Toch nog een onderhoud tusschen
Chamberlain en Hitier
Een Duitsch memorandum aan Praag
Tsjecho Slowakije mobiliseert
79 ste Jaargang
ZATERDAG 24 SEPTEMBER 1938
No. 24079
Frankrijk roept reservisten op
HET VOORNAAMSTE NIEUWS
VAN HEDEN
De Bilt.
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN1
Kiest nooit in
den blinde weg
Dit nummer bestaat uit ZES bladen
EERSTE BLAD
verwacht
LEIDSCH
DAGBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIES:
30 ets. per regel voor advertenties uit Lelden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertenties belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets. bij maximum aantal woorden
■van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
30 ets. porto te betalen. - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zijn:
per 3 maanden f.235
per week Ti-V-v-VATV f.035
Franco per postTf. 2:35 per 3 maanden portokosten.
(voor binnenland f.0.80 per 3 mnd>
EEN zeer bewogen avond ligt achter ons, waarvan de gevol
gen nog niet zijn te overzien. Zooals bekend, had Chamber
lain te Godesberg in een nota verzekeringen gevraagd. Het
antwoord bleef uit tot gistermiddag half vier. Dit bracht niet het
gewenschte resultaat en nadat tusschen de „minderen" (v. Rib-
bentrop. Henderson. Wilson e.a.) nog overleg was gepleegd
besloot Chamberlain Hitler nog slechts een afscheidsbezoek te
brengen en hedenmorgen naar Engeland terug te vliegen.
Dit beteekende een volledige mislukking van Godesberg!
Het afscheidsbezoek van Chamberlain, dat om halfelf werd
gebracht, is echter weer uitgegroeid tot een bespreking, die pas
hedennacht om half twee eindigde. Hitier heeft Chamberlain
een memorandum overhandigd, dat deze aan Praag zal voor
leggen. Hij vertrekt echter hedenmorgen.
Zelf verklaarde Chamberlain, teruggekeerd in Petersberg: „Men
kan dit niet een volkomen mislukking noemen."
Het schijnt, dat Hitler in zijn memorandum eischt, dat direct een
deel van het Sudeten-land door Duitsche troepen zal worden
bezet.
Of Praag daartoe bereid zal zijn?
Nadere bijzonderheden.
Van semi-officieele zijde wordt verklaard
dat aangenomen kan worden, dat het be
zoek van Henderson en Wilson aan Von
Ribbentrop en de briefwisseling tusschen
Hitler en Chamberlain opheldering der
wederzijdsche standpunten ten doel heb
ben gehad.
Volgens Havas zou de voornaamste moei
lijkheid, die leidde tot de eerste onderbre
king der bespreking te Godesberg (het uit
stel van het onderhoud van 's morgens i
veroorzaakt zijn door den eisch van Hitier.
dat de Sudeten-Duitsche zóne, welker gren
zen zouden worden vastgesteld in gemeen
schappelijk overleg tusschen Duitschland,
Frankrijk en Engeland, door de Duitschers
bezet zou moeten worden, vóór dat eenige
bespreking gevoerd zou worden.
Daartegenover zou Hitier er in toestem-
mgn, dat de definitieve Duitsch-Tsjecho-
Slowaaksche grens zou worden afgebakend
door een internationale commsisie, zooals
het Fransch-Britsche plan voorstelde
Over het verloop van het gesprek tus
schen Henderson en Von Ribbentrop wordt
nog gemeld:
Gedurende genoemd onderhoud verwij
derde Von Ribbentrop zich om zich naar
Hitler te begeven. Nadat hij terugkeerde,
werd nog een kort gesprek gevoerd.
Henderson en Wilson verlieten hotel
Dreesen te 19 uur 25 om haastig naar
Petersberg terug te keeren. Daar spraken
zij met Chamberlain en vervolgens deelde
Wilson den journalisten In de hal van het
hotel mede:
„Henderson en ik zijn in hotel Dreesen
geweest en lk heb twee gesprekken met
Von Ribbentrop gehad. Volgens de plannen
van het oogenblik zal Chamberlain van
avond laat een bezoek aan Hitier brengen
en morgen i>er vliegtuig naar Londen te-
rugkeeren.
Horace Wilson deelde voorts aan de pers
mede: Hoewel in het laatste onderhoud
tusschen Hitler en Chamberlain nieuwe po
gingen zullen worden in het werk gesteld,
kan men op het oogenblik aannemen, dat
de besprekingen mislukt zijn.
Dit zag er dus al zeer somber uit!
Bij het afscheidsbezoek is echter de
situatie weer iets gewijzigd.
Hitier begon den Britschen premier en
de Britsche regeering mede namens het
Duitsche volk zijn dank te betuigen voor
de pogingen tot het vinden van een vreed
zame oplossing van het Sudetenduitsche
vraagstuk.
Daarop volgden nadere besprekingen,
die eindigden met de overhandiging
van een Duitsch memorandum, dat het
definitieve standpunt van Duitschland
ten aanzien van den toestand in het
Sudetenland bevat. De Britsche premier
heeft op zich genomen, dit memoran
dum aan de Tsjecho-Slowaaksche re
geering over te brengen.
Von Ribbentrop en Henderson waren
aanwezig en van tijd tot tijd ook de onder
staatssecretaris van buitenlandsche zaken,
von Weizsaeeker en de eerste medewerker
van den Britschen premier, Horace Wilson.
De overige leden begeleiders van Chamber,
lain brachten evenals de in het hotel aan
wezige Duitsche heeren den tijd in de
overige vertrekken van het hotel door
Om 1.28 verlieten de Führer en Neville
Chamberlain onder algemeene spanning der
aanwezigen de conferentiekamer. Hitier
begeleidde den Britschen premier door de
hotelhal naar zlin auto. waar hij hartelijk
afscheid van hem nam. De Führer wenschte
zijn gast in het bijzonder een goede thuis
reis.
Een speciale correspondent van Havas
meldt nog:
Nadat Hitier geweigerd had zijn in
stemming te verieenen op basis van het
Britsche regclingsvoorstel, heeft Cham
berlain zoo meldt men in Britsche krin
gen, op zich genomen, aan Praag de
Duitsche oplossing voor te leggen, in
houdende een veel grooteren en veel
spoediger gebiedsafstand en zonder
Duitsche verplichtingen.
Het pessimisme bij sommige leden
der Britscbe delegatie is te wijten aan
den duidelijken indruk dat de Tsjecho.
Slowaaksche regeering deze voorstellen
niet zal kunnen aanvaarden. De voor
stellen zijn vannacht ook meegedeeld
aan Parijs en andere hoofdsteden.
In Duitschland heerscht echter nog eenig
optimisme.
De ontkenning van Chamberlain, dat de
nieuwe toestand een mislukking kan ge
noemd worden en de verklaring welke hij
aflegde toen hij z,ch naar zijn slaapkamer
begaf, n.l. „het woord ls thans aan de
Tsjechen", vertegenwoordigen het heer-
schende algemeene gevoelen in Duitsch
land Volgens Duitsche kringen was het
laatste onderhoud tusschen beide staats
lieden hartelijk van toon. Er valt niet aan
te twijfelen of Chamberlain heeft een uit
stekenden indruk op de Duitsche openbare
meening gemaakt
Volgens inlichtingen uit Italiaansche bron
zou het standpunt van het rijk als volgt
zu'n:
Het rük eischt: 1, afstand binnen acht
dagen van door een compacte Duitsche be
volking bewoonde gebieden., d.w.z. gebieden
met een bevolking, welke voor minstens 70
of 75 procent Duitsch is:
2. volksstemming in andere districten met
een duidelijk Duitsche meerderheid:
3. afsehaffine van Duitsche en Tsjechi
sche bevolkinzseilandjes resp. op Tsjechisch
en Sudetengebied. door middel van een
uhwlsseline der bevolking:
4 het rijk zou er niet in' toestemmen de
grenzen te waarborgen van den nieuwen
Tsjechischen staat, indien Polen en Hon
garije hun garantie weigeren, hetgeen in
feite gelijk zou staan met een steun der
eischen van deze beide landen.
Frankrijk's houding.
Gistermiddag is te Parijs de delegatie der
linksche partijen weer bijeengekomen.
Socialisten en communisten oefenden cri-
tiek uit op de politiek der regeering: de
communisten brachten zelfs twee op bijzon
der heftigen toon opgestelde resoluties ter
tafel. Deze werden verworpen. De socialist
Auriol erkende de in-opportuniteit van de
bijeenroeping der Kamers. Hij verlangde
echter dat Daladier alle leiders der Kamer-
groepen zou ontvangen, teneinde hen van
den internationalen toestand op de hoogte
te brengen. Dit voorstel werd aangenomen
waarbij alleen de communisten tegenstem
den. De secretaris-generaal heeft daarna dit
verzoek aan den chef van het kabinet van
den minister-president overgebracht. Deze
laatste verzekerde dat Daladier zoo spoedig
mogelijk in gunstigen zin hierop zou ant
woorden.
De soc. radicale afgevaardigden hebben,
na hun bijeenkomst met Daladier, met al
gemeene stemmen een motie aangenomen
waarbij zij opnieuw hun vertrouwen in
Daladier uitspreken.
In geheel Frankrijk is vanmorgen aan
de gemeentehuizen een biljet aange
plakt, waarbij de reservisten van som
mige lichtingen terstond worden opge
roepen. Deze maatregelen vullen de ter
dekking van de grens noodzakelijke
strijdkrachten aan. Het is een der laat
ste veiligheidsmaatregelen vóór de alge
meene mobilisatie.
Kiest nooit een
haard of haard
kachel in den
blinde weg, maar
gaat naax een
specialist. U vindt
bij ons een met
groote zorg gekozen sorteering HAARDEN
en HAARDKACHELS uit de beste fabrieken.
Laten wij aan de hand van onze ervaring U
demonstreeren, welke de meest geschikte
haard of haardkachel voor U is. Ook al om
dat Uw portemonnaie een woordje mee
spreekt, hebt U een betrouwbaar adres noo-
dig. - Vergeet niet, dat onze ruim 40-jarige
ervaring op verwarmingsgebied ten volle tot
Uw dienst staat. 233
Komt nog heden In onze Magazijnen, U
slaagt zeker en naar genoegen.
HET HAARDENHUIS
JAN DE NIE ZONEN
Kort Rapenburg 10 Heerengracht 112
Telef. 25 - Smederij sinds 1894. - Tel. 1549
(Ingez. Med.)
Minister-president Daladier had tegen
over een delegatie van de sociaal-radicale
partij verklaard, dat voor het geval Tsjecho-
Slowakije alsnog het slachtoffer zou worden
van een niet-uitgelokten aanval. Frankrijk
onmiddellijk alle vereischte maatregelen
tot bijstand zou treffen.
De meening van Leon Blum.
Blum schrijft in de „Populaire": gaat de
Fuehrer zijn leger bevel geven datgene te
overschrijden, dat nog de Tsjecho-Slowaak
sche grens is? Zoo hij het doet, ondanks
óe Engelsch-Fransche voorstellen, ondanks
GISTERAVOND 10 uur 40 is door het radiostation Praag
Nielnik een proclamatie omgeroepen van president Benesj",
waarbij de algemeene mobilisatie van het Tsjecho-Slowaaksche
leger wordt gelast.
Het decreet werd eerst in het Tsjechisch en daarna in het Duitsch
voorgelezen. Het bepaalt, dat alle weerbare personen tot 40 jaar,
zich onverwijld naar hun standplaatsen moeten begeven.
Paarden, rijtuigen, automobielen en particuliere vliegtuigen
worden opgeëischt. Elk civiel luchtverkeer is verboden. Militaire
berichten zijn aan strenge censuur onderworpen.
De proclamatie besluit met den volgenden oproep:
„Burgers, het beslissende oogenblik is aangebroken. Het wel
slagen hangt af van iedereen. Laat ieder zijn krachten in dienst
stellen van het vaderland. Weest dapper en trouw. Onze strijd is
een strijd voor rechtvaardigheid en vrijheid. Leve Tsjecho-
Slowakije!"
In de straten der Tsjecho-Slowaaksche
hoofdstad was het direct vol met een jui
chende menigte. De opwinding en geest
drift waren enorm. Iedere automobiel werd
aangehouden en den bestuurder gelast of
verzocht, reservisten naar de stations te
vervoeren.
Alle gezantschapsgebouwen, en in het
bijzonder de Duitsche legatie, worden
krachtig door politie en militairen be
waakt.
Aan alle zaken en instellingen is een
waarschuwing gezonden om voorbereid te
zijn op luchtaanvallen, en alle vensters zijn
verduisterd.
De correspondent van Reuter bevond zich
in een Tsjechische stad aan de grens van
het Sudetengebied, toen het mobilisatiebe
vel door de radio kwam. De mededeeling
werd met gejuich en applaus ontvangen
en toen het volkslied speelde, stond elkeen
zwijgend stil. Daarna schudden de mannen
elkander de hand, trokken hun jassen aan,
en gingen naar buiten om zich aan te ge
ven bij het plaatselijke aanmeldingsbureau.
Vannacht om 1 uur 30 heeft de Praag-
sche radiozender een officieuze mededee
ling gedaan over de beraadslagingen der
regeering, voorafgaande aan het mobilisa
tiebevel.
De regeering heeft moeten constateeren,
zoo luidt de mededeeling, dat de tot dus
ver genomen maatregelen niet voldoende
waren, gezien het feit, dat andere landen
buitengewone maatregelen hadden getrof
fen. Gisteravond vond een bespreking
plaats tusschen leidende personen, waar
van het resultaat was, dat het noodig is
andere lichtingen op te roepen, terwijl de
omstandigheden vereischen, dat de maat
regel zoo spoedig mogelijk wordt uitge
voerd. Als gevolg van deze overweging, is
de ministerraad bijeengekomen, die besloot
tot mobilisatie over te gaan.
Henlein's antwoord.
Henlein heeft tot de Sudeten-Duitschers
den volgenden oproep gericht:
..Benesj heeft in zijn hazardspel de laat
ste kaart uitgespeeld. Hij heeft, steunende
op een in strijd met de grondwet zijnde
militaire regeering, de algemeene mobili
satie afgekondigd. Gij, mijn volksgenooten
in het vaderland, weet waarom het gaat.
Geen Duitscher zal op Duitschers schie
ten, geen Hongaar op Hongaren, geen
Pool op Polen. Benesj heeft niet het
recht, u tot een vrceselijken broeder
moord te dwingen. Aan zijn mobilisa-
tiebcvcl zal geen Duitscher gevolg
geven.
Over korten tijd zult gij vrij zijn".
BINNENLAND.
De leger-oefeningen afgelast. Verloven en
bewegingsvrijheid ingetrokken (Binnen
land 4e Blad en Laatste Ber. Ie Blad).
Wat het Werkfonds deed (4e Blad).
De oefeningen der Lichte Brigade geëindigd
(3e Blad).
Prinses Juliana nog niet hersteld (Binnen
land, 4e Blad).
Pleidooi voor centraal vliegveld; de Winter-
dienst der K.L.M. (3e Blad).
BUITENLAND.
Chamberlain uit Godesberg vertrokken (le
Blad).
De sancties in den Volkenbond (Buitenland,
le Blad).
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN
EERSTE BLAD.
MEN ZIE VOOR ONS KORT VERHAAL
PAG. 1 VAN HET VIERDE BLAD.
Voor morgen wordt nog droog vrij
warm weer verwacht, doch er
blijft eenige kans op onweer- De
bewolking zal echter vermoedelijk
iets zwaarder zijn en de tempera-
ratuur iets minder hoog worden
dan heden. De wind blijft zwak
tot matig uit het Zuidoosten.
het offer, dat Praag zich getroost heeft,
dan zou het Fransch-Tsjechische pact in
werking treden. Daladier heeft het gister
avond verklaard. Het Tsjechisch-Russische
pact zou in werking treden. Litwlnof heeft
het verzekerd. Engeland zou er noodzake
lijk aan te pas komen. Heeft Chamberlain
zich daartoe niet verplicht door de nieu
we eischen van den Fuehrer als onaan
vaardbaar te verwerpen? Ik durf er zelf
niet op te antwoorden.
Laat Roosevelt, de grootste autoriteit
ter wereld, toch eens spreken. De tijd
gaat voorbij en elk uur telt.
Rusland en Tsjecho-SIowakije.
In de politieke commissie van den Vol
kenbond heeft Litwinof verklaard, dat de
Tsjecho-Slowaaksche regeering, nadat zij
het Duitsch-Fransch-Engelsche ultimatum
reeds aanvaard had, gevraagd heeft, of de
sovjet-regeering zich nog gebonden achtte
door het verdrag met Tsjecho-SIowakije,
indien Duitschland nieuwe eischen zou stel
len, de Britsch-Duitsche onderhandelingen
zouden mislukken en Tsjecho-SIowakije
zou besluiten zijn grenzen met de wapenen
te verdedigen. De sovjet-regeering, aldus
Litwinof. heeft geantwoord, dat. wanneer
Frankrijk in deze omstandigheden hulp
zou bieden, het verdrag in werking zou
treden.
In Tsjecho-SIowakije.
Generaal Faucher, het hoofd der Fran-
sche militaire missie in Tsjecho-SIowakije
heeft bij de Fransche regeering zijn ont
slagaanvrage ingediend en gevraagd van
zijn functies ontheven te worden. Tezelf-
der tijd wordt medegedeeld, dat hij zich
ter beschikking heeft gesteld van de Tsje
chische strijdkrachten. Hij heeft de Tsje
chische nationaliteit aangenomen.
In het land der Sudeten moet over het
algemeen rust heerschen, al hebben zich
nog enkele Incidenten voorgedaan.
De Tsjechische autoriteiten handhaven
de orde in het geheele gebied.
Zij treden met de grootste omzichtigheid
op en hebben opdracht onnoodige botsin
gen te voorkomen.
De „Egerer Zeitung", het orgaan der
Henleinisten, publiceert een oproep, die