De wilde Zwanen
Nieuwe uitbreiding
van leger en vloot
79ste Jaargang
LEIDSCH DAGBLAD, Vrijdag 23 September 1938
Zesde Blad No. 24078
Aanbouw van klein vlootmateriaal
Vervangende Kruiser
voor Hr. Ms. Java
GEMENGD NIEUWS
Vier regimenten motor-
artillerie.
Aan de memorie van toelichting tot de
defensiebegrootlng wordt het volgende ont
leend:
De begrooting van den gewonen dienst
1839 wordt aangeboden met een eindcijfer,
dat f. 24.498.932 hooger is dan dat van het
dienstjaar 1938.
Aan de toelichting tot den kapitaaldlenst
wordt ontleend.
Zeemacht.
In verband met de omstandigheid, dat
op art. 219 bedragen zijn gebracht voor een
aantal schepen en vliegtuigen, die ln den
oorspronkeiyken opzet van den uit den
kapitaaldlenst te financieren aanbouw niet
voorkwamen, hetgeen tot gevolg zal hebben,
dat de aanvankelijke geraamde kapitaals
uitgaven zullen worden overschreden, wordt
o.a. het volgende opgemerkt.
Bij de behandeling van de defensiebegroo
tlng voor het dienstjaar 1938 is reeds met
een enkel woord ter sprake gekomen het
groote belang, dat gelegen ls in het treffen
van de noodige maritieme maatregelen tot
het beveiligen van den Invoer van voedsel
en grondstoffen over zee, wanneer de om
standigheden daartoe leiden. De verdere
overweging van dit vraagstuk, ten nauw
ste samenhangende met de economische en
industrieele verdedigingsvoorberelding, heeft
de overtuiging geschonken, dat voor de be
doelde handelsbescherming eenige uitbrei
ding van het materieel, dat volgens de be
staande plannen in Nederland aanwezig zal
zijn. noodzakelijk is. Dat materieel zal aldus
dienen te worden gekozen, dat het tevens
voorziet in een noodig geachte versterking
van de passieve en actieve kustverdediging.
In die uitbreiding zal een belangrijke plaats
kunnen worden ingenomen door twee wa
pens, welke in den jongsten tijd een sta
dium van ontwikkeling hebben bereikt, die
het mogelijk maakt om voor in verhou
ding geringe kosten een aanzienlijke ver
sterking van de maritieme strijdkrachten te
verkrijgen, n.l. de motortorpedoboot, en het
torpedowatervllegtuig.
Teneinde het geschetste doel te kun
nen bereiken, zal aldus het resultaat
van gegronde bestudeering -t- boven
hetgeen volgens de reeds bestaande
aanbouwplannen beschikbaar zal ko
men, een versterking van de lichte
strijdkrachten noodig zijn met een 11-
tal motortorpedobooten, 10 torpedo-wa
tervliegtuigen en een 6-tal lichte con-
voyeurs, tevens ingericht voor mijnen
vegen. terwijl bovendien 1 kanonneer
boot als reserve voor de 6 onmisbaar
moet worden geacht.
De vloot in Indië.
Doch niet alleen de vloot in Nederland,
ook het in Nederlandsch-Indië gestation-
neerde deel van de staatsmarine eischt nog
eenige bijzondere voorzieningen, ten deele
als gevolg van de gewijzigde internationale
omstandigheden.
Reeds lang had zich bij gecombineerde
oefeningen in afgelegen deelen van den
Archipel en vooral ook gedurende perioden
van verhoogde activiteit der zeemacht als
gevolg van bijzondere spanningen in de
Jnternatlonaal-politleke verhoudingen, de
behoeft? doen gevoelen aan eigen tank
schepen, bij gemis waarvan de bewegelijk
heid der vloot zeer wordt belemmerd. Wel
ls waar zal het in tijden van oorlog of oor
logsgevaar door vordering mogelijk zijn de
beschikking over enkele particuliere tank
booten te verkrijgen, doch hiermede kan
eenige tijd gemoeid zijn. Ten einde reeds
ln tijd van vrede ln de behoefte te kunnen
voorzien en om bij het uitbreken van een
gewapend conflict in het verre oosten pa
raat te zijn, wordt het noodzakelijk geacht,
dat de vloot in Nederlandsch-Indië de be
schikking krijgt over ten minste 1 tank
schip.
Voorts vereischen, ten gevolge van de
strategische voorbereidingen in de om
geving van Nederlandsch-Indië door
andere mogendheden getroffen, enkele
eilandengroepen en gebiedsdeelen in de
toekomst meer dan gewone waakzaam
heid onzerzijds. De kans toch op neu-
traliteitsschendlngen in het onver
hoopte geval van oorlog in Oost-Azië, is
daardoor toegenomen, zoodat een voort
durende en nauwkeurige controle op
sommige gebiedsdeelen aan de periphe
ric van den archipel noodzakelijk moet
worden geacht.
Te dien einde zullen eenlg licht, snelva
rend materieel met voldoende offensieve
kracht en enkele vliegtuiggroepen reeds in
vredestijd ln die gebiedsdeelen moeten
worden gestatlonneerd.
Hierdoor ware tevens te bereiken, dat
op doeltreffender wijze dan tot nu toe mo
gelijk was, toezicht kan worden uitgeoefend
op de visscherij door bultenlandsche vaar
tuigen, waardoor wellicht herhaling van
zich reeds voorgedaan hebbende betreurens
waardige incidenten zou kunnen worden
voorkomen. Voor de hierboven bedoelde be
waking en controle zou kunnen worden vol
staan met 8 motortorpedobooten en 4 groe
pen a 3 torpedowatervliegtulgen.
Resumeerende worden dus in ver
band met de bijzondere hierboven om
schreven doeleinden, doch geheel blij
vende binnen het kader van een klein-
materieel vloot, extra noodig geacht:
19 motortorpedobooten.
22 torpedowatervlicgtuigen,
6 convoyeurs, tevens mijnenvegers,
1 kanonneerboot,
1 tankschip.
Waf de kanonneerboot betreft, is het mo
gelijk gebleken, den bouw daarvan op te
nemen in het programma, dat uit het ge
middelde bedrag van f. 17,5 millioen ten
laste van den gewonen dienst wordt gefi
nancierd. Het werd evenwel verantwoord ge
acht den bouw van dit schip nog niet aan
stonds te doen aanvangen, zoodat de hier
toe benoodigde gelden op deze begrooting
nog niet voorkomen, doch naar de mi
nister zich voorstelt ten laste van een
volgende begrooting zullen worden gebracht.
Ten einde over het overige hierboven ge
noemde materleeel zoo spoedig mogelijk te
kunnen beschikken, worden hiervoor gelden
op den kapitaaldienst aangevraagd.
Met den bouw en de uitrusting daarvan
zal naar raming rond f. 20 millioen gemoeid
zijn, waarvan op deze begrooting een eerste
termijn van f. 10,8 millioen is uitgetrokken.
Voorts is op den kapitaaldienst een
eerste termijn van 1.6 millioen ge
bracht voor een tweeden vervangenden
kruiser.
Gelet op de ontwikkeling der inter
nationale verhoudingen is de regeering
bij nadere overweging tot de overtuiging
gekomen, dat het niet verantwoord moet
worden geacht langer te wachten met
het doen aanbouwen van een vervan
genden kruiser voor Hr. Ms. Java.
Bij de beslissing omtrent deze vervroegde
vervanging is mede van invloed geweest de
volgende omstandigheid. Het zal mogelijk
zijn den bouw van dezen kruiser tezamen
met dien, waarvoor op de begrooting 1938
een eerste termijn is uitgetrokken, te doen
plaats vinden, hetgeen de bouwkosten be
langrijk lager doet zijn. Deze kunnen voor
het tweede schip ln plaats van op f. 20 mil
lioen op ongeveer f. 18.5 millioen worden
geraamd.
Eveneens is op den kapitaaldienst
alsnog een bedrag van f. 2.655.000 uit
getrokken voor den bouw van 6 groote
zeeverkenners, uit welk bedrag deze
bouw geheel kan worden bekostigd.
Daartoe moest worden overgegaan, omdat
een gelijk aantal oudere vliegtuigen spoedig
aan den dienst zal ontvallen, veel eerder
dan bij het ontwerpen van het bouwplan
werd verwacht.
Landmacht.
Bij de raming van het in de Memorie van
Toelichting bij het wetsontwerp tot wijzi
ging van de dienstplichtwet genoemde be
drag van f. 22.000.000 voor voorzieningen in
de kazemeering, kon uiteraard niet ten
volle worden rekening gehouden met de
uiteindelijke vredesorganisatie, vermits op
dat tijdstip nog niet met zekerheid kon wor
den vastgesteld, hoe deze organisatie zou
worden.
Sindsdien hebben zich verschillende om
standigheden voorgedaan, welke oorzaak
zijn, dat met het geraamde bedrag niet ge
heel zal kunnen worden volstaan.
De motorartillerie.
Zoo is het, bij de nadere uitwerking
van de toekomstige vredesorganisatie,
noodzakelijk gebleken over te gaan tot
de vorming van 4, in plaats van zoo
als aanvankelijk in uitzicht was geno
men 2 regimenten motorartillerie.
Voorts brengt de voorziening in de ka
zerneering der luchtdoelartillerie meer
kosten met zich mede, dan aanvankelijk op
goede gronden mocht worden verwacht.
Het is n.l. komen vast te staan, dat bij
vestiging van een garnizoen luchtdoelartil
lerie te Amsterdam hetwelk zonder groote
kosten mogelijk geweest zou zijn de
militaire belangen en die der burgerlucht
vaart zoodanig met elkander in strijd zou
den komen, dat hiervan moest worden af
gezien. Als gevolg daarvan was het nood
zakelijk een ander garnizoen te kiezen (en
wel Alkmaar - Red. L. D.).
3 nieuwe compagnieën motordienst.
Ook is het, in verband met de genomen
maatregelen ten aanzien van de grensbe-
veiliging, noodzakelijk gebleken 3 nieuwe
compagnieën motordienst op te richten.
Door omstandigheden buitep den wil
van den minister kon niet worden over
gegaan tot aankoop van het vliegveld
Waalhaven en een ander bestaand bur
gervliegveld, zoodat de aanleg van meer
nieuwe vliegvelden dan aanvankelijk ln
het voornemen heeft gelegen, moet wor
den ter hand genomen.
Bewapening van handelsschepen.
Voorts wordt een bedrag van f. 400.000
aangevraagd, dat grootendeels is be
stemd ter voorbereiding van de bewape
ning van enkele handelsschepen, die ln
oorlogstijd voor de beveiliging van on
zen ovcrzeeschen invoer tegen aanval
len uit de lucht kunnen optreden. De
noodzaak om hiertoe te geraken is een
gevolg van ervaringen der laatste jaren,
waarbij in herinnering mag worden ge
bracht. dat bij sommige vreemde mari
nes z.g. „luchtvegers" ln dienst zijn ge
steld o m. voor de bescherming van con-
vooien.
Herhalingsoefeningen.
Het ligt in het voornemen om in 1939 en
volgende jaren de dienstplichtigen van 3
lichtingen, niet bestemd voor de grenstroe
pen, voor herhalingsoefeningen ln werkelij-
ken dienst te doen komen.
De aan de herhalingsoefeningen verbon
den kosten worden geraamd op f. 1.504.030.
De uitgaven voor de bescherming van
Curacao eischen een bedrag van f. 603.016.
Copyright P. I, B, Bo* 6 Copenhogan
Eenzaam stond Elize nu aan het verlaten strand,
ij nn do wijde, wijde zee een bootje. En hoe zij
Nergens zag
ook over het
water tuurde, tot haar oogen zeer begonnen te
zij al evenmin. En niet zonder droefheid vroeg
doen, een
zij zich af,
zeil zag
hoe zij
nu verder zou kunnen komen.
Wat lag er allemaal in het zand? Elize bukte zich en raapte
een paar van de vele door het water rond geslepen steentjes op.
Aandachtig bekeek zij deze, om vervolgens te ontdekken dat
alles wat door de zee aangespoeld was. glas, ijzer en steenen, zijn
vorm van het water, dat nog zachter was dan haar hand, ge
kregen had. „Het water is onvermoeid, effent daardoor alles wat
hard is". Elize dacht dit hardop en meteen voegde z\j er aan toe:
„Ik wil ook onvermoeid zijn. Dank voor deze les, wijde zee. Eens
zullen je golven mjj naar m'n lieve broers brengen!"
Nauwelijks had Elize dit gezegd, of haar blikken vielen op wat
aangespoeld zeegras. En wat zag zjj daarop? Witte zwanen-
veeren, elf in totaal. Haastig liep zij er heen en verzamelde de elf
veeren. Er lagen waterdroppels op elke veer. Maar of dit dauw
druppels waren of tranen, dat kon zij niet uitmaken.
Botsing tusschen taxi en
motor.
Eén doode te Koog aan de Zaan.
Door een noodlottigen samenloop van
omstandigheden ls gistermiddag nabij het
station Koog Zaandijk een doodelijk ver
keersongeluk gebeurd, waarvan de 22-jarige
vertegenwoordiger H. P. M. Divendal utt
Amsterdam het slachtoffer werd.
Per motor reed deze achter een autobus
van den Westzamerdienst der maatschappij
„Zaanland" die bij het station Koog Zaan
dijk zijn eindpunt heeft. De wagen maakte
een kleine zwenking naar links om zij#
draai te kunnen nemen, rond den zich ter
plaatse bevindenden vluchtheuvel. Uit te
genovergestelde richting naderde, met vrij
groote snelheid een taxi, die door de min
of meer onverwachte manoeuvre van de
bus ln de war raakte. De chauffeur kon niet
meer stoppen, zoodat hij met de bus mee
draaide en naar links uitweek. Op dat
moment schoot de motorrijder achter den
wagen vandaan. Met een hevigen slag
vlogen beide voertuigen de taxi en de
motor op elkaar in. met het gevolg dat
de Amsterdammer zwaar gewond bleef lig
gen. Dr. v. d. Horst verleende de eerste
hulp en constateerde bij het slachtoffer een
schedelbasisfractuur, die overbrenging naar
een der Zaandamsche ziekenhuizen nood
zakelijk maakte. Bij aankomst aldaar bleek
het slachtoffer te rijn overleden. (Tel.)
DUITSCHERS DWINGEN K.LJVI.-TOESTEL
TE LANDEN.
Na onderzoek vrijgegeven.
Naar de „Tel." verneemt is Woensdag een
extra-vliegtuig van de K.L.M., dat gechar-
teerd was door een Nederlander, die zich
in groote haast van Praag naar Nederland
wilde begeven, toen het vliegtuig zich
boven Dultsch grondgebied bevond, door de
Dultsche autoriteiten genoodzaakt te lan
den.
De KIK-piloot heeft daarop de machi
ne volgens orders der Dultsche autoriteiten
te Leipzig doen landen, waar men een
onderzoek heeft ingesteld naar de papleren
en de Inzittenden. Toen bleek dat de
machine door een Nederlander was ge
huurd en diens papieren overigens in orde
bleken, hebben de Dultsche autoriteiten de
machine weer vrijgegeven welke hierop
haar weg naar Nederland heeft kunnen
vervolgen Blijkbaar waren de Duitsche
autoriteiten van meening, dat het toestel
een bekend Cechoslovaak vervoerde.
WIELRIJDSTER TEGEN AUTO GEBOTST.
En zeer ernstig gewond.
Gisteravond omstreeks zeven uur reed de
twaalfjarige Z. Overhof, wonende aan de
Plataanlaan te Eindhoven per fiets door de
Paradijslaan ln de richting van de Elzen
laan. Uit deze laan kwam haar een vracht
auto van de firma van L. tegemoet. Het
meisje verzuimde voor de vrij smalle Dom-
melbrug te wachten, met het gevolg, dat zij
gelijk met den vrachtwagen op de brug
kwam. Een botsing was niet meer te ver
mijden. Het meisje viel en bleef bewuste
loos met inwendige kneuzingen en een
zware hoofdwonde liggen. In zorgwekken-
den toestand werd zij naar het Binnengast
huis overgebracht. Men vreest voer haar
leven.
BUITENLANDSCH GEMENGD.
ZES ARBEIDERS DOOR EEN AARD
VERSCHUIVING BEDOLVEN.
Nabij het dorp Brodarevo in Montenegro
waar een nieuwe snelverkeersweg wordt
aangelegd, zijn zes arbeiders door een
grondverschuiving bedolven. Men heeft hen
niet kunnen redden.
OP EEN AGENT GESCHOTEN.
De dader ingesloten.
Gisteravond omstreeks negen uur stond
een aantal personen voor een der couran-
tenbureaux op de Nieuwe Zijds Voorburg
wal te Amsterdam de politiek van den dag
te bespreken. Aangezien de debatten voor
de omgeving hinder opleverden, maande een
agent van politie de debaters aan door te
loopen.
Een ongeveer 30-jarige man wilde hier
aan niet voldoen en maakte zich zoo kwaad,
dat hij een revolver trok en een schot op
den agent loste. Vervolgens maakte hij zich
uit de voeten. De agent, die gelukkig niet
getroffen werd, trok daarop zijn revolver
en loste een schot op den vluchteling, die
in de knie werd geraakt.
De man werd daarop naar het Binnen
gasthuis vervoerd, waar hij werd verbon
den. Vervolgens werd hij naar het bureau
Warmoesstraat gebracht en aldaar inge
sloten.
OP DE TRAMRAILS GESLIPT.
Gistermiddag ls den Amsterdamschen
gemeente-arts den heer H. L. Heljermans.
een ernstig ongeluk overkomen. De heer
Heijermans reed per motorfiets op den
Hoofdweg te Amsterdam. Op de tramrails
gekomen, slipte hij en verloor de macht
over zijn stuur. De heer H. smakte tegen
de straat en bleef bewusteloos liggen.
Na ter plaatse door twee doktoren te
zijn behandeld, ls het slachtoffer met een
hersenschudding en een diepe hoofdwonde
naar het Wilhelmina-gasthuis vervoerd,
waar hij in ernstigen toestand Is opge
nomen.
STIJGEND AANTAL SLACHTOFFERS VAN
DEN ORKAAN IN AMERIKA.
De orkaan die de Oostelijke staten van
Amerika heeft geteisterd, heeft, voor zoo
ver men reeds heeft kunnen vaststellen, een
schade van meer dan 100 millioen dollar
aangericht, terwijl tot dusver driehonderd
dooden zijn geteld. De voorzitter van het
Roode Kruis schat het aantal gezinnen, dat
dakloos geworden ls op 10.000.
Later wordt nog gemeld:
Het aantal dooden ingevolge den vloed
golf en overstroomingen, veroorzaakt door
den orkaan, is gestegen tot 441. De her
stelde verbindingen hebben thans den vol-
ledigen omvang der vernielingen in New
England. New York en New Jersey, aan het
licht gebracht. De schade aan eigendom
men toegebracht is gestegen tot boven 150
millioen dollar. Honderden menschen wer
den nog vermist en in New England alleen
zijn 5 000 bewoners dakloos. De stad New
London In Connecticut is gedurende 30 uur
van elke verbinding met daarbuiten ver
stoken geweest.
De stad ls bovendien geteisterd door een
zwaren brand.
Verscheidene steden en dorpen in New
England zijn overstroomd. Anderen werden
door het wat-.- bedreigd. De dnor de regens
gezwollen rivieren blijven nog steeds was
sen. Fire Island en Westhampton en Beach
op Long Island zijn, uitgezonderd enkele
huizen, die ook zware schade hebber, oe-
komen, letterlijk weggevaagd. Op Fire
Island werden ongeveer 500 huizen vernield.
De verkeerswegen zijn geblokkeerd door
omgevallen boomen en duizenden forensen
ondervonden vertraging, aangezien de
treinen niet verder konden. In Manhattan
heeft men urenlang in het donker gezeten
door storing aan de electrische leiding. De
ondergrondsche spoor werd tot stilstand
gebracht De orkaan, die van West-Indië
noordwaarts ging heeft Long Island. Con
necticut, Rhode Island en het westen van
Massachusetts in vollen omvang getroffen.
Hij loeide ook over Vermont en de grens
van Canada, maar met minder kracht.
Alle geteisterde gebieden hebben krachtige
maatregelen genomen om plunderingen te
vermijden en de orde te handhaven. Pre
sident Roosevelt heeft aangemaand, alles
in het werk te stellen om den nood t«
lenigen.
