Het regentschap van Koningin Emma C Ho. VM\ 79s(e Jaargang 3 September 1938 Aclilsie i Hoe Koningin Wilhelmina op haar taak werd voorbereid Het leven eener Prinses Door N. M. Jopikse, wetenschappelijk assistent aan het Koninklijk Huisarchief. Koning Willem in, Koningin Emma en Prinses Wilhelmina, naar een schilderij van Herman ten Kate Jr. Het hart van iederen Nederlander klopt altijd vlugger, als hij over de Koningin Moeder of over de Koningin hoort spreken. Het beeld uit het Regentschap van de beide Koninginnen, de eene jong, de ander een kind, is nog niet vervaagd. Er ging een bijzondere aantrekkingskracht van dit tweetal uit, dat nimmer naliet op de natie een grooten indruk te maken. Hoe moeilijk was de tijd van het Regent schap vooral voor H. M. de Koningin Re gentes, die naast Moeder van Koningin Wilhelmina, ook een Moeder van het Ne- derlandsche Volk was. Hard, om ons nu alleen te bepalen tot de taak van Koningin Emma als Moeder van haar dochter, moest er gewerkt wor den oni de kleine Koningin voor de zware legeeringstaak voor te bereiden. Een korte tijd van slechts achttien jaren, verminderd et die van de prilste jeugd, was daar- oor ter beschikking. In dit tijdsbestek oest door de Koningin een schat van errnis vergaard worden om tot een hoo- en graad van algemeene ontwikkeling te omen, daarnaast moest Hare Majesteit et personen van allerlei aard in aanra- "ing worden gebracht om de noodige men- henkennis op te doen. En dat alles moest "eschieden in een achttienjarige periode, mdat de Nederlandsche grondwet voor tdrijft, dat de troonopvolger op het acht tiende jaar den Troon moet bestijgen, in- lien de Koning voordien is gestorven. Hoe- eel tijd heeft iemand, die zich weten- chappelijk kan ontwikkelen, noodig, om ich ie kunnen voorbereiden voor een ambt, at hem past? Zooals leder weet, werd Prinses Wilhel- ïina op 31 Augustus 1880 in het Paleis Toordeinde geboren uit het huwelijk van 'oning Willem Hl en Prinses Emma van raldeck Pyrmont. Groot was de vreugde n den Koninklijken kring en al spoedig ■erd het Prinsesje het troetelkind van aar ouders. Nog was het niet te voor- ien. dat dit kleine ding de troonopvolg- ter bij uitstek zou zijn, omdat de familie n dien tijd nog vrij uitgebreid was. Wel waar was het vorige jaar de Kroonprins Parijs gestorven, doch 'sKonings twee- e zoon, Prins Alexander, droeg nu den itel van Prins van Oranje. Was er door et overlijden van Kroonprins Willem al en schaduw op het Koninklijke gezin ge- allen, spoedig zouden er nieuwe sterfge- allen volgen. Alle mannelijke telgen uit et. Huis van Oranje vielen weg: Prins rederik, een oom des Konings, Prins Hen- rik, een broeder, en in 1884 ook Prins 'exander. Geen andere Prinsen of Prin- Jsen uit de directe afstamming van Ko- ing Willem III waren meer aanwezig, be- alve het vierjarige Prinsesje Wilhelmina. rljwel zeker was het toen, dat zij in de "komst het Koninkrijk der Nederlanden ou moeten regeeren. Al werd er dus met 'e mogelijkheid van opvolging rekening «houden, absolute zekerheid werd in 1890 j het overlijden van Koning Willem III In1 oT in 1884 klein geworden familie «erschte een gelukkige en prettige steni" htg. De gezondheid van Moeder en Doch- r was uitstekend, beiden waaren kern ge- nd. De Vader had het druk met de aatazaken, een nierlijden hinderde nem aarbij zeer. Had hij maar eenigszins tijd, to bemoeide hij zich met zijn dochtertje, an wie hij oneindig veel hield. Hoe groot ks beider vreugde als zij samen met een 1 speelden of met elkaar wandelden "r de tuinen van Het Loo. Het Prinsesje on er maar niet genoeg van krijgen tot- at meestal de Moeder er een einde aan aakte Bij Koningin Emma concentreer- e zich de geheele opvoeding van het le- nslustige Prinsesje. Koning Willem III to er door groote drukte weinig aan doen wo werd de Koningin de spil, die de 'ding gaf. Kon de opvoeding aan betere handen toevertrouwd worden dan Juist aan de hare? Naast de groote liefde voor de ouders ontwikkelde zich bij de kleine Prinses met het witte jurkje, de korte kousjes en het aan de voorzijde tot ponnie geknipte haar, de liefde voor haar poppen. Het eene kind zal poppen kapot maken, het andere zal ze met teederheid omringen; in den laat- sten zin speelde de Koningin met haar poppen. Het moedertje kwam bij dit spe len in het Prinsesje geheel te voorschijn en „doode" poppen werden daardoor voor haar ..levende'" poppenkinderen. En dat die teedere liefde zich voor die poppen ont wikkelde, lag juist in de bedoeling van Koningin Emma. Wat kon het Prinsesje daar in de toekomst veel aan hebben! Ook werd dit spelen aan het leeren van Fransch dienstig gemaakt; een Fransche jonge dame speelde met het Prinsesje en met de poppen. De hoofdzaak was dat het Prinsesje een voudig werd opgevoed. Veel werd er ge daan om haar naar lichaam en geest ge- zond te maken. Wandelen en spelen ln de buitenlucht waren er de hoofdkenmerken van. Tot het Prinsesje zes en een half jaar was duurde de opvoeding al spelende voort. Reeds eerder was een gouvernante aange steld, Baronesse van Heemstra, terwijl met de opleiding een Engelsche van oorsprong. Miss E. Saxton Winter, werd belast. Voor al de laatste heeft een zeer grooten in vloed op de ontwikkeling van Nederlands Koningin gehad. Miss Winter schreef in het boekje, dat zij over de Koningin sa menstelde. over de eerste ontmoeting met j de vijfjarige Wilhelmina en daarin treft bijzonder de regel: ,,En de traditioneele waardigheid èn het geestelijk overwicht van het Huis van Oranje schenen reeds hun onuitwischbaren stempel op deze kleine afstammelinge gezet te hebben". Is dit gezegde niet ten volle bewaarheid ge worden? Ai was er dan een gouvernante, er werd nog niet aan gedacht het Prinsesje direct met zware lessen lastig te vallen. De over gang naar het ernstige onderwijs werd ge vonden in een kleuter-opleiding, waarin Fröbelspelletjes, een beetje naaiwerk, het opplakken van plaatjes, die voor kleine kinderen in ziekenhuizen bestemd waren, elkaar afwisselden. Het aardige bij het naaien was, dat Koningin Emma haar dochtertje zelf in dit nuttige vak inwijdde. Maar nog meer nam de Moeder voor haar rekening; zij onderwees het Prinsesje ook ln de Bijbelsche geschiedenis, wat zij Ja renlang heeft voortgezet. Verder werd er nog niet veel gedaan. Vrijheid en spelen ln de buitenlucht bleven nu nog de voor naamste bezigheden van de Prinses. Zij hoefde ook niet alleen te spelen, al spoe dig kwamen er andere kinderen, uit hof houding en diplomatie, bij haar. Zoo dar telde zij door den tuin van Het Loo en bezocht daar dikwijls het tuintje, dat de ouders voor haar hadden laten aanleggen Er stond een echt chalet in, waaraan later nog een keuken werd bijgebouwd; de Moe der was er op gesteld, dat haar Dochter ook de edele kookkunst verstond. Het ver blijf in het eigen tuintje, wakkerde bij he: Prinsesje de liefde voor de natuur aan, dit de Koningin tot nu toe nog steeds is bij gebleven. Ook levende have werd op di stukje eigen grond in hokken onderge bracht en door het Prinsesje zelf gevoc óerd. De wortels, die ln den tuin verbouw werden, dienden voor de vijf pony Voor hen was er geen plaats in het tuin tje, zoodat het Prinsesje altijd met d wortels naar de stallen ging. Dan ware er nog geiten met roode leidsels, die me uit wandelen gingen, en wat had da Prinses Wilhelmina een pret, als de leic seis werden afgedaan, en de geiten ha: meesteres door een echt gevecht, dat g; lukkig altijd goed afliep, voor de hun ver leende vrijheid, beloonden. Uitstekend kon het Prinsesje zich met al haar speelgoed bezig houden. Zij verveelde zich nooit. Maar er was ook zoo'n overvloed van alles; de Koninklijke ouders wisten wel, dat dit alles heel gauw zou zijn afgeloopen en, was het maar eenigszins mogelijk, dan werden de wenschen van hun dierbare kleine direct ingewilligd. Maar aan alle jeugdpret komt eens een einde en het Prinsesje moest worden inge wijd in de geheimen van maatschappij en staat. Koningin Emma iiad z®lf het program ma van onderwijs uitgekozen. Hoe goed was het gezien de opleiding te nemen, die ieder Nederlandsch kind krijgt; de gewone lagere schoolmethode Aan den onderwij zer moesten natuurlijk hooge eischen ge steld worden en daarom werd de heer Gediking, het hoofd van een Openbare Lagere School, daarvoor uitgekozen. De leerlinge toonde groote ambitie in haar echte schoollokaal met het bord. de bank en alles wat ock in een gewoon leslokaal aanwezig is. Schrijven, lezen en rekenen wisselden elkaar af. Later werden deze vakken uitgebreid met algemeene kennis, vragen, vormleer, aardrijkskunde en na tuurlijke historie. De hesr Gediking ver telde verhalen uit de geschiedenis, die de Prinses dan eenige dagen later moest na vertellen. En hierbij openbaarde het zich, dat deze nazaat der Granje's een uitste kend geheugen had; de verhaaltjes wer den in de grootste perfectie terugverteld. Nu moeten de lezers niet denken, dat de heele dag al direct met lessen gevuld was. O neen. in den beginne was er alleen 's ochtends maar een half uur les, later werd dit uitgebreid met tweemaal een half uur en weer iets later tot driemaal een half uur. De heer Gediking was over zijn leerlinge buitengewoon tevreden. Ze leer de makkelijk en was zeer leergierig. AI zou Prinses Wilhelmina in de toe komst een groote taak te vervullen krijgen en een uitzonderlijke positie boven alle andere menschen, nu werd zij als ieder ander kind behandeld. Was het werk onvoldoende, daii werd het overgemaakt, had zij het beter kunnen maken, dan werd er op gewezen. Werk dat in orde was, werd beloond. Veel wilde het Prinsesje altijd weten. Wist ook de onderwijzer het antwoord op een vraag niet. wat wel een6 voor kwam, dan werd zoolang gezocht, tot dat het gevonden was. Was er geen antwoord te vinden, dan werd dit ook gezegd. Zoo weet Hare Majesteit mis schien tot op dit oogenblik nog niet, hoe het hondje van Prins Willem I heette. Nauwelijks waren de lessen aangevangen of de poppen kregen op hun beurt les van hun jeugdige Moeder en ook zij werden met dezelfde gestrengheid behandeld als Moeder zelf. Maar al spoedig werd de tijd voor de poppen minder en een gouvernante werd over hen aangesteld. Deze gouvernante-pop kwam uit Parijs, had schitterende kleertjes, naar de mode van dien tijd, aan, maar voldeed ten slotte niet, zoodat een nieuwe gouvernante aan gesteld moest worden. I Kon,ngin Wilhelmina op 16-jarigen leeftijd, naar een schilderij van Eerelman, geschilderd ln 1895, Zoo verliep de tijd met onderwijs, spelen en wandelen. Het gezin vertoefde nu eens in Den Haag. veel op Het Loo en ook wel eens op Palels Soestdijk. In 1888 vertrok de kleine familie naar Het Loo, waar ze met een enkele korte tusschenpooze, twee jaren achter elkaar zou blijven. 'sKonings gezondheid werd steeds slechter. Een in storting kwam. maar Zijne Majesteit her stelde weer. totdat in November 1890 de toestand bedenkelijk werd. Op 20 Novem ber was het noodig, dat Koningin Emma, die haar gemaal liefderijk had verpleegd, zoo zelfs dat de doctoren vreesden dat het voor haar gezondheid te veel zou zijn, het Regentschap op zich nam. Drie dagen la ter overleed Koning Willem ni. Twee in het zwart gekleede vrouwen bleven over, een beeld, dat zich op ongeveer overeen komstige wijze meer dan eens in onze Oranje-geschiedenis heeft voorgedaan. Naast de leerkamer bracht de Koningin Regentes het Koninginnetje nu ook met haar volk ln aanraking. Te veel van het goede is echter ook niet goed, daarom wer den ieder jaar slechts twee provinciën be zocht. Heel populair werden de belde Ko- ninginnep op deze tochten. Steeds werd de band tusschen de jongste Oranje-telg en het Nederlandsche Volk nauwer aan gehaald. Ook de Koningin Regentes werd zeer hooggeschat. Was zij niet een Prin ses uit het buitenland, die zich op uitste kende wijze met de Nederlanders ver stond! En dan haar innemende vriende lijkheid, die nimmer naliet grooten indruk te maken! Het eerste officieele bezoek van Konin gin Wilhelmina, in gezelschap van haar Koninklijke Moeder vond plaats toen zij twaalf jaar oud was. Het gold hier een contra-bezoek aan den Duitschen Keizer Wilhelm II. Een heerlijke tijd werd in Berlijn doorgebracht, waar het Koningin netje heel prettig met haar Duitsche neef jes speelde. Koningin Emma was bij alle officieele gelegenheden tegenwoordig, haar dochter ook wel eens, doch niet altijd. Vooral de parades vond de dochter erg mooi. Op een ochtend zag zij haar neefje, die jonger was dan zij. met de troepen, in gToot tenue, meemarcheeren. Dit maak te een kolossalen indruk en 's middags moest het door alle kinderen nagedaan worden. Miss Winter werd de Koningin en de echte Koningin tooide zich met een soldatenmuts en een degen, waarop de troep in een flinken paradepas voorbij marcheerde. Plotseling vroeg de jonge Koningin aan haar neefje, waarom hij zijn mooie parade-uniform van dien morgen niet had aangetrokken. De jongen schrok er van' ..Meine Uniform zum Spielen?".. .Heute Morgen war es Ernst",Zum Spielen kann ich sie doch nicht tragen. das 1st unmöglich." En bulten dit alles ging het onderwijs met gelijken tred voort. Van overladenheid van het progTamma was geen sprake, maar toch kwam nu de tijd nader dat Koningin Wilhelmina haar poppen moest gaan ver laten. Dit zal wel wat tranen gekost heb ben, maar ten slotte werd een oplossing gevonden en een groote kast door Konin gin Emma besteld, waarin de lievelingen keurig gerangschikt werden opgeborgen en nog zijn. Hoe was nu de dagindeeling? Om half zeven werd opgestaan, ontbeten en daar na was er tot elf uur les. Dan werd of te paard, of ln een rijtuig met haar Moeder uitgereden, waarna het noenmaal werd gebruikt. Daarna volgden weer lessen met tot slot een flinke wandeling. Bij thuis komst werd thee gedronken en om half zeven gedineerd. Hierna werden dan nog onder leiding van Miss Winter, die ook alle lessen bijwoonde, de vakken van den volgenden dag voorbereid tot het tijd was om naar bed te gaan. Langzaam aan werden de vakken, die aan de Prinses gedoceerd werden uitge breid. In 1889 werd een begin gemaakt met de Vaderlandsche geschiedenis Dit vak werd tot 1890 door den heer Gediking ge doceerd. maar daarna overgedragen aan Dr. Salverda de Grave, die het Prinsesje moest voorbereiden op het hooger onder wijs. In 1889 was deze reeds belast met de Fransche taal. voornamelijk lezen, schrij ven en spraakkunst. De bedoeling van Koningin Emma was steeds kalm te be rinnen om een deugdelijken grondslag te leggen Pas ln 1895 èn 1896 werd door Dr. Salverda de Grave een aanvang gemaakt net de Fransche letterkunde. Ook Neder- nndsche taal en letterkunde, door den heer Gediking voorbereid, werden door hem aderwzen. Eveneens de aardrijkskunde, vaarmede in 1888 een aanvang was ge laakt. werd door hem overgenomen In 192 kwam natuurkunde op het program- na. wat door den heer Gediking werd voorbereid en in 1892 overgenomen werd boor Dr. Van der Stadt Om h»t ael^erde Het in den tuin van Het Loo gebouwde cnalet, waar Prinses Wilhelmina als kind te kunnen toepassen, werd een natuur- speeldekunde-lokaal ingericht. Dr. Kossmannuit

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1938 | | pagina 33