De Koningin en Haar Dochter
Het Koninklijk bezoek aan Amsterdam
De Kronings-Erewacht
LEIDSCH DAGBLAD - Vierde Bied
Zaterdag 3 September 1938
Hoe de Prinses tot haar
toekomstige taak werd
voorbereid
Programma der feestweek
Door Prof. R. Casimlr, bijzonder hoog
leeraar in opvoedkunde etl empirische
zielkunde aan de Universiteit
te Leiden.
Van oude tijden af heeft de opvoe
ding der vorsten de bijzondere belang
stelling getrokken. Deze opvoeding
moest noodzakelijk haar eigen karak
ter dragen.
Immers leeft de vorst in bijzondere
omstandigheden, die sommige maatre
gelen buitensluit, andere daarentegep
mogelijk maakt, die voor den gewonen
burger omgekeerd gemakkelijk te ne
men of bijna onbereikbaar zijn. Voor
de Vorstin, van wie vrijwel vast staat,
dat zij eens tot de kroon zal worden
geroepen, is haar toekomstige levens
taak aangewezen: zij volgt niet haar
eigen aanleg, zij doet geen keuze: zij
weet, wat zij worden zal. En eindelijk
moet de toekomstige draagster van de
kroon leeren met menschen van allerlei
slag en leeftijd om te gaan; het we
zenlijke in de uitingen te onderschelden
en de ware motieven der menschen te
verstaan en toch boven en buiten het
alledaagsche strijdgewoel te zijn. Zij zal
moeten leeren, zich zelve een strenge
tucht op te leggen, ln het gebruik van
haar tijd, in het verdragen van ver
moeienissen, in het beheerschen harer
aandoeningen en in de keuze harer
woorden. Het kan niet anders, of onze
Koningin heeft het een belangrijk deel
van Haar taak geacht om onze Prin
ses-troonopvolgster voor te bereiden
voor de vervulling van het Koningschap
Van den aanvang af heeft zij nauwlet
tend acht geslagen op de lichamelijke ver
zorging. Zij voedde de prinses zelf een
maal deelde de troonrede mede, dat Zij
door moederplichten verhinderd was, de
Kamers zelf te openen. Zij zorgde angst
vallig, dat geen besmetting de Prinses kon
bedreigen, en deed haar deelnemen aan
gymnastiekoefeningen, die de Prinses ook
later niet heeft verwaarloosd. Ook fietsen
er, schaatsenrijden en tennissen behoorden
tot het programma der lichamelijke oefe
ningen. In al de jaren van Haar leven heeft
de Prinses slechts onbeteekenende onge
steldheden gekend.
Op de verstandelijke ontwikkeling werd
groote nadruk gelegd. De Prinses kreeg,
toen Zij den schoolleeftijd bereikt had, ge
zamenlijk met enkele leeftijdgenooten. die
met Haar een klasje vormden, les naar de
beginselen van Ligthart. Het onderwijs
werd voor het grootste gedeelte van den
tijd gegeven door mevrouw v. d. Reyden.
Zij leerde naast de gewone vakken van het
lager onderwijs, ook handenarbeid beoefe
nen en vrouwelijke handwerken. Gods
dienstonderwijs gaf de Koningin in deze
periode zelf. Een uitgebreider zangklas werd
geleid door Catharina van Rennes; ook op
stemvorming en uitspraak werd daarbij
gelet.
Zoo ontving de Prinses een algemeen vor
mend onderwijs, gelijk elk kind, naar de
nieuwe methoden der activiteit. Zij leerde
vroeg niet met bloote woorden genoegen tc
nemen en werd opgewekt tot activiteit en
zelfstandigheid. Zij was niet alleen Zij
werd in een gemeenschap opgevoed.
Daarna kwamen eenige jaren, waarin
onder leiding van prof. dr. J. H. Gunning
Wzn. voorbereidend Hooger Onderwijs werd
gegeven door verschillende ervaren docen
ten. Latijn, Nbderlandsch, geschiedenis,
aardrijkskunde, wis- en natuurkunde, de
moderne talen werden onderwezen. Ook
hier weer stond aanschouwelijkheid en ac
tiviteit op den voorgrond. Het onderwijs in
natuur- en scheikunde werd gegeven in de
lokalen van het „Nederlandsch Lyceum";
het gebouw en de lokalen werden zoowel
door de ouders als door Koningin Emma
bezocht. In dezen tijd werd Individueel
onderwijs ontvangen, maar de omgang met
tijdgenooten bleef niet achterwege. Reizen,
bijwonen van representatieve plechtighe
den, eigen lectuur, gingen gepaard met.
het onderwijs. De lectuur werd wel met
overleg en zorg maar niet eenzijdig geko
zen: op deze wijze kwam de Prinses in aan
raking met volkskringen, die zij niet door
omgang leerde kennen. Zoo. om een voor
beeld te geven, las zij „Afke's Tiental" van
N. van Hichtum, dat in een arm Friesch
gezin speelt. Nadat dit onderwijs was af-
geloopen, kreeg de Prinses Hooger Onder
wijs in de vakken, die Haar speciaal te pas
zouden komen: Nederlandsch. Staatswe
tenschappen, Geschiedenis, stonden o.a. op
het program. Verschillende hoogleeraren
gaven het.
Toen de Prinses 18 jaar was, was zij vol
gens de Grondwet de aangewezen regen
tes en troonopvolgster. De Koningin hield
aan het diner, te dier gelegenheid gegeven,
een treffende rede. waarop Zij zeer ge
werkt had. Zij maande Haar dochter aan
om te leeren op Héar manier gelukkig te
zijn. Zij installeerde zelf Haar dochter als
Lid van den Raad van State. Was, wat ge
lukkig niet gebeurd is, de Prinses tot den
troon geroepen op dien leeftijd, zoo zou zij
een algemeen oriënteerende opleiding ge
noten hebben, die het Haar mogelijk maak
te, Haar taak te vervullen.
Koningin Emma, die de werkelijkheid
altijd moedig onder de oogen heeft gezien,
had ook steeds op zoodanige inrichting van
het onderwijs aangedrongen.
Maar nu kon naast dezen geconcentreer-
den arbeid een tijd van verruiming en ex
pansie volgen. De Prinses werd studente,
werd lid van de Studentenvereeniging, werd
er bij Haar naam genoemd, nam deel aan
een debatingclub onder leiding van Prof.
Huizinga en woonde in een villa in Kat
wijk. Natuurlijk werd zij bewaakt, maar
zoo kiesch mogelijk. Haar secretaris woon
de naast Haar en kon Haar met raad tei-
zijde staan, maar zij had een onbekommerd
leven; zoo vrij en zelfstandig, als Haar po
sitie gedoogde. Zij was studente maar stu
deerde ook Zij volgde verschillende colle
ges. legde met goed gevolg eenige tenta
mens af. Haar studie werd besloten met
Haar promotie: Zij werd doctor honoris
causa. De plechtigheid vond plaats in de
senaatskamer en de Prinses zeer gevoelig
voor de eer, antwoordde met woorden van
dank en wees er op, dat zij veel ge
leerd had wat voorbereiding was voor Haar
toekomstige taak. Een promotiediner vond
plaats ten paleize.
De opleiding, die de Koningin Haar doch
ter gegeven had ter voorbereiding Harer
toekomstige taak kon als afgeloopen wor
den beschouwd, nu deze, afgestudeerd, ge
promoveerd en in het genot van een
eigen Inkomen was. Nu kon de Prin
ses zelfstandig optreden. Haar eerste
representatieve daad, die Zij zonder bijzijn
van Haar ouders verrichtte, was de ont
hulling van het Ot en Sien monument,
ter eere van de nagedachtenis van Jan
Ligthart en Scheepstra opgericht.
Er zijn, voor zoover mij bekend, wei
nig vorstenopvoedingen geweest, waarin
het beginsel der activiteit en spontani
teit zoo op den voorgrond traden, waar
in zoo harmonisch vereenigd waren de
vrijheid en de leiding, de expansie en
de concentratie, de verschillende zijden
der opvoeding: de voorbereiding tot het
ambt, de vorming der persoonlijkheid,
de handhaving eener verheven traditie
en de aanpassing aan den modernen
tijd. Maar het allerbeste opvoedings
middel, dat de Koningin heeft aange
wend, onbewust en onbedoeld, is het
voorbeeld, dat Zij heeft gegeven in de
vervulling Harer hooge taak op een
wijze, die elk Nederlander tot dank en
eerbied stemt. Dit levende, aanschou
welijke, dagelijksche onderricht was
zeker de beste voorbereiding, grondslag
en aanvulling beide van al het opzet
telijke onderwijs.
Vergemakkelijkt werd ai het onder
wijs door de intelligentie van de Prin
ses en door haar vermogen zich bij stu-
rtiegenooten en leeraren beide bemind
te maken.
(Nadruk verboden)
MAANDAG 5 SEPTEMBER
Nam 2.30 uur: Aankomst van H.M. de
Koningin aan het Haarlemmermeer-
station.
Eerewacht gevormd door de Studenten
weerbaarheden van het Leidsche.
Utrechtsche en Amsterdamsche Studen
ten Corps
Zanghulde bij het station door het Toon-
kunstkoar, onder leiding van prof. dr.
Willem Mengelberg.
Nam 2.45 uur: Intocht van H. M. de Ko
ningin met groot ceremonieel, in de met
zes paarden bespannen galacalèche en
onder militair escorte langs den versier
den intochtsweg: Corn. Krusemanstraat
De Lairessestraat J. W. Brouwers-
plein Van Baerlestraat Paulus
Potterstraat Hobbemastraat Stad
houderskade Leidscheboschje Leid-
schepleln Leidschestraat Konings
plein Singel Spui N.Z. Voorburg
wal Paleisstraat Dam.
Aan weerszijden van den weg staan de
putaties van Amsterdamsche Vereenigin-
gen met vaandels, vlaggen en banieren
opgesteld, die zich geleidelijk achter den
stapvoets rijdenden stoet aansluiten.
Nam. 4 uur: Aankomst ten Paleize.
Vaandelhuide op den Dam.
Zanghulde van de op den Dam opge
stelde mannenzangvereenigingen. Defile
door de deelnemende vereenigingen.
Nam 8 uur: Muziekuitvoeringen op ver
schillende plaatsen in de stad en rond
vaart door de grachten van versierde
vaartuigen met muziek.
Nam. 8.30 uur: Dankdienst in verschillende
terken en synagogen van alle kerkge-
nootschappen.
Nam. 9.15 uur: OpenluchtfilmvoorstellLng.
DINSDAG 6 SEPTEMBER.
Voorm. 9 uur: Koraalmuziek van het
Peristyle van de Nieuwe Kerk op den
Dam Stadsschouwburg en Muiderpoort
en de muziektent in het Vondelpark,
'oorm 11 uur: Nationale gedachtenisvie
ring in de Nieuwe Kerk op den Dam.
Nam 2.305 uur: Luchtvaartfeest op
Nchiphol met tentoonstelling van vlieg
tuigmodellen.
Nam 2—5 uur: Muziekuitvoeringen op ver
killende plaatsen in de stad en rond
vaart door de grachten van versierde
vaartuigen met muziek.
Nam. 3 uur: Nationale huldebetooging op
Jan Dam door circa 9600 personen uit
geheele land.
J' Volgens gegevens van het Officieel
"Pgramma.
Nam. 8 uur: Muziekuitvoeringen op ver
schillende plaatsen in de stad en rond
vaart door de grachten van versierde
vaartuigen met muziek.
Nam. 9 uur: Groot vuurwerk op het zand-
terrein tegenover de Stadionkade, nabij
den Amstelveenscheweg.
Huldebetooging op den Dam van de Ne-
derlandsche jeugd.
Openbaar Oranje-bal ln ..Krasnapolsky".
Nam. 9.15 uur: Openluchtfilmvoorstelllng.
WOENSDAG 7 SEPTEMBER.
Voorm. 11 uur: Rijtoer door de stad en be
zoek aan de tentoonstelling in het Ko
loniaal Instituut.
Nam. 16 uur: Motorbootwedstrijden op
den Amstel.
Nam. 2 uur: Matinée vor ouden van dagen
en anderen in Carré.
Nam. 2.30—5 uur: Tweede dag van het
luchtvaartfeest op Schiphol.
Nam. 3 uur: Aubade op den Dam.
Nam. 6 uur: Voetbalwedstrijd in het Stadion
Nam. 8 uur: Muziekuitvoeringen op ver
schillende plaatsen in de stad en rond
vaart door de grachten van versierde
vaartuigen met muziek.
Num. 811 uur: Folkloristische voorstelling
in het Oosterpark.
Nam. 10.15 uur: Openluchtfilm voorstelling.
DONDERDAG 8 SEPTEMBER.
Voorm. 11 uur: Rijtoer door de stad.
Nam. 2 uur: Matinée voor ouden van da
gen, weeskinderen en invaliden in Carré.
Nam. 25 uur: Zwemdemonstraties en wa
terpolo-wedstrijd op de Boschbaan.
Nam. 3 uur: Tewaterlating van het motor
passagiersschip ..Oranje".
Vlootschouw van gepavoiseerde oorlogs
schepen en jachten op het IJ.
Nam. 8 uur: Muziekuitvoeringen op ver
schillende plaatsen in de stad en rond
vaart door de grachten van versierde
vaartuigen met muziek.
Volks-avondvoorstelllng ln Carré.
Nam. 8.15 uur: Gala-voorstelling in den
Stadsschouwburg.
Nam. 9.15 uur: Openluchtfilmvoorstelling
VRIJDAG 9 SEPTEMBER
Nam. 25 uur: Groot kinderfeest voor c.a.
50.000 schoolkinderen ln het Stadion.
Nam. 3.30 uur: Eere-promotle van H. M. de
Koningin tot doctor in de Economische
Wetenschappen aan de Gemeente Uni
versiteit.
Nam. 8 uur: Muziekuitvoeringen op ver
schillende plaatsen in de stad en rond
vaart door de grachten van versierde
vaartuigen met muziek.
Nam. 810 uur: Avondfeest op den Amstel
tusschen de geïllumineerde Hooge Sluis
en Celntuurbaanbrug. Rondvaart van
verlichte roeivaartuigen busschen belde
bruggen en door de grachten Tot slot
Bengaalsch vuurwerk.
Nam. 9.15 uur: Openluchtfilmvoorstelllng.
ZATERDAG 10 SEPTEMBER.
Voorm. 1011 uur: Muzikale marschen door
de stad.
Voorm. 11 uur: Rijtoer door de stad en be
zoek aan tentoonstelling „Arti".
Nam. 24A0 uur: Jubileumfeest ln het
Stadion.
Nam. 4.30 uur: Na het défilé voor H.M. de
Koningin, gevolgd door een slot-apotheose
trekt de optocht door de stad langs de
navolgende route: Stadionweg Olym-
piaweg Apollolaan Muzenplein
Noorder Amstellaan Rijnstraat Van
Woustraat Ceintuurbaan Ferd. Bol.
straat Stadhouderskade Jan Luy-
kenstraat Van Baerlestraat J. W.
Brouwersplein De Lairessestraat
Corn, Krusemanstraat Amstelveen
scheweg Stadion
Nam. 25 uur: Rondvaart door de grach
ten van versierde vaartuigen met muziek.
Turndemonstraties in het Oosterpark.
Nam. 25 uur: Roeiwedstrijden op den
Amstel.
Nam 3 uur: Muziekuitvoeringen op ver
schillende plaatsen in de stad en rand
gemeenten en rondvaart door de grach
ten van versierde vaartuigen met muziek.
Nam. 9 uur: Groot vuurwerk op het zand-
terreln tegenover de S'adionkade nabij
den Amstelveenscheweg.
Openbaar Oranje-bal ln „Krasnapolsky".
Openbaar „Koninginne-bal" in het Carl,
ton Hotel.
Nam. 9 15 uur: Openluchtfilmvoorstelllng.
ZONDAG 11 SEPTEMBER.
Nam. 2 uur: Rijtoer door de stad en bezoek
aan tentoonstelling in het Stedelijk
Museum.
Nam. 8 uur: Volksconcert in het Concert
gebouw.
MAANDAG 12 SEPTEMBER.
Ve trek van HM de Koningin van het
Centraal Station.
De heer August Heyting, lid der bekende Kronings-
Erewacht te Amsterdam heeft op deze Erewacht, aan
getreden telkenmale op 6 Sept. in 1898, ln 1933 en
thans weder a.s. 6 Sept., een aan zijn kameraden-Ere
wachtsleden van oud-adelborsten en oud-cadetten op
gedragen gedicht vervaardigd, waarvan de tekst hier
onder volgt. De dichter deed op Haar verjaardag een
fraai gecalligrafeerd afschrift toekomen aan H.M. de
Koningin en smaakte de eer en voldoening een dank
betuiging te ontvangen, waarin H.M. blijk deed geven
van Haar hoge belangstelling voor het gedicht.
6 Herfstmaand 1938
Aan de Kameraden
ens-overmachtige Tijd, verwinnaar van ons allen,
Die 't lijf alleen maar spaart bij Oppermeesters wil,
Maar ovrigens mikt raakt en deerlik neer doet vallen
Door de eigen roekloosheid of door uw plotse gril:
Nog hebt gij onzen troep van trouwen begenadigd,
Voorlang verkozen tot zulke eer van: zinnebeeld
Van Neerlands weermacht, die de Oranje-troon verdedigt
En 't Volk, in Wilhelmina één en onverdeeld.
Zo staan wij wederom, zij 't in gedunde scharen,
Gesloten dubbelrij en in gesloten trouw
Rond Haar, om Wie alóók veel stormen zijn gevaren
Van land- en wereldzorg, van eigen leed en rouw.
Herinnering is luid aan dierbare Verwanten,
Aan Moeder en Gemaal, nog kort voorheen begroet
Met warme liefde, in eer door ons, wakkre trawanten,
Die smeken, dat God lang U, Koningin, behoed'
Tot heil van Land en Volk, van alle de gewesten
Zo hier als overzee, die Gij tezamen bindt
In Uw Persoon, waarop zich aller ogen vesten
Als een simbool van 't Recht en Vrijheid, die verwint.
Met geestdrift legt het volk in Uw bekwame handen
De soevereine macht, die 't kostelikst bewaakt
Wat leeft in 't oud, roemrucht geslacht der Nederlanden
En alles, wat allengs in 't Kroondomein geraakt
Van den Bevrijdersgeest, van goeden gids Oranje,
Wiens zuivere wimpel waait in glans van morgenzon
Verenigd met Staats vlag, die in haar midden blanje
Toont als een klare dag, veel-eenheids kleurenbron.
Wat tal van velden wij doorschreden in dit leven:
Wij bleven eikendeen op eigen post soldaat,
Hetzij te land, ter zee, of in maatschaplik streven,
In wetenschap of kunst, steeds tot Lands heil paraat.
De keur van Erewacht is niet door ons vergeten,
Hier staan wè opnieuw bijeen: de plichten zijn vervuld,
En allen wie van ons nog nieuwe taken weten.
Gaan zonder zuimen voort, met taaiheid en geduld.
Wij zien elkaar in 't oog, getrouwe kameraden,
De jeugd is vèr voorbij, maar jong nog bleef de geest,
De Koningin en 't Volk zien ons nog vastberaden
Op deze samenkomst voor Haar hernieuwde Feest.
Wij schakelen 't Verleen met Neerlands Toekomst samen.
Een nieuw Oranje-paar, een jongste Oranje-loot
Verblijden ook alreeds met hun geliefde namen
En maken door die band van Land en Troon ons groot.
Heil zij de Koningin, heil zij Haar eedlen Kindren,
Bereide 't Volk Hun dank, de Hemel doe Hun wèl,
Moge in der jaren groei Zijn zegen niet vermindren,
En wij, wij Kroningswacht staan tot ons laatst appèl.
Den Haag, Oogstmaand 1938.
Dit slaat zowel op de formatie als op de dubbele
samenstelling van oud-adelborsten en oud-cadetten.
3—4
