Nieuws
uit de Filmwereld
Nederlanders werken in
Duitschland
JID5CH DAGBLAD, Vrijdag 7 October 1938
Derde Blad No. 24089
KRUSCHENSALTS
„Blauwbaards achtste vrouw"
79sie Jaargang
Meer dan 3000 arbeiders werken aan den bouw
van een enorm fabriekscomplex bij Lünen
Werkzaamheden aan de autobaan bij Hagen
Neem de oorzaak weg.
Uw rheumatische pijn
verdwijnt voor goed.
HONIG's KEUKENSTROOP^r^iö^/
ft'
IIN/T EN LETTEREN
Een gedeelte van de in aanbouw zijnde brug over het Wiedbachtal
(Van onzen specialen verslaggever)
m.
Ten Zuid-Westen van de stad Lünen,
niet ver van Dortmund, is een enorm
fabriekscomplex in aanbouw. Het zijn
de Westfaalsche Hermann Göring-
Werke, welke naar verluidt, bestemd
zijn voor de vervaardiging van alumi
nium. Wij schrijven: naar verluidt,
want over de bestemming van deze fa
brieken wilde men zich eigenlijk liever
niet uitlaten. Er heerschte een zekere
geheimzinnigheid en zoo was het ten
strengste verboden foto's van het ge
weldige complex te nemen.
Een jaar geleden bevond zich ter plaat
se, waar nu groote fabrieken in aanbouw
zijn en meer dan 100 Meter hooge schoor-
steenen ten hemel rijzen, een groot den-
nenbosch. Het is haast onbegrijpelijk, dat
zóóveel in zoo'n korten tijd tot stand is
gebracht. Spoorlijnen doorsnijden het zeer
uitgestrekte terrein, honderden arbeiders
werken dag en nacht aan de voltooiing der
gebouwen. Men kan wel aannemen, dat de
hier in wording zijnde bedrijven in recht-
sireeksch verband staan met de bewape
ningindustrie. Dat hebben we tenminste
van verschillende zijden gehoord.
Men heeft wel een buitengewone haast
om deze fabrieken gereed te krijgen. De
leider van het werk vertelde ons althans,
dat hij nooit menschen genoeg heeft en
dat men practisch gesproken in overwerk
zóó lang kan werken als men zelf verkiest.
Het is voorgekomen, dat er menschen wa
ren, die 100 uren per week haalden. Dat
dit een zeer abnormale toestand is, is.dui
delijk. Op die wijze kunnen er ook hooge
looncn worden gemaakt, want voor over
werk de 48-urige werkweek is de basis
worden toeslagen van 25°/o verleend.
Ook 's Zondags wordt gewoonlijk zonder
onderbreking gewerkt, als is het aantal ar
beiders dan veel geringer.
Vanwaar die groote haast om klaar
te komen met deze fabrieken, waar
voor de benoodigde arbeiders die er
zullen moeten werken, nog lang niet
alle beschikbaar zijn? Men komt er op
dit oogenblik nog minstens 1000 tekort.
Men heeft ons verteld, dat de abnor
male spoed een gevolg is van de nood
zakelijkheid om zooveel mogelijk de
viezen te sparen, omdat Duitschland
op eigen land aangewezen wil zijn. Men
kan op synthetische wijze allerlei pro
ducten vervaardigen en deze fabriek is
een onderdeel van het vierjarenplan
van Göring. De grondstoffen voor alu
minium zullen echter uit Roemenië
moeten worden aangevoerd.
3500 ARBEIDERS
Geruimen tijd hebben liefst 3500 arbei
ders, o.w. een kleine 100 Nederlanders, aan
dezen bouw gewerkt. Toen wij er waren,
was slechts een gedeelte van de Neder-
iandsche arbeiders aanwezig. De anderen
waren in verband met het dreigend oor
logsgevaar ijlings naar huis vertrokken. De
Nederlandsche regeering had bekend laten
maken, dat zij, die in verband met den
toestand naar huis zouden gaan, zich niet
aan ongeoorloofd verzuim hadden schul
dig gemaakt. Degenen, die waren gebleven,
waren in hoofdzaak uit het nabije Twente.
Een van hen had zijn fiets laten overko
men om daarmede in geval van nood naar
huis te rijden.
Wij werden ook hieT in de gelegenheid
gesteld zonder eenig toezicht met de Ne
derlandsche arbeiders te spreken, die over
het algemeen een gunstig oordeel lieten
hooren, al verheelden ze niet, dat men
slechts dan een flink bedrag naar huis kon
zenden, wanneer men veel overuren maakt
De meeste Hollandsche arbeiders waren in
de omgeving in de kost, daar zij er weinig
voor voelden om in het Lager te wonen,
waarin ongeveer 2000 personen gehuisvest
zijn. De tijd ontbrak helaas om een kijkje
te nemen in het Lager, maar uit hetgeen
we hoorden, kregen we den indruk, dat de
toestand daar niet zoo ideaal was als in
Jungfernstieg in het Westerwald, waar
over we gisteren schreven. Trouwens: on
ze totaal-indruk was op dit werk van zeer
grootschen omvang niet zoo prettig als
die van het Westerwald, waar meer aan
dacht aan het individu kon worden be
steed, dat hier in de massa verloren ging.
Het doet voor een Nederlander wel
vreemd aan te hooren, dat men eigenlijk
zoo lang kan werken als men zelf verkiest.
Sómmige Hollanders hadden alleen een
slaapkamer gehuurd; zij gingen elders eten.
Tengevolge daarvan hadden ze, temeer
daar de werktijd zoo ongelijk was, wel een
min of meer ongeregeld leven.
DE LOONEN.
Men was goed te spreken over de loonen.
Ook hier was men echter aan de ongun
stige bepaling onderworpen, dat er geen
vergoeding voor regenverzuim wordt gege
ven en begrijpelijkerwijs vonden de Neder
landsche arbeiders dat minder prettig. De
vakarbeiders verdienden hier 85 Pfennig
per uur, de hulparbeiders 63 tot 71 Pfen
nig. Velen werkten 12 tot 14 uur per dag.
Werkt men op Zaterdag en Zondag dan
varieeren de toeslagen van 25 tot 50 pro
cent. Het was minder gemakkelijk hier een
overzicht te krijgen van de loonen, daar
het aantal uren sterk uiteenloopt. Voor de
cementarbeiders werd weer een ander ta
rief, nJ. van 78 Pfennig per uur betaald.
Voor het van hun woonplaats verwijderd
zijn werd voor de gehuwde arbeiders 1.50
R.M. en voor ongehuwden 0 50 R.M. toeslag
gegeven. We spraken verschillende arbei
ders, die door het maken van zeer vele uren
70 R.M. in een week bruto hadden ver
diend. Daar gaan de belasting, het zieken
geld enz. af, terwijl de meesten ongeveer
20 Mark kostgeld betaalden. In doorsnee
hield men dan een kleine Mark 40 Mark
over om naar huis te sturen, zoodat er
tegen een koers van 73 cent een heel aardig
bedrag werd overgemaakt.
Men vergete daarbij echter vooral
niet, dat dit resultaat slechts kon
worden bereikt door het maken van
een zeer lange werkweek.
Een Enschedesche metselaar vertelde ons,
dat hij 35 Mark, dat is dus ongeveer f25
had kunnen overmaken. In Enschede werkt
hij tegen een uurloon van 52 cent. Het is
echter de kunst om tegen dat loon in
Nederland veel uren te maken. Het frap
peerde ons bijzonder, dat deze metselaar
ons vroeg: „Wanneer beginnen ze in En
schede met den bouw van het nieuwe zie
kenhuis?"
„Hoezoo?" was. onze vraag.
„Omdat ik dan -wil probeeren metselaar
bij dien bouw te worden!"
Ook hier deed het spreekwoord: „Oost,
West, thuis best!" dus opgeld. De Neder
landsche arbeiders, die slechts enkele uren
behoeven te reizen, gaan el-ken Zaterdag
en Zondag naar huis en dat is natuurlijk
Rheumatische pijn. spit, jicht, etc. worden
veroorzaakt door onzuiver bloed. De zes
minerale zouten in Kruschen Salts zuiveren
Uw bloed door de verschillende afvoer-
organen krachtig aan te sporen. Kruschen
Salts zal ook U snel en afdoende helpen.
STRALENDE GEZONDHEID VOOR I CENT PER OAG
817 (Ingez. Med.)
op het verdiende loon van invloed, daar
men dan wat minder uren maakt,
Frappant was het bij dit waarlijk gewel
dige complex, dat van een groot gebouw
een muur werd weggebroken, omdat men
dit onderdeel van de fabriek nog veel groo-
ter wilde maken.
AAN DE HENGSTEYSEE.
Wanneer men enkele jaren geledeh op
een mooien zomerdag bij de Hengsteysee,
aan den voet van den Hohensyburg, vlak
bij de stad Hagen ten Zuiden van Dort
mund kwam, heerschte daar een groote be
drijvigheid. Op het kunstmatige strand
wemelde het van zonnebaders, velen plas
ten in het frissche nat van het mooie
meer. waarop tientallenkano's en zeil
bootjes dreven. Die gezellige drukte is ver
dwenen, sinds een onderzoek heeft uitge
wezen, dat het water van het Hengstey-
meer verontreinigd wordt door schadelijke
stoffen uit de Ruhr, tengevolge waarvan
vele baders een kwaadaardige huidziekte
opliepen.
Op bevel van hoogerhand is het zwem
men in de Hengsteysee verboden. Thans
wordt het groote restaurant gebruikt als
kamp voor de arbeiders, die in de nabij
heid, in Vorhalle bii Ha?en, werken aan
den autoweg in aanleg. Bii die arbeiders
bevindt zich een zestigtal N°derlanders.
Bij een bezoek aan het „Lager" werden
we in het Nederlandsch begroet door een
arbeider, die er als oppasser werkzaam
was. Een der Nederlandsche arbeiders was
n.l. te zwak gebleken vcor het werk aan de
autobaan en men had hem werk gegeven
in het kamp, ongetwijfeld een daad, welke
.symoathie wekt, temeer daar men hem een
zoo behoorlijk loon toekende, dat hij naar
zijn zeggen 30 tot 35 Mark per week naar
hiüs kon sturen.
Men zat bij het werk aan de autobaan,
toen wij er kwamen, eigenlijk met de han
den in het haar. Want een groot deel van
de Nederlanders was ijlings naar huis ge
gaan, daar men den internationalen toe
stand niet vertrouwde. Men had mede
gedeeld: We gaan nu maar voorloopig weg
en we komen de volgende week terug
wanneer we thuis bemerken, dat er geen
gevaar 7oor oorlog meer is. Dat kunnen
we in Holland toch nog altijd wat beter
beoordeelen dan in Duitschland. Wij wer
den door degenen, die gebleven waren, be
stormd met vragen: „lórijgen we oorlog?"
Helaas wisten we niet meer dan zij, want
ook wij waren tot de slotsom gekomen, dat
het in die kritieke dagen in Duitschland
vrijv/el onmogelijk, was om een juisten kijk
op den toestand te krijgen.
Het was een gemoedelijk groepje, dat
wij er aantroffen. De baas vertelde ons,
dat hij niet ontevreden was over zijn Hol
landers. „Werken kunnen ze", zei hij,
„maar ze ziin niet bar gezeggelijk." De
leider van het werk had echter een goe
den totaalindruk van deze Nederlander*,
die op hem een fieren en zelfstandigen in
druk hadden gemaakt.
Er is op dit werk kwestie geweest. De
directeur van de Arbeidsbeurs te Hagen
gaf het ons onomwonden toe. De vork zat
naar hij ons mededeelde als volgt in den
steel: Aan den aanleg van de autobaan
bij Vorhalle werken drie firma's. Het
standaardloon voor de hulpvakarbeiders
bedraagt 64 Pfennig per uur. De meeste
aannemers betalen echter, mede als gevolg
van het gebrek aan werkkrachten, veel
meer. gewoonlijk 71 Pfennig. Nu was er
echter een aannemer, die het nog eens met
het minimum-loon wilde probeeren, ter
wijl de beide anderen meer betaalden.
Men het gevolg, dat men een heel vreemde
toestand kreeg. Daar kwam nog bij. dat de
Hollanders, die het minst verdienden, ook
nog het zwaarste werk moesten doen. Het
gevolg was natuurlijk, dat er „Krach"
kwam, maar mede door het ingrijpen van
öe Arbeidsbeurs werd de zaak in het reine
gebracht, zoodat nu allen het hoogere loon
verdienen.
De hier werkende Nederlanders maakten
een prettigen, en zeer flinken indruk. Ze
waren vrij tevreden, maar... degenen, die
de kiokarren vol moesten storten, vonden
het zuur, dat ze zoo veel harder moesten
werken dan zij die de karretjes omkiepten,
een werk, dat heel wat minder krachts
inspanning kost. En toch kregen allen
evenveel loon. Door het geregeld rouleeren
krijgt men echter een meer billijke ver
houding.
Ook hier konden verschillende arbeiders
f. 18 en meer naar huis sturen, hoewel niet
allen, inzonderheid de vrijgezellen, het zoo
ver brachten. Verschillende Hollanders
waren in de kost gegaan, daar ze het sla
pen in het vroegere restaurant aan de
Hengsteysee minder prettig vonden. „Wij
slapen daar met enkele honderden men
schen dicht opeen", vertelde men ons, „en
de Duitschers willen meestal de ramen
niet open hebben. Dat is ons te benauwd."
We hoorden echter anderen, die het in
het „Lager" uitstekend vonden en best te
vreden waren, ook met het eten. Ook
waren er, die het minder goed met den
„Lagerführer" konden vinden, die naar
hun meening op veel te autoritaire wijze
optrad.
Er waren echter ook Nederlanders, die
ons verzekerden, dat die „Lagerführer" een
beste brave kerel was, mits men maar met
hem wist om te gaan.
DE SLAAPZALEN.
Bij ons bezoek aan het vroegere restau
rant aan de Hengsteysee viel het ons op,
dat er een eet- en recreatiezaal aanwezig
was, welke men zich niet beter kan wen-
schen. Wij constateerden echter, dat de
klachten over de slaapzalen, welke in het
souterrain zijn ondergebracht, gerecht
vaardigd kunnen zijn. Alles zag er inder
daad zindelijk uit; alle bedden waren
voorzien van goede stroomatrassen. De
legersteden waren echter beangstigend
dicht bij elkaar en wanneer er dan mee-
ningsverschillen komen over het luchten,
kunnen wij ons voorstellen, dat verschil
lende landgenooten er de voorkeur aan
geven alleen te slapen
6819
(Ingez Med.)
NIEUWE UITGAVEN.
Haagsch Maandblad.
De jongste aflevering van het Haagsch
Maandblad publiceert de volgende artikelen:
Australië's politieke perikelen; De Volksraad
als kristallisator van het Indische bewustzijn;
Een man redt zijn land: dr Salazar, minister
president. van Portugal: De nationale school:
een onmisbaar fundament voor onze volks
kracht; De schoolmeester aan het sterfbed der
Leeskunst; Argentijnsch Intermezzo; Hollan
ders in den greep van de Tsjeka (slot).
„DE DUBBELE BRUILOFT"
film van Erich Waschneck „Goudhonger"
met o.a. Viktor Staal en Karl Martell
maakt men thans de noodige opnamen.
„Vorstenliefde" met Willy Fritsch en Lida
Baarova, onder leiding van Paul Martin
naxiert haar voltooiing.
Tenslotte worden de noodige voorberei
dingen getroffen voor de Terrafilms der
Ufa „Ontgoocheld" met Karl Ludwig Diehl,
l Gösta Berling met Gustav Gründgens en
I „Oproer in Damascus" onder regie van
Gustav Ucicky. Voor de laatste film met
sterke sensatie is men voor buitenopnamen
naar Tripolis vertrokken.
Een der bekendste en geestigste film
paren wordt toch wel gevormd door Wil
liam Powell met Myrna Loy, die deze week
hier optreden in de film „Doublé Wed
ding" („De dubbele bruiloft"), waarvan wij
hierboven een scène afbeelden. Ook in
deze film is Powell weer „de perfecte gent
leman in de verdrukking", gelijk in de
film „The baroness and the Butler". Zelfs
de dwaaste situaties weet hij met zijn uit
stekend spel te redden, waardoor zelfs
een klucht tot iets veel voornamers wordt
verheven.
In Myrna Loy vond hij een voortreffe
lijke partner, terwijl ook de bijrollen goed
bezet zijn.
ACTIVITEIT IN DE UFA-STUDIO'S.
In de Ufa Studio's Neubabelsberg en
Tempelhof werkt men gestadig aan de
films der nieuwe productie, waarvan nu
al een aantal gereed is, waarvan nieuwe
dezer dagen in het atelier gaan met
den bouw der decors en de bestudeering
der draaiboeken door dc artisten is men
dan druk bezig en voor weer andere
rolprenten worden de eerste besprekingen
gevoerd. Al met al heerscht er in de stu
dio's een zeer groote bedrijvigheid en alle
opnamehallen zijn doorloopend bezet.
Andalusische Nachten met Imperio Ar
gentina (regie Herbert Maisch), De rechts-
zaak-dr. Deruga met Willy Birgel (regie
dr. Fritz Peter Buch) en „De reddende
Engel" met Hilde Krahl en Albert Matter-
stock (regie Karl Hartl) zijn geheel ge
reed. De eerste vertooningen in ons land
zijn reeds begonnen of kunnen respectie
velijk dezer dagen tegemoet worden ge
zien.
De buitenopnamen voor de nieuwe Zarah
Leanderfilm „De vrouw met den blauw
vos", een comedie met verder Willy Birgel
en Paul Hörbiger onder regie van V. Tour-
janski zijn gereed.
De film wordt thans in de ateliers vol
tooid. „De Geluksvogel", een nieuwe vroo-
lijke Emofilm der Ufa met Heinz Riih-
mann in een voor hem geknipte rol is ge
reed en kan eveneens binnen afzienbaren
tijd tegemoet worden gezien. De tweede
Riihmannfilm „Ken je Korft niet eens?"
is bijna klaar. Hetzelfde is het geval met
de verfilming door Herbert Maisch van
MUlöcker's charmante en romantische
operette „Nanon" met onzen landgenoot
Joh. Heesters en Erna Sack in de hoofd
rollen. De laatste opnamen voor „Een
Nacht in Mei" met Marika Rökk in de
hoofdrol onder regie van George Jacoby
zijn gemaakt. De tweede Marika Rökkfilm
..Hallo Janine" gaat dezer dagen in ate
lier.
De nieuwe film van Kathe von Nagy en
Willy Fritsch „Am seidenen Faden", regie
Robert A. Stemmle, wordt gemonteerd en
kan dus eveneens binnenkort tegemoet
gezien worden. .Voor de sterke sensatie-
NIEUWE FRANSCHE FILMS.
Aangemoedigd door het groote succes, dat
de Tobis met verschillende in het afgeloo-
pen seizoen uitgebrachte Fransche film
werken mocht oogsten zullen ook in het
nieuwe seizoen wederom eenige groote
Fransche films door haar in circulatie wor
den gebracht. Zoo wist men de hand te
leggen op een zeer bijzonder werk getiteld
.La bataille silencieuse", geregisseerd door
den bekwamen Franschen cinéast Pierre
Billon, die in Frankrijk reeds een grooten
naam verwierf met „La maison dans la
dune".
„La bataille silencieuse" brengt ons te
midden van wapenhandelaars en smokke
laars, die den Balkan als operatieterrein
hebben uitgekozen. Wij maken hierbij ken
nis met het geheimzinnige „2e Bureau fran
cais". dat in Parijs opgericht werd met het
doel revolutionnaire bewegingen op den
Balkan op te sporen en zoo mogelijk in de
kiem te smoren. Een geheim-agent bijge
naamd J>e Chineesche Visch" weet na vele
avonturen de wapenleveranties aan de op
standelingen te verhinderen en zoodoende
den Balkan,vrede te redden.
Tenslotte noemen wij nog van de bezet
ting: Kathe von Nagi, Pierre Fresnay,
Michel Simon en Aierme. Deze film zal bin
nenkort in ons land verschijnen onder den
naam „Geheime Machten".
Een film van geheel andere struotuur is:
„Les nuits blanches de St. Petersbourg",
welke eveneens binnenkort in ons land ver
toond zal worden onder den titel „Jaloezie".
Het gegeven is ontleend aan het bekende
werk van Leo Tolstoï, de „Kreutzer Sonate"
Het muzikale gedeelte van deze film mag
bijzonder geslaagd genoemd worden en
men heeft hierbij een dankbaar gebruik
weten te maken van de prachtige sonate
van Beethoven. Het moge bekend zijn, dat
de werken van Tolstoï ietwat zwaarmoedig
zijn en voor Westersche opvattingen niet
altijd begrijpelijk, maar de omstandigheid,
Lubitsch regisseerde de blijmoedige film
„Blauwbaard's Achtste Vrouw", waarin de
hoofdrollen vertolkt worden door het
echtpaar Blauwbaard, t.w. Gary Cooper en
Claudette Colbert als de heer en mevrouw
Brandon en bij hun avonturen vallen de
toeschouwers van de eene schaterlach in
den andere. Zij vormen dan ook een on
afgebroken serie van trouvailles. Als een
vluchtige improvisatie trekt dit geestige
verhaal van het verarmde Parijsche mar
kiezinnetje en den hoekigen Amerikaan
aan ons oog voorbij, zoodat hier werkelijk
van een kunstwerk in het vroolijke genre
sprake is, al is het maar een amusements
film.
De beelden bieden de vermakelijkste ver
rassingen en zij zijn zóó veelvuldig, dat de
lach of de bereidheid daartoe onafgebro
ken aanwezig is.
Geest en een tikje cynisme strijden hier
om den voorrang en Gary Cooper en
Claudette Colbert, hierboven in een der
fijn-humoristische scènes afgebeeld, vieren
er nieuwe triomphen in.
dat geroutineerde Fransche artisten met
den regisseur Jean Dreville dit werk ter
hand genomen hebben, biedt den waarborg
voor een nieuw groot Fransoh succes. Vooral
het spel van Gaby Morlay, Pierre Renoir,
Jean Yonnel en Jacques Erwin overtuigt ons
opnieuw, dat de Fransche filmindustrie
momenteel op een hoog peil staat.
Deze rolprent heeft te Parijs een groot
succes behaald.
