Chamberlain in het
Lagerhuis
Engelsche
De wilde Zwanen
LEIDSCH DAGBLAD, Donderdag 29 September f938
Vierde Blad No. 24083
EM
79ste Jaargang
Overzichtelijk relaas van zijn vredespogingen
TOEN minister-president Chamberlain gistermiddag in het
Lagerhuis opstond om het woord te nemen tot het uitspreken
van een met spanning verwachte en gewichtige verklaring over
den internationalen toestand, werd hij van alle zijden in het Huis
met luid applaus begroet.
Chamberlain zeide: De toestand, waarvoor wij in Juli geplaatst
waren, was de impasse, welke was ingetreden bij de Tsjechisch-
Sudeten-Duitsche onderhandelingen en de reeds uitgesproken
bezorgdheid, dat indien men niet spoedig uit deze impasse zou
geraken, de Duitsche regeering zou kunnen intervenieeren.
Voor de Britsche regeering waren drie wegen te volgen.
Wij zouden gedreigd kunnen hebben in oorlog te gaan
met Duitschland. indien het Tsjecho-Slowakije zou aan
vallen of wij zouden afzijdig hebben kunnen staan en hebben
toegelaten, dat de zaken haar beloop zouden nemen; of ten slotte
wij zouden hebben kunnen probeeren een vreedzame oplos
sing tot stand te brengen door den weg van bemiddeling.
De regeering heeft zich tot de derde mogelijkheid gewend, n.l.
de bemiddelingstaak.
deze verlangens zoudjn zijn ingewi'lijd
was hij bereid zich onmiddellijk te
voegen bij de internationale garanten.
Andere voorstellen kon Hitier niet aan
vaarden, aangezien zij te weinig om
lijnd waren.
Hij gal Chamberlain het bekende memo
randum Chamberlain bevond zich hierdoor
in een geheel nieuwe situatie Te Berchtes.
gaden was hem gezegd dat indien de Su
deten zelfbestemming zouden krijgen, Hit
ler wegen en middelen zou bespreken.
Hitier heeft later aan Chamberlain
gezegd, dat hij nooit heeft gedacht, dat
Chamberlain terug zou komen om te
zeggen, dat dit beginsel was aanvaard.
Chamberlain spoorde zijn hoorders aan,
niet te denken, dat Hitler hem met
opzet heeft bedrogen. Chamberlain zelf
is er van overtuigd, dat dit niet het
geval is.
Chamberlain bracht in dit veTband hulde
aan Runclman en zeide, dat indien lord
Runciman ten slotte niet geslaagd is, dat
niet zijn schuld was en niet alleen wij,
maar geheel Europa moet hem en zijn
staf steeds dankbaar zijn voor zijn lang
durige en onvermoeide pogingen ten be
hoeve van den vrede Zij hebben daar
mede de achting en het vertrouwen van
beide zijden gewonnen, i Applaus i.
Voortgaande zeide Chamberlain, dat
half Augustus duidelijk werd, dat de klove
tusschen de te Karlsbad door Henleln uit
gesproken redevoering en de voorstellen
der Tsjechische regeering te breed was om
een onderhandeling tusschen beide par
tijen op die basis te veroorloven
Na een overzicht te hebben gegeven van
de verdere bemiddelingspogingen van Run
ciman, die gehandicapt werden door de
voortdurende herhaling van incidenten,
zeide Chamberlain:
De pogingen van Runciman zijn in aan
zienlijke mate geslaagd en hebben de Su-
deten-Duitschers en de Tsjechische regee
ring dichter tot elkander gebracht. Intus-
sclien hebben de gebeurtenissen in
Duitschland zelve de Britsche regeering
aan'ienüjke bezorgdheid gegeven
Op 28 Juli heeft Halifax een persoonlijk
schrijven gezonden aan von R'bbentrop,
waarin hij diens verklaring te Berlijn af
gelegd tegenover den Brltschen ambassa
deur. dat de Duitsche regeering zich haar
houding tegenover de zending van Runci
man moest voorbehouden, en de aangele
genheid als een zuiver Britsche kwestie te
beschouwen, betreurde.
Begin Augustus kreeg de Britsche r®Eee-
ring mededeelingen over Duitsche militaire
voorbereidingen op groote schaal. Na bij
zonderheden te hebben gegeven over deze
Duitsche actie, voegde Chamberlain er aan
toe. dat de Britsche ambassadeur te Ber
lijn onder deze omstandigheden opdracht
kreeg, omstreeks half Augustus, de Duit
sche regeering uiteen te zetten, dat deze
buitengewone maatregelen in het buiten
land ongetwijfeld zouden worden be
schouwd als een dreigend gebaar ten aan
zien van Tsjecho-Slowakije cn het ge
voel van spanning zouden vergrooten
Op deze voorstellen antwoordde von Rio-
bentrop met een brief, waarin hij schreef,
dat hij weigerde over militaire maatrege
len te spreken Hij gaf de meening te ken
nen, dat de Britsche pogingen te Praag
slechts tot gevolg hadden, dat de Tsjechen
lr, hun houding werden gestijfd. f
Chamberlain verklaarde verder, dat
«inde Augustus de toestand zich ver-
ÏCNaar^aanleiding van inlichtingen over
verplaatsing van verschelden Duitsche di
visies nam de Fransche regeering voor
zorgsmaatregelen. Reservisten werden on
der de wapenen reroenen en de Maglnot
linie werd bezet. Op 31 Augustus deed de
Britsche ambassadeur te Berlijn. Herider
son, de Wilhelmstrasse een krachtige per
soonlijke waarschuwing toekomen over de
mogelijke houding van de Britsche regee
ring in geval van een aanval van Dui sch-
land op Tsjecho-Slowakije in het bijzon
der wanneer Frankrijk genoopt zou zijn in
V-'Tsept. had Henderson een onder
houd met von Ribbcntrop en haalde
hij hem persoonlijk deze ernstige waar
6CChamberlain gaf vervolgens een verislag
van de stappen, welke de Britsche gezan
te Praag heeft gedaan op 3 Sepwaarbij
liii heeft gewezen on de noodzakelijkheid,
hi het belang van Tsjecho-Slowakije zelf.
onmiddellijk en zonder voorbehoud die
concessies te doen. zonder welke de Sude-
ten-Duitsche kwestie niet kon worden ge-
reeeld De Britsche regeering kon nier
zeggen of men zon kunnen vols^a"
minder dan het programma van Karlsbad,
doch wol wist zij. dat de regeering van
Tsiecho-Slowaklje moest gaan tot net
uiterste van haar concessies. Over de ver
dere ontwikkeling van den loop der za
ken zeide Chamberlain, dat Runciman in
deze omstandigheden het niet nuttig'oor
deelde een eigen "l?n te nubliceercn. Cham
berlain was toen van oerdeel, dat hij over
moest gaan tot het uitvoeren van eer
plan. dal hil reeds Htvt in den geest bed
als laatste m ddel. Een van de voornaam
ste moeillikb°den om met een totalitaire
regeering te onderhandelen is het gebrek
aan middelen om in contact te treden met
cie personen in wier handen de eindbe
slissing ligt.
dat hij in gebreke bleef, op eenigerlei
wijze tegemoet te komen aan mijn
streven, den vrede te verzekeren.
VERTROUWELIJKE WOORDEN.
Ik geloof, dat ik hieraan toe moet
voegen, aldus merkte Chamberlain op.
dat ik, alvorens afscheid van Hitier te
nemen vertrouwelijk enkele woorden
met hem heb gewisseld, die naar mijn
meening niet van belang ontbloot zijn.
Hitier herhaalde tegenover mij, met
den grootsten ernst, hetgeen hij reeds
te Berchtesgaden had gezegd, namelijk,
dat dit het laatste van zijn territoriale
verlangens in Europa was. In de tweede
plaats zeide (Hitier nogmaals in allen
ernst, dat hij met Engeland bevriend
wilde zijn en dat, indien maar eenmaal
deze Sudeten-Duitsche kwestie van de
baan was, hij de besprekingen zou her_
vatten. Er was, dit gaf hij toe. nog e>en
netelige kwestie, namelijk die der ko
loniën, doch dit was niet een zaak om
oorlog over te voeren.
Hil dacht evenwel naar Godesberg
„Ik besloot derhalve persoonlijk naar
Duitschland te gaan om een onderhoud
te hebben met Hitler en in een per
soonlijk gesprek te zien of er hoop was
op het behoud van den vrede. Niette
genstaande alle kans op critiek. voelde
ik, dat millioenen menschelijke we
zens op het spel stonden en dat over
wegingen over critiek niet konden
worden toegelaten".
DE GEHELMEN VAN BERCHTES
GADEN EN GODESBERG.
De minister-president verklaarde verder
verwonderd te zij-n over de warmte, waar
mede zijn initiatief werd begroet. In zijn
eerste onderhoud met Hitler werd hem
duidelflk. dat de toestand dreigender was,
dan hij dacht Hitier zette fn beleefde be
woordingen uiteen wat hij verlangde. Hij
voegde hieraan toe. dat hij liever dan te
wachten, bereid was een wereldoorlog te
riskeeren. Hitler beklaagde zich over de
Britsche bedreiging, doch Chamberlain
heeft hem hierop geantwoord, dat er onder
scheid is tusschen waarschuwing en be
dreiging.
De minister-president kreeg zoo sterk den
indruk, dat Hitier overwoog onmiddellijk
een inval te doen in Tsjecho-Slowakije, dat
hij vroeg of Hitler hem die reis had laten
maken om zijn tijd te verspillen. Hitier
antwoordde hierop dat indien Chamberlain
hem verzekerde, dat de Britsche regeering
het beginsel van zelfbestemming goedkeur,
de. hij bereid was te spreken over wegen
en middelen om tot een oplossing te komen
Indien de Britsche regeering hiertoe niet
in staat was. dan zouden besprekingen
nutteloos zijn. Chamberlain moest hierover
eerst zijn collega's raadplegen en hij vroeg
Hitier alle vijandelijkheden op te schorten
tot het antwoord ontvangen zou zijn. Hitier
beloofde dit op voorwaarde, dat in Tsje-
choe-Slowakije niets zou geschieden, dat
hem zou dwingen in te grijpen.
RUNCIMAN'S MEENING.
Bij zijn terugkeer te Londen ver
klaarde Lord Runciman, dat volgens
zijn meening de schuld van het mis
lukken van de onderhandelingen lag
bij de Sudeten-Duitsche extremisten,
doch in verband met de jongste ge
beurtenissen was hij van meening, dat
den Sudeten het recht van zelfbeschik
king moest worden gegeven. Hij be
schouwde een afscheiding onvermijde
lijk. Het leven van Tsjecho-Slowakije
achtte Lord Runciman slechts mogelijk
als het zoowel inwendig als naar bui
ten toe in vrede zou leven. De Tsje
chische politiek moest een politiek zijn
van neutraliteit, zooals hij voorbeeld de
politiek van Zwitserland.
Na overleg met de Fransche regeering,
werd vervolgens besloten, zoo verklaarde
Chamberlain o.a. verder, de Tsjechische
regeering mede te deelen, dat het door de
Sudeten bewoonde gebied niet binnen de
grenzen van Tsjecho-Slowakije kön blijven,
zonder gevaar voor den vrede en het be
staan van Tsjecho-Slowakije zelf De regee
ring te Praag werd aangeraden de gebie
den, welke door meer dan 50 pet. Sudeten
werden bewoond af te staan aan Duitsch
land.
De Tsjechische regeering heeft dit voor
stel onvoorwaardelijk aangenomen.
Chamberlain deelde te Godesberg Hitier
mede. dat met de Fransche regeering maat
regelen waren uitgewerkt om te komen tot
het overgeven van het betrokken gebied en
het vaststellen van een definitieve grens en
hij stelde garanties voor.
Hitler maakte geen bezwaar tegen de
garanties, doch hij verlangde, dat ook
Italië als garant zou optreden. Verder
verklaarde Hitier, dat hij geen niet-
aanvalsvcrdvag met Tsjecho-Slowakije
zou kunnen stuiten, zoolang de verlan
gens van de andere minderheden in
dit land niet waren ingewilligd. Zoodra
komen om wegen en middelen te bespreken
en hij was getroffen toen hem werd gezegd,
dat de voorstellen onaanvaardbaar waren
en dat hem andere voorstellen werden ge
daan. welke hij niet eens kon overwegen.
Hii achtte het verstandig den volgenden
dag commentaar op de nieuwe voorstellen
op papier te brengen en aan Hitier te over
handigen alvorens tot besprekingen over
te gaan Dit bracht geen wijziging en in
het laatste onderhoud werden Chamberlain
het memorandum en de kaart overhandigd.
In het memorandum vond hij voor het eerst
den tijdlimiet,
ÜBil deze gelegenheid wees Chamberlain
nog op de ernstige gevolgen, welke een oor.
log zou brengen.
Ik verklaarde, aldus Chamberlain,
dat de taal en de samenstelling van het
document, dat ik eerder als een ulti
matum dan een memorandum ken
merkte de openbare meaning in de
neutrale landen diep zou schokken en
ik verweet den Rijkskanselier bitter,
Vervolgens deed Chamberlain voorlezing
van de persoonlijke boodschap, die hij aan
Mussolini heeft gericht. In antwoord op
deze boodschap, zoo vervolgde spreker, ont
ving ik de mededeeling. dat instructies
waren gezonden aan den Italiaanschen am-
*e bassadeur te Berlijn om vandaag onverwijld
een bezoek te brengen aan von Ribbentrop
om te verklaren, dat terwijl Italië ziin ver
zekering Du'tschland bij te staan, volledig
zou nakomen. Mussolini in verband met de
groote beteekenis van het verzoek der
Britsche regeering hoopte, dat Hitier de
actie, waartoe naar de kanselier aan Wilson
had verklaard, vandaag om 14 uur zou
worden overgegaan voor minstens 24 uur
zou uitstellen, teneinde den toestand op
nieuw te bestudeeren en een vreedzame
regeling te vinden.
NAAR
VIER.
DE CONFERENTIE VAN
Chamberlain verklaarde verder, dat hij
daarop aan Hitier een schrijven had
gezonden, waarin hij zeide: „Na het
lezen van uw brief ben ik er zeker van,
dat gij zonder oorlog en zonder ver
wijl op alle hoofdpunten voldoening
kunt krijgen, en ik heb voorbereidin
gen getroffen om zelf direct naar Ber
lijn te komen om met u en de verte
genwoordigers van de Tsjechische re
geering over een regeling te spreken,
te zamen met de vertegenwoordigers
van Frankrijk en Italië, indien u dit
wenscht. Ik ben er van overtuigd, dat
wij binnen een week tot overeenstem
ming kunnen komen. ïk kan niet ge-
looven, dat gij de verantwoordelijkheid
op u wilt nemen voor het ontketenen
van een wereldoorlog, die wellicht het
einde der beschaving zou beteekenen,
en dat terwille van een paar dagen
vertraging in de regeling van dit oude
probleem".
In antwoord hierop verklaarde Hit-
Ier zich bereid, de mobilisatie voor 24
uur uit te stellen.
Chamberlain vervolgde: hoe wij ook
in het verleden over Mussolini gedacht
mogen hebben, ik geloof, dat ieder zijn
gebaar zal toejuichen. Hij heeft zich
bereid verklaard, met ons samen te
werken doch dit is nog niet alles. Ik
heb nog iets te zeggen. Ik heb bericht
van Hitier ontvangen, dat hij mij uit-
noodigt hem morgenochtend te Mün-
chen te ontmoeten. Hij heeft ook Mus
solini en Daladier uitgenoodigd.
(Vrijwel alle afgevaardigden verhieven
zich bij deze verklaring onder luid gejuich
van hun zetels, met hun papieren zwaaiend
terwijl enkelen uitriepen: ..God zij dank").
Toen het gejuich bedaard was, ging
Chamberlain voort: Er zal wel geen lid
van dit Huis zijn. die niet zijn hart heeft
voelen opspringen, nu hij gehoord heeft,
dat de crisis opnieuw is uitgesteld, en dat
zich opnieuw de gelegenheid biedt om door
onderhandeling en goeden wil te trachten,
een oplossing te vinden voor een probleem,
waarvan de regeling reeds in zicht is.
Ik hoop. dat het Huis bereid zal zijn.
mij te laten gaan en te zien, wat ik van
deze laatste poging zal kunnen maken.
Na eenige korte redevoeringen van de
leiders der oppositie, die uitdrukking ga-
van aan hun groote dankbaarheid jegens
Chamberlain voor zijn onvermoeide pogin
gen tot het behoud van den vrede, werd
de zitting van het Lagerhuis verdaagd tot
Maandag a.s.
Na afloop van de zitting verdrongen de
leden van het huis zich juichend rond
Chamberlain, hem beide handen schud
dend en hem van alle kanten hartelijk ge-
lukwenschend.
Copyright P. I. B. Boi A Con»nhoo*n
„Morgen moeten wij hier vandaan." Elize's oudste broer zei het
met bedroefde stem. „Over een jaar mogen wij pas terugkomen.
We willen jou niet alleen achterlaten. Mijn armen zijn terk ge-
„Ja, neem Tie mee
noeg om jou alleen door het bosch te dragen. Daarom -uillen wij
samen sterk genoeg zijn om jou door de lucht mee te dragen.
Wil je met ons meegaan?" F^ze antwoordde zonder te aarzelen,
zei ze vastbesloten.
-
In den nacht, die nu volgde, deden ze geen van allen een oog
dicht. Eerst overlegden ze hoe Elize met hen mee zou kunnen
gaan. En eindelyk hadder ze een oplossing gevonden. Van buig
zaam wilgenbast en taaie biezen moest een groot en sterk net
gevlochten worden. Ijverig gingen ze zoeken, hiernaar en toen zij
voldoende wilgenbast en biezen verzameld hadden, maakten zy
het net.
Nog vóór de zon opkwam, waren zij gereed. En Elize, die erg
mop was, ging op het net liggen slapen Zij sliep n.ig toen de zon
opging en haar broers in zwanen veranderden, Ja zij merkte niet
eens. dat de zwanen het net in hun snavel na men en je nicht 'D
gingen, de wolken tegemoet. En ook toen de zonnestralen tur
beschenen, werd zij niet wakker, want één aer zwanen ging jw®
haar vliegen, zoodat zy heerlyk in zijn schaduw .lag.
