STADSNIEUWS
Busondernemers namen
deel aan verboden
vereenigingen
WOENSDAG 9 NOVEMBER 1938
No. 24117
HET VOORNAAMSTE NIEUWS
VAN HEDEN
De Bilt
79sfe Jaargang
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bescherming tegen
luchtaanvallen.
Aldus het oordeel van den minister
De zaak Sommeling
contra den Staat
Interpellatie inzake
wilde busdiensten
Dit nummer bestaat uit VIER bladen
EERSTE BLAD
verwacht
LEIDSCH
DAGBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIES:
30ösTj*r regel voor advertenties uit Lelden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertentles belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets. bij maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
10 ets. porto te betalen. - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque-' en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Lelden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zijn:
per 3 maanden f.235
per week f. 0.18
Franco per post f. 2:35 per 3 maanden -f- porto koster».
(voor binnenland f.0.80 per 3 nmtL>
Organisatie van wijkactie.
In overleg met het hoofd van den
Luchtbeschermingsdienst zal de plaat
selijke afdeeling der Ned. Ver. voor
Luchtbescherming binnenkort een aan
vang maken met de vorming van wijk
commissies, die elk in haar rayon de
organisatie ter hand zullen nemen van
de passieve bescherming der burgerbe
volking tegen luchtaanvallen, zooals het
formeeren van brigades voor brand
weer-, E.H.B.O.-, ontsmettings- en an
dere diensten.
In verband met de verduisteringsproef
op Woensdag 16 dezer en ter orienteering
van de bewoners van het te verduisteren
stadsdeel, zal as. Maandagavond in het
Gymnasium aan de Frulnlaan een bijeen
komst plaats vinden, waar het hoofd van
den Luchtbeschermingsdienst, commissaris
R. J. Meyer en de heer G. F. E. Klers, in
specteur der Volskhuisvesting in de provin
cie Zuid-Holland de laatste als leider
der actie in dit kwartier een uiteenzet
ting zullen geven van de verschillende
maatregelen, welke voor het welslagen de-
m proef onontbeerlijk zijn en waar verder
ral worden overgegaan tot de vorming
eener commissie ais bovenbedoeld. Deze
bijeenkomst is toegankelijk voor allen, die
betrokken zijn bij of belangstellen in de
verduisteringsproef van Woensdag as.
In aansluiting op een vorige mededeeling
ernemen wij. dat a.s. Dinsdag een aan-
ung zai worden gemaakt met den lucht-
I beschermingscursus voor onderwijzers, wel
ke zich ook zal uitstrekken tot leerkrachten
bij het middelbaar onderwijs.
IS ER NOG OPTIMISME MOGELIJK?
Prof. Dr. G. v. d. Leeuw spreekt in
de Leidsche Universiteit.
In het groot-auditorium der Rijksuniver
siteit, waar velen zich met een staanplaats
moesten tevreden stellen, heeft gisteravond
prof. dr. G. v. d. Leeuw van Groningen ge
sproken over de vraag: „Is er nog optimis
me mogelijk?"
Prof Van der Leeuw, die de eerste spre
ker was in een lezingen-cyclus belegd door
de N.C.S.V. onder den titel „Vier avonden
in de Academie", werd Ingeleid door den
praeses der N.C.S.V., den heer K. J. Har
deman.
Nadat de heer Hardeman de bedoeling
van deze serie lezingen: het bestaan van
de godheid in het licht te stellen, had uit
eengezet, was het woord aan prof. v. d.
Leeuw.
In de academische sfeer verwachten wij,
aldus spr., het antwoord op de vraag: „Ls
er nog optimisme mogelijk?" allereerst van
de wetenschap. Voor hem, die in de weten
schap leeft ls zij niet alleen het dage-
lijksch brood, maar ook de vurige wijn die
hem bezielt. Kunnen wij echter van haar
Iets verwachten voor de moeilijkheden, die
ons benauwen? Kan haar bovenpersoonlijk,
haar Internationaal, haar normatief ka
rakter ons helpen? Wij mogen ons niet
ontveinzen, dat de idee der wetenschap in
den loop der tijden ten zeerste vermagerd
is. De theologie werd moraal, de moraal
cultuur, de cultuur hygiëne, de hygiëne
biologische ontwikkeling, of techniek. De
practljk heeft daaraan voldoende, de theo
retische hartstocht rust niet voor practljk
en theorie tot bloot wiskunstige mogelijk
heden zijn gereduceerd. Het vermagerings-
pi oces is in onzen tijd afgeloopen, wij staan
voor het einde van allen norm. alle zin
rijkheid, voor het Nihilisme waarvan Nietz
sche de groote profeet was: alle doel, alle
zin is bedrog. Er zijn trouwens ook geen
aanwijzingen, dat in de toekomst de we
tenschap een bijzondere plaats zal Inne
men. Zoowel in het rijk van de gemiddelde,
hygiënisch bewaakte massa (Huxley's
Brave new World!), als in de rijken van de
politiek bewaakten, wordt de wetenschap
gedoseerd toegediend en een vrije, met ge
zag optredende wetenschap, zorgvuldig ge
ïsoleerd.
Naast deze vermagering vertoont onze
tijd, aldus prof. Van der Leeuw echter ook
andere verschijnselen. De mensch legt er
zich niet bij neer een kunstproduct volgens
een formule te zijn. Er is in onzen tijd ook
allerlei nieuwe religie. Wij behoeven niet op
te wekken tot religiositeit; die hebben wij
genoeg en meer dan genoeg. De religie van
onzen tijd laat zich beschrijven vanuit het
begrip van de „Entscheidung". De daad met
Inzet van het leven, geen overleg, geen
beschouwing, geen overtuiging, maar han
delen. En handelen niet op grond van be
paalde motieven, maar op grond van sterke
levensinstincten, die erkend en verheerlijkt
worden ais goden: bloed, ras, land. volk,
staat. Het vermageringsproces van de cul
tuur liet de menschheid zonder goden:
nieuwe goden kwamen uit den grond op.
nieuwe zekerheden, nieuwe geboden. Wij
behoeven dit alles niet te gelooven of te
bewonderen om er ons nut mede te doen
De houding van den geïnteresseerden cul-
tuurmensch wordt steeds minder mogelijk.
Het gaat er niet meer om of wij in God
of goden zullen gelieven te gelooven. of
wij het christendom eventueel zullen op
nemen in onze cultuur; het gaat er om
of wij zullen kiezen tussehen God en af
goden, tusschen Christus en de goden van
dezen tijd, die van volk en staat, of die
van den voorbijgaanden tijd, die van den
mensch en zijn cultuur.
Niet dat wij christenen een uitzonde
ringspositie in de wereld bekleeden. Wij zijn
christenen uit de heidenen en wij blijven
altijd ook heidenen. Alle twijfelingen en
slechtheden van de „wereld" zijn ook de
onze.
Christenen zijn niet een apart volk. maar
solidair met de wereld, naar het voorbeeld
van hun Heer. Maar juist daarom kan het
zich niet. beperken, (zooals de dictatoren
eischen) tot zielszorg en wat troost: even
min, zooals de „democratische" cultuur
elscht, tot wat religieuze cultuur en vrij
blijvende levensverfraaiing. Het Evangelie
In een kort geding: pleegt in de kamer
van den president van de rechtbank
gepleit te worden. Gewoonlijk is de be
langstelling voor dergelijke zaken ge
ving. Vandaag echter was het al lang
voor elf uur zeer druk voor het Paleis
van Justitie aan het Korte Voorhout
te Den Haag. Het kort geding van de
N. V. Sommeling tegen den Staat der
Nederlanden en den minister van Justi
tie, dat gevoerd werd omdat de minis
ter busdiensten heeft belet, welke niet
door een rechterlijk vonnis zijn ver
boden, had een honderdtal belangstel
lenden voor de deuren doen posten. Er
waren rijksveldwachters en agenten
van de Haagsche politic, die tot elf
our den ingang versperden, maar toen
aan de meesten toegang tot het gebouw
gaven.
De president had intusschen besloten
deze zitting niet in zijn kamer, maar in
de zaal van de eerste (civiele) kamer
te houden. En deze zaal was om elf uur
direct geheel gevuld met advocaten,
ondernemers van zgn. wilde diensten,
chauffeurs en ander personeel in dienst
Van autobus-ondernemers. Sommigen
hadden een staanplaats, de meesten
konden echter zitten. Na elf uur kre-
gen de belangstellenden voor deze zaak
Seen toegang meer tot het Paleis van
ostitie. Twee rijksveldwachters ston
den
voor de deuren op post.
Om 5 minuten over elf kwam de pre
sent, mr. a. S. Rueb, binnen, gevolgd
den griffier, mr. A. J. van Rhede
Van der Kloot.
V oor den Staat en den minister van
astitie stelde zich mr. D. J. Veegens
en voor Sommeling mr. G. de Grooth.
Voordat de president aan mr. De
Grooth het woord verleende, verzocht
hij den aanwezigen zich van elke goed-
of afkeuring te onthouden, opdat deze
zaak rustig behandeld zou kunnen
worden.
De voorgeschiedenis.
Gelijk bekend is de kwestie deze, dat de
spoorwegen processen in kort geding heb
ben gevoerd tegen wilde autobusdiensten,
waarvan zij de stopzetting hebben gevor
derd, en dat de president der Amsterdam-
sche rechtbank een aantal busdiensten
heeft verboden, terwijl de presidenten der
rechtbanken in Den Haag, Rotterdam en
Arnhem de vordering van de spoorwegen
hebben afgewezen. Daarna heeft de mi
nister van Justitie per circulaire opgedra
gen ook die autobusdiensten door de politie
te doen beletten, welke nog niet door een
vonnis tot stopzetting van den dienst
waren veroordeeld, doch reden op een tra
ject, waarover tegen een anderen busdienst
wèl een vonnis tot stopzetting was geval
len, ongeacht waar de onderneming ge
vestigd was Zoo werd Zaterdagochtend j.l.
ook verschillenden Haagschen bus-onder
nemers belet hun bedrijf uit te oefenen,o.a.
ook aan de N V. Sommelings Automobiel
bedrijf.
Sommeiing's raadsman nu stelt zich op
het standpunt, dat de minister van Justi
tie ten onrechte de nietveroordeelde bus
diensten heeft verboden en dat de Staat
der Nederlanden tegenover Sommeling
hiermede een onrechtmatige daad heeft
gepleegd. Voor het geval, dat de minister
van Justitie buiten den formeelen kring
van zijn bevoegdheid heeft gehandeld,
heeft Sommeling naast den Staat ook mi
nister Goseling persooniiik gedagvaard.
In haar dagvaarding stelt de N. V. Som
meling o.m., dat zij gedurende eenige jaren
als bedrijf uitoefent het vervoeren van per.
sonen met autobussen van Den Haag naar
Amsterdam, en. hoewel zij daar geen ver
gunning voor heeft gekregen, haar han
delingen niet onrechtmatig zijn.
In 1935 reeds is zij vrijgesoroken van het
overtreden van de wet onenbare middelen
van vervoer en nadat in Februari 1937 het
zgn. R.A.P. een nieuw vergunnings=>'sel
had ingevoerd, is zij herhaaldelijk van
Binnenkort in de
Tweede Kamer.
De Tweede Kamer heeft den
heer Woudenberg (NSB) toe
gestaan den minister van
Justitie te interpelleeren over
zijn beleid in zake de wilde
autobusdiensten.
De interpellatie is toegevoegd
aan de lijst der aan de orde
zijnde onderwerpen.
roept op tot verlaten van de afgoden rechts
en links.
En ook vanavond roepen wij, aldus spr.,
niet op tot christelijke religie, maar tot
Christus. Het gaat niet om de verdediging
van „beschavingsgoederen", maar om de
beslissing voor of tegen Christus. Christus
is de „Entscheidung" Gods, de liefde Gods,
die het offensief neemt en ons meesleept
in haar vaart. Het gaat er niet om, dat wij
iets zullen meenen of doen, maar dat God
iets heeft gedaan en doet, dat God in de
gestalte van den lijdenden Knecht bezig is
in deze wereld zijn koningschap te ves
tigen. Het gaat. in de oude woorden hier
om of wij zijn Kruis op ons zullen nemen
en Hem volgen. Het Evangelie wordt ons
niet gepredikt om ons leven te verfraaien
maar om christen te zijn. En christen zijn
beteekent: beslissen, handelen. Het wezen
van het christen zijn, aldus besloot spr.,
ligt in het gezonden zijn, in de zending,
de taak ten opzichte van de wereld, het
dienen van het Koninkrijk Gods.
Voor het alhier afgenomen examen
voor apothekersassistent is geslaagd mej.
C. Th. van der Linden uit Rotterdam.
rechtsvervolging ontslagen. Ten slotte is de
vordering in kort geding van de Neder-
landscfte Spoorwegen tot stopzetting van
Sommelings automobielbedrijf bij vonnis
van den president van de Haagsche recht
bank d.d. 5 Juli j.l. afgewezen.
Zoo is eischeres ongestoord haar bedrijf
blijven uitoefenen, totdat op Zaterdag 5
November de politie het bedrijf belette.
De N. V. Sommeling eischt, dat gedaag
den zich zullen onthouden van ieder in
grijpen of belemmeren van haar bedrijf
met een dwangsom van f. 1000 voor iederen
dag.
Pleidooi mr. de Grooth.
Mr. G. de Grooth haalde vanmorgen in
zijn pleidooi eerst een oud vonnis van 1817
aan, waarin reeds een dergelijk geval be
recht is. Een inwoner van Amsterdam on
derhield een dienst met paard en wagen
en dat werd als concurrentie voor den
postwagen beschouwd. Toen de politie dit
verbood, besliste zoowel rechtbank en hof,
dat dit ingrijpen van de overheid onrecht
matig was. Dit. beginsel is steeds in onze
rechtspraak blijven gelden.
De rechter kan geschillen tegen de over
heid berechten, daar waar de rechten van
burgers worden geschonden. Volgens con
stante jurisprudentie heeft ook de presi
dent in kort geding deze bevoegdheid. De
belangrijkste rechten van de burgers heeft
men willen beschermen, ook tegen de
overheid. Deze woorden schreef o.a. ook
prof. de Vries in 1917 in .Themis", Prof. de
Vries, die.de geestelijke vader van het
R.A.P. is. al dacht hij, toen hij in 1917
deze woorden schreef, nog in het geheel
niet aan het R.A.P.
Uitvoerig betoogde pleiter vervolgens,
dat de president in dezen bevoegd is van
het geschil kennis te nemen en weerlegde
alle bezwaren welke daartegen zouden kun
nen worden aangevoerd. Ook is de actie
ontvankelijk, waar het hier betreft een
opzettelijke aantasting van rechten.
Het is pleiter niet duidelijk waarop de
overheid zich beroept ter rechtvaardiging
van haar gedrag. Zelfs in het politieregle-
ment van 1851 wordt de politie bevoegd
heden gegeven ter handhaving van de
rechten der burgers en moet de uitoefe
ning van de politiemacht in harmonie
zijn met het recht, hetgeen hier niet. het
geval is, getuige het aantal vonnissen,
waarbij Sommeling is vrijgesproken.
Al die twee laar. dat het R.A.P. bestaat.,
heeft de Staat rustig de autobussen laten
rijden en nu plotseling, nu de „Wet auto
vervoer personen" in zicht is, gaat de
Staat de diensten verbieden.
De politiedwang. waarmee dit gepaard
gaat. is zeer onrechtmatig. Spreker meen
de dat beide vorderingen kunnen worden
toegewezen.
Pleidooi mr. Veegens.
Mr. D. J. Veegens zeide in zijn pleidooi
voor den Staat en voor den minister dat
men de handelingen van den minister in
hun geheel moet bezien. Hij is onlangs
den strijd tegen de wilde autobusdiensten
begonnen. Het ving aan met de processen
voor de Amsterdamsche rechtbank en haar
president. De bussen zijn daarop veroor
deeld. Wat zij daarna hebben gedaan is een
openlijke tarting van de overheid. Met al
lerlei middelen hebben de wilde diensten
getracht aan de beslissingen van de rech
terlijke macht te ontkomen. De minister
van justitie zou zijn plicht schromelijk
rerzaken als hij bij een dergelijken toe
stand lijdelijk zou blijven toezien. Bij zijn
maatregelen heeft het belang van de spoor
wegen geen rol gespeeld.
Verboden vereenigingen?
De minister is van meening geweest,
dat de bus-ondernemers deelnamen aan
verboden vereenigingen; vereenigingen,
die ten doel hadden wetsontduiking
en aantasting van de rechten van an
deren.
De maatregelen van den minister waren
reeds genomen vóórdat de vonnissen in
kort geding door de presidenten te Den
Haag, Rotterdam en Arnhem waren uit
gesproken. De latere rechtspraak deed niets
af aan het feit, dat de minister de beslis
sing van den Amsterdamschen president
heeft willen beschermen. De spoorwegen
kunnen bovendien Sommeling ook wel
voor den Amsterdamschen president dag
vaarden. Het optreden der politie was ge
rechtvaardigd omdat men zich probeerde
te verzetten tegen vonnissen van den Am
sterdamschen president. Pleiter achtte het
nu gevoerde kort geding ondoelmatig, nu
de beslissing van den Hoogen Raad over
de strafzaak-Sommeling in zicht is. De
Staat zal zich aan deze beslissing houden.
Wat de dazvaarding van den minister in
privé betreft, dit achtte mr. Veegens on
juist. Hoogstens zou men schadevergoe
ding van den minister kunnen vorderen,
geen dwangsom. Maar de minister heeft
in dezen geheel als ambtenaar van den
Staat gehandeld. De vraag over de ver
bindendheid van het R A P. is van voorbij
gaanden aard, zoo besloot pleiter, de hand
having van rechterlijke beslissingen is een
duurzame eisch in een rechtstaat.
Gelijke monniken, gelijke kappen....
Bij repliek antwoordde mr. de Grooth. dat
Sommeling nooit getracht heeft rechterlijke
beslissingen te ontduiken en over hen. die
dit wel deden, steeds zijn afkeuring heeft
betuigd.
„Wanneer mr. Veegens handhaving
van het vonnis van den Amsterdam-
schen president eischt, dan eisch i k dat
voor het vonnis van den Haagschen
president," zoo vervolgde mr. de Grooth.
Indien de tegenpartij het niet doel
matig acht, nu dc beslissing van den
Hoogen Raad in zicht is, een proces in
kort geding te beginnen, dan is Somme
ling daartoe gedwongen doordat de
Staat, met deze beslissing van den Hoo
gen Raad in zicht, zeer ondoelmatige
maatregelen heeft genomen door de
busdiensten te beletten.
Na dupliek van mr. Veegens werd de uit
spraak bepaald op Maandag 14 Nov. a.s.
BINNENLAND.
Het Kamerdebat over de Rijksbegrooting«
(3e Blad).
Voorloopig verslag: over de begrooting va»
Economische Zaken. (3e Blad).
De Tweede Kamer stemt in met de alge-
meene lijnen inzake het landbouwcrisis-
beleid. (3e Blad).
Het meester-schaaktournooi; overwinningen
van Fine en Euwe. (Sport, 4e Blad).
AMSTERDAMSCHE BEURS.
Goed prijshoudende markt - Kalme handel
Meerendeels hoogere koersen Amerika
vast - Beleggingsafdeeling stil.
BUITENLAND.
Opnieuw een rede van Hitier tegen de op
positie in Engeland. (3e Blad).
Spaak's moeilijkheden in België over da
vertegenwoordiging te Burgos. (2e BI.)
Debat over de Britsche Troonrede. (3e Blad)
Bij de verkiezingen in de Vereenigde Staten
winnen de republikeinen, doch Roose
velt behoudt de meerderheid. (Buiten
land, le Blad).
De toestand van Kemal Ataturk weer
verergerd. (Buitenland, le Blad).
Rapport van den voorzitter der sovjet-
commissarissen Molotof (2e Blad)
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN
EERSTE BLAD.
Het is te verwachten dat het
weer zacht zal blijven bij zwaar
bewolkten of betrokken hemel en
zonder neerslag van beteekenis.
De wind blijft matig en uit
Zuidelijke richtingen.
Gisteravond is geseind aan de
posten van Delfzijl tot Hoek van
Holland:
„ATTENTIESEIN NEER".
AUTOBUS AANGEHOUDEN.
Gistermorgen heeft de Leidsche politie
een autobus aangehouden van de firma
Stoop uit Den Haag, welke een geregelden
dienst onderhoudt van Den Haag naar hier
vice versa.
Deze aanhouding had evenwel niets uit
staande met de recente maatregelen tegen
de „wilde" busdiensten, doch geschiedde
op grond van overtreding der Motor- en
Rijwielwet, waartoe die bus in beslag werd
genomen.
Wanneer de gewenschte voorzieningen
zullen zijn aangebracht, wordt de bus weer
vrij gegeven.
De passagiers, die gistermorgen van
dezen bus gebruik wilden maken, waren
gedwongen een halfuur te wachten.
BAZAAR DIERENASYL.
De eerste bazaardag ten bate van het
Leidsche Dierenasyl in den foyer der
Stadsgehoorzaal heeft een geanimeerd en
druk verloop gehad, waartoe de muzikale
opluistering door het Leidsche Salon
orkest, mej. Boter (piano) en de firma de
Lange (radio) het zijne beeft bijgedragen.
Hedenavond wordt de nieuwe smalfilm
vertoond van de Ned. Ver. tot bescherming
van Dieren „Dierenbescherming in de
praktijk".
