Na de bezetting van Tsjechie
VRIJDAG 17 MAART 1939
No. 24226
HET VOORNAAMSTE NIEUWS
VAN HEDEN
De Bilt
80ste Jaargang
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Groeiende ontstemming
tegen Duitschland
Wijziging in het Britsche kabinet
Hitler's verblijf
Radiorede van Hacha
De Hongaren in
Roethenië
Het legercommando in
Nederlandsch-Indië
Dit nummer bestaat uit ZES bladen
EERSTE BLAD
BINNENLAND.
BUITENLAND.
Nog eenige persstemmen
verwacht
LEIDSCH
DAGBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIES:
30 ctsrpeT regel voor advertenties uit Leiden en plaatsen waar
agentschappen van ons BLad gevestigd zijn. Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertenties belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets. bij maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
10 ets. porto te betalen. - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en AdminUtratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zijn:
per 3 maanden r...f. 2.35
per week 7.f. 0.18
Franco per post f. 2.35 per 3 maanden -f portokosten.
(voor binnenland f.0.80 per 3 madj,
Meer en meer blijkt de verovering van
Tsjechië in Engeland een grootere omme
keer tengevolge te hebben, al blijft Cham
berlain nog steeds zeer voorzichtig, gelet
op nlets-zeggende antwoorden in het Brit
sche Lagerhuis op vragen der oppositie.
Feitelijk weigerde Chamberlain zioh uit te
laten. Of zal worden geprotesteerd werd
gevraagd, maar de premier wilde niets
zeggen.
Noel Baker vroeg, of de premier de rijks-
regeering er van op de hoogte wilde stel
len. dat „iedere aanslag op het leven en de
vrijheden van het Tsjechische volk de in
dit land heerschende verontwaardiging
over de Duitsche agressie nog zal doen toe
nemen."
Chamberlain antwoordde hierop: „Ik ge
loof niet, dat wij het reoht hebben, een
dergelijke bedoeling bij de rijksregeering te
veronderstellen."
Niet officieel verluidt echter:
De Britsche regecring, die eerst het
bezoek van de twee ministers van han
del aan Berlijn heeft afgelast, over
weegt thans als nieuw bewijs om haar
afkeuring over het gebeurde te kennen
te geven, den Britschen ambassadeur
te Berlijn, Neville Henderson, terug te
roepen, „om rapport uit te brengen",
zooals de Amerikaansche regeering
verleden November haar ambassadeur
in Berlijn heeft teruggeroepen ten tijde
van het progrom tegen de Joden.
In een te Waprinton gehouden rede heeft
de minister van onderwijs, Delawarr, scher
pe aanvallen gedaan op het naziregiem,
„welks laatste daad den laatsten schijn van
excuus voor zijn politiek vernietigt".
Spr. herinnerde aan den terugkeer van
het vertrouwen, die zich sedert eenlge we
ken ln Engeland had geopenbaard als ge
volg van de toeneming der bewapening en
ook van de hoop, dat Duitschland zich aan
de accoorden van Muenchen zou houden.
Het woord ontgoocheling, aldus Delawarr,
ls te zwak om onze gevoelens weer te ge
ven, doch in elk geval dient ontgoocheling
tot niets. Wij moeten vastbesloten zijn,
onze krachtsinspanningen te intensifieeren
Ieder moet bereid zijn, naar vermogen zijn
rol te vervullen.
De politieke redacteur van de „Eevening
Standard" meent te weten, dat Eden de
onmiddellijke vorming zal voorstellen van
een „Raad van State voor de buitenland-
sche politiek."
Eden en zijn vrienden zouden van mee
ning zijn, volgens dezen redacteur, dat deze
raad zou kunnen bestaan uit op den voor
grond tredende mannen, die een gróote er
varing hebben in de politiek en die alle
partijen vertegenwoordigen. Zijn taak zou
zijn de regeering bij te staan in het vast
stellen van een buitenlandsche politiek, die
algemeen aanvaard kan worden door het
publiek.
En de parlementaire correspondent van
Reuter bericht dat gisteravond in parle-
mentskringen werd gesproken over een po
ging van lord Halifax tot hervorming van
de regeering, welke gesteund zou worden
door een groot aantal conservatieve leden,
die op de achterste banken zetelen. Het doel
van deze wijziging zou zijn een kabinet op
wijder grondslag te vormen, met medewer
king van Eden en Churchill.
Hieruit blijkt het verlangen van de par
lementsleden. zich te verzetten tegen de
Duitsche politiek.
Ook wordt gesproken over de mogelijk
heid van het invoeren van een verplichten
militairen dienst.
Sedert gisteren ls onder de leden van de
conservatieve partij, die op de achterste
banken van het parlement hun plaatsheb
ben en onder de oppositie een strooming
merkbaa? een strek front te vormen tegen
de Duitsche politiek en er zijn geen aan
duidingen, dat de vooraanstaande leden
'an de conservatieve partij veel van mee
ding verschillen.
De minister-president heet diep getroffen
dc-r ontwikkeling van den toestand.
Frankrijk volgt ln het Engelsche kielzog.
Daar heeft minister Bonnet het zeer moei
lijk. Het feit, dat president Lebrun weldra
zijn bezoek aan Londen zal brengen, redt
Waarschijnlijk zijn politieke leven nog.
De eenige dagen geleden te Berlijn be
gonnen Fransch-Duitsche economische be
sprekingen zijn voorloopig uitgesteld. De
fransche gedelegeerden wachten, met het
cog op de politieke gebeurtenissen, op
nipijroo instructies.
De Engelsche commissie van industriee-
'cn, die te Dusseldorf met Duitsche in
dustrieelen heeft beraadslaagd ls naar
bonden teruggekeerd. Zij heeft tenminste
baar taak afgemaakt. In een communiqué
wordt gewezen op de noodzakelijkheid vari
den exporthandel voor het economische le-
'cn van beide landen. Hieraan wordt, toe
gevoegd. dat ongezonde concurrentie uit
pen weg geruimd moet worden doo; op-
touwende samenwerking, strekkend' tot
uitbreiden van den wereldhandel
Overeenkomsten inzake prijzen of an-
ere factoren tusschen Duitschland en En-
Hitier heeft gistermiddag nog president
Hacha op den Burcht ontvangen. Hacha
werd met militaire eerbewijzen begroet. De
chef van het protocol, von Dornberg, bege
leidde den president naar Hitier.
Von Ribbentrop had tevoren een bezoek
aan Hacha gebracht en hem het decreet
over de stichting van het rijksprotectoraat
Bohemen en Moravië overhandigd. Men
acht het mogelijk, dat Hacha zal worden
benoemd tot hoofd van het proteotoraat.
Naar verluidt heeft de leider van de
Gestapo bij aankomst te Praag verklaard,
dat tienduizend arrestaties moesten worden
verricht.
Naar verluidt zouden er reeds een
5000 ten uitvoer zijn gelegd, w.o. vele
journalisten.
Uit goede bron verneemt men, dat de
vroegere Poolsche afgevaardigde Baginski
en de Poolsche oud-minister van binnen-
landsche zaken. Kiernik. die in 1932 na een
proces tegen de oppositie naar Tsjecho-
SIowakije gevlucht waren, door de Duitsche
autoriteiten gearresteerd zijn. Het gerucht
doet de ronde, dat zij uit het land zullen
worden gezet of aan de Poolsche autoritei
ten zullen worden uitgeleverd.
De correspondenten van de buitenland
se he pers hebben opdracht ontvangen hun
inlichtingen te komen inwinnen bij den
rijkscommissaris of bij diens afwezigheid
bij den pers-attaché van de Duitsche
legatie.
Gisterochtend gaf de politie te Praag
opdracht de vlag uit te steken. Per radio is
voorts medegedeeld, dat alle Joodsche za
ken onder toezicht van commissarissen zijn
geplaatst. De orde van advocaten te Praag
heelt de niet-arische leden gelast onmid
dellijk hun activiteit als advocaat te staken.
De bevolking van Praag is zeer treurig
gestemd, op veler gelaat staat wanhoop te
lezen. Een groote menigte trok voorbij het
graf van den Onbekenden Soldaat en vrou
wen legden bloemen neer. Velen hadden
tranen in de oogen.
Uit Bohemen waren talrijke Duitschers
naar Praag gekomen om den Führer te
zien: meer dan duizend jongelieden van de
Duitsche paramilitaire organisatie hebben
voor den Führer gedefileerd. De meesten
van hen waren gekleed in zwarte broek en
grijs hemd.
Het schijnt, dat de bevolking vreest voor
schaarschte van sommige artikelen, zooals
stoffen, confectie, kleeding en schoeisel en
de winkels, welke door gendarmen worden
bewaakt, warden bestormd.
Hitler is gistermiddag uit. Praag vertrok
ken. Hij zou den nacht te Iglau doorbren
gen en vandaag te Brunn arriveeren.
Hii zal vervolgens naar Bratislava gaan
om Slowakije onder doeltreffende bescher
ming" te nemen en zal morgen te Weenen
zijn voor een troepenschouw. welke op 15
Maart had moeten worden gehouden.
President Hacha heeft gisteravond door
middel van de radio een oproep gericht tot
het Tsjechische volk. Hij zeide o.a.:
„Tot mijn droefheid zie ik. dat mijn
vrees niet ongerechtvaardigd was. De ge
beurtenissen hebben bewezen, dat hetgeen
wli dachten dat een oplossing was. slechts
een korte episode was in onze geschiedenis.
Wij laten aan het nageslacht over de ver
antwoordelijkheid vast te stellen.
Ik voel dat het onze plicht is, het heden
moedig te aanvaarden, doch ook met ver
stand alles te doen, teneinde datgene, wat
ons van ons erfdeel is overgebleven, mis
schien rijker na te laten aan de geslachten,
die na ons zullen komen.
Ten aanzien van het buitenland zal
Duitschland ons vertegenwoordigen en be
schermen op grondslag van onze gemeen
schappelijke belangen. Wat betreft onze
binnenlandsche veiligheid, deze zullen wij
door eigen organisaties verzekeren.
Ons economische leven zal zich ontwik
kelen in overeenstemming met Duitsch
land".
Gisteravond om 7 uur hebben de Hdn-
gaarsche troepen Chust bezet.
Om 14 uur had de Hongaarsche voor
hoede de Poolsche grens bereikt.
Op enkele punten schijnt het nog tot
gevechten te zijn gekomen tusschen Hon
garen en Oekrainers.
Er heeft zich volgens het Poolsche tele-
graaf-agentschap in het plaatsje Klimiec
(Oost Karpathcn) een ontroerende betoo
ging van Poolsch-Hongaarsche broeder
schap voorgedaan ter gelegenheid van het
herstel der gemeenschappelijke grens tus
schen de beide staten, na een onderbreking
gedurende 166 jaar.
De eerste Hongaarsche patrouille, welke
den grenspaal naderde, riep in het Poolsch
„Leve Polen", waarop een eerecompagnie
van het, Poolsche leger, onder leiding van
generaal Boruta Spiechowicz antwoordde
met den kreet: :„Leve Hongarije".
De Poolsche generaal drukte den com
mandant der patrouille stevig de hand en
gaf hem een accolade.
Er werden door de commandanten harte
lijke toespraken gehouden, waarin uiting
werd gegeven aan vreugde over de verwe
zenlijking van den eeuwenouden wensch
der beide landen, een gemeenschappelijke
grens te krijgen.
Het beroep, door de thans naar Roemenië
gevluchte regeering-Wolvisjin heeft ner
gens weerklank gevonden.
Uit Roemeensche regeeringskringen ver
neemt het D.N.B., dat de Poolsche regee
ring Boekarest het voorstel heeft doen toe
komen, om zonder verwijl de in de Karpa-
thische Oekraine gelegen dorpen met een
Romeensche bevolking, met inbegrip van
de spoorlijn ChustMarmarosSighet te
bezetten. Roemenië wacht echter eerst de
verdere ontwikkeling in de Karpathen-
Oekraine af, aangezien het onder geen om
standigheden voornemens ls in verwikke
lingen te geraken met Hongarije. Het Roe
meensche principieele standpunt is nog
steeds dat het van niemand iets te eischen
en aan niemand iets te geven heeft. Men
stelt zich hier in Roemeensche kringen de
regeling aldus voor, dat de Hongaarsche
troepen eigener beweging afzien van de Be
zetting der Roemeensche dorpen, daarop
de Roemeensche troepen zouden kunnen
oprukken, zonder te behoeven te vreezen
voor botsingen. In ieder geval heeft Roe
menië echter zijn troepen aan de grens van
de Karpathen-Oekraine versterkt.
Roemenië heeft verscheidene voorzorgs
maatregelen genomen tegen den stroom
vluchtelingen. Speciaal tegen een Joodsche
invasie.
De schoenfabrikant Bata is met zijn
familie per vliegtuig te Boekarest aange
komen.
G. J. Berenschot.
Aneta meldt uit Buitenzorg:
Bij Kon. besluit van 11 Maart ls aan
den commandant van het Kon. Ned -
Indlsch leger, luitenant-generaal M.
Boerstra met ingang van 26 Juli eer
vol ontslag verleend uit Hr. Ms. mili
tairen dienst met dank voor de vele en
gewichtige diensten aan den lande be
wezen.
Benoemd ls tot legercommandant en
tot luitenant-generaal de generaal-
majoor der infanterie, G. J. Beren
schot, tot dusver chef van den gene-
ralen staf.
Luitenant-generaal Boerstra is be
vorderd tot groot-officier ln de orde
van Oranje-Nassau, met de zwaarden.
Minister Romme over geestelijke en licha
melijke ontwikkeling van werkloozen.
(3e Blad).
Ons parlementair overzicht; plannen van
minister Steenberghe. (4e Bald).
Treinbotsing te Geldermalsengeen per
soonlijke ongelukken. (Laatste Berich
ten, le Blad).
De Palestijnsche conferentie is als mislukt
te beschouwen. (Buitenland, 3e Blad).
De kracht der Engelsche vloot. (4e Blad),
Voor- en nadeelen van Duitschland's
jongste verovering. (3e Blad),
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN
EERSTE BLAD.
geland kunnen slechts een etappe vormen,
ofschoon een belangrijke, op den weg naar
een betere organisatie van den wereldhan
del. De industrieelen zouden zich gelukkig
prijzen, wanneer andere naties tot deze
conventie zouden kunnen toetreden.
Het communiqué voegt hieraan toe: „Sa
menwerking tusschen de verschillende in
dustrieën in Engeland en Duitschland moet
zoo volledig mogelijk verwezenlijkt worden
Dat is het doel der industrieelen van beide
landen
Tusschen verschillende takken van in
dustrie in Duitschland en Engeland be
staan reeds een groot aantal conventies.
Zoo beschikt men over een ruime ervaring,
die in staat stelt vertrouwen te hebben in
het feit, dat een onmiddellijke uitbreiding
van die politiek mogelijk en voordeelig is."
Het doet denken aan verbetering
Dubbel jammer daarom, dat thans de
bordjes weer zijn verhangen.
De buitenlandsche politiek van Roose
velt zou krachtiger worden dan ooit als ge
volg van de bezetting van Tsjecho-Slowa-
kije aldus werd verklaard in kringen die
in nauw contact staan met den president.
De president zou daartoe overgaan, zoo
werd gezegd, omdat hij geloofde, dat zijn
politiek van „ontoegeeflijkheid en geen om
gang" gebleken is de eenige te zijn, die de
aanvallers verstaan. Men gaf uiting aan
verbazing over het feit, dat, terwijl de bin
nenrukkende legers Tsjecho-SIowakije bin
nentrokken. Chamberlain nog sprak over
verzoening. Naar hun opvatting schijnt de
Engelsch-Fransche houding er afgeloopen
weken er eene van onbegrijpelijke inschik
kelijkheid te zijn.
Voorts wordt betoogd, dat de gebeurte
nissen in Tsjecho-SIowakije ten volle de
meening rechtvaardigen, onlangs door den
president ten aanzien van de ernstige voor
uitzichten der buitenlandsche politiek uit
gesproken, welke in eenige kringen toen
alarmeerend werden genoemd.
De gebeurtenissen ln het buitenland
hebben de oppositie in den Senaat, voor
zoover die bestond, verminderd, met het
gevolg, dat de politiek van verstrakking van
wat- beschouwd wordt als de slapheid van
wil der Europeesche democratieën waar
schijnlijk verhevigd zal worden.
De Baltimore Sun. die gewoonlijk critisch
staat tegenover Roosevelt, schrijft: De
wijsheid van de politiek van den president
in het verleenen van hulp aan de bewape
ning van Engeland en Frankrijk is thans
bewezen. Overvloedige wapens voor Ame
rika en een actie ter behoeding van Enge
land en Frankrijk zijn de eenige waar
borg voor de uit°indelijke veiligheid van
de Vereenigde Staten.
Terwijl uit Memel geruststellende ver
klaringen komen Neumann verzekerde
niet met geweld te willen doordrijven
komen thans weer kwade geruchten over
Italië. De Duce zou nu spoedig met zijn
eischen tegenover F'anVriik voor den dag
komen: de datum 26 Maart ">ordt. reeds
genoemd' Duitschland zou Italië nu aan
zijn „winst" helpen.
Laat ons rustig afwachten 1
De Tsjechische gezantschapsposten.
Nu Tsjecho-SIowakije als staat van de
kaart verdwijnt, verdwijnen ook de gezant
schappen, In Boekarest en Berlijn heeft de
Duitsche legatie de gebouwen reeds over
genomen. Te Wasfhington weigerde de ge
zant echter de legatie over te dragen aan
de Duitsche vertegenwoordigers, tenzij hij
schriftelijk bevelen krijgt van Hacha.
Ook te Parijs weigerde de gezant beslis
singen te nemen voor de situatie geheel
opgehelderd was.
De Engelsche gezant te Praag, Basil
Cochrane, is benoemd tot Britsdh ambas
sadeur in Bagdad.
De toekomst van Slowakije.
Ten aanzien van den vorm van het pro
tectoraat van Duitschland over Slowakije
is nog geen beslissing genomen; men ver
wacht, dat te dien aanzien nog een bespre
king tusschen Hitler en mgr. Tisso zal wor
den gehouden.
In politieke kringen te Berlijn gelooft
men, dat het protectoraat aanmerkelijk zal
verschillen van dat over de Tsjechische
provincies, men verwacht, dat de Slowaak-
sche staat grooter prerogatieven zal be
houden en door een federalen band met
Duitschland zal worden verbonden. Ver
moedelijk zal een tol- en muntunie worden
gesloten, doch de Sliowaken zullen hun
eigen leger behouden, alsmede hun eigen
diplomatieke vertegenwoordiging, natuur
lijk onder toezicht van Duitschland.
Het schijnt, dat Berlijn de verschillende
nationaliteiten niet tegen zich in het har
nas wil jagen en den ontkiehienden bond
staat wil zien groeien.
Te Boedapest is men eenigszins ongerust.
Men weet. dat men zijn succes in de
Oekraine dankt aan de passieve houding
van Duitschland. Verder is men verbaasd
over de annexatie door Duitschland en men
maakt zich zorg over de verdere plannen
van dit land. Indien Slowakije een protec
toraat van Duitschland moet blijven, ver
onderstelt men. dat Duitschland dit land
noodig heeft als een „garnizoen van vrij-
scharen", welke op een gegeven oogenblik
kunnen optreden. Men verwacht dat Hon
garije nog zware dingen te wachten staan.
De Britsche pers blijft fel commentaar
leveren op het optreden van Duitschland.
De Dally Telegraph schrijft over de ver
dere bedoelingen van de nationaal-socia-
listen, dat Hitier geheel Europa afhankelijk
wil maken van het nationaal-socialistische
Duitschland.
De Times schrijft dat niemand thans meer
vertrouwen kan stellen in het woord van
de nationaal-socialistische regeering, haar
politiek blijkt meer en meer gericht op uit
breiding, brutale overheersching van an
dere landen met als enkel doel de vergroo
ting van de macht van Duitschland.
De Paris Solr schrijft: „Men zegt. dat
Hitier de wederoprichting van het heilige
keizerrijk zal gaan afkondigen. Wat denken
daarvan alle volkeren, die het gekend heb
ben en die zijn laars hebben vevc-'d'
De Polen, de Hongaren, de Kroaten?
Zij zullen spoedig begrijpen, dat het „dy
namisme" thans „roof" beteekent. Men voelt
het reeds ln Memel en Dantzig. Morgen het
Voor het geheele land: Tempe
ratuur om het vriespunt. Meest
zwaar bewolkt, geen neerslag van
beteekenis. Krachtige tot matige
Noordoostelijke wind.
Hedenmorgen is aan alle posten
geseind:
„WEEST OP UW HOEDE"
vervolgde inneming van Bohemen moet
de reveille blazen voor alle volkeren, die
nog ln de vrijheid gelooven.
Engeland moet begrijpen, dat Duitschland
geslaagd ls omdat het een talrijk leger
heeft. Om eens „neen" te kunnen antwoor
den aan Duitschland, moet Frankrijk vol
doende materiaal en Engeland voldoende
troepen hebben. Ieder zijn plicht."
Gallus schrijft onder het opschrift „de
wet van de Jungle" in de Intransigeant:
„wat rampspoedig ls, is juist, dat Muenchen
niet meer bestaat. Alle regelen der bescha
ving storten ln, alles wat internationaal
recht was, verdwijnt.
Hitier doet wat hem belieft en dat is al.
Tot hoe lang? Het is niet mogelijk, dat de
wereld buigt voor het brutale geweld en
lang de wet van de jungle aanvaardt.
Onze plicht ls duidelijk: niet terugvallen
ln onze twisten en dagelijks sterker worden.
Zonder dat zou onze beurt eerder komen,
dan men denkt."
Bernus schrijft in het Journal des Debats:
„Hitier heeft een misdaad begaan, die de
verontwaardiging en den afschuw wekt in
het geheele deel van de wereld, dat be
schaafd gebleven is. Thans moet het noo-
dige worden gedaan, opdat Hitler en Musso
lini niet in de verleiding kunnen komen
elders een of andere onderneming te pro-
beeren, die een oorlog zou ontketenen. Te
dien einde moeten Parijs en Londen als
eersten regel voor hun optreden hebben om
r.ooit het minste belang te hechten aan ge
ruststellende beloften en verklaringen, die
afgelegd zullen worden, hetzij door Hitier,
hetzij door Mussolini. De tweede regel is, dat
geen enkele concessie meer mag worden
gedaan or^jer bedriegelijke voorwendselen
van kalmeering aan Duitschland en zijn
deelgenoot."
In de „Giornale d'Italia" schrijft Gayda,
dat de gebeurtenissen in het Donaubekken
slechts een uiting van de beginselen van
zelfbeschikking zijn. Sedert Muenchen wa
ren Bohemen Moravië voorbestemd in de
economische en politieke sfeer van Duitsch
land getrokken te worden. Roethenië. dat
aan Hongarije terugvalt, zal het natuur
lijke afzetgebied van vroeger terugkrijgen,
terwijl, aldus Gayda, Hongarije door de ge
meenschappelijke grens met Polen nuttige
elementen voor het in evenwicht houden
zijner internationale positie zal bezitten.
De nieuwe versterking van Groot-Duitsch-
land versterkt tevens de spil.
De „Deutsche Allgemelne ZÏeitung" wijst
erop, dat de Fuehrer, door de oprichting
der protectoraten Bohemen en Moravië,
thans voor de derde maal in twaalf maan-
