til
Een excursie naar de
Maaswerken
Het Nederlandsche paviljoen
voor de
wereldexpositie in New-York
LEIDSCH DAGBLAD, Vrijdag 20 Mei 1938
Vierde Blad
Ho. 23972
r
KRUSCHEN SALTS
UIT DE BONTE WAERELD
m
79ste Jaargang
Een 35 meter hooge 'toren, niet een
klokkenspel van 35 klokken, zal hoog
boven de Nederlandsche
inzending uitrijzen
Bouwplan van het
.Holland's Huis"
FINANCIEN
Lijders aan chronische
rheumatische pijnen
laat niets onbeproefd!
LUCHTVAART
IN/TIMITTIIIN'
Onderdeel van een werk,
dat op 20 millioen gulden
geraamd is
(Van onzen specialen verslaggever)
Men weet het: Nederland zal op de in
1939 te houden wereldtentoonstelling te
New-York vertegenwoordigd zijn. Onze re-
geering heeft een belangrijke subsidie ver
kend om er harerzijds zoo veel mogelijk
san mede te werken, dat ons land goed
toor den dag zal komen. De belangstelling
in ons land voor de deelneming aan deze
tentoonstelling Is groot, waarbij men zich
in de eerste plaats afvraagt hoe het Ne
derlandsche paviljoen er uit zal zien. Prof.
dr. ir. D. F. Slothouwer, de architect, heeft
op deze vraag gisteren antwoord gegeven.
Jhr. mr. A. C. D. de Graeff, Commissaris-
Generaal voor de Nederlandsche deelne
ming, leidde in een ten departemente van
Economische Zaken gehouden persconfe
rentie prof. Slothouwer met enkele woor
den in. er daarbij op wijzende, dat het
Werkcomité een belangrijken stap verder
sas gekomen, daar de Board of Design, die
ie ontwerpen van de buitenlandsche pa
viljoens keurt, het door ons land inge
diende goedgekeurd heeft. Misschien zullen
er nog enkele wijzigingen van onderge
schikt belang aangebracht worden, maar
deze zullen noch de inrichting, noch het
aspect van ons gebouw wijzigen. Voorts
sees jhr. de Graeff er op, dat deze goed
keuring op zich zelf al een verheugend
feit is, omdat het bouwplan van een groote
mogendheid b.v. afgekeurd werd.
Prof. Slothouwer, hierna het woord ne
mende. gaf allereerst enkele bijzonderhe
den over het voor Nederland gereserveerde
terrein, dat een rechthoek vormt van on-
feveer 150 bij 60 meter, welke rechthoek
aan de achterzijde gebogen Is. Dit terrein
b gelegen in den Noord-Westelijken hoek.
direct achter de door Amerika te stichten
Wouwen, die het. centrale feestterrein
pringen. In een dier voorgebouwen, recht
iigenover ons terrein gelegen is bovendien
nor ons land een ruimte van 15 bij 30 M.
schikbaar.
Iet terrein is in vele opzichten bijzon-
te gunstig te noemen, door de ligging aan
Noordzijde van de 30 M. breede allee,
eerste van het middenterrein af te
De lengte langs de allee is 150 M.
de Westzijde, dus links als men in de
e naaT ons gebouw kijkt, sluiten wij aan
Polen, dat volgens verkregen inlichtin-
uit twee gedeelten zal bestaan, één van
IM en één van 10 m. hoog, verbonden
tor een toren van 30 M. Naar het Oosten
vormt ons terrein den hoek van onge-
wr 90 graden tusschen de hoofdallee en
15 M. breede zij allee.
Deze situatie", aldus prof. Slothouwer,
js beslissend geworden voor de formatie
hn het plan van het gebouw. De ligging
tl op den hoek van twee wegen, juist naar
zijde van het groote middenterrein,
brengt mede dat de toegangen tot het ge
touw in dat hoekcomplex gelegen moeten
tin. Hierbij sluiten, langs de hoofdallee,
(erst het Nederlandsche en daarna het In
dische gedeelte aan. Uitgaande van de ge
lukkige omstandigheid, dat onze voorgevel
Scheel op het Zuid-Westen ligt tegen
zet ons aan de andere zijde der allee zal
ketltaliaansche paviljoen een voorgevel op
«elNoord-Oosten moeten krijgen Is hier
een zeer dankbare architectonische com
positie ontstaan, n.l. een geheel gesloten
'oorgevel van gelijke hoogte, ongeveer 12 M.
versierd door sterk belichte plastiek, al of
Net vrijstaand, en een galerijachtig voor-
Sedeelte, waarmede tevens aan zekere tra-
Wies van de Colonial style wordt aange
goten.
Dit voorgedeelte is onderverdeeld in een
'verdekte hal van 16 bij 26 meter en een
En <ieUT van 16 bij 16 meter. Het is de
«voeling achter in de overdekte hal een
"«lelijkheid te scheppen tot het opstellen
JAARVERSLAG ROTT. ONDERLINGE MIJ.
VAN LEVENSVERZEKERING.
in een waardig centrum van de symbolen
van onze Rijkseenheid en de herinnerin
gen aan onze historische banden met
Amerika.
In den open cour ziet men den 35
meter hoogen toren oprijzen, die be
kroond zal worden met een voor ons
land karakteristieken torenhelm. waar
in een klokkenspel van 35 klokken zal
worden aangebracht door de firma Van
Bergen te Heiligerlee, welke firma ge
heel belangeloos haar medewerking
heeft toegezegd. Niet alleen zullen op
de uurslagen onze bekende vader^and-
sche liederen over het terrein fclinken.
maar door het aanbrengen van een
klavier zal de mogelijkheid geschapen
worden op bijzondere feestdagen, bijv.
óe .Holland Dag", die op 31 Augustus
is vastgesteld, ons volkslied en bijzon
dere muziek ten gehoore te brengen.
Wat de eigenlijke tentoonstellingsruimten
betreft, er is getracht deze zoo te diffe
rentieeren, dat een aangename afwisseiing
bereikt wordt. Bij het betreden van de Ne
derlandsche afdeeling komt men in een
zaal van 16 bij 40 M. en 9 M. hoog, die
bovenlicht, heeft. Hierbij sluit aan een la
ger gedeelte van ongeveer 5 M. hoogte, dat I
verlicht is door een geheel gebogen ach
terwand van glas aan de Noordzijde. Aan
dit lager gedeelte is een hoogere ruimte
van 16 bij 16 M. verbonden, die den over
gang vormt naar de afdeeling Suriname
en Curasao. In dit zalencomplex van onge
veer 1650 M2 is geen verdieping aange
bracht.
De verbinding met het Indische gedeel
te, aan de Westzijde gelegen, geschiedt
door een lichtsluis, waarin diorama's aan
gebracht zullen worden. In deze sluis stijgt
inen met een helling van 1 meter en be
treedt dan het bordes van de gToote Indi
sche zaal, dat 3 meter hooger gelegen is
dan het zaalniveau. Dit denkbeeld, dat van
den aanvang af een wensch geweest is van
de Indische commissie, kan een zeer fraai
effect hebben, omdat de Indisch© zaal,
welke 20 bij 30 meter, meet en 11 meter
hoog is, tegenover het bordes een diorama
van een breedte van 14 meter krijgt. Dit
diorama zal door verschillende lichteffec
ten de indrukken van een Indisch land
schap op verschillende uren doen zien. De
zaal zal geheel door wisselend kunstlicht
worden verlicht. Het bordes is direct ver
bonden met een tentoonstellingsruimte van
30 bij 9 M. aan de Noordzijde, waar het
daglicht door zal dringen.
Hieronder en in directe verbinding met
de zaal zijn eenige kleine ruimten gepro
jecteerd waar Inheemschen aan het werk
zullen zijn met verschillende technieken
als batikken, koperdrijven en houtsnijden.
Wat het karakter der uitwendige archi
tectuur betreft is op gelukkige wijze be
reikt het wezen van een tijdelijke con
structie uit te spreken, in plaats van deze
te camoufleeren met een aangeplakte quasi
17e eeuwsche vormgeving De staalconstruc
tie van het gebouw komt in het exterieur
tot uiting, waarbij getracht zal worden d©
staande constructiedeelen, dus ook de vrij
staande steunpunten, op een bijzondere
wijze te verlichten. Door deze verlichting
wordt het floodlight-effect, dat op de ten
toonstelling waarschijnlijk zeer overvloe
dig vertoond zal worden, vermeden. Flood
light is alleen toegepast voor de Indische
afdeeling, waarvan de gevel versierd zal
worden met afgietsels van tempelingangen,
terwijl een Balineesche tuin er voor ge
dacht is.
Het gebouw, dat zoowel in- als uitwen
dig van gepleisterde wanden, met bijzon
dere behandeling van verschillende vakken
gemaakt is, zal zoo mogelijk ons nationaal
materiaal de baksteen doen zien,
eventueel in een hoog plint en in de vloe
ren en trappen der zeer uitgebreide ter
rassen.
Naast het gebouw is aan de NPord-West-
zijde een terrein beschikbaar van ongeveer
Winst f. 26.627,16.
Aan het jaarverslag van de Rotterdamsche
Onderlinge Maatschappij van Levensverzeke
ring ontleenen wij het volgende:
1937 is voor de R.O.L. een gunstig jaar ge
weest, een jaar van verdere ontwikkeling en
opbouw.
De productie kwam op ongeveer dezelfde
hoogte als in 1936 toen het resultaat gun
stig beïnvloed werd door een collectief rente-
contract van f. 100.000.
Het royement bleef echter beduidend lager.
In 1937 bedroeg de netto vooruitgang
f. 648.875.71 tegen f. 687.097,30 in 1936. Door
dezen wederom belangrijken vooruitgang nam
het verzekerd bedrag toe tot f. 9.212.083,46 en
het aantal verzekeringen tot 46.636.
De termijn-premie-ontvangst steeg met
f. 16.872,66 (f. 15.776.91) tot f. 274.574.73.
Aan premiën ineens werd f. 908,82 (f. 8782,50)
ontvangen.
De gemiddelde rente van alle beleggingen be
droeg 4.884 <5.045 'o).
De ultkeeringen bij overlijden bedroegen
f. 43.305 <f. 44.271), dus een kleine f.1000 lager
dan het vorige boekjaar.
De premie-reserve steeg met f. 101.497
(f. 91.242) tot f. 1.242.174.
Na afschrijvingen blijft een winstsaldo be
schikbaar van f. 26.627.16 (f. 22.530.77». waaraan
de volgende bestemming voorgesteld wordt te
geven: toe te voegen aan: reserve geldbelegging
f. 1186,18: reserve pensioenen en personeelsbe
langen f.2423; reserve bijzondere kosten
f3330.71; dividendreserve f. 9619.68; en te vor
men: reserve voor rentedaling f. 10.000; waarna
onverdeeld blijft f. 67.59.
De extra-reserve blijft ongewijzigd op f. 55.000.
KOLONIALE BANK.
Dividendvoorstel 9 pCt. (v. j. nihil).
In de gisteren te Amsterdam gehouden com
missaris-vergadering der Koloniale Bank is be
sloten om aan de binnenkort te houden alge-
meene vergadering van aandeelhouders voor te
stellen een dividend uit te keeren van 9 pCt.
vorig jaar nihil).
MaasverbeteringArbeiders in werkverschaffing graven in een doorsnijding.
Waar duizenden werkloozen
door de werkverschaffing
weer aan den slag komen.
Als U geen raad meer weet van de rheuma
tische pijnen, alles reeds hebt geprobeerd
zonder goed gevolg, probeert dan de zes
zouten uit Kruschen Salts. Zij hebben duizen
den lijders reeds afdoend geholpen. Ook U
zullen zij zeer snel van Uw pijnen verlossen.
STRALENDE GEZONDHEID VOOR I CENT PER DAG
1480 (Ingez. Med.)
DE POSTVLUCHTEN.
De „Reiger" is gisteren van Indië komend om
halfvier op Schiphol geland.
RUSSISCH VLIEGTUIG VERONGELUKT.
Vier dooden.
Gemeld wordt, dat 18 dezer een van Franz
Joseph-eiland komend vliegtuig met 16 perso
nen aan boord direct na het vertrek uit Ar
changel in brand is geraakt, nadat een motor
was vast geloopen.
De bestuurder probeerde te dalen, doch hefc
toestel is, nadat het met den grond in aan
raking was gekomen opnieuw gestegen, maar
even later in de Dwina terecht gekomen. Vier
personen zijn om het leven gekomen, twaalf
gewond.
OPERA ITALIANA.
Maandag 20 Juni a.s. zal de Opera Italiana
een zomer-concert geven in de Stadszaal. alhier.
35 bij 60 meter. Hier zullen onze zuivel
producten in een Hollandsche boerderij ge
toond kunnen worden, terwijl onze tuin
bouw daaromheen en op het groote mid
denterras voor het gebouw gelegenheid zal
krijgen haar reputatie hoog te houden.
Tenslotte vestigde jhr. De Graeff er de
aandacht op, dat de opening van de ten
toonstelling bepaald is op 30 April 1939.
Daar de bouwers van het paviljoen aan een
streng reglement onderworpen zijn. zal de
aanbesteding van den bouw eind Juni, be
gin Juli van dit jaar plaats vinden, zoodat
op 1 Augustus aan .Holland's Huis" op de
wereldtentoonstelling begonnen wordt.
(Nadruk verboden)
(Van onzen specialen verslaggever).
Het bewoonbaar maken van een vrij
wel onbewoond gebied, dat zich uit
strekt tusschen Grave en Den Bosch
en dat onbewoonbaar was door de ge
regeld terugkeerende overstroomingen,
ziedaar de taak welke de regeering door
middel van werkverschaffing gesteld
heeft toen zij de verbetering der Maas
werken aan de orde stelde! Het is een
werk dat in totaal 20 millioen kosten
zal en waarvoor momentcel 1 i I mil
lioen gulden gereserveerd is ten bate
van werkzaamheden die met hand
kracht uitgevoerd worden
Men weet dat de Beersche Maas van
oudsher als een „veiligheidsklep- bij hoog
water gefungeerd heeft. Wanneer het water
van de Maas te Grave een stand van 10.85
M. N AP. bereikt, begint het tusschen
Grave en Beers over een lager dan normaal
gehouden dijkvak Noord-Brabant binnen
te stroomen. Dit water inundeert daar een
uitgestrekt gebied van ongeveer 20.000
H.A. en komt verder benedenwaarts in de
omgeving van 's Hertogenbosch, door de
Dieze en door den Bokhovenschen Overlaat
weder in de Maas terecht.
De rivier de Maas wordt nu zoodanig
verbeterd, dat deze veiligheidsklep niet
meer noodig zal zijn. Dit gebeurt in hoofd
zaak door het afsnijden van bochten en
door het verbreeden en verdiepen van de
rivier. De bochtafsnijdingen zijn meeren-
deels zoodanig ontworpen, dat de rivier
tusschen de bestaande dijken blijft stroo
men. Alleen de bovenste, die bii Balgoy en
de benedenste, die bii Alem. gaan dwars
door de vroegere dijken heen.
Rijdende over den nieuwen dijk wordt
eerst Alem bereikt. Hier ziet men dan eerst
echt welk een uitgestrekt gebied de Beer-
sche Mhas is. Twintig duizend H.A. gras
land. nu nog zonder eenige bewoning. Het
strekt zich uit als een onafzienbare vlakte,
zoover het oog reikt.
Tot het uitvoeren der Maasverbeterings-
werken werd besloten, nadat in den oude
jaarsnacht ran 1925 was gebleken, dat
niettegenstaande de werking van de veilig,
heidsklep. de toestand onvoldoende was en
het geheele land van Maas en Waal ten
gevolge van een dijkdoorbraak over
stroomde.
Toen deze groote Waterstaatswerken in
1932 in uitvoering kwamen, was inmiddels
het werkloosheidsvraagstuk acuut gewor
den en werd de vraag gesteld of de Maas
werken mede dienstbaar konden worden
gemaakt aan de werkverschaffing. Reeds
aanstonds bleek dat zeer goed mogelijk.
zoodat bij Alem in 1933 met werkverschaf
fing kon worden begonnen.
Dit dienstbaar maken moet voornamelijk
zoo worden ocgevat. dat de bovenste laag
grond, die ontgraven moest worden en die
in hoofdzaak uit klei bestond, niet zooals
aanvankelijk de bedoeling was met bag
germolens maar in handbedrijf zou worden
verwerkt.
Het graafwerk geschiedt met de schop,
terwijl transport met draagbaar spoor-,
stoom- en motorlocomotieven plaats vindt.
Op de Werkverschaffingswerken zijn
aanwezig rond 1850 arbeiders, door de
Inspectie voor de Werkverschaffing daar
toe aangewezen.
De tewerkgestelde arbeiders zijn van al
lerhande beroepen en komen uit ruim 40
verschillende gemeenten, meerendeels in de
omgeving gelegen. Uit verder afgelegen
plaatsen zijn 400 arbeiders in 4 Rijkskam
pen gehuisvest, elk kamp voor 100 man.
De arbeiders in deze kampen gaan eens
in de 14 dagen op Staatskosten een week
end naar hun familiekring terug. Zij wor
den meestal na een periode van 8 weken
door een andere groep arbeiders uit de
zelfde gemeente vervangen. Het grondver
zet bedroeg het afgeloopen jaar gemiddeld
45 tot 50.000 M3. per week.
Doordat bovenstaande wijze van werken
voor den dienst der Maasverbetering de
mogelijkheid opende den bovengrond tot
meerdere doeleinden aan te wenden, kon
de prijs, die ervoor betaald moest worden.
Iets hooger zijn, dan die. welke voor bag-
gerwerk zou moeten worden betaald.
De verbeteringen bestaan uit:
1. Het ophoogen en egaliseeren van ter
reinen. welke deels drassig waren of dat
door de opstuwing zouden worden.
2. Het afdekken en tot cultuurland ma
ken van aangevulde oude rivierarmen en
van wielen.
3 Het verzwaren van dijken in samen
werking met Provincies en Waterschappen.
4. In de latere jaren is het aantal moge
lijkheden, dat de werkverschaffing bood,
nog met één vermeerderd, n.l. het afgra
ven van uiterwaarden. Daardoor wordt het
I afvoervermogen van het winterbed der
rivier belangrijk vergroot.
Zonder de werkverschaffing zou de op
lossing vermoedelijk zijn gezocht in een
nog ruimer zomerbed.
De nieuwe rivier is naar wii bij een be
zoek dezer dagen konden vaststellen
thans voltooid tot Ravenstein. Aan de af
graving der uiterwaarden wordt echter
over dat gedeelte nog gewerkt. De bocht
afsnijding bij Balgoy, die een verkorting
van de rivier met bijna 5 k.rn beteekent,
komt over een paar weken tot stand, zoo
dat dit gedeelte van het werk in een zeer
interessant stadium is. De geheele oude
arm van Balgoy zal worden gedicht en met
klei worden Afgedekt.
Gedurende den aanstaanden winter zal
de kans op werking van de Beersche Maas
al uiterst gering zijn, al is zij natuurlijk
nog mogelijk, wanneer zeer groote water
afvoeren zouden optreden. Dat de Beersche
Overlaat sinds den winter van 1930/31 niet
meer heeft gewerkt, is slechts in den laat-
sten winter mede het gevolg van 'de werken
der Maasverbetering geweest. Dat zij overi
gens gedurende 6 winters niet gewerkt
heeft, moet aan toevallige omstandigheden
worden toegeschreven.
C.>
-*£
•Irn
f 1;
fen
Ptrspectiefteekening van het Nederla ndsche paviljoen, zooals het door prof. dr. ir. D. F. Slothouwer voor de wereldexpo-
sltie, welke in 1939 to New-York gehouden wordt, ontworpen Is.
DE MUIS ALS PROEFKONIJN.
In Parijs staat het wereldberoemde in
stituut voor kankeronderzoek. De kelders
van dit gebouw, dat gelegen is in een
straat, die een beroemden naam draagt,
ae ..uRe Curie", staan in het teeken der
muizen. Men moet nu niet denken, dat het
daar wemelt van muizen. De diertjes le
ven zelfs niet in vrijheid. Integendeel. Zij
maken deel uit van een goed georgani
seerde maatschappijen hun leven is nauw
keurig geregeld. Zoodra een muis geboren
is, kijrgt het dier een nummer en wordt
het in een register ingeschreven, waarin
behalve dag en uur van geboorte, geslacht
en gewicht ook de afstamming genoteerd
staat. De jonge muis heeft een rubriek op
een groot. blad. Daarin wordt iedere bij
zonderheid tijdens de ontwikkelingsphase
opgeschreven. De dag. waarop het proef
dier met een kankerbacil wordt ingeënt,
de dag waarop het ziek wordt en den dag
waarop het sterft. Een speciale kolom dient
voor het invullen der bijzonderheden, die
bij de sectie aan het licht komen. Dc tijd
ruimte tusschen de eerste en laatste in
schrijving bedraagt ongeveer anderhalf
jaar. Gedurende dezen tijd leven de mui
zen goed verzorgd in hun kleine kooien.
De gezonde muizen leven gescheiden van
de ingeente en deze worden op hun beurt
wee van de zieke muizen afgezonderd ge
houden. De kooien staan in drie zalen, dio
niet met elkaar in verbinding staan
In het kankerinstituut bevinden zich in
totaal ongeveer 20.000 muizen. Zij worden
echter niet alleen bij het kankeronderzoek
gebruikt. Het arbeidsveld van het Insti
tuut voor kankeronderzoek bevat ouk de
-tudie van de muizenpsychologie Zeer in
teressant zijn de onderzoekingen van ver
schillende soorten muizen. Zoo heeft men
bijv. de „dansende muis". Dit is een krui
sing die zich daardoor onderscheidt, dat
de muis voortdurend in draaiende bewe
ging is. Door verschillende onderzoekingen
is men tot de overtuiging gekomen, da'
deze muissoort een afwijking in het ooi-
heeft. doch een juiste verklaring heeft men
tot dusver nog niet kunnen vinden. De na
komelingschap van een dergelijke muis
vertoont dezelfde afwijking, zelfs wanneer
de andere helft van het „echtpaar" ge
zond is. DeD trots van het Instituut is de
staartloozen muis, de eenige in haat soort
op de geheele wereld. Deze muis Is niet
volgens een bepaald plan gefokt. De muis
is geboortig uit een familie, die de ge
woonte had op de achterpooten te zitten.
De staarten werden steeds korter, ot ten
lange leste een muis zonder staart gebo
ren werd.
De muizen worden met haver en brood
gevoerd. Als zij aan andere dan kanker
ziekten gaan lijden, worden zij geheel vol
gens de regels der kunst verpleegd.
