Over geestelijke en moreele
herbewapen ing
79ste Jaargang
VRIJDAG 27 JANUARI 1939
No. 24184
HET VOORNAAMSTE NIEUWS
VAN HEDEN
De Bilt
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
H.M. de Koningin spreekt
Draagt elkanders lasten
Dit nummer bestaat uit VIER bladen
EERSTE BLAD
verwacht
STADSNIEUWS
LEIDSCH
DAGBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIES:
30 ets. per regel voor advertenties uit Lelden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertentles belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets. bij maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
10 ets. porto te betalen. - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zijn:
per 3 maanden f.2 35
per week f. 0.18
Franco per post f. 2.35 per 3 maanden -f- portokosten.
(voor binnenland f. 0.80 per 3 mnd.3
H.M. de Koningin heeft hedenmiddag te
kwaft voor één de volgende radiorede ge
houden:
Waar de gedachte der geestelijke en
moreele herbewapening in het middel
punt der belangstelling is komen te
staan en Mij gebleken is, dat er nog
veel verschil van meening bestaat om
trent haar toepassing, wil Ik trachten
u nader toe te lichten, hoe Ik haar zie.
Vanzelf zal dit dan tevens een antwoord
zijn op enkele van de vele vragen, die
Mij naar aanleiding daarvan langs ver
schillende wegen bereikten.
De innerlijke vernneuwing, die de oproe
pen van October voorop stellen, nopen ons
tot een geheel nieuwe instelling ten op
zichte van alle nooden van den tijd, een
zich daarvoor inzetten, in eigen omgeving,
en eigen kring en als volk in zijn geheel.
Met vreugde heb Ik de bereidwilligheid
begroet van zoovelen, zoowel hier, als in
Nederland onder de keerkringen, om aan
deze geestelijke en zedelijke krachtsinspan
ning deel te nemen.
De stroom van persoonlijke betuigingen
van instemming, die Ik mocht ontvangen,
zoowel als de gemeenschappelijke adres-
jen, geven blijk van den ernstigen wil, als
mensch, en als kring, er den schouder on
der te zetten.
Wil die krachtsinspanning de sterke hef
boom worden, die ons volk opheft boven
zichzelf uit, boven de onderlinge verdeeld
heid en den druk van den tijd, dan moet
zij omgezet worden in de levenshouding
van: „draagt elkanders lasten" in de ge
heele samenleving.
Laten wij in dit ernstige tijdsgewricht
werkelijk eerlijk zijn tegenover ons zelf en
ook als volk en de oogen niet sluiten voor
onze tekortkomingen en feilen als mensch
en als gemeenschap.
De verdeeldheid en voortschrijdende split
sing en versnippering, die ons in het dage-
lijksche leven tegemoet treden met de
daarmee gepaard gaande vervreemding on
derling. zijn slechte heelmeesters voor de
krankheden van onzen tijd. Waar juist nu
het verlangen naar samenwerking en het
sluiten der gelederen bij talloos velen op
komt en de noodzaak gevoeld wordt elkan
der de hand te reiken. moet pile** streven
er in de eerste plaats op gericht zijn alkan
der te begrijpen en begrenen te worden.
Men geve zich rekenschap hoe het den
enkeling te moede moet zijn. indien de om
standigheden nog drukkender °n benau
wender zouden worden hij zich niet ge-
drrgen zoude veel en door de gemeenschaps
gedachte.
Ik weet het niet korter uit 'e drukken
dan in de woorden van den 2den oproep
..Vrees voor afbraak moet worden omgezet
in wil tot opbouw".
Wat moet er opgebouwd worden? Waarop
meet onze arbeid gericht zijn?
In de eerste plaats op ee"1 geheel ge-
Wijziede. nieuwe geestesgesteldheid ten od-
zichte van de nooden die allerwege zb'n
ontstaan, en op een krachtig streven om.
als volk in zijn geheel daarin te voorzien.
Ten tweede op het bevorderen van een
nieuwe geestesgesteldheid ten orrzlchtc van
de moreele en geesteliike moeilijkheden
var dezen tijd en ,ran den dranz om ook
da* In in nafonalen zin. f de helpende
hand te re ken.
Beroep op aller medewerking.
Heel bijzonder hebben Mij daarom de
mede deelingen en berichten verblijd over
de hier en daar aan den dag getreden
pogingen van practische toepassing der
gedachte van geestelijke en moreele herbe
wapening in grooter verband met weg-
ciifering van hetgeen dreigt te scheiden en
vooropstelling van een breede gemeen
schap sgedachte.
Nog geheel onder den indruk van de
prachtige samenwerking en eensgezind
heid, geheel uit u zelf voortgekomen,
bij gelegenheid van de viering van Mijn
40-jarige regeering, doe Ik een beroep
op uw aller medewerking om deze eens
gezindheid duurzaam te doen zijn en
practisch in toepassing te brengen bij
de bestrijding van den hooggestegen
nood op geestelijk en stoffelijk gebied
en de hinderpalen weg te nemen, die
den opbouw tegenhouden, die nood
zakelijk is om tot een betere toekomst
te geraken.
Als men de gedachte laat gaan over de
groote vraagstukken, die voor duizenden
levensbelang zijn, denken wij in de
perste plaats aan het schrijnend leed van
üe werkloosheid. De bestrijding daarvan zou
in hooge mate gebaat zijn door de geboden
nieuwe instelling des geestes tegenover de
nooden van ons volk.
Mogen de in een vergevorderden staat
van voorbereiding verkeerende plannen der
overheid, welke eene aanzienlijke uitbrei
ding der werkverschaffing beoogen, aange
vuld door hetgeen particulieren bereid
blijken te doen. een krachtig begin van
toepassing der herbewapening op groote
schaal zijn.
Voor onzen geest rijst op het gebrek aan
brandstoffen, kleeding en dekking, dat in
een zoo groot aantal gezinnen is ontstaan,
en dat. ondanks de mildheid van vele en
onderscheiden groepen, nog steeds om
leniging roept. Daaraan zal eerst ten volle
kunnen worden voldaan als de geest van
saamhoorigheid en helpen over ons geheele
volk vaardig wordt.
Ter verduidelijking herinner Ik u hier
aan het vuur. dat allerwege aan den dag
kwam bij het vervaardigen van wanten en
bivakmutsen voor onze gemobiliseerden
voor den eersten winter na het uitbreken
van den oorlog. En een dergelijke alge-
meene belangstelling en voortvarendheid
deed zich -verleden jaar voor, waar het gold
het maken van uitzetten voor jong gebore
nen ter gelegenheid van de geboorte
Miijner kleindochter.
Al bestreken deze behoeften slechts een
zeer bescheiden oppervlak op maatschap
pelijk gebied, de eenheidsgedachte, die
daarbij op den voorgrond trad. geeft een
helder beeld van wat hier aan de orde is.
Niet minder dan aan de materieele moei
lijkheden denk Ik aan het schrijnend leed
en de gedruktheid in het hart van hen, die
van werk verstoken zijn. of op andere wijze
slachtoffer van de crisis zijn.
De nooden der crisisslachtoffers.
Hier ontsluit zich een wijd arbeidsveld
voor naastenliefde in nationalen zin, om de
gevolgen te bestrijden van crisisleed. zoo
wel voor hen die midden in het leven staan,
als voor de jongeren, die geen kans krijgen
om aan den slag te komen.
De landen, die in den wereldoorlog
gewikkeld waren, hebben voorzien in
dc nooden van de oorlogsslachtoffers.
Is er niet aanleiding naar middelen te
zoeken om hetzelfde te doen voor de
velen, die buiten hun schuld slachtof
fers zijn geworden van de huidige eco
nomische omstandigheden? Ik weet,
dat de wil tot opbouw, uitgaande boven
alle verdeeldheid, bij zeer velen aan
wezig is. Ik zou dezen allen willen
vragen voor te gaan, en vooraan to
staan, bij het te verrichten werk in
groot verband en nationalen zin, ten
einde metterdaad, en met hun bezieling
en voortvarendheid, het bewijs te leve
ren, dat dit moet en kan!
Sedert het uitbreken van den wereldoor
log is er veel op maatschappelijk en staat
kundig terrein ontwricht en zijn ons, door
de omstandigheden, beperkingen van onze
vrijheicf opgelegd, waardoor ons geduld op
menigerlei gebied op de proef is gesteld,
want, al verandert onophoudelijk het beeld
van den toestand en daarmede ook de aard
van de offers, die van ons gevraagd wor
den. de onvrijheid is er niet minder om.
Deze prikkelbaar makende en benauwen
de toestand is oorzaak, dat goede eigen
schappen wel eens in het gedrang komen
terwijl minder goede soms hun vrijen loop
nemen.
Het is overeenkomstig de beginselen der
herbewapening om dergelijke verschijnse
len van verwording niet met onverschillig
heid voorbij te gaan, doch zich deze als
gemeenschap en als volk aan te trekken,
de handen uit de mouwen te steken, ten
einde de vergroeiing uit te snijden.
Alleen de overtuiging van een geheel volk
van de noodzaak van den door Mij bedeel
den opbouw, gevolgd door de eendrachtige
poging daartoe, kan verval en ineenstor
ting voorkomen en een beweging in op
gaande lijn doen ontstaan.
Ongetwijfeld zal geen van u de hooge in
nerlijke waarde en de diepe beteekenis ont
gaan van zoodanige vrijwillige, en uit eigen
overtuiging voortgekomen nationale daad
van een vrij volk, dat in de grondslagen,
waarop zijn staatsbest^ rust. het hechte
fundament vindt, waarop het zich kan ver
jongen en vernieuwen.
Ik zou in Mijn taak tekort schieten, waar
Ik over de moreele en geestelijke herbewa
pening spreek, die zoo nauw samenhangt
met de geestesgesteldheid van den enkelen
mensch, indien ik niet een enkel woord
zeide over de persoonlijke zijde dezer gees
telijke krachtsinspanning.
In den eersten oproep lezen wij, dat Gods
levende geest elk volk en elk mensch tot
zijn hoogste bestemming roept. Deze geest
beantwoordt ook den angstkreet, dien de
mensch in zijn geestelijke ellende en ver
latenheid slaakt naar Gods nabijheid.
Deze begeerte naar persoonlijk contact
met God is wel nooit zoo sterk en zoo ver
breid geweest als tegenwoordig, nu schier
alles wegvalt waarop de menschheid eer
tijds meende te kunnen staat maken, en
onzekerheid en onvastheid ons overal tege
moet treden.
Die persoonlijke verhouding, zonder
welke geen Innerlijke vrede mogelijk is en
die ver uitgaat boven de hoogste scheids
muren, onverschillig van welken aard deze
mogen zijn, kenmerkt zich bij uitstek door
waarheidszin, oprechtheid en eerlijkheid.
Ik zou dit met het volgende beeld willen
verduidelijken.
Wij weten, dat er geen spleet zoo klein is,
of het zonlicht en de lucht, die wij Inade
men, dringt er door heen.
Op gelijke wijze banen Gods liefde en
Gods geest zich een weg dooi' de kieren
van het bestaan van elkeen. Van elkeen,
zonder uitzondering, onverschillig in welk
werelddeel hij woont, of wat zijn overtui
ging is, of welke taal hij spreekt.
Staat ons allen deze ontzaglijke doch te
vens zoo verblijdende en moedgevende
waarheid helder voor oogen? Beseffen wij,
dat zij het krachtigste cement is tusschen
menschen onderling en volken onderling?
Draagt elkanders lasten.
Op deze waarheid, berust nu de gedachte
der herbewapëning en het „draagt elkan
ders lasten".
Omdat velen Mij gevraagd hebben
naar mijn persoonlijk geloof en per
soonlijke ervaring en Mij herinnerd
werd aan de woorden „Christ avant
tout", die Ik eens neerschreef, voeg Ik
ten besluite het navolgende nog hier
aan toe. De ervaring, die aan die woor
den ten grondslag ligt, is Mijn leid-ster
geweest om tot bovenstaand inzicht te
komen.
Ik hoop aan die woorden „Christus
voor alles" tot aan Mijn laatsten adem
tocht trouw tr blijven. Daartoe geve Hij
Mij de kracht.
Initiatief van den burgemeester
van Middelburg.
De burgemeester van Middelburg heeft
in overleg met enkele stadgenooten. die
evenals hij zelf diep getroffen waren door
de woorden, die H. M. de Koningin tot
Haar volk gesproken heeft over de nood
zaak van moreele en geestelijke herbewa
pening, besloten desnoods vandaag nog
zich in verbinding te stellen met de regee
ring, teneinde te overleggen op welke wijze
deze zoo opwekkende, het Nederlandsche
volk het hart onder den riem stekende
woorden, zoo spoedig mogelijk in daden
omgezet zullen kunnen worden. Geheel in
den geest dezer woorden meende men niet
te moeten afwachten of mogelij kei-wijze
elders een begin gemaakt zou worden. Dit
initiatief van Zeeland's hoofdstad sluit de
mogelijkheid van nationale samenwerking
natuurlijk geenszins uit.
Foto van Vliet.
BINNENLAND.
Z. K. H. Prins Bernhard bezoekt Leidsche
Universiteit. (Ie Blad).
De regeering verdedigt haar beleid; memo
rie van ant-voord aan de Eerste Kamer
(3e Blad).
De financieele zelfstandigheid der gemeen
ten; voorloopig verslag verschenen. (4e
Blad).
Auto's te water gereden te Steenwijk en
Dodewaard. (3e Blad).
Een Rembrandt voor het Rijksmuseum te
Amsterdam. (Kunst, 4e Blad).
De viering van den tachtigsten verjaardag
van den Duitschen ex-keizer. (Ie Blad).
AMSTERDAMSCHE BEURS.
Gedrukte markt - Kleine omzetten -
Lager koersen - Amerika in reactie
Beleggingen ongeanimeerd.
BUITENLAND.
Hoe Barcelona werd bezet. (4e Blad).
Groole demonstratie te Rome. De duce
spreekt. Weer betoogingen tegen Frank
rijk. (4e Blad).
Bonnet en Daladier over de Fransche poli
tiek. Motie van vertrouwen in de re-
geering aangenomen. (4e Blad).
Rede van sir Samuel Hoare, waarin hij
Engeland onoverwinnelijk noemt. (4e
Blad).
Tsjecho-Slowakije moet zich op Duitscli-
f land oriënteeren. (Buitenland, 4e Blad)
Kabinetswijziging in Engeland? (Buiten
land, 4e Blad).
Graaf Csaky over Hongarije's buitenland-
sche politiek. (Buitenland, 4e Blad).
De aardbeving in Chili heeft ontzettende
gevolgen gehad. Buiten]Gemengd 3e
Blad en Laatste Berichten, le Blad).
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN
EERSTE BLAD.
Voor het geheele land: Nevelig
tot betrokken of zwaar bewolkt.
Plaatselijk nog eenige regen of
natte sneeuw. Zwakke tot matige
Noordoostelijke tot Noordelijke
wind. weinig verandering in tem
peratuur.
AFSCHEID W. v. d. BRINK.
Dinsdag a.s. zal de heer W. v. d. Brink
heengaan als chel de bureau bij den Raad
van Arbeid alhier wegens het bereiken van
den pensioengerechtigden leeftijd. Het af
scheid zal op dien dag des morgens te
11 uur in het gebouw aan de Breestraat
plaats vinden in een plenaire zitting van
den Raad en in tegenwoordigheid van het
geheele personeel.
Als opvolger van den heer v. d. Brink is
benoemd de heer A. Parmentier.
Prins Bernhard Inspecteert de eerewacht van „Pro Patria'
RIJKSMUSEUM VAN OUDHEDEN.
Op het voorjaars-programma der archae-
ologisohe lezingen en cursussen staan de
volgende avondlezingen vermeld:
7 Febr.: dr. W. D. van Wijngaarden: De
Egyptische monumenten in de oase El-
Chargeh: 21 Febr.: dr. w C Braat: Ro-
meinsche helmen ln het Rijksmuseum van
Oudheden; 7 Maart: dr. F. C. Burseh: De
oudste bewoners van Nederland; 21 Maart:
dr. R. Anthes. Berlijn: Die Komposition
agyptischer Wandbilder; 23 Maart: dr. R.
.Anthes, Berlijn: Ausdmckswandel der
agyptischen Kunst.
