Een overeenstemming tusschen
Engeland en Frankrijk
Daladier en Bonnet te Londen
m
79 *ie Jaargang
MAANDAG 19 SEPTEMBER 1938
No. 24074
HET VOORNAAMSTE NIEUWS
VAN HEDEN
De Bilt.
Mussolini oordeelt volksstemming
de eenige oplossing
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Dit nummer beslaat uit VIER bladen
EERSTE BLAD
Einde van den
zomertijd
Op 2 October a.s.
J
Snel handelen is noodig
verwacht
LEIDSCH
DAGBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIES:
3D ets. per regel voor advertenties uit Leiden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertenties belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets bij maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
10 ets. porto te betalen, - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zljnf
per 3 maanden f. 2.33
per week f. 0.13
Franco per post f. 2.35 per 3 maanden -f- portokosteik
(voor binnenland f. 0.80 per 3 mndj^
DE geruchten over een bezoek der Fransche ministers Dala
dier en Bonnet aan Londen zijn juist gebleken. Zondag
morgen even voor half tien zijn beide ministers per vliegtuig te
Croydon gearriveerd, verwelkomd door Chamberlain en lord
Halifax. Gisteren den ganschen dag hebben de besprekingen
geduurd tot even voor het middernachtelijk uur, slechts onder
broken voor het noenmaal en het diner en een kort overleg
tusschen beide Fransche ministers in de Fransche ambassade.
Om kwart over twaalf werd door Downingstreet het volgende
communiqué verstrekt:
„Na uitvoerige besprekingen van den huidigen internatio
nalen toestand zijn de vertegenwoordigers van de Britsche
en de Fransche regeering het volkomen eens over de poli
tiek, die gevoerd moet worden om een vreedzame regeling
van het Tsjecho-Slowaaksche vraagstuk te bevorderen.
De beide regeeringen hopen, dat het daarna mogelijk zal
zijn, een meer algemeene regeling in het belang van den
Europeeschen vrede te overwegen".
Daladier en Bonnet zijn vanmorgen om 8.20 uur (Britsche tijd)
in een Fransch vliegtuig van Croydon naar Parijs teruggekeerd
en daar om 9.40 uur gearriveerd.
Hedenmorgen komen de Fransche en Britsche kabinetten weer
bijeen, om het accoord te homologeeren.
Na bovenstaand communiqué is offi
cieel niets medegedeeld.
Daladier zelde: „Het spijt mij, dat Ik
niet veel te zeggen heb. Ik kan u niets ont
hullen wat er vandaag gebeurd is, want ik
heb Chamberlain op mijn eerewoord be
loofd, het stilzwijgen te bewaren".
Niettemin meldt Havas, dat de lei
dende Britsche politici thans tot de
overtuiging gekomen schijnen te zijn,
dat het gevaarlijk zou zijn, de disse-
rente elementen nog langer tegen hun
zin deel te laten uitmaken van de Tsje
cho-Slowaaksche gemeenschap.
Men zou dus te Londen overwegen, dc
thans nog aan de souvereiniteit van Praag
onderworpen grensdistricten, waar de Duit-
sche bevolking een uitgesproken meerder
heid heeft, naar Dultschland te doen terug-
keeren. Naar het oordeel van de verant
woordelijke Britsche kringen zou deze rec
tificatie van de grens en het overbrengen
van de bevolking, dat hieruit zou kunnen
voortvloeien, bij voorkeur dienen te ge
schieden langs den weg van rechtstreek-
sche onderhandelingen onder controle
eener internationale commissie, zonder ge
bruik te maken van de minder soepele en
minder snelle procedure eener volksstem
ming, die overigens de andere minderhe
den, o.a. de Hongaarsche en de Poolsche,
ertoe zou kunnen brengen, op haar beurt
eveneens een volksstemming te elschen.
Hoewel de mogelijkheid van een derge
lijke oplossing met het oog op de huidige
omstandigheden en het gevaar dat hierin
schuilt van Fransche zijde moeilijk kon
worden verworpen, meenden Daladier en
Bonnet hun Britschen collega's er met na
druk op te moeten wijzen, hoe onrecht
vaardig het zou zijn, een dergelijk offer
van de Tsjechische regeering te verlangen,
zonder haar een compensatie te bieden
voor het verlies der natuurlijk grens, die
door het Sudetengebergte wordt gevormd.
De beide Fransche ministers hebben den
Britschen premier ertoe kunnen bewegen,
zijn collega's ln het Britsche kabinet de
noodzakelijkheid te doen inzien, van een
internationale garantie, geldend voor het
nieuwe territoriale statuut, terwijl de tra-
ditloneele oppositie in officieele Britsche
kringen tegen iedere verplichting op het
vasteland van Europa hun nog gisteren een
dergelijk plan had doen verwerpen.
De onafhankelijkheid van Tsjecho-Slo-
wakije zou zoodoende voortaan gewaar
borgd kunnen worden door een conventie
naar het model van het verdrag van Lo
carno, een conventie geteekend door de
aangrenzende staten Duitschland, Polen,
Hongarije en Roemenië, alsmede door En
geland. Frankrijk en Italië. Op grond hier
van zou Tsjecho-Slowakije moeten afzien
van de vroeger met Frankrijk en de Sov
jet-Unie aangegane verplichtingen tot bij
stand.
De regeering te Praag zal officieel door
Parijs en Londen op de hoogte gesteld
worden van de opvattingen der beide re-
geeringen en uitgenoodigd worden, zoo
spoedig mogelijk haar meening hierom
trent te laten weten. Chamberlain rekent
er namelijk nog steeds op, zich morgen of
op zijn laatst Woensdag naar Godesberg
te kunnen begeven om opnieuw Hitier ie
ontmoeten.
Nogmaals zij er evenwel op gewezen, dat
dit een Havasbericht is, dat officieel nog
door niets wordt gestaafd!
Tijdens de Fransch-Britsehe besprekin
gen in Downingstreet heeft, naar Reuter
verneemt, de Tsjecho-Slowaaksche re
geering door bemiddeling van den Tsje-
cho-Slowaakschen gezant, Masaryk, aan de
Britsche en Fransche ministers schrifte
lijk laten weten, dat zij aanneemt, dat zij
alvorens besluiten genomen worden, ge
raadpleegd zal worden.
De Tsjecho-Slowaaksche regeering
heeft hieraan toegevoegd, dat zij geen
verantwoordelijkheid op zich kan ne
men voor beslissingen, welke buiten
haar om zijn genomen.
Een vrijcorps van Sudeten-Duitschers.
Henlein heeft bevel gegeven dat Zaterdag
de geheele grens van Tsjecho-Slowakije
bezet zou worden door vrijcorpsen van Su
deten-Duitschers. Het D.N.B. voegt hier
aan toe, dat het bestuur der Sudeten-
Du'tsche partij hierover een proclamatie
van de volgende strekking heeft uitge
geven
„Op 1 October 1933 proclameerde Henlein
onder de Sudeten-Duitsche bevolking het
Vaderlandsche front van Sudeten-Duit
schers, met de loyale bedoeling den Duit-
schers, die in den Tsjechlschen staat le
ven, door een billijk accoord met het Tsje
chische volk hun vitale rechten te ver
zekeren. Gedurende vijf Jaren hebben de
Sudeten-Duitschers bewezen, dat hun be
doeling ernstig gemeend was. Thans moet
geconstateerd worden, dat al hun pogin
gen schipbreuk hebben geleden door de
onverzoenlijke houding der Tsjechische
machthebbers.
De laatste weken hebben de Tsjechische
De minister van Binnen-
landsche Zaken heeft in
circulaire aan de gemeen
tebesturen eraan herinnerd,
dat de vervroeging met één
uur van den wettelijken
tijd, zal eindigen den twee
den October a.s., te drie
uur in den voormiddag.
leiders het masker afgeworpen. De regee
ring te Praag is den toestand niet meer
meester. Benesj beliegt en bedriegt zijn
volk over den werkelijken toestand. Hij is
te laf, om den boer en arbeider de ineen
storting van zijn politiek te bekennen. Be
nesj ziet ln een Europeesche catastrofe
zijn laatste hoop.
Een naamlooze beproeving teistert ons
Sudeten-Duitsche vaderland. Tienduizen
den landgenooten, die streden voor hun
volk, moesten over de grens vluchten, om
hun leven te redden of te voorkomen, dat
zy als gijzelaars werden ontvoerd. Millioe-
nen blijven overgeleverd aan vreemd ge
weld.
Het geval van uitersten nood is geko
men. Laat ons derhalve het volken
recht tot zelfverdediging opeischen, een
recht, dat fn alle tijden is toegepast.
Laat ons dus te wapen snellen en een
BINNENLAND.
Overdracht van het rectoraat der Leidscho
Universiteit. (3e Blad).
De toestand van Prinses Juliana vooruit
gaande. (3e Blad).
Afschaffing prijsverschil *ij uitvoer van
erwten overwogen. (Binnenland, 3e BI.)
Nederland verloor met 89 den tenniswed
strijd tegen Zwitserland. (Sport, 4e Bl.)
Van Helvert (Leiden) Nederlandsch kam
pioen van 12-voetsjollen. (Sport, 4e Bl.)
Doodelijk ongeluk op onbewaakten overweg
te Berkum. (Laatste Berichten, le Bl.)
BUITENLAND.
Mussolini spreekt te Triest, (le Blad).
Hodza weigert voor de radio een plebis
ciet. (le Blad).
(Buitenland, le
Verkiezingen in Zweden.
Blad).
Polen verlaat den Volkenbondsraad. (Bui
tenland, le Blad).
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN
EERSTE BLAD.
Be Fransche ministers, die gisteren aen ln leuiauonaifcn m.o.ai.u hun Britsche
collega's te Londen bespraken, werden op het vliegveld Croydon verwelkomd door
Chamberlain. VJ.n.r.: Chamberlain, Bonnet en Daladier.
In zijn gisteren te Triest uitgesproken
redevoering heeft Mussolini verklaard.' „Er
zijn in het leven der volken momenten,
waarin de mannen, die hen leiden niet mo
gen terug schrikken voor hun verantwoor
delijkheid, doch deze ln vollen omvang
moeten aanvaarden. Dat wat lk u thans
zeg, wordt niet alleen door de politiek van
de as RomeBerlijn gedicteerd, doch ook
door de gevoelens van vriendschap die ons
verbinden met de Hongaren, de Polen en
andere nationaliteiten in den staat, welke
men den „mozaiekstaat nummer twee" zou
bunnen noemen iMussolini dacht natuurlijk
aan Joego-Slavië als „mozaiekstaat num
mer één). Wat ik u zeg, wordt gedicteerd
door mijn verantwoordelijkheidsgevoel, dat
ik niet zoo zeer Italiaansch als veeleer
Europeesch zou willen noemen.
Wanneer de door de geschiedenis gestel
de problemen een graad van stormachtige
complicaties hebben bereikt, dringt zich de
meest eenvoudige, meest logische en meest
radicale oplossing op.
Tegenover het probleem, dat in deze
dagen de wereld in ademlooze spanning
houdt, heeft de oplossing slechts een
naam: volksstemmingen. Volksstem
mingen voor alle nationaliteiten, die in
dien staat zijn gedwongen, welke hel
groote Tsjeeho Slowakije had moeten
worden en zich thans in zijn geheele
organische onhoudbaarheid openbaart.
Doch er moet nog iets anders worden
gezegd. N.I. dat op een bepaald oogen-
blik de gebeurtenissen den razenden
loop van een lawine aannemen. Daar
om moet men snel handelen, wanneer
men verwarring en complicaties wil
vermijden.
De Engelsche minister-president, die zich
als vredesbode van Londen naar München
begaf, moet begrepen hebben, dat men snel
moet handelen, omdat ieder u tstel niet
aan de oplossing ten goede komt, doch be
paald zal leiden tot de onheilspellende bot
sing. De oplossing der kwestie begint reeds
Het is te voorzien, dat de Oceaan
depressie haar invloed geleidelijk
meer naar het Oosten zal doen
g?voe!en en in onze omgeving na
een tijd van opklaring de bewol
king wederom zal doen toenemen.
De regenkansen zijn eerst later te
verwachten.
Mussolini.
ondanks de campagne van Moskou in de
harten der Europeesche volken een plaats
in te nemen. Wij wenschen, in deze laat
ste uren, dat een vreedzame oplossing wordt
bereikt.
Wij wenschen, dat het eventueele
conflict wordt begrensd en gelocali-
seerd. Wanneer dat echter niet zou
gebeuren en vóór of tegen Praag een
opmarsch van een universeel karakter
zou komen, dan moet men weten, dat
Italië zijn stellingen reeds heeft be
trokken."
De Joden.
Volgens Havas heeft Mussolini ook nog
over de Joden gesproken en in dat ver
band verzekerd, dat hij de noodige maat
regelen zal nemen. Hij noemt hen, die be
weren. dat Italië op dit gebied gehoor
zaamt aan buitinlandsche nblazingcn
„armen van geest", want, aldus Musso
lini,: „het wereldhebiaisme was zestien
jaar lang voor ons een hardnekkige vijand"
Vrijcorps van Sudeten-Duitschers vor
men."
Dit leger zou 40.000 man tellen, in
4 groepen verdeeld.
Uitzonderingstoestand in geheel
Tsjecho-Slowakije.
Het kabinet te Praag heeft besloten
den uitzonderingstoestand af te kon
digen voor geheel Tsjecho-Slowakije,
voor een tijdperk van drie maanden.
Naar Havas nader verneemt, besloot de
Tsjechische regeering met buitengewone
maatregelen te antwoorden op de procla
matie van Henlein, waarbij besloten werd
tot stichting van een vrijcorps op de
Duitsch-Tsjechische grens.
De uitzonderingstoestand zal de regee
ring in staat stellen verschillende grond
wettelijk vastgelegde rechten te schorsen
of te beperken. Als zoodanig kunnen ge
noemd worden de persoonlijke vrijheid,
het briefgeheim en het recht van veree-
niging en vergadering.
De partij der Karpathenduitschers is
eveneens ontbonden. Deze partij was ge
affilieerd aan de Sudeten-Duitsche party
maar bevatte slechts een beperkt aantal
leden.
Reeds 84.000 Duitschers
gevlucht.
Het Duitsche Nieuwsbureau meldt,
dat volgens de laatste inlichtingen het
aantal der naar Dultschland gevluch
te Sudeten-Duitschers thans tot
84.000 gestegen is.
De vluchtelingenstroom uit Sudeten-
Duitschlanö is ook gisteren niet verflauwd
Steeds weer komen in bijna alle grens
plaatsen lange stoeten van vrouwen, kin
deren en grijsaards aan. Zij deelen vol
gens het D.N.B. mede, dat de Sudeten-
Duitsche mannen in gevangenen-trans
porten naar het binnenland worden ver
voerd.
Henlein heeft tot de Sudeten-Duitschers
een oproep gericht, waarin hij o.a. zegt:
„Het uur der bevrijding nadert. Ver
saagt derhalve niet, doch houdt stand.
Stelt verzet tegenover verzet. Honderd
duizenden Sudeten-Duitsche volksgenoo-
