelijk door Huil uiteengezette econo
mische beginselen, welke door handelsver
dragen zijn bekrachtigd, zullen stellen, n.l.
terugkeer tot een liberale economie en af
schaffen van de autarkie.
Sommigen zijn van meening, dat, zelfs
wanneer de dictatoren zouden weigeren,
zekere denkbeelden van de boodschap een
groep van vredelievende staten zou kun
nen vereenigen. Bovendien zijn het Witte
Huis nastaande kringen van oordeel dat
een der redenen van de boodschap is ge
weest de vrees, dat de dictatoren door de
langdurige debatten over de herziening
van de neutraliteitswet- zouden meenen.
dat de Vereenigde Staten werden lamge
legd door de isolationisten.
De New Yorksche bladen laten zich gun
stig uit en wijzen erop. dat het .eerder een
waarschuwing dan een beroep" is. Zoo
schrijft de New York Times, dat Roosevelt
den vrede tracht te redden door de dicta
toren te waarschuwen, dat zij, als zij over
gaan tot een daad van agressie, die den
vrede in Europa en de gebeele wereld be
dreigt, een overweldigende meerderheid
tegenover zich zullen vinden.
De Herald Tribune is ervan overtuigd,
dat de geheele natie den stap van Roose
velt zal goedkeuren, terwijl ook de repru-
blikeinsche Washington Post verklaart, dat
het Amerikaansche volk met het aanbod
van Roosevelt bijzonder ingenomen zal
zijn. Na dit te elfder ure gedane beroep
kan het volgens het blad niet twijfelachtig
zijn, wien de schuld treft, als een ramp zou
gebeuren.
Baldwin, de Britsche ex-premier ver
klaarde, dat de boodschap van Roosevelt
een daad van moed was, een staatsman
waardig. Hij hoopt dat het pogen met suc-
cse zal worden bekroond. Verder verklaarde
hij er niet aan te twijfelen of alle deelen
van het Britsche imperium zullen hun
plicht doen.
Roosevelt's actie zet de pogingen om het
non-agressie-pact in Europa zoo krachtig
mogelijk te maken, niet stil.
Zoowel uit Moskou als uit Londen en
Parijs komen berichten, welke er op wij
zen dat de onderhandelingen tusschen de
Britsche. Fransche en de Sovjet-Russische
regeering over wederzijdschen bijstand te
gen agressie in een vergevorderd stadium
verkeeren.
Na afloop van een onderhoud, dat de
Fransche minister van buitenlandsche
zaken Bonnet Zaterdagavond had met
den Sovjet-ambassadeur, werd te Pa
rijs vernomen, dat de onderhandelin
gen op gunstige wijze voortgang vin
den en op verschillende punten reeds
overeenstemming is bereikt. De beraad
slagingen zouden gericht zijn op het
sluiten van een militair luchtpact, aan
gezien landen als Polen en Roemenië
tegen eventueelen steun door de Rus
sische luchtmacht minder bezwaar zou
den koesteren dan tegen het zenden
van troepen.
Naar Reuter meldt heeft de Britsche
ambassadeur te Moskou Zaterdag op in
structie van zijn regeering een onderhoud
gehad met Litwinof. Officieele Britsche
kringen te Londen bewaren vooralsnog het
stilzwijgen over den aard der voorstellen,
welke thans tusschen de drie mogendheden
besproken worden en welke ten doel heb
ben de Sovjet-Unie te brengen in het
front der mogendheden, die besloten heb
ben agressie te weerstaan.
Volgens den diplomatieken correspondent
van Reuter kan gezegd worden, dat de
Sovjet-Unie, nu Engeland een garantie ge
geven heelt aan Polen en Roemenië, iets
ontvangen heeft wat neerkomt op een garan
tie van haar eigen grens. Daarom wordt
thans getracht uit te maken, in hoeverre
van den steun der Sovjets gebruik gemaakt
kan worden, wanneer een der beide ge
noemde buurlanden wordt aangevallen.
Inmiddels worden ook de besprekingen met
Turkije over den algemeenen toestand op
den Balkan voortgezet.
De Britsche ambassadeur te Moskou had
gisteren voor de tweede maal een onder
houd met Litwinof. Het onderhoud duurde
een half uur.
De Turksche minister Djahid verklaarde,
dat Turkije neutraal zal blijven tot het
oogenblik. waarop het, overeenkomstig het
Balkan-pact zonder aarzeling Griekenland
en Roemenië zal ter hulp snellen, indien zij
het slachtoffer worden van een agressie van
de zijde der totalitaire mogendheden.
De Hongaarsche minister-president Te-
lcki en de minister van buitenlandsche za
ken, Csaky, vertrokken heden naar Rome.
Teleki verklaarde ten aanzien van zijn reis
o.m.. „dat zij meer Is dan een beleefdheids
bezoek". Hij is ervan overtuigd, dat deze
ontmoeting met Mussolini een nog nauwere
samenwerking tusschen Hongarije en Italië
bevorderen zal en aldus een waardevolle
bijdrage zal leveren tot de vreedzame ont
wikkeling in het Donaubekken.
BINNENLAND.
Het gewijzigde wetsontwerp inzake regeling
van de binnenvaart. (3e Blad).
Een zichtbaar belastingplaatje voor auto's?
(Binnenland, 3e Blad).
Vergadering te Utrecht der vereeniging ter
veredeling van het ambacht. (Binnen
land, 3e Blad).
Het Nederlandsch voetbalelftal samenge
steld. (Sport, 4e Blad).
Nederland verloor met 54 den tenniswed
strijd tegen België. (Sport, 4e Blad).
AMSTERDAMSCHE BEURS.
Stille markt - Ongeregelde stemming -
Onregelmatige koersbeweging - Amerika
weinig veranderd. Beleggingen ver
deeld.
BUITENLAND.
Pierlot vormt een kabinet in België. (Bui
tenland 3e Blad en Laatste Berichten,
le Blad).
Roemenië demobiliseert. (Buitenland, 3e
Blad).
Albanië's kroon aan koning Victor Emma
nuel aangeboden. (Buitenland, 3e BI.)
Zuid-Slavië en de Kroaten. (Buitenland, 3e
Blad).
Geruststellende verklaring van graaf Ciano,
3e Blad).
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN
EERSTE BLAD.
Het is merkwaardig hoe rond Spanje mo
menteel de grootste zorg hangt. Talrijk
blijven de berichten alsof Italië en Duitsch
land daar blijven wroeten. Zelfs verluidt
immers, dat Roosevelt tot zijn stap zou zijn
overgegaan wegens gevaren, die van het
Iberische schiereiland zouden dreigen!
De voorzorgsmaatregelen te Gibraltar
worden voortgezet. Aan beide ingangen van
de marinehaven zijn versperringen aange
bracht. terwijl het werk aan de barricaden
op de wegen wordt voortgezet. De berich
ten over de troepenbewegingen op
Spaansch gebied in qe buurt van Gibraltar
worden in Londen nauwkeurig gadegesla
gen. De Britsche voorzorgsmaatregelen in
dit gebied worden normaal genoemd, ge
zien de abnormale omstandigheden. Op of
na 22 April a.s. zal zich een bataljon Brit
sche infanterie naar Gibraltar begeven.
Voorts zijn te Gibraltar twee Fransche
gepantserde schepen en twee torpedojagers
aangekomen. Zij hebben het anker uitge
worpen bij den Zuidelijken pier. daar zij de
marinehaven, die versperd is, niet konden
binnenkomen. Men weet niet hoelang de
Fransche bodems te Gibraltar zullen blij
ven.
De reis der Duitsche oorlogsschepen blijft
veel verontrusting wekken evenals berich
ten over troepenconcentraties in Spaansch
Voor de kuststrook: Nog wat
kouder. Regen of hagelbuien.
Krachtige tot stormachtige, Wes
telijke tot Noordelijke wind.
Voor het binnenland: Nog wat
kouder. Regen of hagelbuien en
tijdelijke opklaringen. Matige t,ot
krachtige, tijdelijk stormachtige.
Westelijke tot Noordelijke wind.
Storm waarschuwingsdienst
Hedenmorgen te 9.45 werd ge
seind aan alle posten:
„Weest op uw hoede!"
Marokko. Allerlei veronderstellingen wor
den geuit, doch uit den aard der zaak blij
ven het geruchten.
Franco heeft een triomfalen intocht te
Sevilla gehouden. Door een reusachtige me
nigte werd hij toegejuicht.
Een groote processie ter viering van het
einde van den oorlog is in aanwezigheid
van Franco gehouden. Behalve Franco wa
ren aanwezig generaal Queipo de Llano,
eenige ministers en verscheidene generaals.
Aan het hoofd van den stoet werd de be
roemde „maagd der koningen" de schuts
patrones der stad Sevilla. gedragen. Heden
defileeren 75.000 man!
Na afloop van de processie heeft gene
raal Franco van het balkon van zijn paleis
een toespraak gehouden, voornamelijk ge
richt tot de talrijke leden van de phalanx.
Hij bracht hulde aan de phalanx welke
zich te zamen met de requetes, soldaten en
zeelieden heeft onderscheiden en vervol
gens bracht hij hulde aan Spanje. „Spanje"
zeide hij. „heeft zich voor de wereld ont
huld. het heeft thans zijn plaats in Europa.
Het wordt geëerbiedigd en er wordt naar
geluisterd, dank zij ae pogingen van zijn
jeugd".
Vervolgens herinnerde Franco eraan, dat
Spanje een millioen man onder de wape
nen heeft en tenslotte zeide hij, dat than»
gearbeid moet worden om Spanje weer op
te bouwen.
