Dankbaarheid LEIDSCH DAGBLAD - Vijfde Blad Zaterdag 3 September 1938 saVcS^Btt s™. s;■w* .f4»?™ Brand in Drente's venen I, z'ei* heeft. Groningen kan daar over mee- 1 De directe aanleiding voor dit bezoek? praten, want in het Noorden der provincie De bezichtiging van den in aanleg zijnden Een en twintig Mei 1917.... Noem dien bezocht Har« Majesteit de boerderij van datum eens op een plaats in de Drentsche rien heer S. E Woldringh. te Kloosterbu- venen, waar veel bezoekers zijn. Er zal ren ln 1919- later bracht Zij een bezoek onmiddellijk een stilte vallen in het druk- aan de Veenkoloniale Proefboerderij te ke gesprek, een stilte, die slechts langza- j Borger Compagnie en nog weer later de merhand verbroken zal worden en waarbij j boerderij van boer en vrouw Hoving in er niemand is, die op deze woorden zal in- Vlagtwedde. gaan. I Voor het plaatsje in Oost-Groningen was Hier in de venen spreekt men niet graag ■u:<- onverwachte bezoek een welkome ge- over het verleden. En zeker niet wanneer tegenheid om uiting te geven aan de liefde, het een noodlottlgen brand betreft, zooals die men °ok hier voor ons Vorstenhuis in Mei 1917, toen de vlammen te Exloër- koestert. Als een loopend vuurtje ging de veen, Valtherveen en Valthermond zóó ra- aanwezigheid der Hooge Gasten het dorp zend snel om zich heen grepen, dat 17 rond en in een minimum van tijd stroom- menschen zich niet meer konden redden. dDn velen naar de boerderij, bleven daar BrandEr is misschien in de veen- samendrommen om het vertrek niet te streek geen woord dat intenser gehaat missen. wordt. Brand: dat wil zeggen vernietiging van turf, die het gesjouw en gezwoeg van Tr maanden had moeten goedmaken. Brand: ..Vrouw, daar is een man. Zoo en dat wil zeggen een intense spanning, om dat nooit van te voren te zeggen is, of het vuur gestuit zal kunnen worden of niet. niet anders wordt de bezoeker bij de boerderij van de Hoving's aangekondigd. Even later verschijnt vrouw Hoving, een In het Drentsche veen is het nimmer i echte Groningsche- Niet zoodra is de vraag zóo erg geweest als op dien Meidag in 1917. naar het Koninklijk bezoek gedaan, of de toen door de aanhoudende droogte en den ,ma:: wordt in de ruime, heldere woon- fellen Zuidoostenwind het vuur in minder n.imer genoodigd. Daar hoort hij het vcr- dan geen tijd een oppervlakte van hon derden hectaren grond omvatte. „De vlammen sprongen vooruitZóó zeggen de verveners het. Aan blusschen viel eenvoudig niet te denken Vluchten, rennen om het veege lijf te bergen: dat was het eenige dat er gedaan kon worden. Ruim 100 woningen zijn op dien fatalen dag in Valthermond, Valtherveen en Ex- loërveen in vlammen opgegaan. In min der dan 3 uur tijds waren 109 gezinnen dakloos. Ziedaar de beteek?nis van een brand in het veen Nederland heeft, ondanks den moeilij ken tijd, zooveel mogelijk geprobeerd de geleden schade te vergoeden. Zij die iets te missen hadden, zonden het aan het steuncomité, dat er tenslotte in slaagde, 30°van de aangerichte schade te ver goeden. dank zij ook het Koninklijk ge baar van H. M. de Koningin. Drie dagen na den brand bezochten de Koningin en wijlen Prins Hendrik het getroffen gebied. En daarover wil len de veenbewoners wel spreken, want dit bezoek vergaten en vergeten zij nimmer. Toen heeft de Koningin ge toond eigen ongemak niet te tellen, wanneer Zij ergens troost kon brengen. De houten bruggen over slooten en vaarten waren weggebrand. Maar als de Koningih een zwartgeblakerde woning zag, alleen te bereiken via een sloot, dan liet Zij een smalle, houten plank neerleggen. En over een dergelijke, wankele noodbrug begaf Zij Zich dan daarheen, waar Zij voelde, dat men Haar komst waardeeren zou. De eenvoudige veenbewoners, die Hare Majesteit volgden, spreken er met eerbied over. Het heeft hun toen diep getroffen, dat de Koningin Zich niet liet afschrilcken door het ontbre ken van bruggen. Dat heeft hen gepakt, meer misschien nog, dan de eenvoud en de vriendelijk heid. waarmede de Koningin sprak met de getroffen veenbewoners. Hoe Zij dezen troostte, hoorden zij pas ach teraf. En ofschoon hun dat natuurlijk ook trof bleef het met eigen oogen aanschouwde hen veel meer bij. De veenarbeider Van der Lei, in Valther mond. kan meepraten over het persoonlijk bezoek van de Koningin. Toen het vuur zijn huis reeds had aangetast kwam Van der Lei daar juist aan om te pogen zijn vrouw en kinderen te redden. Ze waren er echter niet. Na lang zoeken vond hij ten- haal van het verrassende bezoek, dat op 23 Mei 1934 plaats vond en in Vlagtwedde dijk ten Oosten van het eiland. Om dien dijk in wording te zien stak H. M. de Ko ningin op 7 September 1925 van Holwerd met de Rijksveerboot „De Waddenzee" over. Er stond dien dag een vrij harde wind. hetgeen tot gevolg had, dat Ameland's pier onder water stond. De auto's konden dan ook niet tot aan den aanlegsteiger van de boot rijden. Gelukkig kon men tijdig den postwagen, bestuurd door den op het ge- heele eiland bekenden Sipke Metz, den postrijder, inschakelen. Vraag een Amelander naar den ouden Sipke Metz, die verleden jaar is over leden. Hij zal beginnen met het haast legendarisch geworden verhaal van den intocht van H M. de Koningin op den wagen van Sipke. vertellen van den gemoedelijken bestuurder, die di- recht op zulk een goeden voet met zijn passagiers was, dat hij het waagde te stoppen nog voor de auto's bereikt waren Toen de Koningin vroeg, waar om hij stopte was het gemoedelijke antwoord: „Koningin, de schoolkinde ren willen een liedje zingenEn Sipke reed niet eerder door eer het liedje uit was Door Generaal b. d. C. J. Snijders, oud- opperbevelhebber der Land- en Zeemacht, Op 7 en 3 September 1935 bracht de Koninklijke Familie een bezoek aan het Friesche eiland Ameland. Aangezien Ameland's pier onder water stond, werden Koningin, Prins en Prinses op den postwagen, bestuurd door den ouden Sipke Metz, naar de wachtende au to's gebracht. sindsdien het gesprek van den dag is ge bleven. „We wisten alleen, dat de Commissaris der Koningin zou komen", aldus de boerin van één der oudste boerderijen van de hier, ongeveer dertig jaar geleden, ontgon nen gronden. „Een dag voor deze zou ko men las m'n man uit de krant voor, dat de Koningin een bezoek aan de werkver schaffing bracht. Uit de grap zei ik toen dat het dan best mogelijk was dat de, Ko ningin onze boerderij zou komen bezoe ken Later hebben ze gevraagd of ik het soms geweten had, want toen wij dachten dat de auto van den Commissaris voor reed. stopte er eerst een auto waarin de Koningin en de Prinses zaten. De Koningin stapte direct op m'n man H. M. de Koningin, Die Zich voort durend met Haar voerman onderhield, heeft hem het stoppen allerminst kwa lijk genomen. En toen Zij den volgen den dag weer vertrok reed Zij in den zelfden wagen en met Sipke als voer man weer naar de boot. Ameland heeft zich de 24 uur dat het Koninklijk bezoek duurde van zijn besten kant laten zien. Dat het Hooge gezelschap een nacht op het eiland zou doorbrengen, verheugde ieder. De Koningin, de Prins en de Prinses logeerden ln het Waterstaats gebouw, terwijl de hofhouding in een ho tel was ondergebracht. In het laatste heeft men het gastenboek trouw bewaard. Alleen de handteekeningen van de Koningin, den Prins en de Prinses ontbreken. De eigenaar van het hotel had speciaal daarvoor een keurig in leer gebonden boek laten ma- eerste vragen, die de Koningin deed en daarmede had Zij mij volledig gewonnen. De Koningin heeft toen het huis bezien, waarbij Zy geen kamer oversloeg Daarna ging Zij met boer Hoving het bedrijf rond, terwyi de Prinses met my volgde. Overal ging de belangstelling naar uit, naar de pry zen, de koeien en de paarden, het werk, de dienstmeisjes en of ik zelf ook op de boerderij meewerkte.... De Koningin ver telde dat zy op Het Loo ook een boerderij had. De Prinses was verrukt van een mer rie met veulen. Tegen de Prinses zei ik nog, dat de kleine bedryven het juist zoo moeiiyk hadden, waarop Zy vroeg of zy slotte zyn vrouw ln een waterput. De kin- hun kapitaal inteerden. Maar toen ik hier- deren waren niet by haar. Door het vuur op doorging, riep ze uit: „O, u bedoelt dat heen, heeft deze eenvoudige arbeider zyn de bezitters van een klein "oedryf zoo'n af, gaf hem een hand en vroeg hem toen: De grondtoon, doorklinkend in alle hulde, welke het Nederlandsche Volk zijner jubileerende Koningin bereidt, is ..dankbaarheid". Dit is de gemoeds uiting van alle lagen der bevolking, weerklank op Koninklijke woorden en daden Wat het duideiykst gedurende deze veer tig jaren sprak tot lederen Nederlandsohen man en iedere Nederlandsche vrouw en wat het krachtigst opwekte tot sympathie en vereering. dat was het klaar naar voren treden en het zich telkens opnieuw daad- werkelyk doen gelden van Harer Majesteits rein-menscheiyke eigenschappen: Haar medeleven met Haar Volk ln al zyn voor- en tegenspoeden; Haar deelen in zyn vreugden en moeilykheden, in rampen, gelijk in triomfen: Haar aanmoediging van vaderlandsche werkers en strijders; Haar belangstelling voor alles, wat de eer, de welvaart en de toekomst der Natie zou kunnen bevorderen, Haar bezorgdheid we gens alles, wat die zou kunnen bedreigen; Haar mildheid en medegevoel jegens nood- ïydenden en misdeelden; Haar moed en rustig vertrouwen in tijden van spanning of gevaar. En bovenal: Haar eeriyk recht-door-zee- wezen; Haar afkeer van kronkelingen in woord en daad; Haar volmaakte onkreuk baarheid Dit alles spreekt tot de volksziel, wint de harten en stemt tot innige dankbaarheid.. Het stempelt de Hooge Landsvrouwe tot geliefde Landsmoeder, één en ondeelbaar met Haar Volk ver bonden. Doch niet minder dan deze edele neigingen des harten, bewonde ren wij in onze Koningin de voortreffe- lijke gaven van Haren geest, zooals deze in Hare grondwettelijke verhou dingen tot uiting komen. De Grondwet stelt de onschendbaarheid des Komngs en de verantwoordeiykheid zyner Ministers vast. Maar geenszins is de strekking van dit constitutioneel beginsel, het Hoofd van den Staat te stempelen tot een ornamenteele figuur, zonder eigen initiatief, bevoegdheid of invloed. Integen deel kan de Koning, met stipte inacht neming der constltutioneele grenzen, den gang van 's Lands zaken belangryk, zells ingrijpend beïnvloeden. In dezen zin heeft onze Koningin steeds een hoog en eerbiedwaardig standpunt in genomen. Zonder Hare grondwettelijke rechten ook slechts ln het geringst te bui ten te gaan, heeft Zij door Haar heider oordeel en zuiver inzicht, geiyk door Hare voortreffeiyke gaven van geest en karak ter en Hare warme belangstelling voor de belangen des Vaderlands, doorloopend een gewichtigen en heilzamen invloed op het Regeeringsbeieid en het inneriyk Regee- ringsoverleg uitgeoefend. Zoo heeft Hare Majesteit steeds beantwoord aan het ideëele beeld van den constitutloneelen monarch en was Zy als zoodanig niet slechts het vereenigingspunt der monar- chaal-politieke partijen en de steunpilaar van de niet-politieke meerderheid der Natie, maar heeft Zy zelfs tegenstanders van het monarchale beginsel eerbied voor en instemming met onzen huidigen staatsvorm afgewonnen. Daarom zien wij in dankbaarheid op tot onze geëerbiedigde Koningin. Zy is ons een waarborg, zoowel voor de instandhouding onzer wettige toe standen en voor een waarlijk nationaal regeeringsbeieid. als coor de ongeschonden handhaving onzer internationale positie. In Hare handen en onder Haar wakend oog gericht op orde en recht, gevoelen wy ons veilig, zoowel tegen buitenlandsch gevaar, als tegen elke bedreiging der binnenland-' sche rechtsorde en der geiykheld van alle burgers voor de wet, ongeacht politieke of godsdienstige richting. Tenslotte moge ik, als Oud-Opperbevel hebber van Land- en Zeemacht, een kort woord wyden aan Hr. Ms. standpunt ten opzichte van de Weermacht. Dan wil ik vooropstellen, dat de Koningin gedurende het gezegende tydperk Harer regeering, zoowel bij de uitoefening Harer grondwet telijke plichten en bevoegdheden, als in Hare persooniyke verhouding tot de Weer macht zich steeds strikt heeft gehouden aan het historisch beginsel Harer voor zaten. dat tevens strookte met de beproef de gedragsiyn der Regeering en met den geest der Weermacht, nJ.: bevordering van den vrede, zoover en zoolang als de onschendbaarheid onzer rechten, de levensvoorwaarden van ons zelfstandig nationaal bestaan en de vlekkelooze bewaring onzer vólksleer zouden toelaten; en voorbereiding tegen oorlogsgevaar door instandhouding eener degelyken weermacht, voldoende sterk, uitgerust en geoefend om by anvermijdeiyke noodzaak 's Lands eer, recht en onzij digheid gewapenderhand te kunnen verdedigen. De Koningin ziet Leger en Vloot, hier te lande en in Nederlandsch-Indië, als de on misbare middelen tot afwending van oor logsgevaar en handhaving van den vrede. H M. beschouwt onze Legers en onze Vloot als de afspiegeling van alle klassen en kringen des Volks, samenwerkend ln een gewichtig en noodzakeiyk vredesorgaan. Dit is juist het merkwaardige en bewonderens waardige in het karakter en de geestver mogens dezer Hooge Vrouwe, dat Haar geest alle belangen der Natie omvat; dat Haar aandacht en werkkracht het vol ledige geheel van ons staats- en volksleven beheerscht; dat niets Haar vreemd blijft, van wat daar omgaat, leeft, werkt en lijdt in Nederland en Nederlandsch-Indië. Moge Haar zegenrijk bewind nog vele jaren het Nederlandsche Volk steunen en opheffen tot een bloeiend nationaal leven! (Nadruk verboden). vrouw eerst ln veiligheid gebracht. Maar de redding kwam te laat voor haar. Ze was met zware brandwonden overdekt en moest ln een der ziekenbarakken op genomen worden. Daar hebben Van der Lel en zyn vrouw met de Koningin ge sproken. „Ze was erg eenvoudig en lief. Toen Zy hoorde, dat er een gezinsuitbrei ding te wachten stond, beloofde Zjj direct voor een luiermand met toebehooren te zullen zorgen. Dat heeft Zy gedaan ook. Maar toen was m'n vrouw net overleden. En het kind bleef ongeboren In Groningen. Verschillende malen hebben de Gronin gers gelegenheid gehad H. M. Koningin Wiihelmina tijdens bezoeken van hun war me liefde voor Oranje te overtuigen. Nlm- moelte hebben d.e eindjes aan elkaar te knoopen". Vraag vrouw Hoving hoe zy het bezoek vond, het bezoek dat zulk een verrassing was. Dan luidt het antwoord „gewoon, heel gewoon". Het ls een antwoord van eeii eenvoudige boerin, wier hart voor de een voudige Vorstin open ging, toen de laatste naar de kinderen informeerde en by het weggaan Haar spijt er over uitdrukte de zen niet thuis te hebben getroffen „Beschermvrouwe van den Nederland- schen tuinbouwDe heer J. H. van Straater. van Nes, de man die Jaren lang voor de belangen van Boskoop, waar 8000 menschen leven van de opbrengst van 700 a 800 H A. grond op de bres heeft gestaan en nog staat, heeft eens aan H. M. de Ko ningin toestemming gevraagd Haar zóó te mogen noemen. En in het Zuid-Holland- sche plaatsje met zyn modern station, mo derne bruggen en mooi tentoonstellings gebouw, is men het daarmee roerend eens. Nederland's Koningin, Die de jaarlyksche exposities in Boskoop byna altyd persoon lijk bezoekt, heeft veel, zeer veel, voor den tuinbouw gedaan. De heer Van Nes, Strijder voor Bos koop" staat er onder zyn maquette in het tentoonstellingsgebouw, zit in zyn tuin, die een der mooiste van Boskoop is. Hy is de schakel geweest tusschen zijn geboorte plaats en de Koningin. Het is werkeiyk een voorrecht met dezen 69-jarige, wien men nauwelyks 60 zou durven geven, daar over herinneringen op te halen. ,,'t Begon in 1908.... neen, eigenlyk in 1907. Toen las ik in de „Nieuwe Rotterdam- sche Courant" een artikel van Brusse over de bloelende bollenvelden. Naar aanleiding daarvan heb ik Brusse gevraagd eens in Boskoop te komen kyken. 't Resultaat? Twintig artikelen over zevenhonderd bloei ende kweekeryen te Boskoop. Die twintig artikelen hebben Indruk ge maakt, zooveel zelfs, dat naar aanleiding daarvan H. M. de Koningin in 1908 een be zoek bracht aan enkele kweekeryen en aan de Rykstuinbouwschool. Dat was het begin I Drie Jaar later vierde de Tuinbouwver- eeniging het 50-jarig bestaan. En nu had ik in mijn hoofd, dat een groote bloemen tentoonstelling een waardige bydrage tot do herdenking zou zyn. 't Plan daarvoor, begroot op f. 8000. werd afgestemd. Te duur! Tot 1911 hadden de exposities een bedrag van f. 600 niet overschreden. En dat ik op f. 4000 entreegelden rekende, vond men overdreven veel Toen ben ik kwaad weggeloopenDe .?er Van Nes glundert, na 27 jaar. Want n zijn boosheid broedde hy het plan uit, nn die f. 8000 by elkaar te brengen. „Bin nen een week was er voor f. 11.000 inge tekend. En Ik mocht m'n gang gaan. We aben ons best gedaan, temeer omdat t- M. de Koningin toegezegd had, ook te len komen. Prins Hendrik opende de it-ntoonslelllng En den dag daarna kwam jde Koningin. Dat was, in die dagen, een Steeds heeft H. M. de Koningin met het wel en wee der Nederlandsche tuinbou- evenement, zóó groot, dat de tentoonstel- wers medegeleefd. De foto brengt ln beeld het bezoek van Hare Majesteit aan dc L'^eï'orrtving b^na 25 aan en ree" Een jaar na deze tentoonstelling werd Op Ameland Vryvrouwe van Ameland! Het is een van de minder bekende titels van H. M. Konin gin Wiihelmina, Vryvrouwe van het Frie sche eiland, waar Koning Willem II eens een paardenstoeterij ln Dallum hield. Slechts eenmaal is de Koningin op Ame rcer echter zal dit zóó het geval geweest land geweest, op 7 en 8 September 1925. zijn als, thans 4 jaar geleden, in Vlagt- met wijlen Z. K. H. Prins Hendrik en H. wedde, waar de Koningin en de Prinses. K H. Prinses Juliana, gewichtige dagen de werkverschaffing in Oost-Groningen be- voor een eiland, dat dertien Jaar geleden zoekend, in allen eenvoud en bij ver- nog niet zoo als vacantie-oord in trek was rassing de boerderij van de familie Ho- als thans. Gewichtige dagen ook voor de ving bezocht hebben. [bevolking, die warm Oranjegezind is en Boerderijen in NederlandEr zal geen die in dit bezoek een aanleiding had, enkel type boerderij in Nederland te vin-!daarvan op ondubbelzinnige wyze biyk te der. zyn, dat H M. de Koningin niet ge- geven. heel wat sneller dan het eerste en voor- loopig eenige bezoek van H. M de Ko ningin aan Ameland, een bezoek dat op 7 September om half elf 's morgens begon en dat op 8 September om denzelfden tijd eindigde. De postwagen die toen twee maal zulke uitstekende diensten heeft bewezen, wordt thans niet meer gebruikt. Maar de familie Metz denkt er niet aan hem te sloopen. Daarvoor is hy een te mooie herinnering aan het Koninklyk bezoek. Boskoop 24 Mei 1921, Koninklijk bezoek aan Giethoorn. Natuurlijk namen de Hooge Gasten in een punter plaats. In de voorste boot links H. M. de Koningin, rechts de 13-jarige Prinses, ijverig mede werkend om de boot voort te stuwen. ik ontboden op Het Loo. 't Was in het I geen bezwaar en zóó vertrok ik, midden najaar van 1912. 'k Herinner me het in den winter, want de expositie werd in tentoonstelling te Boskoop in het jaar 1913. nog als de dag van gisteren. De Koningin ontving me op de waranda. Zy droeg een witte Japon met roode moesjes en zy had een groot tuinplan, van het paleis van den Duitschen Keizer te Potsdam, voor Zich. Waar het om ging? Hare Majesteit wilde, als reclame voor den Nederlandsohen tuin bouw, een collectie Nederlandsche planten aan den Keizer schenken voor zyn tuin. Anderhalf uur lang ben ik toen op Het Loo geweest en tenslotte ging ik terug naar Boskoop met de opdracht alles voor te bereiden en voor den aanleg in Potsdam te zorgen. Ir. 1913 was het geschenk gereed. De Koningin deed nog meer. In 1913 werd ln Boskoop een rozententoonstelllng. een expositie uitsluitend ten bate van de kleine kweekers de werkmenschen zeggen wy hier gehouden Weer kwam Hare Ma- Jeseteit naar Boskoop, nu met de Konin gin-Moeder en den Prins. En toen Zy wegging, gaf Zy my de opdracht by de kleine kweekers voor f. 1000 rozen te koo- pen en een tuin op Het Loo daarvoor aan te leggen. Na den oorlog bleek, dat de belangstel ling voor den tuinbouw nog onverflauwd was. In 1912 organiseerde de „Daily Mail" te Londen de „Ideal Home"-expositle. Alle gekroonde hoofden ontvingen toen reeds in 1921 een uitnoodiging om een tuinplan in te zenden. Ook Nederland's Koningin werd uit uitgenoodigd. Weer ontbood de Koningin my en ik adviseerde toen, wan neer zy in wilde zenden, een Hollandschen uitvoerder te nemen. In dien geest schreef de Koningin terug. De „Daily Mail" had Februari gehouden, met 180 groote kisten naar de Engelsche hoofdstad. In de kisten zaten Nederland's mooiste tuinbouwproduc ten In vollen bloei! en een groote hoeveelheid Hollandsche aarde. Ze hebben toen in Engeland erg opge keken, begrepen r.iaar niet hoe Nederland, in den winter, met bloeiende planten aan kon komen. De inzending werd dan ook een groot succes. Alle eerste pryzen wer den behaald. En een groot aantal bestel lingen, vooral op planten, die voordien in Engeland niet in trek waren, was het ge volg: een inderdaad Konlnldyke reclame voor den tuinbouw. En na het bezoek van het Zweedsche Koningspaar aan Nederland, bedacht Ko ningin Wiihelmina den tuinbouw opnieuw. Zij gaf opdracht om een rozentuin van 3060 vierkanten meter nabij het slot Soli- den, op het eiland öland aan te leggen, dit als een geschenk van Haar aan Zwedens Vorstenpaar. Met den heer Ballego. uit Leiden, ben ik toen naar Zweden geweest om dezen tuin aan te leggen. „Het Ls geen wonder", aldus de heer Van Nes. „dat Boskoop ln 1923. by het 25-jarig Regeeringsjubileum, het Paleis Noordeinde in den Haag versierd heeft. Drie en een halve week is daaraan gewerkt. En at dien tyd heeft Hare Majesteit niet van den hoofdingang gebruik willen maken. Zu wilde de versiering pas zien. wanneer dete gereed was.Dit waren Haar eigen woor den. En ik verzeker u dat deze door Bos koop gewaardeerd zijn (Nadruk verboden). 2-5

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1938 | | pagina 18