SCHUDT UW LEVER
WAKKER
Nederlanders werken in Duilschland
LEIDSCH DAGBLAD, Donderdag 13 October 1938
Derde Blad
De onthulling van het ruiter
standbeeld van Koning Albert
te Parijs
ONDER
KASTEN
EN
BEDDEN
HEEMAF STOFZUIGER
België moet volledige onafhankelijkheid bewaren
LAND- EN TUINBOUW
Een groep Nederlandsche arbeiders.
Eenige conclusies. Alleen dan kunnen loon-
overschotten van nieuw te werk gestelde arbeiders
worden overgemaakt indien de stand van de
clearing dit toelaat. De levensstandaard in
Duitschland.
(Van onzen specialen verslaggever)
(Slot)
Op onze vijfdaagsche reis door Westfa-
len en het Rijnland bezochten wij tal van
Nederlandsche arbeiders, die in onder
scheidene bedrijven waren te werk gesteld.
Wij konden daardoor een indruk krijgen
van de omstandigheden waaronder ze le
ven en de voorwaarden, waarop ze te werk
zijn gesteld. Wij hebben in de voorgaande
artikelen slechts het voornaamste vermeld.
Zoo zouden we nog bijzonderheden hebben
kunnen geven over enkele steenfabrieken,
welke wij bezochten en waar arbeiders uit
Limburg en het Noorden des lands waren
le werk gesteld. Men vertelde ons daar,
dat men een loon van 40 Mark per week
kon halen na aftrek van de sociale lasten.
In doorsnee moest men 10 Mark kostgeld
betalen, zoodat er 30 Mark overbleef. Voor
hen, die zuinig waren, was het dus moge
lijk om 25 Mark naar huis te zenden. Deze
mededeelingen waren echter optimistisch,
want bij nadere informatie bleek ons, dat
men alleen de 40 Mark kon halen, indien
er in accoord werd gewerkt. Voor het stee-
nen zetten krijgen ze 22 Pfennig per 10C0
sleenen en als er flink wordt aangepakt,
kan men een aardig daggeld maken. Wordt
er echter in uurloon gewerkt, dan ontvangt
men 63 Pfennig. Bij een 60-urige werkweek
haalt men dus nog geen 40 Mark en dan
moeten de verschillende bedragen er
nog af!
Wij hebben op onze reis den indruk
gekregen, dat de Nederlandsche arbei
ders op precies dezelfde wijze worden
behandeld als de Duitsche. Overal was
de verstandhouding tusschcn de Ne
derlanders en de Duitschers goed; zoo
ver wij hebben kunnen constateeren
was er van rivaliteit geen sprake. Er is
op het oogenblik voor vele Nederland
sche arbeiders in Duitschland, dank zij
den hogen clearingkoers, die door ve
len niet geheel ten onrechte een fan-
tasiekoers wordt genoemd, een behoor
lijk loon te verdienen.
Daarbij moet echter uitdrukke
lijk in het licht worden gesteld,
dat een dergelijk loon alleen te berei
ken is bij een langere arbeidsweek dan
van 48 uur. Men moet in doorsnee wel
rekenen op 60 uur werken per week. In
de bouwvakken, waarin veel werk te
vinden is, is het een ongunstige factor,
dat de regenuren niet worden betaald.
Bij slecht weer loopt men dus kans niet
aan zijn loon te komen.
Goede vakarbeiders, vooral in de metaal
industrie, waarin als gevolg van de bewa
pening veel werk is, hebben in Duitschland
ten behoorlijke kans op plaatsing. Er is
echter één groot bezwaar, n.l. dat der de
viezen. Men maakt er in bepaalde kringen
onze regeering steeds een verwijt van, dat
lij de tewerkstelling van Nederlandsche
arbeiders naar Duitschland niet voldoende
bevordert. Men oefent vooral critiek uit op
onze voortreffelijke Arbeidsbeurs in Ober-
lrausen. Deze critici zijn aan het verkeer
de adres. Zij moeten zich wenden tot de
Duitsche Regeering, want deze verleent
ook voor de tewerkstelling van arbeiders
niet meer deviezen dan volgens de stand
der clearing mogelijk is. Vóór 4 Sept.. van
dó jaar was dat gemakkelijker. Toen kon
mse Nederlander, die in Duitschland werk
Pond, zijn geld naar huis zenden, maar na
men datum is dat alleen nog maar moge
lijk voor hen, die door de Duitsche Arbeids
beurzen worden bemiddeld. Daar deze
laatste instanties alleen via onze beurs te
".i ■aUSen arbeiders betrekken, is het
duidelijk, dat er niet meer menschen kun
nen worden geplaatst dan er van Duitsche
ril °.®yiezen beschikbaar worden gesteld.
Politieke gezindheid speelt bij de plaat
sing geen enkele rol en voorkeur voor
Pot!,5,.van een zékere bevriende poli-
f mchtmg is er dit verzekerden de
Wftnw ons zeer nadrukkelijk - niet.
kun?-,» i van Bézinnen en kostwinners,
i n <">s alleer. worden tewerk gesteld
de Nederlandsche Arbeidsbeurs te
Oberhausen plaats voor hen heeft. Vrij
gezellen, die niets behoeven over te maken
en in Nederland toch geen werk hebben,
kunnen zonder bezwaar naar Duitschland
gaan, maar wij zouden hun toch aanraden
zich eerst tot onze Beurs in Oberhausen
te wenden.
Er zijn de laatste maanden hier te
lande verschillende klachten gepubli
ceerd over de behandeling van Neder
landsche arbeiders in Duitschland.
Deze klachten kwamen van menschen,
die uit Duitschland terugkeerden. Wij
willen de juistheid van deze mededee
lingen niet, in twijfel trekken, maar
wij willen er op wijzen, dat op onze
reis van al deze bezwaren zeer weinig
is gebleken. Naar het ons voorkomt is
het altijd beter zich een oordeel over
den toestand te vormen op een tocht,
waarbij men de grootst mogelijke vrij
heid geniet en ongehinderd met de
menschen kan spreken, dan af te gaan
op hetgeen ontevredenen vertellen en
zonder dat men één voet in Duitsch
land zet. Want het Ls nu eenmaal een
feit, dat er overal menschen zijn te
vinden, die zich gedupeerd gevoelen.
Bij de beoordeeling van deze zaak kan
men alleen afgaan op het gevoelen van
de groote meerderheid en die was
al zijn er dingen, welke men zich
anders zou wenschen gunstig.
Wij noemden in onze vorige artikelen
verschillende looneijfers, welke ons door
de betrokken landgenooten werden mede
gedeeld.
Daaruit heeft men kunnen zien, dat
velen in staat zijn f. 18—f.30 per week
naar huis te zenden. Dat is mogelijk
wij onderstrepen het nogmaals
door het maken van een lange werk
week en den uitzonderlijk gunstigen
clearingkoers.
Er zijn Hollandsche arbeiders, die ook
's Zondags werken. Maar voor den Zon-
dagsarbeid bestaat geen enkele verplich
ting; men werkt op Zondag geheel uit
vrijen wil. Er is alle gelegenheid ter kerk
te gaan, al ls dat voor vele Protestanten
met het oog op de taal, bezwaarlijk.
Een melker, die al jaren in Duitschland
woont, klaagde- er echter over dat hij nooit
kans ziet des Zondags naar de kerk te
gaan, daar hij steeds werken moet. Deze
melker, die van Orthodox Protestantsche
richting was, achtte het dringend noodza
kelijk, dat daarin werd voorzien.
Wij hebben de stellige overtuiging ge
kregen, dat in Duitschland werkende land
genooten goed worden behandeld. Onze
indruk is bovendien, dat de Duitsche auto
riteiten al het mogelijke doen om het den
Nederlanders naar den zin te maken, niet
in het minst omdat men de Hollandsche
arbeidskrachten noodig heeft.
DE ARBEIDSBEURS TE OBERHAUSEN
Wanneer de zaak van de uitzending der
Nederlandsche arbeiders niet in orde was,
zou dat een blaam werpen op onze regee
ring, welke ten deze mede verantwoorde
lijk is. Onze regeeringsinstanties zenden
geen menschen uit, zonder dat ze zich ter
dege hebben vergewist, dat die uitzending,
verantwoord kan worden. Ten deze rust op
onze Nederlandsche Arbeidsbeurs te Ober
hausen een zeer zware taak.
Wij hebben van de werkwijze van deze
voor ons zqo belangrijke instelling een bij
uitstek gunstigen indruk gekregen. Deze
beurs werkt uiterst serieus; liet heeft ons
gefrappeerd, dat zoovele Hollanders, die
in Duitschland werken, den leider van de
beurs, dr. Kapma. die tevens Rijksconsu
lent voor Sociale Zaken is. persoonlijk ken
nen. De belangen van de Nederlandsche
aibeiders in Duitschland zijn bij de Beurs
te Oberhausen in zeer goede handen.
Tot nu toe vormde de vertraging van de
overzending van bedragen via de clearing
naar Nederland een bezwaar. Verschillen
de gemeenten gaven, nadat ze van Ober
hausen bericht hadden ontvangen, een
voorschot. Binnenkort zal echter een re
geling worden ingevoerd waarin het geld
Uiterlijk na 8 dagen in Nederland kan
worden uitbetaald,
LANDARBEIDERS ZIJN PERMA
NENT NOODIG.
Wij hebben den indruk gekregen, dat de
vraag naar bouwvakarbeiders e. d. in
Duitschland wellicht van tijdelijken aard
zal zij.n Men gaat toch niet steeds door
met het bouwen van enorme fabriekscom
plexen, autowegen e. d. Daar komt nog bij
en dat is wellicht de belangrijkste fac
tor dat wanneer de fortenlinie gereed
is, duizenden en duizenden Duitschers weer
voor het gewone werk beschikbaar zijn.
Permanent is echter zeer zeker de
behoefte aan menschen, die op het
land en in de stallen werken. Aan der
gelijke werkkrachten is reeds sinds
tientallen jaren in Duitschland groot
gebrek. Goede melkers vooral wan
neer een geheel gezin beschikbaar ls
kunnen steeds een plaats vinden en
flinke verdiensten maken. Landarbei
ders kan men bovendien in zeer groo
ten getale gebruiken, maar de loonen
zijn er behalve wanneer in accoord
kan worden gewerkt niet bijzonder
hoog.
Zoolang er echter ook in de andere vak
ken werk ls voor Nederlanders, die hier te
lande geen arbeid hebben, is het een Ne-
derlandsch belang zooveel mogelijk men
schen in Duitschland te werk te stellen.
Vooral nu de clearingkoers zoo gunstig is.
Een Hollandsche arbeider, kostwinner, die
in de gelegenheid is gelden over te maken,
is in veel gunstiger positie dan zijn Duit
sche collega, die In hetzelfde kamp woont.
Hij gaat op bepaalde tijden naar huis
cn kan veel goedkoopere en betere
kleeren koopen dan de Duitscher, Wellicht
is dat strikt genomen niet geoorloofd,
maar in de practijk gebeurt dat algemeen.
De Duitsche arbeider zendt Marken naar
buis, die geen grootere werkelijke koop
kracht hebben dan ruim 40 cent en het
gezin van zijn Hollandschen collega profi
leert van Marken van 73 cent.
Voor gezinnen, die zooals met de
meeste landarbeiders tijdelijk naar
Duitschland gaan, Ls er één groot be
zwaar. In Duitschland bestaat geen
leerplicht voor kinderen van buiten
landers. Men kan deze wel naar school
zenden, maar verplichting is er niet.
Men loopt daardoor de kans, dat men
analphabeten kweekt, want het, viel
ens op, dat kinderen van landarbeiders
niet naar school gingen! Wij kwamen
bij een melkersgezin met één kind be
neden de 14 jaar. Dat ging naar school,
maar de onvermijdelijke consequentie
was, dat aldus werd ons medege
deeld het tevens lid moest worden
van de Hitlerjugend, waarvoor natuur
lijk vele Nederlanders niets voelen.
DE GROOTE WERKEN.
Bij een tocht door Duitschland valt het
steeds weer op, dat er veel werk is. De her
bewapening en de aanleg van een forten-
linie spelen hierbij uiteraard een groote
rol. Fabrieken verrijzen bij tientallen, enor
me bruggen worden gebouwd en het gevolg
is, dat er een gebrek aan arbeiderskrach
ten is ontstaan, waarbij de geboortenuit-
val in de oorlogsjaren mede van Invloed ls.
Steeds weer stelt men zich de vraag:
Hoe ls het mogelijk voor al die werken
de benoodigde gelden te vinden? De Duit
sche autoriteiten geven den volgenden uit
leg: Men heeft bij ons de goud-economie
losgelaten en men is gekomen tot de goe
deren-economie. Men zoekt de dekking van
het geld niet langer in het goud, maar jn
de geproduceerde goederen.
Bij deze theorie moet men echter in het
oog houden, dat die goederen inderdaad
reëele dekkingswaarde kunnen bezitten.
Men kan b.v. wel geweldige fabrieken bou
wen, maar dan moeten deze, wanneer ze
in bedrijf zijn, ook werkelijk rendeeren. En
hoe gemakkelijk kan het niet voorkomen,
dat zulks niet het gval is. .Bij den bouw
van autobanen legt men groote lasten op
het nageslacht. Wanneer men die dingen
den Duitschers onder de oogen brengt, kan
men geen afdoende antwoord vinden.
Gefrappeerd heeft ons echter, dat
er in Duitschland bij de groote „men"
weinig vertrouwen bestaat ten aanzien
van de werkelijke waarde van het geld.
Sparen doet men daarom in Duitsch
land niet en het gevolg is, dat het geld
rolt, hetgeen ook zijn voor- en nadee-
len heeft.
DE KOOPKRACHT VAN DE MARK
Bij de tewerkstelling van de Nederland
sche arbeiders in Duitschland wij we
zen daarop reeds enkele malen moet
men zich steeds de werkelijke koopkracht
van de Mark voor oogen houden.
Wij spraken tot oordeelen bevoegde
landgenooten, die al jaren in Duitschland
werken, die bovendien een Inzicht hebben
in economische vraagstukken en die de
koopkracht van de Mark, vergeleken met
onze Nederlandsche munt, op ruim 40 ct.
schatten. Dit is een zaak van het aller
grootste belang. Zij, die beweren, dat de
Duitsche arbeiders het zooveel beter heb
ben dan de Hollandsche, gaan uit van een
foutieve veronderstelling, n.l. dat een Mark
een waarde heeft van 73 cent. Wanneer
men de loonen, welke wij noemden, omre
kent tot een koers van 40 cent, zal men
lot de conclusie komen, dat er geen enkele
reden is om den toestand voor de arbeiders
in Duitschland beter te noemen dan hier
te lande. Wij spraken een arbeider, die vier
kinderen heeft en ons mededeelde, dat hij
na aftrek van belasting en sociale lasten
10 Mark per week overhoudt, hetgeen hij
een zeer goed inkomen noemde. Dat ver
dient een Nederlander toch zeer zeker ook
en hij behoeft er niet zoo lang voor te
kunt U gemakke
lijk stofzuigen mei
dit mondstuk.
SCHARNIEREND
aan de buis bevestigd,
zoodat de zuigmond
altijd aansluit. Eén van
die practische voordee-
len, waardoor de Heemaf
zoo prettig is in het ge
bruik. Maar de voor
naamste bijzonderheid
is de Heemal Stofzuiger
motor. de eenige met
constant toerental.
Vraagt een demonstratie
aanl
1151
Ung-ez. Med.)
Onder een licht bewolkten Parijschen
najaarshemel is gisteren met groote
plechtigheid aan den ingang van de
„Cours de la Reine" op de Place de
la Concorde het ruiterstandbeeld van
wijlen koning Albert van België ont
huld. symbool van de innige Fransch-
Belgische vriendschap en herinnering
aan den strijd, welken beide landen
zij aan zij hebben gestrijden voor hun
onafhankelijkheid.
Het monument voor Albert I, koning der
Belgen, was vóór de onthulling verborgen
onder reusachtige Fransche en Belgische
vlaggen.
De eerewacht bij het standbeeld was. ter
herinnering aan Dixmuiden en den IJzer,
betrokken door mariniers en grenadiers
van het eerste koninklijk Belgische regi
ment.
Op de tribunes, welke in de onmiddel
lijke nabijheid van het te onthullen monu
ment waren opgericht, hadden zich tal van
vooraanstaande persoonlijkheden verza
meld, onder wie minister-president Da-
ladier en verschillende leden van het
kabinet, maarschalk Petain, generaal
Gamelln, generaal Weygand en generaal i
Gouraud, benevens het geheele in de
Fransche hoofdstad geaccrediteerde corps
diplomatique, onder leiding van zijn
deken, den pauselijken nuntius, mgr.
Valerio Valeri.
Onder de toejuichingen van de onaf
zienbare menigte, welke op de Champs
Elysées verzameld was en welke vol en
thousiasme „Leve de koning, leve België!"
riep kwamen de vorstelijke gasten aan bij
de Are de Triomphe.
Door koning Leopold werden op het graf
van den onbekenden soldaat twee prach
tige kransen neergelegd, waarna de koning
en de graaf van Vlaanderen een minuut
stilte in acht namen, terwijl de trompet
ters en tambours het „Appèl aux Morts"
uitvoerden.
Vergezeld van zijn militairen staf en
van een aantal Fransche generaals maakte
koning Leopold vervolgens een rondgang
om het graf en teekende het gouden boek,
waarna hij de eere-garde inspecteerde, om
vervolgens onder het gejuich van de
menigte weer in het rijtuig te stappen.
Oni vijf minuten over drie kwam de
stoet rijtuigen bij de Place de la Con
corde aan.
Koning Leopold vergezeld van zijn moe
der, koningin Elisabeth, stapte uit het
ZONDER SCHADELIJKE LAXEERMIDDELEN
en U zult 's morgéns „kiplekker"
uit bed springen.
lederen dag moet Uw lever minstens een liter gal
In Uw Ingewanden doen stroómen. Wanneer deze
stroom van gal onvoldoende is, verteert Uw voedsel
niet, het bederft. U voelt U opgeblazen, U raakt
verstopt. Uw lichaam is vergiftigd en U bent
humeurig, voelt U ellendig en ziet alles somber in.
De meeste laxeermiddelen zijn slechts lapmiddelen.
U moet CARTER'S LEVERPILLETJES nemen om
een liter gal vrij te doen stroomen en U zult weer
geheel fit zijn. Onschadelijk, plantaardig, zacht, on
overtroffen om de gal te doen stroomen.
Eischt Carter's Leverpilletjes bij apothekers en
drogisten, f. 0,75.
2412
ungez. Med.)
werken. Het voordeel in Duitschland is,
dat er meer werk is dan hier te lande. i
Wii willen een enkel voorbeeld noemen 1
van prijzen in Duitschland en Nederland,
vaaruit men zelf conclusies kan trekken:
Een paar behoorlijke schoenen kost in
Duitschland 18 Mark en hier te lande
f5— Men betaalt voor een confectepak
in Duitschland 80 tot 100 Mark en naar
men ons vertelde moet men dan nog af-
wachten hoe de kwaliteit uitvalt. Want de
stoffen zijn er niet al te best. Hier krijgt
men dergelijke pakken voor f.20 tot f.30.
Verschillende levensmiddelen, zooals
koffie en thee. zijn in Duitschland erg
duur. Het is wel opmerkelijk, dat ondanks
den ongunstigen koers van de Mark in het
vrije verkeer, in de grensstreken door Duit
schers nog steeds in Holland gewinkeld
wordt. Kleine hoeveelheden levensmiddelen
mogen n.l. worden meegenomen.
Wij hebben gemeend op een en ander de
aandacht te moeten vestigen, opdat men
zich geen scheeve voorstelling vormt van
de positie der Duitsche arbeiders in ver- j
gelijking met de Nederlandsche.
Wij willen deze artikelen besluiten met
er nogmaals op te wijzen, dat onder de
huidige voor Nederland zeer gunstige ver
houding, de uitzending van Hollandsche
arbeiders naar Duitschland volkomen ver
antwoord is. 1
eerste rijtuig, welkom geheefen door den
president van de republiek, Lebrun en de
heeren van diens gevolg.
Uit de volgrijtuigen stapten achtereen
volgens de graaf van Vlaanderen, de prin
ses van Piemont en andere leden van de
koninklijke familie van Begië.
De hooge gasten namen plaats op de
eeretribune en terwijl de kapel van de
grenadiers de „Brabanconne"4en de „Mar
seillaise" speelde, werd langzaam het
standbeeld van koning Albert onthuld.
Onmiddellijk, nadat de Fransche en Bel
gische vlaggen, welke tot dan toe het mo
nument aan de oogen der aanwezigen ont
trokken hadden, waren verwijderd, nam de
president der republiek. Lebrun, het woord
tot het houden van een toespraak, waarin
hij o.a. zeide: „Frankrijk blijft onvermin
derd trouw aan de nagedachtenis van Z. M.
koning Albert I. Door dit gedenkteeken op
te richten, wilde Frankrijk een luisterrijke
hulde brengen aan een bevrienden souve-
rein. wiens leven een voorbeeld was van
rechtschapenheid, wijsheid en eer.
Frankrijk wenscht de beeltenis van hem,
dien het lief had wegens zijn getrouwheid
en edel karakter, als een diamant te be
waren".
President Lebrun schetste vervolgens de
beteekenis van koning Albert en betrok
koningin Elisabeth in deze hulde en
dankte koning Leopold, koningin Elisabeth,
de prinses van Piemont en den graaf van
Vlaanderen voor hun aanwezigheid.
Tenslotte sprak hij zijn beste wenschen
uit voor de Belgische regeering en het
Belgische volk.
Vervolgens besteeg koning Leopold het
spreekgestoelte. Hij verklaarde in zijn toe
spraak o.a., dat Frankrijk door een monu
ment op te richten voor koning Albert, een
gebaar heeft gemaakt, dat gaat recht naar
het hart van België. „België zal dit nooit
vergeten", aldus spreker.
Vervolgens dankte de koning Frankrijk
namens zijn familie en dankte hij presi
dent Lebrun voor het beeld, dat hij van
zijn vader heeft gegeven. Hij wees er ver
der op, hoe zijn vader den ridderlijken
geest van Frankrijk wist te waardeeren.
koning Leopold verklaarde deze gevoelens
te deelen.
Koning Leopold zeide verder, dat de
taak van België in West-Europa is
vrede en bemiddeling. Opdat het Bel
gische volk deze taak kan vervullen,
moet het zijn volledige onafhanke
lijkheid bewaren. Dit is evenwel geen
politiek van isolement.
„België vergeet het verleden niet,
evenmin de beproevingen, welke dap
per gemeenschappelijk zijn gedragen.
België zal trouw blijven aan het ge
geven woord."
Sprekend over de hoop op een betere
toekomst, zeide koning Leopold vervolgens,
dat de mensch moet werken in vrede en
dat er tusschen de staten eendracht en
vriendschap moet heerschen. Dit is het
ideaal, waarnaar men moet streven.
De rede van koning Leopold werd her
haaldelijk onderbroken door toejuichingen.
Hierop gaf generaal Herbillon, de com
mandant van Parijs, bevel tot het houden
van een troependefilé. Achtereenvolgens
trokken de formaties van verschillende
wapens, met name twee gemotoriseerde
escadrons en een groep artillerie, voorbij
de eeretribune, waarna Belgische, Itali-
aansche en Engelsche oud-strijders defi
leerden. gevolgd door verscheidene duizen
den Fransche oud-stijders en leden van het
Amerikaansche legioen.
Na afloop van het défilé keerden de vor
stelijke gasten onder de toejuichingen der
menigte via de Champs Elysées naar het
Elysée terug, waar hun door den heer en
mevrouw Lebrun een noenmaal werd aan
geboden.
Na vervolgens nog een receptie te heb
ben gehouden in de Belgische ambassade
is koning Leopold om 18.52 uur naar Brus
sel teruggekeerd. Op het station brachten
de leden der republikeinsche garde de
militaire eerbewijzen.
VRAGEN EN ANTWOORDEN.
Vraag: Hierbij zend ik enkele noten, waarbij
geen gave exemplaren zijn. In andere jaren
hebben we daar geen last van gehad. Hoe te
handelen?
J. A. A. D. te L.
Antwoord: Dit verschijnsel komt meer voor,
vooral wanneer tijdens den bloei de tempera
tuur laag is geweest. Vermoedelijk zal het hier
van voorbijgaanden aard zijn en geeft de boom
een volgend jaar normale vruchten. Bepaalde
beschadigingen konden we niet vaststellen.
Vragen op Tuinbouwgebied aan da
Redactie onder motto „Tuinbouw",
