STADSNIEUWS
VRIJDAG 10 MAART 1939
No. 24220
De automatische verkeersregeling
HET VOORNAAMSTE NIEUWS
VAN HEDEN
De Bilt
80ste Jaargang
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN*.
Hoe het systeem functionneert
Dit nummer bestaat uit ZES bladen
EERSTE BLAD
verwacht
L EI DSC H
DAGBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIES:
SO Cts. pCT regel voor advertenties uit Leiden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn Voor alle andere
advertenties 35 cts. per regel. Voor zakenadvertenties belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 cts, bij maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
10 cts. porto te betalen. - Verplicht bewijsnummer 5 cts.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Lelden en gemeenten, waar agentschappen gevestlgtf fijn:
per 3 maanden .Tl. ."r.f. 2.35
per week f. 0.18
Franco per postf. 2.35 per 3 maanden -?• portokosten.
(voor binnenland f.0.80 pet 3 mnd.t
ZILVEREN JUBILEUM.
Van den heer C. J. Oudshoom.
Vandaag herdacht de heer C. J. Ouds
hoorn; hoofdcoupeur bij de Faam's Kle
dingmagazijn, zijn 25-jarige werkzaamheid
ln dit bedrijf.
Hedenmorgen werd de jubilaris met zijn
vrouw en beide zoons per auto van huis ge
haald en nadat aan mevrouw Oudshoorn
bloemen waren aangeboden achtereenvol
gens toegesproken door de beide directeu
ren, de heeren J. en G. Schlattmann. Bei
den wezen op de voortreffelijke eigenschap
pen van den jubilaris, zijn toewijding en
accuratesse en wenschten hem nog een
veeljarig dienstverband toe. Als stoffelijk
blijk van hun waardeering schonken zij
hem een fraaie tafel en een Perzisch
schoorsteenkleed. Daarna voerden diverse
vertegenwoordigers van het personeel het
woord. Namens het heerenpersoneel bood
de heer A. Raumann een zilveren bloem
vaas aan; mej.M. Laken schonk namens het
damespersoneel een pijp ln étui. terwijl de
heer J. H. Keereweer namens de kleerma
kers en thuiswerkers een bloemstuk bene
vens een zilveren potlood overhandigde.
Ook de dames schonken afzonderlijk nog
een fraai bloemtsuk.
De heer Oudshoom dankte allen voor de
waardeerende woorden en geschenken,
waarna deze ambitieuze werker gedurende
den verderen dag van zelfsprekend ge
dwongen rust genoot.
FILMAVOND V.O.L.A.
In den foyer van hotel „Den Burcht"
waren de Oud-leerlingen der Ambachts
school bijeen gekomen voor een filmavond,
welke verzorgd werd door P.B.N.A. te Arn
hem. Nadat de voorzitter de bijeenkomst
geopend had, werd eerst de film vertoond
van het Panamakanaal. Vervolgens hield
de heer Maas, leider van P.B.N.A. een korte
causerie over: de sociale beteekenis van het
schriftelijk onderwijs in Nederland. Na de
pauze werd de bedrijfsfilm van P.B.N.A.
vertoond. De voorzitter dankte den heer
Maas voor het gebodene.
LEID SC HE CHR. BESTURENBOND.
Sociale verzekering in Nederland.
Teneinde een duidelijk inzicht te krijgen
van het groote belang der sociale verze
keringswetten voor ons land, had de Raad
van Arbeid op verzoek van den Leidschen
Chr. Besturenbond gisteravond in het ge
bouw Prediker een filmavond belegd waar
een geluidsfilm vertoond werd over de
sociale verzekering.
Voor deze samenkomst, die goed bezocht
was, waren alle bestuursleden der afdee-
lingem van den L.C.B. en van de Studie
club uitgenoodigd.
De vergadering welke bij ontstentenis
van den voorzitter, den heer G. Hordijk
onder leiding stond van den tweeden voor
zitter. den heer H. van Cittert, werd op de
gebruikelijke wijze geopend, waarna gele
zen werd Gen. 7 14-22 en Hebr. 11:7 aan
de hand waarvan de heer Van Cittert een
inleidend woord sprak.
Hierna nam de filmvertooning een aan
vang. De film. die op verzoek van de Ver.
van Raden van Arbeid door de Multifilm
werd vervaardigd, ving aan met een inlei
dende toespraak van dr. E. B. F. F. baron
Wittert van Hoogland, voorzitter van de
Ver. van Raden van Arbeid.
In aansluiting hierop volgde een ver
melding van de bestaande verzekerings
wetten en van de bedragen der uitkeerin-
gen, waaruit viel af te lelden, dat ieder
jaar gemiddeld aan of ten behoeve van
verzekerden en hun nagelaten betrekkingen
ruim 90 millloen gulden wordt uitgekeerd.
Na dit algemeen overzicht ving de eigen
lijke speelfilm aan. Krachtig en imposant
klinkt het lied van den arbeid. Arbeid in
de verschillende vormen. Arbeid bij het
heien, bouwen, glazenwasschen, leidekken,
gieten van ijzer en vervaardigen van
machines.
Verder maken wij In deze film kennis
met een werkgever, die een zaak begint en
die Raad van Arbeid en Rijksverzeke
ringsbank hiervan in kennis stelt. Bij een
voorkomend ongeval, dat zich bij dezen
werkgever voordoet, zien wij van welk een
groote beteekenis de ongevallenverzeke
ring ls.
Ook op de uitvoering van de land- en
tulnbouwongevallenwet wordt de aandacht
gevestigd, waarbij de cineast ruimschoots
gelegenheid vond alleraardigste natuur-
tafreeltjes op de film vast te leggen.
Bij het in beeld brengen van de ziektewet
werd aangetoond, dat de arbeiders zich
niet behoeven aan te melden; zij behoeven
dit niet te doen. omdat zij werken in een
onderneming en dus automatisch verzekerd
zijn.
Een zeer uitgebreide plaats is in deze
film ook ingeruimd aan de werking der
Invaliditeitswet, waarbij eveneens gewezen
werd op het recht van weduwen- en wee-
zenrente en 'voorts onder welke omstandig
heden geneeskundige hulp of verpleging in
een sanatorium of herstellingsoord kan
worden verkregen.
De film welke door de aantrekkelijke
wijze waarop zij is samengesteld van begin
tot eind bleef boeien, eindigde eveneens
met een korte toespraak van baron Wittert
van Hoogland.
Na de filmvoorstelling was er gelegenheid
tot het stellen van wagen over de sociale
verzekering ln het algemeen. De heer G.
Rietkerk van Lisse ambtenaar van den
buitendienst bij den R. v. A. diende hierbij
van antwoord.
HANDELSREGISTER
KAMER VAN KOOPHANDEL.
Wijzigingen:
H. de Roode. Oude Singel 94. Leiden,
Handel in brandstoffen. De zaak is met
ingang van 1 Jan. 1939 omgezet in een
vennootschap onder firma onder den naam
H. de Roode en Zoon. Vennooten: H. de
Roode en J. de Roode, Leiden. Bijvoeging
uitgeoefend bedrijf: expeditiebedrijf; han
del in petroleum.
Brama, Stationsstraat 60, Zevenhoven,
postbest. Nieuwveen. Fabriceeren en repa-
reeren van alle soorten van trailers, aan
hangwagens, rollend materiaal, machine
rieën, enz. en handel daarin. De zaak is
omgezet in een naamlooze vennootschap
onder den naam: Naamlooze vennootschap
Brama. 'Ned. Staatscrt. 2 Maart 1939, Bij
voegsel Nr. 242). Directeur: J. Brandt, Ze
venhoven. Maatsch. kap. f. 1500.waar
van geplaatst en gestort f. 1400.
De heer F. van Iterson, arts te dezer
stede is door den Rotterdamschen gemeen
teraad benoemd tot controleerend genees
heer bij de Psychiatrische inrichting
Maasoord aldaar.
Maandag a.s. zal, gelijk gemeld, de
automatische verkeersregeling op het
kruispunt nabij de Gijselaarsbank in
werking worden gesteld.
Men is om verschillende redenen tot
automatiseering van de regeling aldaar
overgegaan.
VOORDEELEN VAN AUTOMATISCHE
REGELING.
In de eerste plaats wordt daardoor een
grootere duidelijkheid van en uniformiteit
bereikt ln het geven van de teekens. Wan
neer een agent het verkeer regelt, zullen de
door hem gegeven teekens meermalen af
hankelijk moeten zijn van de plaatselijke
situatie, zoodat een automobilist, die ge
wend is aan de teekens van een verkeers
agent b.v. ln Amsterdam, meermalen op
onjuiste wijze reageert op de teekens van
den verkeersagent te Leiden. Uniformiteit
in het geven van teekens is vooral voor het
verkeer van groot belang. Deze uniformiteit
wordt bij het gebruik der lichtsignalen be
reikt.
Ook moet als voordeel worden beschouwd
bet geheel vrijkomen van het kruispunt ten
gevolge van de afwezigheid van den ver-
teersagent, waardoor het verkeer vlotter
ban wegrijden.
Door de automatiseering zal ten slotte
personeel vrij komen, dat kan worden ge
bruikt tot uitbreiding van het hoognoodige
verkeerstoezicht op den weg.
Leiden is de vierde stad in ons land. waar
de P.T.T. dit systeem iSiemens) toepast:
Amsterdam. Haarlem en Den Haag gaven
het voorbeeld, terwijl Utrecht en Groningen
thans aan de beurt zijn.
HOE WERKT DE NIEUWE
VERKEERSINSTALLATIE?
Hel verkeer wordt geregeld door middel
van lichtsignalen in groen, geel en rood.
De beteekenis van het groene en roode
"cht is algemeen bekend. Met de bedoeling
'an het gele licht is men blijkens ervaring
minder op de hoogte, zoodat de aandacht
v'an de weggebruikers hierop nog eens met
Padruk wordt gevestigd. Dit gele licht, het
welk onmiddellijk na het groene licht op
treedt, is te beschouwen als een waarschu
wing, dat het roode licht op komst is en
bet kruispunt; zoo snoedig mogelijk moet.
worden ontruimd. Dit houdt in. dat bii het
optreden van het gele licht, het verkeer,
dat reeds de stopstreep is gepasseerd, moet
door rijden, terwijl het verkeer, dat de stop-
"reep nadert, op het moment, dat het licht
van groen op geel springt, moet stoppen,
tenzij dit door de snelheid, waarmede men
komt aangereden, niet meer mogelijk
mocht zijn.
De „groene" kleur wordt door de wegge
bruikers zelf „aangevraagd". Daartoe zijn
in de wegen, welke naar het kruispunt lei
den (Breestraat. Kort Rapenburg, Rapen
burg Oost en Noordeinde) op circa 2025
meter van de stopstreep z.g. „drempels" in
het wegdek aangebracht, welke de voertui
gen registreeren.
Stond bij het passeeren van een drempel
'goed opletten, dat men deze raakt!) het
licht op „rood", dan komt zooals men later
zal zien, na een bepaalden tijd het licht op
„groen".
Het licht blijft op „groen" staan, zoolang
zich in een der andere straten geen ver
keer (via den drempel) gemeld heeft.
Is dit wel het geval, dan blijft de lamp
na de eerste bekrachtiging van den drem
pel nog circa 12 seconden op groen staan en
springt, indien gedurende dien tijd geen
nieuw verkeer den drempel heeft gepas
seerd, op geel en vervolgens op rood, waar
door de aanvrager in de andere straat het
„groene" licht krijgt.
Indien echter gedurende de eerste 12 se
conden opnieuw eén of meer voertuigen den
drempel in de eerstbedoelde straat passee
ren, wordt het groene licht tot een bepaald
maximum, telkens met een zekeren tijd
verlengd.
Dit maximum bedraagt voor het verkeer
van het Kort' Rapenburg in de Breestraat
30 seconden, van het Rapenburg Oostzijde
15 en van het Noordeinde 25 seconden.
De duur van de signalen past zich dus
zooveel mogelijk aan de behoeften van het
verkeer aan.
Dit verkeer nu is zoo geregeld, dat slechts
uit één straat gelijktijdig mag worden op
gereden. maar clan ook in alle richtingen,
dus zoowel rechtuit als naar rechts en links.
Hierbij dient in het oog te worden gehou
den, dat het „inrijden'' op het Rapenburg-
Oost verboden is en op het Rapenburg West
niet in de richting van het kruispunt mag
worden gereden.
Voorts wordt gedurende den tijd, dat op
het Rapenburg-Oost het gele licht brandt,
aan personen, die met de fiets aan de hand
het Rapenburg-West, afkomen, nog de ge-
legenheid gegeven, zich in de door hen ge-
wenschte richting te verwijderen. Hiertoe
is op het, Rapenburg-West een lampen-ar-
matuur aangebracht, voorzien van een
groene en een roode lamp. Het groene licht
brandt dus alleen gedurende den korten
tijd. dat op het Rapenburg-Oost de gele
lamp brandt.
VERDERE BIJZONDERHEDEN.
Voor degenen, die daarin belang stellen,
kan voorts nog worden medegedeeld, dat
speciale contacten zijn aangebracht voor
de trams, welke voor haar dezelfde functie
vervullen als de drempels voor het overige
verkeer.
De centrale apparatuur van dit uiterst
ingenieus uitgedachte systeem is opgesteld
op het Politiebureau, alwaar de signalen
automatisch worden ingesteld en bestuurd
en waar men den geheelen gang van zaken
op het kruispunt kan aflezen.
Op het kruispunt zelf is een z.g. schakel
kast aangebracht voor het inschakelen van
de signaallampen en voor het desgewenscht
overgaan van automatische regeling op
handregeling en omgekeerd.
In deze kast is tevens een telefoontoestel
aanwezig, rechtstreeks aangesloten op de
centrale in het Hoofdbureau van Politie,
zoodat in voorkomende gevallen door een
het kruispunt passeerenden agent telefo
nisch overleg kan worden gepleegd met den
bedienenden persoon aan de centrale.
Ook is de mogelijkheid aanwezig de
drempelregeling tijdelijk buiten werking te
stellen en de kleuren van de lampen in
een vastgestelde regelmaat te laten ver
springen. waarbij de „groen"-tijden voor de
verschillende richtingen ook tot op zekere
hoogte aan de behoeften van het verkeer
kunnen worden aangepast.
Hoewel het niet in de bedoeling ligt zich
van deze regeling te bedienen, kunnen de
omstandigheden ibijv. storing van het nor
male systeem i zulks noodzakelijk maken.
Volledigheidshalve vermelden wij dus nog
even den duur. waarop het verkeer uit dè
onderscheidene richtingen bij dit z.g.n.
„starre" systeem wordt vrijgegeven. Deze
bedraagt voor het verkeer van het Kort
Rapenburg, Breestraat. Rapenburg en
Noordeinde respectievelijk 30. 28, 18 en 24
seconden.
Tenslotte zij nog vermeld, dat het in de
bedoeling ligt om op de spitsuren, indien
noodig. de lichtsignalen met de hand te be
dienen. Dit zal dan speciaal geschieden om
voetgangers ruim de gelegenheid te geven
de rijbaan over te steken.
Het is nog niet vastgesteld of de instal
latie ook des nachts zal functionneeren.
De halte van de trams, gaande in de
richting néér de Breestraat. wordt in ver
band met de aanwezigheid der verkeers
drempel op het Kort Rapenburg, verplaatst
van het Kort Rapenburg naar de Bostel-
brug.
BEROEP OP ALLER MEDE
WERKING.
Tenslotte moge een beroep worden
gedaan op aller medewerking.
Waar het gemeentebestuur gezorgd
heeft voor den aanleg van deze prach
tige installatie, daar -orger de weg
gebruikers voor nalcv'ng der voor
schriften. opdat allen er profijt van
ondervinden, zoowel voor zichzelf als
voor de gemeenschap.
RESIDENTIE-ORKEST.
Erica Morini (viool)
Prof. Georg Szell (dirigent)
BINNENLAND.
Het verblijf der Koninklijke familie in
Berncr Oberland. (Ie Blad).
Te Rotterdam is, 58 jaar oud, overleden
de heer W. Drop, lid van de Tweede
Kamer voor de S. D. A. P. (Binnen
land, 5e Blad),
Ons parlementair overzicht. (5e Blad).
De malversaties té Doornspijk; bekentenis
van den gemeente-ontvanger; ook de
gemeente-secretaris gearresteerd. (Ge
mengd, 3e Blad).
Nadere verklaring van de plaatsingsrege
ling in de werkverschaffing. (Ie Blad).
Erica Morini.
Een avond met voor „elck wat wils", want
zoowel de liefhebbers der klassieke, roman
tische als moderne muziek konden hun hart
volledig ophalen: vandaar, dat niemand te
leurgesteld naar huis keerde. Temeer omdat
de vertolkingen in het algemeen op hoog
niveau stonden. Te dien opzichte willen wij
echter voor Haydn's beroemde Oxford-Sym-
phonie eenige reserve maken. Die hebben
wij ongetwijfeld wel eens doorzichtiger,
fijner en genuanceerder gehoord. Aan de
uitvoering van symphonieën als deze, sinds
lange jaren repertoire-stukken bij uitne
mendheid, mogen en kunnen wij de zwaar
ste eischen stellen en wanneer dan de
klank bijwijlen te zwaar wordt aangezet,
waardoor de verrukking der lichte zonnige
gratie in het gedrang komt, dan kan dit
onmogelijk in overeenstemming zijn. met
hetgeen ons persoonlijk als ideaal voor
oogen staat, of liever gezegd in de ooren
klinkt. Dit neemt niet weg. dat bijv. de
vreugdevolle finale rhythmisch uitermate
geaccentueerd en luchtig-blij werd voorge
dragen.
Voor ons gevoel kwam echter de span
ning en de ware interesse eerst bij de no
viteit: de drie Ricercari voor orkest en twee
klavieren, een zeldzaam knappe compositie
van den Tsjech en Suk-Roussel-leerling
Bohuslav Martinu. die blijk geeft het klas
sieke Ricercar in korten vorm uitdruk
king geven aan fugatisch en imitatorisch
motievenspel volkomen te beheerschen.
een kunst, die in de 16e eeuw voortkwam
uit het canonische motet.
Het is verwonderlijk, wat iemand als
Martinu hierin met moderne visie weet te
bereiken: de logische structuur maakt het
onderkennen van dit motievenspel voor den
theoretisch onderlegde niet moeilijk, doch
daarnevens wordt hij. vooral in het melo
dieus poëtische tweede deel getroffen door
de sfeer, die getuigt van een verwonderlijke
harmonie tusschen verstand en hart. On
danks de betrekkelijk eenvoudige orkest
bezetting weet Martinu als voortreffelijk
kenner van het instrumentenmateriaal,
sterk sprekende effecten te bereiken: voor
al de trompetten zorgen in het polacca-
achtige laatste deel voor de noodige verras
singen. Zal het snelle eerste deel bevreem
ding en onbegrip verwekt hebben, de droo-
merige rust die daarop volgde, moet stellig
door haar weldadige zuiverheid en melodi
sche schoonheid zijn aangevoeld, terwijl
de juichend-stralende slotclimax aan deze
drie in juiste verhouding tot elkaar gecon
cipieerde werkjes, een levendige afronding
schonk. De toevoeging der vloeiend geschre
ven pianopartijen verhoogde in niét ge
ringe mate den brillanten indruk eener rijk-
gevarieerde coloristiek.
De compositie werd onder Szell's intelli
gente leiding technisch, zoowel als muzikaal
met groote kunde en inzicht vertolkt, waar
bij speciaal de vertolkers der solistische
passages eer toekomt; het applaus legde
zoodoende niet slechts getuigenis af van een
„succes d'estime".
Erica Morini hét vioolconcert van Tsja-
kowsky te hooren vertolken is: „een evene
ment". Wij willen niet zeggen, dat zij an
deren in een soms andere opvatting over
troffen heeft. Doch haar temperamentvolle,
adembenmende vaart, haar warme bezie
ling, haar waarlijk fenomenaal virtuoos
kunnen en haar gedifferentieerde toon uit
een wonderbaarlijk schoon klinkend instru
ment, laten niet na de impressie te geven
van een groot kunstenares. Dit vioolconcert
is op zichzelf reeds een meesterstuk, dat een
auditorium tot laaiend enthousiasme ver
voert wordt het dan daarenboven zóó door-
gloeid van gevoel, in zulk een tempo en dan
weer zóó subtiel doorwerkt weergegeven, als
Erica Morini dat vermag te doen. dan
spreekt het vanzelf, dat de toejuichingen na
afloop niet van de lucht zijn! Men bracht
zijn hulde gaarne en zonder eenige beden
king, ook al had het orkest blijk gegeven
BUITENLAND.
Berichten over bespreking van ontwape
ning. (Buitenland, 4e Blad en Laatste
Berichten, le Blad).
De begrooting voor Engeland's luchtmacht
(Buitenland, le Blad).
Het communistisch hoofdkwartier te Ma
drid gaf zich over, (4e Blad).
Morgen is het een jaar geleden, dat Oos
tenrijk ophield te bestaan. (3e Blad).
Waarschuwing van lord Halifax inzake een
blokkade der Spaansche kunst. (3e BI.)
Staatsgreep in Slowakije verijdeld. De re
geering afgezet, (le Blad).
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN
EERSTE BLAD.
Voor het geheele land: Zwakke
tot matige, later in het Noorden
wellicht toenemende Noordelijke
tot Noord-Oostelijke wind. Gedeel
telijk bewolkt. Weinig of geen
neerslag. Iets kouder.
het tempo niet steeds te kunnen bijhouden,
of waren enkele tutti-passages wat zwaar
getrokken.
De brillante violiste en innig-muzikale
artiste werd met bloemstukken nog eens
extra gehuldigd.
Tenslotte nóg een meesterwerk en geluk
kig van een Hollander: de Ouverture Cyrano
de Bergerac van Johan Wagenaar. Zoo wij
ooit van een „inslaand", geïnspireerd ge
schreven en door-en-door frisch gebleven
orkestvoorspel mogen gewagen, doortrok
ken van een bloeiende romantiek, dan is
het wel deze als „aus einem Gusz" uit een
waar muziekhart gevloeide schepping,
waarin het gansche karakter van dezen
Rostand-held forsch, warm-levend en moe
dig is geteekend. Wat geeft het, wanneer wij
hier herinnerd worden aan Wagner of een
Richard Strausz: de groote persoonlijkheid
van Wagenaar doet zich ruimschoots gel
den en zijn enorme compositorische kunde
zorgde voor de rest Wie door de natuur
lijke. gezonde geestdrift, die hier van uit
straalt. niet gegrepen wordt, dien slaat de
Muze met verderf!
Dat Szell en het orkest er zulk een emi
nent verzorgde en enthousiast gestemde
vertolking van gaven, bewijst de liefde, die
allen dit échte Wagenaarwerk. tintelend
van jeugdige vitaliteit en bruischend-
laaiende kracht, 'net oprechte genegenheid
toedragen! Het doet den Hollander go"d,
zulk een componist en zulke vertolkers tot
zijn landgenooten te mogen rekenen!
Szell en de zijnen konden na afloop lang
durig voor het enthousiaste huldebetoon
danken.
