BINNENLAND
Woensdag 16 November 1938
r
Redactie 1507
Directie en
Administratie 2500
[EIDSCH DAGBLAD - Derde Blad
Belgixhe monument op den
Amersfoortuhen berg
Prins Bernhard
in Polen
Waarheen reist de
Nederlander
I cedracht had nimmer plaats!
Ioi.a. 's boven de eerste verdieping
Bis re''"' waar destijds de portretten
lAWavü'ï? Wi'rielmina en van den
T«(n onin6" (Albert) opgehangen
Crisiscredietregeling
voor den middenstand
Bouw van woningen
voor groote gezinnen
Onze telefoonnummers
GEMENGD NIEUWS -
De ondergang van de
„Ijsvogel"
DAGBLADRECLAME
FINANCIEN
VRAGENRUBRIEK
E«n massief bouwwerk, door Bel
gische soldaten die ln het Inter-
neeringskamp verblijf hielden,
opgebouwd.
(Ven een GP.D.-redactwur).
Prins Bernhard is gister
middag te Iwno bij Pornan
(Polen) aangekomen voor
een bezoek aan het land
goed van de grafelijke fa
milie Mielzynskl, waarmede
hij bevriend is.
Zwitserland boven aan de lijst der
vreemde landen.
I Bet Belgische Monument op den Amers-
foortschen Berg, dat tot in wijden
omtrek ïichtbaar is.
Twintig Jaar na het sluiten van den wa-
tilstand, twintig jaar van vrede
1 vaststaat, dat Koning Leopold van Bei
en H. M. Koningin Wilhelmina op 22
(ember as. bij het Belgische Monument
j den top van den Amersfoortschen Berg
len vertoeven, is er alle reden om van
i symbolisch bezoek te gewagen.
Amersfoort's interneeringskampHon-
len .Belgische soldaten hebben hier
ïger of korter vertoefd, liefderijk opge-
■ten en verzorgd als zij er waren. En dat
f geïnterneerde soldaten dankbaar daar-
waren spreekt vanzelf. Treffend is
er de wijze, waarop zij aan die dank-
hrheid uiting wilden geven door een
nenkteeken. Het denkbeeld werd, aarze-
tnd eerst, geopperd, nam dra vastere vor
sen aan, temeer toen de gemeente Amers-
tort bereid gevonden werd het terrein,
^isrop het zou verrijzen, af te staan, onder
waarde, dat het dankbaarheids tee ken
Ier gemeentelijk beheer zou komen.
Bij de bouwers van het Belgische Monu-
rent, waarvan o.a.Oamllle Huysmans één
Ber ontwerpers is, zat aanvankelijk de be-
oeling voor om het Monument ln twee
tenen gedeedten te splitsen: het hoofd-
»uw, een symmetrisch bouwwerk van 3
(vierkante zuilen, onderling door een wand
lerbonden, en op een lager niveau
Ten tweede gebouw, dat als oorlogsmuseum
'«ericht zou worden. Het hoofdgebouw,
faarvan de eerste steen op 3 October 1916
Idegd werd, kwam wel. het museum echter
piet gereed. Van het laatste is alleen de
nuur, met een reliëftriptiek van Hildo
i, die daarin den oorlogstijd uitgebeeld
ttft. tot stand gekomen. Hildo Krop heeft
triptiek met suggestieve hand vervaar-
ngd.
[Itechts Eelgië, in den wereldbrand mede-
'urd: bajonetten zijn gericht op een
poep soldaten en burgers, die getroffen
fin. In het middenstuk ziet men den oor-
B in al zijn wreedheid: een bom ontploft
usjj een eindeloozen stroom van vluoh-
feide vrouwen en kinderen. De tragische
e et, vluchtend voor het geweld, nadert de
pderlandsche grens. Een figuur voor den
Ijmspaal geeft reeds het teeken, dat het
PMcrlandsche gebied bereikt is. Nederland
prtt hierbij verzinnebeeld door de figuren
|in de gastvrijheid en de vertroosting. In
'ii linkerhoek luidt een man de oorlogs
lot In het linkerstuk dezer triptiek is de
Ferneering uitgebeeld. Onder een van zijn
paneren beroofden boom ligt een soldaat.
vizioenen naast den dreigenden dood
Prijzen.
I °P de achterzijde van dezen voormuur
Pin m twee talen de woorden: Gastvrij-
P'w. Opbeuring en Onderwijs gebeiteld.
IJcn boogvormig pad, ook de tuinarchi-
*™t heeft zich weten aan te passen aan
j. Wheel, leidt naar het hoofdmonument,
2 bre*<k vierkante zuil rijst in het mid-
- n omhoog, welke door een trapgebouw
X?een bemuurde galerij verbonden is met
Ij, andere zuilen, welke iets lager zijn,
^achterzijde is gedeeltelijk opengehou-
de Zwit.sersche kunstenaar Fran-
_kx\ ::-'wpc,st, die op het hoofdgebouw
r basreliëfs hakte. Hoog op den mldden-
i _T en aan de achterzijde ontwierp
leeuw, daarmede kracht en nleu-
„r*1 symboliseerende. Rechts daar-
b-hri7,2?frP 008 dc industrie, links den
Pij w .eden schetste hij de maatsehap-
terwiii m?" dc welvaart is teruggekeerd,
Itoti.l - 130 do andere zijde, als hoofd
ig l, de vredesfiguur uitgebeeld heeft.
■SS®! P.n ho°ü rijst het Belgische Mo-
!n w'jden omtrek op. Op een
■tilt h j de datum 3 October 1916 ge-
tn wa waarop met den bouw begon-
datum van de overdracht
rbttves ec"1»®r- Wel staat hier te lezen:
".raragen aan dc gemeente Amers-
1918", maar. de offi-
"Mink verboden)
Statistische gegevens der Nederl.
Reisvereeniging over 1938.
Nu het hoofdseizoen voor het reizen ten
einde is, is een statistisch overzicht samen
gesteld van de dit jaar tot en met de
maand October door de Nederlandsche
Reisvereeniging georganiseerde reizen.
Hieruit blijkt, dat in totaal 672 reizen
werden uitgevoerd met 18.847 deelnemers
(sters). Voor 1937 waren deze cijfers resp.
602 en 18.290
Evenals in 1937. werden ook in 1938 de
meeste groepsreizen met het grootste aan
tal deelnemers naar Zwitserland onder
nomen. Dit land staat derhalve boven aan
de lijst! Niet minder dan 246 groepsreizen
met 7217 deelnemers gingen naar Zwitser
land tegen het vorig jaar 158 reizen met
6372 deelnemers.
Naar Dultschland gingen 120 reizen met
2691 deelnemers, tegen 132 reizen met 3236
deelnemers ln 1937.
Italië toont evenals Zwitserland een stij
ging; met 57 groepsreizen zingen 2277 land-
genooten naar het land van Mussolini,
tegen 39 reizen met 1259 deelnemers in
1937.
Frankrijk toont eenigen achteruitgang,
waarbij ln aanmerking genomen moet wor.
den. dat in 1937 de wereldtentoons.eiling
in Parijs de grootste attractie vormde. In
1937 werden 94 reizen naar Frankrijk ge
maakt met 2517 deelnemers, tegen 75 rei
zen met 2089 landgenoocen ln 1938.
Naar Luxemburg gingen 41 reizen i vorig
Jaar 291 met 1146 deelnemers (v. J. 891) en
naar België 30 reizen (v. j. 15) met 681
deelnemers (v. j. 337).
In Nederland werden 17 reizen gemaakt
met 333 deelnemers, tegen 18 reizen met
417 deelnemers ln 1937. Daarnaast werden
in ons land door de verschillende afdeelin-
gen der Nederlandsche Reisvereeniging vele
autotochten en uitstapjes ln het binnen
land georganiseerd.
Verder werden reizen ondernomen naar
de volgende landen: 12 naar voorm. Oos
tenrijk (v. j. 39), 6 naar Engeland (v. j. 12),
8 naar Joego-Slavlë (V. j. 5), 6 naar Noor
wegen (v. j. 5), 2 naar Denemarken (v. J.
geem 2 naar Zweden (v. j. 1), 2 naar
Noord-Afrika (v. j. 1), 1 naar Ned. Oost-
Indle (v. j. 1), 1 naar de Ver. Staten van
Amerika (v. j. 1) en 46 (v. j. 49) naar
diverse landen Hieronder worden verstaan
reizen, welke in verschillende landen ko
men en daardoor niet bij een bepaald land
kunnen worden vermeld.
Zooals boven reeds medegedeeld, namen
aan deze reizen 18.847 personen deel (v. j.
18.290) Hieronder vallen de vijf Generale
reizen leen naar Luxemburg, een naar
Spiez, twee naar Italië en een naar Noor
wegen) met te zamen 1861 deelnemers.
Ter vergelijking dlene dat aan de ln 1937
uitgevoerde Generale reizen ln totaal 1482
personen deelnamen. Dit aantal was over
deze reizen als volgt verdeeld:
Generale St. Moritz 281 deelnemers.
Oenerade Madeira (met de ..Slamat" 369
deelnemers, Generale Wiesbaden 179 deel
nemers, Generale Detmold 205 deelnemers,
Voetreis-Generale Tirol 269 deelnemers en
de voetreis-generale naar Luxemburg met
179 deelnemers.
Dit iaar (1938) was het aantal deelne
mers (1861) over de generale reizen als
volgt verdeeld: Voor j aars-generale naar
Luxemburg 233 personen generale Spiez
284. eerste Generale naar Italië 398 tweede
Generale naar Italië 402 en Generale naar
Noorwegen met bezoek NoordkaaD (met het
stoomschip Volendam) 544 personen.
De minister van Financiën heeft aan de
Tweede Kamer o.a. het volgende medege
deeld
Bij de wet van 14 Juni 1934 werd op de
begrooting van Financiën voor 1934 een
artikel uitgetrokken, strekkende onder meer
tot. dekking van verliezen, welke voor het
Rijk voortvloeien uit de z.g. „Crissiscrediet-
regeling" voor den middenstand. Eenzelfde
artikel kwam ook op de daaropvolgende be-
grootipgen voor. De ..algemeene regels",
welke voor deze credletverleening gelden,
zijn laatstelijk ter kennis van de Kamer
gebracht door toevoeging van die regelen
aan de memorie van antwoord op het voor-
loopég verslag betreffende het zevende
hoofdstuk B. der RjjksbegTootlng voor het
jaar 1936.
De wenschelijkheid Is gebleken deze „al
gemeene regels" te herzien. De credletver
leening toch op den voet van de geldende
regeling beperkt zich tot volwaardige mid-
denstandsbedrijven, welke uitsluitend ten
gevolge van „crisisomstandigheden" in li
quiditeitsmoeilijkheden zijn geraakt. Het
wordt eohter steeds moeilijker de flnan-
cleele moeilijkheden, waarin degenen, die
een beroep op deze regeling doen, verkee-
ren, toe te schrijven aan de reeds verschei
dene jaren geleden Ingetreden economische
crisis. Zonder ln het karakter van den
maatregel, die naar algemeene erkenning,
gunstige resultaten heeft afgeworpen, ver
andering te brengen, moest de omschrij
ving der gevallen, welke voor zoodanige
hulpverleening ln aanmerking komen, wor
den herzien. De „algemeene regels", vol
gens welke deze aredieten worden verleend,
zijn derhalve gewijzigd in dien zin, dat dc
credletverleening zal strekken ter tegemoet
koming aan liqulditeltsmoellljkheden, waar
in overigens volwaardige mlddenstandsbe-
drijven, buiten de schuld van den onder
nemer. zijn geraakt uit hoofde van ln den
betrokken bedrijfstak heerschende omstan
digheden, terwijl de eisch, dat het bedrijf
moet bestaan hebben vóór 1 Januari 1930.
is vervangen door den elsch, dat het be
drijf gedurende ten minste vijf jaar heeft
bestaan. Voor het overige moge worden
volstaan met te verwijzen naar de ..her
ziene algemeene regels", die als bijlage
hierbij gaan.
Tenslotte wordt nog ln herinnering ge
bracht, dat het in het voornemen ligt, om
ook, wanneer het indertijd voor den be
doelden steunmaatregel gestelde maximum
van f. 2.000 000 is bereikt, met de credlet
verleening voort te gaan, en derhalve de
genoemde grens zoo noodlg te overschrij
den.
De minister van binnenlandsche zaken
heeft aan de gemeentebesturen een schrij
ven gericht in aansluiting aan zijn circu
laire van 23 Juni j .1., waarbij een regeling
voor den bouw van woningen voor groote
gezinnen in uitzicht werd gesteld.
In dit schrijven deelt de minister mede,
dat ten behoeve van den bouw van wo
ningen voor groote gezinnen met beperkt
inkomen, die niet in staat zijn, de huur
van een voor zulk een gezin voldoend
ruime woning te betalen door het werk
fonds gelden beschikbaar worden gesteld
onder de volgende voorwaarden:
a. Onder een groot gezin wordt verstaan
een gezin met meer dan vijf inwonende
kinderen.
b. De voorschotten moeten worden terug
betaald bij wijze van annuïteiten in dier
voege, dat gedurende ten hoogste 15 Jaar
een annuïteit zal gelden, berekend naar
een rente van 3'/i procent en gebaseerd op
een aflossingstermijn van de voorschotten
van 40 jaar.
Na afloop van deze periode zal met be
trekking tot het dan bestaande schuld
restant een nieuwe annuïteit worden vast
gesteld. gebaseerd op een rentevoet van
3'/i procent en een looptijd van 35 jaar,
of zooveel langer of korter als in verband
met de dan geldende omstandigheden noo-
dig moet worden geacht.
Deze voorschotten worden bepaald op zoo
danige bedragen, dat de annuïteitslasten
gelijk of nagenoeg gelijk zijn aan die welke
zouden drukken op de exploitatie van.
voor de categorie van bewoners geschikte,
woningen van normaal type, d.w. z. met
drie slaapvertrekken, die te zelfder tijd in
de zelfde gemeente zouden worden ge
bouwd. Tot dekking van het deel der
stichtlngskosten, dat geacht wordt overeen
te komen met de extra-kosten, tengevolge
van de meerdere noodzakelijke woon
ruimten. worden bijdragen a fond perdu
vérstrekt
c. De bouw en exploitatie der woningen
moet plaats hebben, hetzij door vereeni-
glngen, vennootschappen of stichtingen,
uitsluitend in het belang van verbetering
der volkshuisvesting werkzaam en als zoo
danig toegelaten, hetzij door gemeenten.
d. De voorschotten zullen het karakter
hebben van voorschotten ingevolge de wo
ningwet en worden, evenals de onder b.
bedoelde bijdragen a fonds perdu, toege
kend bij gemeenschappelijke beschikking
van den minister van financiën en die van
binnenlandsche zaken.
3(222
(Ingez. MeCL)
EINDELIJK GOEDGEKEURDE GLOEI
LAMPEN VOOR KOPLANTAARNS.
De K.N.A.C. schrijft:
In de Staatscourant van 7 dezer is opge
nomen de goedkeuring van de eerste typen
gloeilampen voor koplantaarns van motor
rijtuigen. Deze gloeilampen zullen worden
voorzien van het Rijksmerkteeken ..Rijks-
keur 6 AB" en kunnen derhalve slechts
worden toegepast ln koplantaarns voorzien
van een Rijksmerk, inhoudende de letter
groep AB.
De gloeilampen zullen waarschijnlijk
medio November ln den handel worden ge
bracht
De K.NA.C. herinnert de automobilisten
en motorrijders er hierbij aan, dat motor
rijtuigen, welke na 31 December worden in
gevoerd of hier te lande vervaardigd, reeds
terstond tier 1 Januari as. van goed
gekeurde verlichting dienen te zijn voor
zien.
DE TOELATING VAN JOODSCHE
VLUCHTELINGEN IN ONS LAND.
De Amsterdamsohe gemeenteraad heeft
gisteren met algemeene stemmen het vol
gende voorstel aangenomen:
De gemeenteraad van Amsterdam noo-
digt burgemeester en wethouders van Am
sterdam uit, te bevorderen, dat, zoodra de
regeering besluit, tot toelating van jood-
sche vluchtelingen, op groote schaal huis
vesting wordt verschaft, onder meer ln
gemeentegebouwen en mede met behulp
van de burgerij ln het eerst noodlge voor
deze vluchtelingen te voorzien.
(op 2 lijnen)
EEN PASSAGIERE VERTELT.
Gistermiddag heeft het Alg. Hbl. in het
Wilhelminagasthuis te Amsterdam een kort
onderhoud gehad met een der passagiers
van het nabij Schiphol verongelukte vlieg
tuig „Ijsvogel". Het was miss C. Cleyman,
correspondente van de „Daily Telegraph"
te Miinchen, die van Berlijn naar Londen
vloog voor een bespreking, welke zij aldaar
met de directie van haar blad zou hebben.
Miss Cleyman is bij dit ongeluk vrij ern
stig gewond. Gelukkig was haar toestand
sinds Maandagavond veel verbeterd.
Zij vertelde eenige bijzonderheden van
i het ongeval, voor zoover zij het bemerkt
had. „Wij hadden het vliegveld reeds zien
liggen, maar de steward vertelde ons, dat
wij nog niet konden landen, omdat juist een
ander vliegtuig, ik geloof uit Londen, een
landingsmanoeuvre uitvoerde, maar ik her
inner mij het niet zoo precies meer. Dit
maakte op mij volstrekt geen vreemden
indruk, te meer daar ik kon zien dat er een
vrij sterke mist hing, die het grondzicht
benam. Daar ik reeds meermalen gevlogen
heb, wist ik dus wei. dat men onder deze
omstandigheden niet zonder meer kon
landen.
Ook aan andere dingen merkte ik niet.
dat er iets niet in orde zou zijn, en dus
maakte ik mij gereed, mijn boeken welke ik
gedurende de reis had gebruikt, op te ber
gen.
Toen kwam plotseling het eerste vreemde
moment. Zonder eenige voorbereiding, be
gon de „Ijsvogel" ineens ontzettend snel
door te zakken. Sneller dan ik ooit in een
vliegtuig heb meegemaakt en hoewel ik de
mogelijkheid, dat wij onverwacht dicht bij
het terrein waren gekomen niet uitsloot-
bekroop mij toch een groote angst. Maar
voor ik iets kon doen. volgde de eerste slag.
Vermoedelijk is dat de eerste aanraking met
den grond geweest, want even daarna
schoten wij weer omhoog en onmiddellijk
daarna volgde de tweede klap. Deze mo-
J menten zal ik nooit meer vergeten.
Het leek alsof de hel was losgebroken,
het lawaai van de neerstortende machine
overstemde het geschreeuw in de cabine.
Iedereen verkeerde ln paniekstemming.
Wat daarna gebeurde herinner ik mij
niet goed meer Wel bemerkte ik, dat het
vliegtuig uit elkaar werd gerukt, maar voor
lk mij dit goed gerealiseerd had. was alles
stil.
Daarna weet ik pas weer, dat ik op het
welland werd gelegd. Toen ik het wrak van
het vliegtuig zag, vroeg ik mij af, hoe ik
het er nog levend heb afgebracht.
Mijn grootste zorg was wel, in welk land
wij waren. Den eersten man, die in mijn
buurt kwam, heb ik het gevraagd, en u
kunt. zich niet indenken, welk een groote
geruststelling het voor mij was, toen de
man antwoordde: „In Nederland".
Ik had namelijk den geheelen weg ge
reisd met die Duitsche vluchtelingen, en
daar ik met twee van hen, de beide dames,
voorin zat, wist ik de reden van hun reis:
Dultschland te ontvluchten. Wat zou het
voor die menschen niet beteekend hebben,
indien zij toch in Duitschland terecht wa
ren gekomen en dan natuurlijk te midden
van de politie, die er zich natuurlijk mede
bezig zou houden. Pas later bedacht ik weer,
wat ik al lang daarvoor wist, dat wij vlak
bij het Amsterdamsche vliegveld moesten
zijn".
Na dit. relaas van miss Cleyman was
haar eerste vraag, hoeveel menschen er bij
het ongeluk het leven hadden verloren. Zij
wist niet beter, of buiten haar waren alle
dertien passagiers gedood, terwijl ook van
de bemanning er geen het leven had afge
bracht.
Een flauwe glimlach verscheen op haar
verbonden gelaat, toen zij vernam, dat er
elf van de inzittenden niet levensgevaarlijk
waren gewond.
PAARD EN WAGEN DOOR DIESELTREIN
AANGEREDEN.
Ongeluk te Nootdorp.
Gistermiddag omstreeks half twee heeft
een van Den Haag komende extra-diesel-
trein met leeg materieel nabij Nootdorp op
den onbewaakten overweg een daar pas-
seerenden met een paard bespannen wagen
aangereden, welke met galanterie-artikelen
was geladen.
De galanteriehandelaar N. uit Delft stak
loopend den overweg over, terwijl hij het
paard aan de teugels leidde. Plotseling werd
de wagen door den trein gegrepen. N. werd
tegen den grond geslingerd en de wagen
met inhoud eenige honderden meters mee
gesleurd en totaal verbrijzeld.
De man, die per ziekenauto naar zijn wo
ning is overgebracht, had eenige kneuzin
gen opgeloopen, terwijl hij bovendien een
zenuwschok heeft gekregen.
Het paard werd licht gekwetst.
Het ongeluk ls toe te schrijven aan den
mist.
De trein had een kwartier vertraging.
BANKWERKER DOOR STAALDRAAD
GERAAKT.
In ziekenhuis overleden.
Op de terreinen van de Amsterdamsche
droogdok maatschappij te Amsterdam ls
gistermorgen een doodeltjk ongeluk ge
beurd, Een 61-jarige bankwerker was daar
bezig met het met behulp van een kraan
omhoogdraaien van een zware machine.
Plotseling knapte de staaldraad af, als ge
volg waarvan de arbeider geraakt werd.
De man liep verschillende verwondingen op
en kreeg bovendien een inwendige ver
bloeding.
De ongelukkige werd naar het binnen
gasthuis vervoerd, waar hij korten tijd na
aankomst is overleden.
WIELRIJDSTER REED PLOTSELING
VOOR EEN AUTO.
Gisteravond omstreeks acht uur fietsten
op den Horsterweg te Blerick CL.) drie
dames, moeder, dochter en haar huishoud
ster, terugkomend van een bezoek aan den
notaris.
Nabij Californië kwamen de sturen van
de rijwielen van moeder en dochter met
elkaar in aanraking, hetgeen de aandacht
van de huishoudster trok. Hierdoor maakte
zij een zwenking naar links, waardoor zij
juist voor een met snelle vaart naderende
personenauto kwam. Zij bleef met eer. ern
stige hoofdwonde liggen. Het slachtoffer,
de 40-jarige mej. W. Arts, was vrijwel op
slag dood.
Den bestuurder van de auto treft ver
moedelijk geen schuld.
oncentreer op het krachtigste
reclame-middel
KINDERVERLAMMING.
Een zevenjarig jongetje, leerling van een
lagere school te Amersfoort is gistermiddag
in de barakken van het ziekenhuis de Lich
tenberg aldaar, tengevolge van kinderver
lamming. overleden.
Op advies van den gemeentelijken genees
kundigen dienst, ls de betreffende klasse
voor veertien dagen gesloten.
VAN BERKELS PATENT.
Blijkens het jaarverslag van de Maatschappij
Van Berkels Patent over het per 30 Juni jl.
geëindigde boekjaar bedroeg de netto-winst.
incL het saldo a.p. f. 478.867 (v. j. f. 734.278).
Voorgesteld wordt een dividend uit te keeren
van 3li (v. j. 5 na dekking verlies-saldo
a.p. ad. f. 115.755 en reserveering van f. 150.000».
C. v. d. B. te L. Pandoer en plco gaan
beide boven zwabber of zwabber-solo; pandoer
is hooger dan pico.
A, J. te L. Hoeveel een assistent machinist
bij de K.N.S.M. verdient is ons niet bekend.
Houtwormen laten zich gemakkelijk vangen
wanneer men bij de gaatjes eikels ligt Door de
reuk hiervan komen ze naar buiten en kan men
ze gemakkelijk vernietigen.
3—3
