Steeds somberder wordt de situatie
De tijd begint te nijpen....
Chamberlain vreest o,doch hoopt nog op vrede
WOENSDAG 28 SEPTEMBER 1938
No. 24081
HET VOORNAAMSTE NIEUWS
VAN HEDEN
De Bilt.
79sie Jaargang
Verklaring van Daladier
Zending van Wilson
mislukt
Britsche vloot
gemobiliseerd
Minister Colijn voor
de radio
Dit nummer bestaat uit DRIE bladen
EERSTE BLAD
verwacht
Een oorlog is slechts voor
zeer groote belangen
gerechtvaardigd
LEIDSCH
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
PRIJS DER ADVERTENTIES:
30 ets:per regel voor advertenties uit Lelden en plaatsen waar
agentschappen van ons BLad gevestigd zijn Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertenties belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets. bij maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
10 ets. porto te betalen. - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postchéque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Lelden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zljnr
per 3 maanden f. 2 3S
per week f.0.18
Franco per post f. 2.35 per 3 maanden portokosten.
(voor binnenland f. 0.80 per 3 mnd.)
STEEDS meer pakken de donkere wolken zich samen.
Het is alsof Duitschland geen stap meer terug wil doen
en hardnekkig vasthoudt aan den datum van 1 October.
Zelfs Chamberlain moest een zeer pessimistischen toon doen
hooren, al zal hij zijn pogen den vrede te redden tot het laatste
oogenblik voortzetten, daarbij gesteund door Daladier.
Roosevelt's vredes-oproep is door Hitier afgewezen, maar ook
Amerika's president legt zich nog niet neer bij het onherroepe
lijke, hij heeft thans een internationale conferentie voorgesteld.
Zal de korte tijd, die ons nog van 1 October scheidt, de zoozeer
gewenschte ontspanning brengen?
Daladier heeft gisteravond de volgende
verklaring afgelegd:
Aan het einde van dezen nieuwen crisis-
dag moge ik twee dingen vaststellen:
Wat het binnenland betreft wil ik ander
maal wijzen op de volmaakte orde, die in
het geheele land heerscht, op de koelbloe
digheid en de discipline, waarmede de vei
ligheidsmaatregelen worden uitgevoerd, die
wij gedwongen zijn te nemen.
Op internationaal gebied is de wor
steling om den vrede nog steeds niet
ten einde. De onderhandelingen worden
voortgezet. Denkt niet, dat onze diplo
matie werkeloos toeziet. Nog heden heeft
zij in talrijke hoofdsteden voor den
vrede gewerkt.
Zelf oud-strijder, behoef ik wel niet
te zeggen, dat de regeering, waarvan ik
de leiding heb, geen enkele mogelijk
heid, om in eere den vrede te handha
ven, onbenut zal laten.
Sir Horace Wilson heeft direct na zijn
terugkeer te Londen de regeering ingelicht
en rapport uitgebracht.
Wilson bracht uit Berlijn geen enkele
concessie mede.
Naar verluidt heeft sir Horace Wilson
getracht van Hitier een verlenging van
den termijn voor overdraging van het
Sudeten-Duitsche gebied tc verkrijgen.
Hij kreeg een definitieve weigering te
hooren.
Hieraan werd verbonden de mededeeling.
dat Hitler te verstaan gaf. dat indien hij
vanmiddag om 2 uur nog geen bevredigend
antwoord van Praag zou hebben ontvangen
„hij zich voorbehield, de noodige maatre-
gelen te nemen."
Men gelooft, dat Hitier doelde op de al-
gemeene mobilisatie, waartoe de order
Maandag, tijdens de rede van den rijks
kanselier, verwacht werd, en die zonder
twijfel slechts in verband met Chamber
lain's brief is uitgesteld.
Maar, gelukkig, wordt dit alles uit Ber
lijn als valsch gekenmerkt.
De minister-president,
dr. H. Colijn, zal heden
avond om half negen over
de drie zenders een radio
rede houden.
De Britsche admiraliteit deelt mede,
dat besloten is bij wijze van voorzorgs
maatregel de vloot te mobiliseeren.
Dit besluit is in de gisteravond gehouden
zitting van het kabinet genomen.
Uit de door de admiraliteit gegeven bij
zonderheden blijkt, dat het geen totale
mobilisatie is, daar een aantal reservisten
nog niet wordt opgeroepen. Echter is de
reserve der klasse b of de koninklijke vloot-
reserve, die thans moet opkomen, veel be
langrijker dan de koninklijke marine re
serve, die pas in het uiterste geval en als
aanvulling wordt opgeroepen.
De Engelsche staatscourant publiceerde
voorts een „order in council", waarin
machtiging wordt gegeven tot de mobilisa
tie van de eenheden der militaire lucht
macht en de hulpluchtmacht. In het besluit
wordt uiteengezet, dat „Zijne Majesteit op
raad van en in overleg met zijn Privy
Council verklaart, dat er buitengewone om
standigheden bestaan" en dientengevolge
den minister van luchtvaart order geeft alle
maatregelen te nemen, die hem noodzake
lijk zullen voorkomen voor de mobilisatie
der luchtmacht.
Naar Reuter meldt, heeft het ministerie
van oorlog medegedeeld, dat besloten is, een
organisatie voor vrouwen op te richten, die
in tijd van nood zekere hulpdiensten zal
verrichten, in samenwerking met het gere
gelde leger.
In vredestijd zal de organisatie voor ver
schillende hulpdiensten worden gebruikt.
Voor de organisatie zijn noodig 25.000 per
sonen. hierbij inbegrepen 2000 officieren. De
organisatie zal den naam dragen „auxiliary
territorial service".
Een Londensch avondblad schrijft:
„Blijf kalm en graaf". Dit is het beeld,
dat Londen biedt. In de tuinen der huizen
en in de parken worden loopgraven gegra
ven, voor de bevolking om te schuilen bij
luchtaanvallen en op pleinen en op som
mige daken wordt luchtdoelgeschut opge
steld.
Na het sluiten van de kantoren namen
verscheidene kantoorbedienden taxi's, om
zich naar het hoofdkwartier van de lucht
bescherming te begeven.
De ondergrondsche spoorwegmaatschappij
deelde mede. dat acht stations gesloten zul
len worden voor dringende werkzaamheden.
Bootwerkers weigeren Duitsch
schip te laden.
De havenarbeiders te Kings Lynn heb
ben geweigerd een lading van 100 ton giet
ijzer aan boord te brengen van het voor
Hamburg bestemde Duitsche stoomschip
..Specht". De havenarbeiders vreezen, dat
deze lading „over enkele dagen tegen Enge
land zal worden gebruikt".
In Tsjecho-Slowakije.
In Tsjecho-Slowakije heet de rust thans
vrijwel volkomen.
Het aantal Sudeten-Duitsche vluchtelin
gen is tot 233.700 gegroeid.
Sidor, de Slowaaksche autonomistische
afgevaardigde, heeft door de radio tot het
Slowaaksche volksdeel gesproken en mede
gedeeld, dat dr. Tiso, de leider van de Slo
waaksche katholieke volkspartij, de partij
van wijlen pater Hlinka, de laatste dagen
tot tweemaal toe een onderhoud met presi
dent Benesj heeft gehad.
Het resultaat van deze besprekingen
was, dat aan de lang gekoesterde wen-
schen van het Slowaaksche volk zal
worden voldaan.
BINNENLAND.
Versterking der grenstroepen; het perso
neel in werkelijken dienst geroepen.
(Buitenl., 3e Blad).
Drama te Rotterdam; poging tot moord en
zelfmoord. (Gem. 3e Blad).
BUITENLAND.
Een nieuwe oproep van Roosevelt voor den
vrede. (Ie Blad).
De reactie op Chamberlain's rede. (Ie Bl.)#
Britsche demarge te Rome. (Ie Blad).
Èr wordt een wat koelere nacht
met plaatselijken ochtendmist ver
wacht. Morgen overdag zal het
meest zwaar bewolkt zonder regen
van beteekenis zijn, de wind zal
zwak tot matig uit Zuid-Oost tot
Zuid-West draaien.
Sidor wekte zijn Slowaaksche volks-
genooten op den staat te steunen en
te waken tegen onlusten in het Slo
waaksche deel des lands.
Illllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
1Illllllllllllllllllllllllllllllll
Met merkbare ontroering vervolgde de minister-president:
„Hoe verschrikkelijk, hoe ongeloofelijk fantastisch is het, dat
wij loopgraven graven en gasmaskers beproeven, omdat volken
in een afgelegen land twisten, volken van wie wij niets weten.
Het schijnt bijna onmogelijk, dat een twist, welke in beginsel
reeds is bijgelegd, een reden tot een oorlog zou worden. Ik kan
begrijpen, waarom de Tsjechische regeering zich niet in staat
achtte de voorwaarden aan te nemen, welke haar zijn voor
gelegd in het Duitsche memorandum. Ik voel evenwel, na mijn
besprekingen met Hitier. dat indien slechts tijd werd gelaten,
het mogelijk zou zijn een regeling te treffen.
Ge weet reeds, dat ik alles heb gedaan, wat een man kan doen
om dit geschil bij te leggen. Na mijn bezoeken aan Duitschland
besef ik zeer goed hoe Hitier zich gevoelt. Hij moet de voor
vechter zijn van de zaak der Duitschers, aan wier grieven tot-
nutoe niet is tegemoet gekomen. Hij heeft mij persoonlijk
gezegd en gisteravond heeft hij het herhaald, dat wanneer het
vraagstuk der Sudeten geregeld zal zijn, de territoriale eischen
van Duitschland in Europa vervuld zullen zijn.
Na mijn eerste bezoek aan Berchtesgaden deed ik aan de
Tsjechische regeering voorstellen, die de kern gaven van wat
hij verlangde en ik was zeer verrast, bij mijn terugkeer in
Duitschland te vernemen, dat hij verlangde, dat het gebied
onmiddellijk aan hem zou worden overhandigd en onmiddellijk
door de Duitsche troepen zou worden bezet, zonder dat eerst
een regeling werd getroffen voor de bescherming der inwoners
van dit gebied, die geen Duitschers zijn en niet in het Duitsche
rijk wilden worden opgenomen.
Ik moet zeggen, dat ik deze houding onredelijk vind. Indien
de reden hiervan is, dat Hitier twijfelt aan de bedoelingen van
de Tsjechische regeering in het uitvoeren van de belofte en het
overgeven van het gebied, dan heb ik aangeboden om uit naam
van de Britsche regeering de woorden van de Tsjechische
regeering te garandeeren en ik ben er zeker van, dat de waardf
van onze belofte nergens wordt onderschat. Ik zal de hoop op
een vreedzame regeling niet opgeven, noch zal ik mijn pogin
gen voor den vrede opgeven zoolang hoop bestaat.
Ik zou niet aarzelen een derde bezoek te brengen aan Hitier,
indien ik zou meenen, dat het iets zou helpen, doch op het
oogenblik zie ik niet, wat ik verder voor nuttigs zou kunnen
doen op den weg van bemiddeling.
Toch zijn er enkele dingen, welke wij kunnen en moeten doen,
thuis. Nog steeds worden vrijwilligers gevraagd voor de verdedi
ging tegen aanvallen uit de lucht, voor brandweer en politie
en de territoriale eenheden."
De minister-president vroeg vervolgens mannen zoowel als
vrouwen hun diensten aan te bieden.
„Weest niet bevreesd, wanneer ge hoort van mannen, die onder
de wapenen zijn geroepen voor de verdediging tegen luchtaan
vallen of om de schepen te bemannen. Dit zijn slechts voor
zorgsmaatregelen, welke de regeering in tijden als thans moet
nemen. Zij beteekenen geenszins, dat wij besloten zijn oorlog
te gaan voeren of dat de oorlog voor de deur staat. Hoe zeer
wij ook sympathie moeten gevoelen voor een klein land, dat
door een grooten, krachtigen buurstaat wordt bedreigd, kunnen
wij evenwel niet in alle omstandigheden het geheele Britsche
Imperium in een oorlog storten alleen ter wille van dit land.
Als wij zouden moeten strijden, dan zou dit om belangrijker
redenen moeten zijn.
Ik ben zelf een man des vredes in het diepst van mijn ziel. Een
conflict tusschen volkeren is voor mij een nachtmerrie, doch wan
neer ik overtuigd was, dat eenig volk voornemens was om de
geheele wereld te regeeren door de vrees voor zijn kracht, dan
ben ik van meening, dat tegenstand moet worden geboden. In
een dergelijke overheersching zou het leven van volken, die in
de vrijheid gelooven, het leven niet waard zijn. Oorlog is even
wel een schrikkelijk ding en we moeten wel bij onszelf te rade
gaan, voor wij er toe overgaan en wij moeten er vólkernen zeker
van zijn dat waarlijk groote belangen op het spel staan en de
drang om alles te wagen voor de verdediging dezer belangen
als onweerstaanbaar beschouwd moet worden, nadat alle gevol
gen overwogen zijn.
Op het oogenblik vraag ik u zoo kalm mogelijk de gebeurtenissen
der komende dagen af te wachten. Zoo lang de oorlog nog niet
begonnen is, is er altijd hoop dat hij voorkomen kan worden
en ge weet dat ik voor den vrede zal werken tot het laatste
oogenblik.
GISTERAVOND hebben de luisteraars in geheel Engeland
en in de Vereenigde Staten geluisterd naar de rede, welke
minister-president Chamberlain, in zijn werkkamer in Downing-
street no. 10 heeft uitgesproken.
Chamberlain verklaarde, dat hij heden in het parlement een
verklaring af zal leggen
over de gebeurtenissen,
welke hebben geleid tot
den huidigen angsti-
gen en critieken toe
stand. Hij voegde hier
aan toe:
„Het was niet mogelijk
eerder een verklaring af
te leggen, toen ik heen
en terug over Europa
vloog en de toestand zich
ieder uur wijzigde. Doch
vandaag is het voor kor
ten tijd kalm en ik
wensch een paar woor
den te zeggen tot de
jonge mannen en vrou-
ven van Engeland en het
3ritsche Rijk, en mis
schien ook wel tot an
deren.
Eerst moet ik iets zeggen
'ot hen, die mij of mijn
vrouw hebben geschre
ven in deze weken, om
ons te zeggen, dat zij
dankbaar waren voor
CHAlfBERI/AIN mijn pogingen en ons
hun hoop op mijn succes
verzekerden. De meeste van deze brieven waren afkomstig van
vrouwen, moeders en zusters van onze eigen landgenooten. Doch
er waren ook ontelbare brieven van anderen; behalve uit
Frankrijk, België en Italië, zelfs uit Duitschland. Het was hart
verscheurend de groeiende belangstelling, welke hieruit bleek,
te lezen en de groote opluchting, wanneer zij te vroeg dachten,
dat het gevaar voor oorlog geweken was."
„Op het oogenblik zie ik niet, wat ik mogelijk nog zou kunnen
doen door bemiddeling.