TRIUMPH
S C. F. HEERPOEL
De Leidsche
Bioscoop-Programma's
TRIOMFEERT
TRIOMFEERT
WAAR
SMAAK
1 CENT
VIRGINIA
LEiDSCH DAGBLAD - Eerste Blad
Zaterdag 3 September 1938
De nationale film „Veertig jaren"
UIT DE BONTE WAERELD
onafhankelijke
Onze
MEERPOEL
inkoop
DAGBLADRECLAME
Laatste Berichten
Binnenland
werp wordt onaanvaardbaar geacht: zy blij
ven autonomie voor de geheele Dultsehe
volksgroep eischen zonder administratieve
verdeeling. Wat een wapenstilstand betreft:
Berlijn staat weer op het standpunt, dat
een bestand nieuwe offers der Sudetenduit-
schers zou medebrengen, terwijl de eerste
maatregelen tot ontspanning naar Duitsche
meening van de regeering te Praag moet
uitgaan. Het feit, dat een tegenvoorstel
wordt voorbereid, bewijst, dat de Sudeten-
duitschers den schijn willen vermijden, dat
zij alle voorstellen systematisch verwerpen.
De eerstvolgende dagen zullen aantoonen,
of deze tegenvoorstellen concessies inhou
den met betrekking tot de door Henleln in
Karlsbad naar voren gebrachte eischen.
Intusschen wordt nog gemeld, dat lord
Runciman voornemens is, het weekend door
te brengen op het buitengoed van den
aartsbisschop van Praag. mgr. Kaspar. te
Brezany in Noord-Bohemen.
Runciman bij Benesj.
Runciman heeft gistermiddag op het
Praagsche slot een onderhoud met presi
dent Benesj gehad, die hem op de hoogte
stelde van zijn besprekingen van dien och
tend met de Sudeten-Duitschers Kundt en
Sebekowsky.
De missie c'eelt mede, dat Runciman Sla-
vik, rector der Kareluniversiteit en Lesny,
hoogleeraar aan de philosophische facul
teit ontvangen heeft.
Klachten.
Een delegatie der Henleinpartij onder lei
ding van den afgevaardigde Eichholz heeft
zich gistermiddag naar Runciman begeven,
om met hem een bespreking te hebben over
incidenten die zich gisteren te Opava
(Troppau) in Moravië hebben voorgedaan.
Veertienhonderd bewoners van het ge
bied van Hlutsjin, Moravië, waar een Duit
sche enclave bestaat, waren komen ver
zoeken om inschrijving van hun 2000 kin
deren op Duitsche scholen, doch slechts 65
konden vjorden ingeschreven. De ouders
begonnen daarop te betoogen met kreten
als: ..Wij willen Duitsche scholen De po
litie kwam tusschenbeide, om de betoogers
te verspreiden.
Frankrijk zal zoo noodig reservisten
onder de wapenen houden.
De Londensche correspondent der N.R.Crt.
meldt:
De Fransche regeering heeft Londen twee
dagen geleden te verstaan gegeven, dat zij
zich tengevolge van het Duitsche besluit
de militaire manoeuvres tot 23 October uit
te strekken, gedwongen voelde de Franscne
reservisten, die nu voor de gebruikelijke
herhalingsoefeningen in dienst zijn, even
eens tot 23 Oct. onder de wapenen te hou
den. Als Duitschland zijn reservisten niet
op dien datum naar huls laat gaan, zal
Frankrijk insgelijks handelen.
Een nieuwe ontmoeting tusschen
Runciman en Henlein?
r Stift Tepl of te Mariënbad zou volgens
verklaringen van semi-officieele zijde mor
gen een ontmoeting tusschen lord Runci
man en Konrad Henlein plaats vinden.
Maandag zou Runciman dan opnieuw een
bezoek aan president Benesj brengen.
Cees Laseur en Ank van der Moer begeven
sterdam naar
Ook in onze stad kan men thans en
wel in de theaters Luxor, Lido en Tria
non de nationale film „Veertig Jaren"
bewonderen.
Gisteravond hebben wij met veel ge
noegen de eerste vertooning in de Sleu
telstad bijgewoond.
Het was haast vanzelfsprekend, dat
de samenstellers deze film, gemaakt ter
gelegenheid van het 40-jarig regee-
ringsjubileum van H. M. de Koningin,
zóódanig vervaardigden, dat zij ook het
„groote publiek" kon boeien.
(Ingez. Med.)
EEN WIJZE VADER.
Meer dan een jaar geleden lag de vis-
scher Propatkln op het eiland Dagö of
Hiiumaa voor de Westkust van Estland op
sterven. Hij kon terugkijken op een werk
zaam leven, tijdens hetwelk hij zich een
huis met een stuk grond en enkele booten
en bovendien nog een tamelijk groote som
contant geld had weten te verwerven. HIJ
maakte zich echter zeer ongerust over zijn
zoon. die een deugniet was en ongetwijfeld
na den dood van zijn vader al zijn bezit
tingen en ook zijn eer zou verliezen.
De oude man liet zijn eenigen zoon bij
zich roepen om hem nog een aanwijzing
te geven voor zijn verdere leven. ..Jij bent
een deugniet en een luiaard", sprak hij tot
den jongen man. „Misschien zal je je ge
heele vermogen in kroegen verteren en
mijn naam te schande maken. Ik zal er
dan niet meer zijn om dit te verhinderen,
maar een laatste verzoek richt ik nu ster
vend tot je en ik hoop, dat Je zelfs dan nog
zooveel liefde en eerbied voor me zult voe
len om aan mijn verzoek te willen voldoen:
wanneer het eenmaal zoover met je is ge
komen. sla dan 'n grooten haak in den muur
daar, waar ik een kruisje heb gemaakt, en
hang Je daaraan op!" Hij wees op een
plaats op een der muren van de kamer en
sloot de oogen voor altijd.
Zijn voorspelling kwam tamelijk nauw
keurig uit. Op een goeden dag was het met
den jongen Propatkln zoo ver gekomen, dat
hij eigenlijk niets meer zijn eigendom kon
noemen; zelfs het huis moest hij in han
den geven van zijn schuldeischers. Toen hij
zijn toestand overdacht, schoten hem de
woorden van zijn vader weer te binnen en
hij besloot aan den wensch van zijn vader
te voldoen. Hij sloeg een haak in den muur
op de plek, welke zijn vader hem had aan
gewezen toen plotseling een stuk van
den muur losliet en op den grond viel. Voor
de verbaasde oogen van den jongeman
vertoonde zich een holle ruimte, welke vol
geldstukken lag; boven op deze geldschat
lag een briefje, waarin zijn vader hem
schreef, dat hij hoopte, dat zijn zoon nu
een beter en verstandiger leven zou leiden,
nu het eenmaal zoo ver met hem was geko
men en hij zoo diep was gezonken.
Pas korten tijd geleden deed de jonge
Propatkin deze voor hem zoo gelukkige
vondst, maar het is nu reeds merkbaar, dat
hij zich het lesje, dat zijn vader hem heeft
gegeven, ter harte heeft genomen. Hij leidt
tenminste een veel „degelijker" leven dan
voorheen. Ook heeft hij reeds enkele vrien
den van zijn overleden vader bezocht om
hun om raad te vragen over de beste ma
nier om met het geld, dat hij op op zoo'n
zonderlinge wijze heeft gekregen, iets te
beginnen.
Wij kunnen niet anders doen, dan de
wijsheid van den ouden Propatkln bewon
deren,
zich ki 1809 per „automobiel" ran Au
Brabant.
daad vele goede zien, dat deze film, ver
vaardigd naar het scénario van Ben van
Eysselsteyn, inderdaad biedt.
Men kijkt en luistert dan naar deze film
met interesse. Zij is daarbij prachtig duide
lijk van photografie en omlijst door een
wèlgekozen en sonoor doorkomende muzi
kale illustratie.
Het zijn de Brabantsche familie Maas
donk en de familie van Meerle uit Amster
dam. wier levensloop als in de film „Caval
cade", gedurende een 40-jarige periode aan
ons oog voorbijtrekt.
Een opzet, die veel mogelijkheden biedt,
waarvan ongetwijfeld een uiterst dankbaar
gebruik gemaakt is. Het begin en het einde
zijn ongeveer van gelijke strekking: zij vor
men een toespraak tot de jongere generatie,
aan wie tenslotte Holland's toekomst, die
afhangt van hetgeen zij ervan maakt, wordt
opgedragen.
Eerst is Eduard Verkade als Zijne Excel-
(Ingez. Med.)
Dat men haar daarom slechts ten
deele een documentairen inslag: ver
leende en er in hoofdzaak een „speel
film" van maakte, het acent dus legde
op het „verhaal", in casu de geschiede
nis van twee Nederlandsche families
gedurende de afgeloopen 40 jaren,
waarmee dan de groote sociale en eco
nomische ontwikekling van Nederland
en Nederlandsch Indié tijdens de re-
geering van Koningin Wilhelmina in
nauw contact werd gebracht, is begrij
pelijk.
Natuurlijk heeft deze opzet critiek uitge-
i lokt bij degenen, die zich vóór alles een
zuivere schildering van 40 jaren regeerings-
beleid gedacht hadden, waarbij uitsluitend
het cultureele element op den voorgrond
zou staan. Doch wij betwijfelen, of zij dan
ondanks een wat fragmentarisch karak
ter zoo afwisselend zou zijn geworden.
De opgave, een juiste afwisseling te bren
gen tusschen het documentaire- en het
spelkarakter, was enorm moeilijk, doch
voor de wijze, waarop deze ten uitvoer werd
gebracht, hebben wij in het algemeen veel
lof. Het is ontegenzeggelijk een levendige
„speel"film, waarin tevens de geweldige
vooruitgang op menig gebied technisch,
sociaal, economisch, alsmede het nauwer
tot elkander komen van Nederland en In-
dië door middel van de luchtvaartverbin
dingen meermalen geslaagd tot uiting
komt. „Veertig jaren" is dan ook de beste
uit de Hollandsche productie, die wij tot
nu toe zagen: zij kan zich met menige bul-
tenlandsche productie met succes meten.
Bezwaren zijn o.a. ook gerezen tegen het
feit, dat een buitenlander Egmond T.
Gréville als regisseur van een ..natio
nale" film optrad, als zijnde géén kenner
van Hollandsche toestanden. Doch de hulp
van zulk een geroutineerd vakman heeft
toch zeker uit film-technisch oogpunt zijn
zèèr goede zijde gehad en beperkte bij
voorbaat het risico eener mislukking in dat
opzicht tot een minimum.
Dat Gréville een uitmuntend regisseur is,
heeft hij ditmaal weer duidelijk bewezen!
Nu wij deze film zélf gezien hebben, laten
wij alle geuite critiek, vonr wat zij is en
willen gaarne verklaren, dat zij, afgezien
van hier en daar nog een gebrek aan voort
varend tempo, een uitstekenden indruk op
ons gemaakt heeft. Vergeten wij niet, dat
het onderwerp tal van voetangels en klem
men had en dat de Hollanders, in tegen
stelling tot zooveel, waarbij zij aan de spits
staan, zich op filmgebied nog in de kinder
schoenen bevinden. Deze en andere bezwa
ren in aanmerking genomen, mogen wij
j over het bereikte resultaat zekerlijk onze
I groote ingenomenheid betuigen. Critiek
uitoefenen, wanneer men dat per sé wil,
j zou ook hier gemakkelijk zijn.
Doch wij willen liever naar het lnder-
(IngcK. Med.)
lentie v. Meerle aan het woord, doch dan
is het vooral Cees Laseur als prof. v. Meerle,
die met deze „toast" een lndrukwekkenden
climax in zijn overigens reeds aantrekkelijk
spel weet te bereiken.
Doch w a t al geschiedt er in het tusschen-
liggende tijdsverloop van 40 jaren: wélk een
opgang op velerlei gebied wordt weergege
ven tijdens de talrijke wederwaardigheden
van deze twee familiekringen, met wier
vreugden en teleurstellingen men al spoe
dig van harte meeleeft, omdat zij écht uit
het leven gegrepen zijn en ieder oudere on
der ons, deze in eigen familiekring 6ók zoo
meebeleefd heeft.
Daarin wordt tevens betrokken de kro
ning van H. M. de Koningin op 6 Septem
ber 1898. de geboorte van prinses Juliana,
het werkzaam aandeel van Prins Hendrik
als voorzitter van het Ned. Roode Kruis, het
tragisch verscheiden van Koningin Bmma
enz., waarbij tijdens de weergaven van uit
bundige vroolijkheld en dankbaarheid, ge
huld In ècht-Hollandschen humor, de reeds
veel gehoorde vreugdekreet „Er is een
Prinses geboren", weer opklinkt.
Men geniet ook van het ouderwetsche
bal en de Quadrille ten huize van Excel
lentie van Meerle, dat beschaafd is weer
gegeven, Doch daarnevens ziet men. hlsto-
riegetrouw, de verbetering der sociale le
vensvoorwaarden. het nader tot elkander
komen van werkgever en werknemer, onze
positie tijdens den wereldoorlog, de enorme
opkomst van het vliegwezen waardoor men
ons Indië gelukkig zoo veel meer kan gaan
waardeeren en nog tallooze andere zaken,
die getuigenis afleggen van de vele veran
deringen en verbeteringen welke in een be
trekkelijk kort tijdsbestek plaatsvonden.
Er zijn boeiende ontroerende en komi
sche momenten in deze vogelvlucht der ge
beurtenissen.
Het verhaal zelve doet hier weinig ter
zake. Het zün méér de tallooze herinnerin
gen die tijdens de weergave voor ieder op
doemen. Vrooliike en weemoedige herinne
ringen. waarbij ook die van de broodkaar
tenmisère en de napieren „kolen" niet ver
geten zijn, alsmede de inzet van den cri
sistijd met de ellende der werkloosheid en
de in elkaar tuime'ende effectenkoersen.
Doch ook de hoon op terugkomst van be ere
tilden
W11 kunnen natuurlijk niet alles weer
geven: de verscheidenheid en de hoeveel-
he'd van feiten is daartoe te veel
Het wordt ons gebracht door een schare
acteurs en actrices, die meerendeels tegen
hun moeilijke, want nog onwennige taak,
opgewassen bleken. Wij noemden reeds Cees
Laseur voorts Lily Bouwmeester als zijn
echtgenoote, wier grime als .grootmoeder"
uitstekend slaagde Matthieu van Eysden
als de fabrieksdirecteur Maasdonk en Ank
v. d. Moer als mevrouw Maasdonk.
Adolphe Engers heeft in de humoristische
rol van prof v. Meerle bediende werkelijk
„fllmnaam" gemaakt. Voorts droeg een
gaiwche serie Jongeren tot het welslagen
van deze beschaafde film bij. Ook zien wii
even den Haagschen burgemeester mr. 8.
J. R. de Monchy, die de proclamatie van
de geboorte van prinses Beatrix van het
stadhuisbordes voorleest.
I)e goede elementen dezer film zfyi
vele, zoodat wij haar een ieder harte
lijk kunnen aanbevelen! Ook de tech
nische medewerkers verdienen een
woord van grooten lof. Zeer onder den
indruk zong het publiek tenslotte bij
het verschijnen van het portret van H.
M. de Koningin het Volkslied staande
mede, terwijl men zich ten zeerste er
kentelijk voor het gebodene betoonde.
Een film, die logischerwijze niet vol
maakt. toch een bijzonder waardig onder
deel van de Nederlandsche .iubileum-
feestweek vertegenwoordigt. Een film,
die daarenboven in de voornaamste
plaats getuigt van een warme, overtui
gende en oprechte Oranjeliefde en
-vereering, speciaal daar, waar Cees
Laseur aan het woord is.
Als merkwaardigheid zU nog vermeld, dat
verschillende buitenscènes opgenomen zijn
op het landgoed van het „Huvs te War
mond".
Interessante voorprogramma's gaan in de
genoemde bisoscopen vooraf.
m
hÜ!f°"jheatOT r Er Ls geen verhaal, be
halve dan misschien „De Spaansche
Vlieg waarom steeds zóó hartelijk en zóó
smakelijk gelachen wordt als om „De Tante
v?5 Charley. De komische situaties zijn
"*et te tellen en de grootste Nurks moet
ach hier wel gewonnen geven. Het Ls in
derdaad een kostelijk verhaal, van dien
dle om vrinden uit de moei
lijkheden te helpen, een damescostume
aantrekt ten einde de Brazlliaansche Dona
Lucia d'Alvadorez te spelen. Paul Kemp
speelt deze rol en zijn naam alleen garan
deert al een avond van uitbundige vreugde
en jolijt. Hij is meesterlijk in zijn uitbeel
ding en terecht de spil. waarom het gan-
sche verhaal draait. Ge kunt u misschien
voorstellen, hoe hij een scène speelt, als
Dona Lucia enz. met haar Cees: zijn)
sokophouder vastraakt aan het. been van
den op haar milüoenen belusten advocaat,
Spettik. Dat is één voorbeeld, maar zoo zijn
er tientallen en ge valt van het éénc lach
salvo In het andere, want „De Tante van
Charley" is een klucht van het zuiverste
water. Paul Kemp strooit met kwistige
hand zijn lachpastilles in het rond en Max
Gillstorf en Paul Henckels dragen leder
het hunne by In deze dwaze situaties.
Voor de pauze draait een uitgebreid pro
gramma, waarin als tweede film ,,De goud
zoekers van Texas" de aandacht gespannen
houdt door achtervolgingen, vechtpartijen
en aanverwante bezigheden. Er loopt een
gemeene intrigue door het verhaal, wan
neer een oude goudzoeker goud gevonden
heeft en hij door een minderwaardige
handeling van een „bankier" zijn goud
weer kwijt raakt. Een moordpartij is er het
gevolg van en een vroolljke terechtzitting
brengt de oplossing, waardoor de moorde
naars en dieven haar st/affen niet ont-
loopen. John Wayne en George Hayes
1 spelen de hoofdrollen verdienstelijk.
De Polygoon-reportage „40 jaren Ko-
1 ningin" ls natuurlijk op het program ge
handhaafd.
(Ingez. Med.)
Rex-theater Het hoogtepunt in de
film „San Francisco" is de aardbeving, die
in het jaar 1906 een weergalooze catastrofe
veroorzaakte in die stad Geen regisseur
heeft het ooit aangedurfd deze natuurramp
te verfilmen. Het was W. S. van Dyke, aan
wien dit bravourstuk, zooals de filmgeschie
denis geen precedent kent, te danken is.
Tegen den achtergrond van het San Fran
cisco van die dagen, de stad, waarheen een
ieder trok, die naar het een of ander avon
tuur verlangde, verschynt Mary Blake, een
meisje, dat geen tehuis heeft, een schitte
rende stem bezit en in een milieu terecht
komt, dat van een rauwe realiteit is. Mary
ontmoet hier tweemannen, die beiden haar
leven beïnvloeden: Blackle Norton en den
geesteiyke Mullin. De eerste is de harde en
sluwe kroegbaas, die niettemin een hart
van goud bUJkt te hebben. Tegenover hem
staat de voortreffelijke father Mullin, een
figuur van louter eenvoud, waardigheid en
liefdevol optreden, die met elk woord en
elke geste treft. De climax in dit boeiende
verhaal wordt bereikt ln de verschrikke
lijke aardbeving, waarby de aarde zich
spiyt en alles instort en brandt. Het ls ge
niaal werk, deze opname-techniek van den
ondergang van San Francisco. Men ziet de
ramp gebeuren en de paniek, die deze ver
woesting vergezelde, beleeft men met yse-
lyke spanning. Nimmer gaf de film een zóó
geslaagde weergave van de werkelijkheid.
En er ls stellig een onovertroffen genie als
W. S. van Dyke voor noodig, om dit ver
haal ln scène te zetten.
Jeannette Mac Donald is de vrouwelijke
hoofdfiguur. Natuuriyk weerklinkt haar
prachtig stemgeluid herhaaldelijk ln deze
film. Clark Gable en Spencer Tracy, resp.
als de kroegbaas en de geestelijke, leveren
eveneens topprestaties met op zeer hoog
peil staand spel.
De tweede film is „De weggeloopen bruid"
met goede rollen van Evelyn Venable en
Robert Young.
stek ons in staat laag te verkoopen.
DAARDOOR
Kw«lHeitsmachm«s
«n toch niet duur!
ALLÉÉNBreestracft no. 171.
Oogez MM.)
6703
tugqojraal ran ailr «joed
reclame-plan
Bedrijfstoestcind en
arbeidsmarkt.
Blijkens mededeeling van het centraal
bureau voor de statistiek vertoonde de be-
dryvlgheld in onze industrie als gewoon-
iyk gedurende het tweede kwartaal ln ver
band met het seizoen een opgaande iyn.
Ook wanneer men den seizoensinvloed
elimineert, viel ln genoemd kwartaal een
niet onbelangryke vermindering der werk
loosheid te constateeren. Gedurende het
kwartaal werden de egunstige verschillen,
die de onderscheidene werkloosheidscijfers
met de overeenkomstige cyfers van verle
den jaar vertoonen, wel geringer, maar na
het midden van het jaar namen zij weer
aanzienlijk toe. Een deel van het verschil
wordt verklaard door de omstandigheid, dat
thans een groot aantal manschappen meer
onder de wapenen ls en dat de arbeids
markt ontlast is door tewerkstelling van
Nederlandsche arbeiders in het buitenland,
met name ln Duitschland en België. Hier
tegenover staat ae jaariyksche nieuwe
aandrang van jonge menschen, die den
leeftyd bereiken, waarop zy het beroeps
leven binnentreden.
Uit de vermindering van de cyfers der
werkloosheid mag dus niet zonder meer be
sloten worden tot een vermeerdering van
de werkgelegenheid in het binnenland
Hoe zich ten slotte deze laatste als index
van de economische conjunctuur heeft ont
wikkeld, is moeilijk te zeggen. Uit de be
richten. welke rechtstreeks uit het bedrijfs
leven zyn ontvangen, valt af te leiden, dat
de reeds eerder waarneembare terugslag in
den algemeenen bedryfstoestand zich ac
centueerde. De terugslag betrof in de eer
ste plaats de exportbedrijven. Economische
onzekerheid, politieke spanningen, een we
der toegenomen streven naar autarkische
maatregelen en scherper geworden concur
rentie van buitenlandsche fabrieken deden
gezamenlijk veel afbreuk aan onzen uit
voer, welke dan ook over bijna de geheele
linie terrein verloor. Vergeleken bij verle
den jaar daalde de totale export van fabri
katen en halffabrikaten van 1766 tot 1346
mlllloen kg. en van 202 tot 178 millioen gul-
6697
(Ingez. Mea l
L. Z. te N. Voor de loopende maand moet
in elk geval betaald worden. Voor de volgende
maand eveneens, als niet tijdig werd opgezegd.
den, derhalve een gewichtsvermindering
van 24 pet. en een waardevermindering van
12 pet.
Voor half fabrikaten afzonderlijk waren
deze percentages resp. 32 en 33 en voor
fabrikaten resp. 21 en slechts 2. De laatste
gaven dus veel minder ongunstige cijfers
te zien dan de eerste. Uitzonderingen op
deur terugval vormden o.m. de uitvoer van
boter en kaas. lijnolie en suiker, die zich
ongeveer handhaafde, en producten der
machine-industrie, papier, leer en cacao
boter, die tegenover 1937 steeg. Dit geldt
voor lijnolie en leer echter niet wat de
waarde betreft.
In eenlge belangrijke industrieën van
productiemiddelen, o.a, den scheepsbouw,
bleek de bedrijvigheid, die hier vry con
stant een opgaande 14jn had vertoond, ge-
deelteiyk haar hoogtepunt te hebben be
reikt of overschreden, of waren teekenen
aanwezig (byv. vermindering der orderpo
sitie), die op een naderende kenterln.
wezen. In enkele andere, waaronder vnl. die
vele órders voor defensiedoeleinden,
bouw, e.d. hebben, nam de werkgelegenheid
nog toe of bleef zy op ongeveer hetzelfde
peil.
In de industrieën van hulpstoffen voor
handel en bedrijf deden zich, bii over :cns
sterk geschakeerde toestanden enkele ze-
vallen van toeneming, doch meer van al-
neming der werkzaamheden voor.
Van de industrieën van verbruiksar ;ke-
len die voor de binnenlandsche mars-
werken, ondervonden sommige waaronder
vooral enkele ui' de textielgroep. nog steed»
de reactie, welke volgde op de voorraad-
vorm'ng bii grossiers en winkeliers na de
deprecVie. Ook was de daling der "T "etn
od verschillende grond Stoffen markeen het
geen van koopen weerhield, hier een oor
zaak'van verslapping. Toen in het laats™
van het kwartaal sommige pryzen weer w*»
aantrokken, ontstond hier en daar eenlf'
verbetering in de vraag.
9 7
