Zaterdag 25 Februari 1939
No. 52
Nie heeft de eerste reis om de
wereld gemaakt
9ste Jaargang
Het avontuur
an Olivier van Noort
ANEKDOTEN
„Wie heeft de eerste reis om de wereld
i<aafct?w
Kijk, daar steken alle jongens en meisjes
ii vinger op en roepen: F. Magelhaes in
jaren 1519 tot 1522! Maar weten jullie
)k welke Nederlander het was, die voor
rt eerst den aardbol rondzeilde? Niemand?
an zal ik het jullie vertellen
Olivier van Noort heette die man, en zijn
■is was even avontuurlijk als die van den
jroemden Portugees.
Hij werd in 1559 te Utrecht geboren en
racht er waarschijnlijk zijn eerste kinder-
len door. Veel weten we daaromtrent niet.
eeds als knaap van 12 jaren kwam hij als
lieepsjongen op een vaartuig, dat naar
razilië zeilde. Vervolgens maakte hij als
at doos, stuurman en kapitein reizen naar
merika, naar Zuid-Afrika en naar Indië,
irbij hij gelegenheid had een schat van
ennds op te doen en te toonen dat hij een
ïkwaam gezagvoerder was. Maar schatten
in goud brachten die ondernemingen hem
iet op. Met het weinige dat hij bespaard
vestigde hij zich in 1594 in Rotterdam,
aa: hij een herberg, „De dubbele witte
eutels", staande op het Marktveld, kocht.
Ls kastelein leefde hij hier drie jaren rus-
g en verdiende aardig wat geld. Maar in
197 herinnerden zich de Staten van Hol-
irui den man, met de buitengewone zee-
aartkundige bekwaamheid. Het Hooge Col-
£e had toen namelijk besloten een vloot
an vier schepen uit te rusten, om een reis
m de wereld te maken. Het doel was niet
>o zeer aardrijkskundige ontdekkingen te
oen, dan veeleer kostbare specerijen, goud
i edelsteenen te verzamelen.
Olivier van Noort werd tot admiraal van
vloot benoemd, die bemand was met
13 koppen.
Onze held had aanvankelijk niet veel
zin aan de roepstem gehoor te geven. Als
kastelein van .JOe dubbele witte sleutels"
leefde hij rustig en bracht zijn schaapjes
zonder moeite op het droge, maar bij een
reis om de wereld met haar ontberingen
en gevaren was de kan6 groot, dat hij Rot
terdam niet meer terug zag. Maar ten slotte
behaalde de lust naar avonturen en de
stem van het zeemanshart de overwinning
op het nuchtere verstand en hij aan
vaardde de benoeming.
In Septemiber 1597 verlieten de vier sche
pen het vaderland en zetten koscs naar de
Westkust van Afrika. Ongunstige winden
en windstilte vertraagden de reis, zoodat
gebrek aan drinkwater den vlootvoogd
noodzaakte het eiland Principe in de golf
van Guinea aan te doen. Dit eiland was
toen (en is ook heden nog) in het bezit
der Portugeezen, met wie de Hollanders
doorloopend op voet van oorlog leefden. Van
Noort stuurde drie booten met de leege
watertonnen aan wal. Tot teeken van hun
vreedzame bedoeling heschen de booten de
witte vlag. Ook de Portugeezen staken de
witte vlag uit en noodigden de Hollanders
uit aan den wal te komen. Vier officieren
gaven aan de uitnoodiging gehoor, maar de
overige officieren en manschappen bleven
op veihgen afstand uit de kust. omdat ze
de zaak niet vertrouwden. Hoe gerechtvaar
digd dit wantrouwen was, bleek spoedig
Nauwelijks waren de vier Hollanders aan
wal gestapt, of zij werden door Portugee-
sche soldaten overvallen, drie werden er
vermoord en slechts één ontsnapte en
sprong in zee, waar hij door zijn makkers
opgevischt werd. Je kunt wel begrijpen, dat
van Noort over deze trouweloosheid woe
dend was. Nu spraken de Hollandsche ka
nonnen een woordje mee. De kazerne en
een paar pakhuizen werden in brand ge
schoten en toen gingen onze Jantjes tot den
aanval over. De Portugeezen namen de bee-
nen en terwijl een gedeelte van de matro
zen hen achtervolgde, namen de anderen
rustig een voldoenden voorraad water in.
Nu wendde van Noort- den steven naar
het Westen, naar Brazilië en ging na een
Ingezonden door Lydia Botermans.
Kindermond.
„Dank U wel voor dien mooien ballon,
Oom.**
„Maar jongen, dat is toch niet de moeite
waard
„Dat heb ik ook gezegd, maar Moeder
vond, dat ik toch maar moest bedanken."
Ingezonden door Dikkie de Man.
't Was zoo.
Meester: „Pietje, wat is de verleden t^jdi
van ontwaken?"
Pietje: „Slapen, Meester*'
Ingezonden door Jan de Graaff.
Strand en golven.
Elly: .Mammie, wat zijn toch eigenlijk
d e kronkels in uw haar?"
Moeder: Dat noemen ze golven schat".
Elly keerde zich om en keek ernstig naar
haar Vader. Toen wees ze op zijn kale
hoofd en zei: ,.Mann:e heeft de golven en
u het strand, hè Paps?"
Ingezonden door Will!e van der Laken.
Misverstand.
Onderwijzeres: .De tafel van zes heb je
zonder haperen opgezegd. Zou je me die
van acht ook zoo goed op kunnen zeggen?"
Marietje: Vannacht niet juffrouw- want
dan slaap ik".
Een verwoed gevecht tijdens den tocht van van Noort..
Ingezonden door Ans Nieuwenhuys.
„Moeder zegt dat ze dat vleesch niet w.l
hebben", bracht het me sje als boodschap
bij den slager. Ze segt dat ze er haar
schoenen wel mee zolen kan".
De slager had het land en hij zei tegen
het kind: .Waarom heeft zij dat dan niet
gedaan?"
„De spijkers wilden er niet dcor slager!"
voorspoedige reis, voor Rio de Janeiro voor
anker. Aangezien de Portugeezen hem ook
hier vijandig gezind waren en voedsel en
water weigerden, vervolgde hij zijn reis,
thans in Zuidelijke richting, om de straat
van Magelhaes te bereiken. In San Se
bastian (op 24 graden Z. br.) kon hij pro
viand voor de verdere reis opdoen. Het werd
een lange, moeilijke tocht. Hevige stormen
hielden de koene zeevaarders maanden
lang op en teisterden de vaartuigen, zoodat
reparaties dringend noodzakelijk werden.
Daarbij kwam nog, dat ten gevolge van ge
brek aan versch vleesch en versche groen
ten de door alle zeelieden zoozeer gevreesde
ziekte, de scheurbuik, onder de bemanning
talrijke slachtoffers maakte. Eindelijk kon
den de zwaar beproefde menschen bij het
kleine, waterarme eiland Santa Clara voor
anker gaan. Hier vonden zij een plant, de
zee-peterselie, die een heilzame werking op
de arme lijders uitoefende, zoodat de
meesben weldra genazen. Ook werd de ge
leden schade aan de schepen hersteld.
De volgende week vertel ik je, hoe het
avontuur van van Noort afliep.
