Van adelborst tot luitenant
ter zee
ROODE STER
Weesinrichting „Neerbosch
75 jaar....
Het conflict
de Sigarenindustrie
LEIDSCH DAGBLAD, Zaterdag 26 Maart 1938
Vierde Blad No. 23927
351
m
79sfe Jaargang
In 't
afgelegenst oord:
Feest van
de Roode Ster!<
a
j
Een veeleischende studie voor een veeleischend beroep
in het Koninklijk Inst. voor de Marine te Willemsoord. toegerug, yoor den s,rijd om he,
bestaan.
Duizenden kinderen worden hier Gedurende de laatste. 10 jaar rust de lei
ding van Neerbosch met zijn 550 inwoners
„Adelborsten rond het vaandel, gedragen door
(Van onzen specialen verslaggever)
den voorzitter van den Senaat"
De plannen voor een nieuw gebouw
Het is maar goed, dat het Konink
lijk Instituut voor de Marine, te Wil
lemsoord, binnen afzienbaren tijd de
beschikking zal krijgen over een
nieuw gebouw. Want zooals men in
het, van het jaar 1879 dateerende,
hoofdgebouw met de ruimte heeft
moeten woekerenBehoudens
de nadere goedkeuring van de Regee-
ring zijn de plannen voor het nieuwe
gebouw thans gereed en is ook de
plaats, waar het verrijzen zal bepaald:
daar, waar thans dc zeilboet (een lan
ge loods, waarin tuig en zeil bewaard
wordt) staat. Van hoog tot laag heeft
men, in het Instituut, de vreugde ovei
de komende uitbreiding, niet onder
stoelen of banken gestoken.
Slechts noode heeft men jaren berust in
het gemis van een aula, zoo goed mogelijk
is voorzien in het tekort aan aparte stu
dielokalen voor de adelborsten. Het nieu
we gebouw zal verademing brengen. Een
aula, nieuwe studie- en leslokalen zijn er
in geprojecteerd. Ook de bibliotheek, welke
thans in 3 ineenloopende vertrekken is
ondergebracht, zal er heen verhulzen, zoo
dat het geen wonder is, dat iedereen met
de plannen ingenomen is temeer, omdat
het aantal adelborsten, dat in September
van dit jaar aan de deuren komt aanklop
pen ook al weer grooter is. Zijn er thans
145 adelborsten, in September rekent men
in Willemsoord' op 175.
Alleen maar de besten!
Jaar in, jaar uit worden de adelborsten
hier klaargestoomd voor zee-officier, offi
cier bij de mariniers, officier bij de mari
nestoomvaartdienst hiervoor duurt de
opleiding normaal 3 jaar en voor offi
cier bij de administratie, waarvoor de op
leiding 2 jaar duurt.
Klaargestoomd? Inderdaad! Als men
nagaat wat de adelborsten practisch
en theoretisch moeten leeren, dan is
er moeilijk een ander woord voor te
vinden. Het tempo, waarin een groot
aantal vakken gedoceerd wordt, is dan
ook zeer hoog. Niet voor niets kiest
men elk jaar uit het gToot aantal can
didates dat zich voor de beschikbare
plaatsen aanmeldt, alleen maar de
besten.
Deze vindt men na een keuring en een
rangschlMdngsonderzoek, waarbij zware
eischen gesteld worden. Zoo hadden zich,
verleden jaar, 300 candidaten aangemeld
voor 60 plaatsen. Na de keuring Waren er
nog maar 150 over: 50"/o was afgekeurd,
meestal wegens te zwakke oogen.
De goedgekeurden verschijnen thans voor
de commissie van aanneming. Deze gaan
niet alleen af op de cijferlijsten van het
behaalde einddiploma eener HB.S. (b) of
van een gymnasium. Neen zij beraden zich
ook over de kennis, het studieverloop en
de wijze van werken, o.m. door bestudee
ring van de rapporten en door het stellen
van vragen aan de directeuren der scholen,
waar de candidaten opgeleid zijn, terwijl
zij ook het recht hebben het eindexamen
werk in te zien. Voorts wordt op den leef
tijd gelet. De candidaten mogen (behou
dens toestemming van den minister) op
1 September nog geen twintig jaar oud
zijn. Daarnaast wordt gelet op de lichame
lijke eigenschappen, terwijl de militaire
commissie haar speciale aandacht schenkt
aan aanleg, wetenschappelijken en tech-
ndschen zin, vlugheid van geest, kalmte,
algemeene ontwikkeling en beschaving.
Een zware studie.
Dit is in het kort, de gang van zaken
eer men voor adelborst in aanmerking kan
komen. Nu is Willemsoord bereikt! Wat
nu? Drie of twee jaar van zware studie
breken aan. Naast het practische werk,
aan boord van schepen, staat de theore
tische opleiding.
De eerste-jaars-adelborsten beginnen
met de practijk. In 3 weken worden zij
afgericht tot recruut. Dan is het studeeren
tot half Mei, waarna zij in den stand van
matrcos, op de mijnenieggers aangesteld
werden: om het matrozenwerk te leeren.
Voor de tweede-jaars-adelborsten ein
digt de studie begin Mei. Een gedeelte gaat
aan boord van de mijnenieggers (bestek
maken en dienst doen als officier van de
wacht) een ander gedeelte komt aan boord
van een torpedoboot (voor de navigatie-
opleidtng).
De derde-jaars-adelborsten gaan met
den kruiser „Java" naar Colombo en ko
men terug met de ..Sumatra". Zy doen
zijn, zij het ook onder toezicht, in rang
boven alle onder-officieren geplaatst.
Naast de theoretische en practische op
leiding. moeten de adelborsten veel aan
sport doen: schermen, athietiek. gymnas
tiek. Men zegt dan ook heusch niet te veel,
als men het programma, dat afgewerkt
moet worden, overladen noemt.
De promotie.
De adelborsten verlaten Willemsoord als
officier 3de klasse. Na twee jaar promo-
vesren zij. meestal tegelijk, tot luitenant
ter zee 2de klasse. Wanneer zij 10 a 12
dienstjaren als zoodanig achter den rug
hebben, kunnen zij luitenant ter zee 1ste
klasse worden. Voor de verschillende wa
pens varieert dit. Bij den Marinestoom
vaartdienst kan dit b.v. 15 jaar duren.
Voor men tot dezen rang bevorderd wordt
moet een examen afgelegd worden. Dit is,
in hoofdzaak, een repetitie van hetgeen op
het Instituut is geleerd en van al hetgeen
in de practijk is opgestoken. Een examen
moet ook gedaan worden voor den rang
van kapitein-luitenant ter zee. De studie
daarvoor omvat hoofdzakelijk de krijgs
wetenschappen, zooals zee- en militair
recht.
Een wapenkeuze kennen de adelborsten
in ons land niet, in tegenstelling met het
buitenland, waar de specialisatie wel moge
lijk is. In Engeland en Frankrijk b.v. duurt
de algemeene opleiding korter. Daarna
volgt een aparte cursus, waarbij de adel
borsten kunnen kiezen, voor welk wapen
zij door willen gaan. Deze cursus duurt in
den regel 6 maanden. In Nederland gaat
dit anders en worden de adelborsten opge
leid voor elk wapen.
„Kruiwagens" helpen niet
Hoog rijst de eenvoudige houten mast
van de kanonneerboot, waarmede de luite
nant ter zee J. C. J. van Speyck op 5
Februari 1831 bij Antwerpen liever de Tucht
in vloog, dan zich over te geven, voor het
Instituut, op.
In de ontvangkamer van het hoofdge
bouw bevindt zich een kleine vitrine, waar
vergeelde en beschadigde reliquien bijeen
gebracht zijn: een nieuwe herinnering aan
het feit, dat luitenant ter zee Van Speyck
een voorbeeld van plichtsbesef, moed. be
leid en trouw is.
Van matroos, via korporaal cn sergeant
tot luitenant ter zee. Ziedaar, in
kort bestek, de loopbaan van een adel
borst, die 3 jaar lang te Willemsoord
hard moet aanpakken om er te komen.
Dat het den uitgekozenen bijna altijd
gelukt bewijst, dat men inderdaad
De toekomst biedt „Neerbosch"
nog mogelijkheden.
(Van onzen specialen verslaggever.)
Weesinrichting „Neerbosch"Zich
koesterend in de lentezon, die het land
rond Nijmegen een aparte bekoring geeft,
ligt. achter het Maas-Waal-kanaal. het
Weezendorp. Enkele handwijzers geven dui
delijk aan. hoe de vreemdeling te gaan
heeft om den langen toegangsweg naar de
stichting van Johannes van 't Lindenhout
te vinden. En dan staat hij reeds op het
plein, dat het centrum is van het 10 H.A.
beslaande complex gebouwen, waarin nu
al weer 75 jaar weezen, halfweezen en
voogdijkinderen, met zeer veel succes toe
gerust. worden voor den moeilijken strijd
om het bestaan
Bij Johannes van 't Lindenhout, zoon
van een welgesteld landbouwer uit Beu-
ningen, rees in het jaar 1863. de gedachte
aan de vestiging van een tehuis voor wees
kinderen, die in hun eigen gemeente geen
plaats konden vinden. Hij sprak er met
enkele vrienden over, die zich tenslotte
voor het plan lieten winnen. In 1863 werd
een circulaire rondgezonden en in het na
jaar konden, in een huis te Nijmegen, de
eerste weezen opgenomen worden. Vier
jaar later was dit tehuis reeds te klein.
Toen ontving Van 't Lindenhout een stuk
land bij Neerbosch ten geschenke, waarop
hij het eerste paviljoen, van wat later de
Weesinrichting zou heeten. bouwde.
Nu volgden jaren van grooten bloei. Wel
had men nog dikwijls te kampen met ge
brek aan geld voor de behoeften van het
steeds grooter woTdende gezin, maar daar
tegenover stond de sympathie van duizen-,
den in den lande, die zich steeds weer in
daden uitte. Het eene paviljoen na het an
dere verrees. Ook werden werkplaatsen ge
bouwd voor de jongens: een wasscherij,
keuken, naaikamer, enz., voor de meisjes.
Daarbij de woningen voor de gehuwde le
den van het personeel. In den loop der
jaren verrees een eigen kapel, lokaliteiten
voor een Lagere School, een Ziekenhuis.
Het aantal weezen, jongens en meisjes,
van zeer uiteenloopenden leeftijd (één tot
20 jaar) groeide aan tot ruim 1000. Deze
overbevolking leidde tot minder gewenschte
toestanden. Het toezicht kon niet steeds
voldoende worden uitgeoefend. De talrijke
medewerkers waren niet allen even ge
schikt voor hun taak Het beheer der fi
nanciën was te primitief voor het omvang
rijke geheel. Reorganisatie was noodzake
lijk, waarbij allereerst werd overgegaan
tot vorming van een zelfstandige Gestichts
gemeente te Neerbosch, onder leiding van
ds. Schrijver, predikant-directeur.
Sedert de invoering van de Kinderwet
ten werden naast weezen en halfweezen
ook voogdijkinderen van beiderlei sexe op
genomen. Daarnaast werden de gebouwen
gerestaureerd, recreatiezalen en betere
waschgelegenheden ingericht. Bovendien
werd de financieele administratie meer
vakkundig geregeld Een nieuwe bloeitijd
kwam In de jaren na 1904 zijn weder
om honderden jongens en meisjes, na de
opleiding te Neerbosch, op 18 a 19-jarigen
leeftijd in een betrekking geplaatst.
op de schouders van ds. H. Kluin en diens
steeds weer de besten kiest uit het
groot aantal candidaten, dat zich elk
jaar aanmeldt.
Men is soms van meening, dat een
goede relatie in marinekringen de
keuze van een adelborst beïnvloeden
kan. Zij, die lezen kunnen, zullen na
het bovenstaande, zeker een ander
oordeel toegedaan zijn. Een „kruiwa
gen". om het maar eens gewoon te zeg
gen, heeft op de keuze van de candida
ten niet den minsten invloed
(Nadruk verboden)
Ds. H. Kluin. predikant-directeur van de
Weesinrichting „Neerbosch".
echtgenoote. Zij kwamen in een tijd, dat
er wederom veel vernieuwd en veranderd
moest worden, dank zij de eischen, die het
moderne leven stelde. Recreatiezalen wer
den vernieuwd, geheele paviljoens her
bouwd, nieuwe machines in de werkplaat
sen, keuken en wasscherij aangeschaft. Een
sportveld werd ingericht, een groot zwem
bad verrees, de kleeding der jongens en
meisjes moest gemoderniseerd worden.
Voorts moesten te groote groepen van kin-
deien in kleinere onderverdeeld worden.
Helaas laten de financiën na den bouw
van 3 nieuwe paviljoens de uitvoering van
andere plannen niet toe. Zoo is de algeheele
verbouwing van het tehuis der" school
meisjes op het verlanglijstje blijven staan.
Het is noodig dat de meisjes in kleinere
groepen, van ruim 20 leder, verdeeld wor
den. Iedere groep moet in een aparte zaal.
met speciale leiding, ondergebracht worden.
Inplaats van de groote. algemeene slaap
zaal zijn kleinere zaaltjes noodig. Daarvoor
is een bouwfonds gevormd. Maar dit is niet
toereikend Men hoopt, wanneer in Juni
het 75-jarig bestaan van de Weesinrichting
herdacht zal worden, dat dit fonds dan
wel zal toelaien om de plannen, die men
gemaakt heeft, door te zetten.
Een dorp op zichzelfZóó moet men
de Weesinrichting „Neerbosch" eigenMjk
beschouwen. Een eigen lagere- en fröbel
school. een ziekenhuis, sportterrein, zwem
bad. een boerderij, tuinderij en bloemisterij,
een bakkerij, een kleermakers-, meubel- en
schilderswerkplaats, een schoenmakerij,
een smederij met onderafdeelingen voor
bankwerkers, electriciteit en lood- en zink
bewerkers. benevens een zetterij, annex
drukkerij en binderij, een wasch- en strijk-
inrichttag, zijn de vitale deelen van dit
dorp, waar de pupilen opgeleid worden: de
jongens als vakman, de meisjes voor het
huishouden. Geschoold personeel zorgt er
voor. dat deze opleiding gedegen is. waarbij
de paedagogie in de practijk gebracht
wordt
De middelen tot ontspanning en tot
sportbeoefening zijn in „het dorp" een be
langrijk onderdeel van het opvoedingswerk.
Een groote inrichting heeft daarbij dit
voordeel, dat men vele mogelijkheden heeft,
waaruit een ruime keuze gemaakt kan
worden.
In een rijk met natuurschoon gezegend
hoekje van Gelderland wordt, nu al weer
tientallen jaren, gewerkt aan de vorming
van kinderen, die zich later een plaats in
de maatschappij moeten veroveren en wien
ook daarbij de helpende hand geboden
wordt. Nu op 10 Juni a.s het 75-jaxig be
staan van de oude Weesinrichting gevierd
wordt, verdient „Neerbosch" in het volle
licht der belangstelling geplaatst te wor
den. ook al. omdat men verwachten mag.
dat de inrichting in de toekomst, nog een
belangrijke taak te vervullen krijgt.
(Nadruk verboden).
Mr. B. Colenbrander, secretaris van het Verbond van Sigaren
fabrikanten. aan het woord. Hü acht het gestelde ultimatum,
hangende de besprekingen met den RTjksbemiddelaar, onbe
hoorlijk.
(Van onzen specialen verslaggever).
„Onbehoorlijk1" Zóó kwalificeert mi*.
B. Colen'brander. secretaris van het Ver
bond van Sigarenfabrikanten in Nederland,
omvattende de patoons In het Noorden
van out land, het ultimatum, dat de vier
Werkliedenorganisaties aan de beide Pa-
troonsvereenigingen hebben gesteld „Dc
arbeiders wisten dat er nog besprekingen
met den Rijksbemiddelaar gaande waren,
zoodat zij deze „oorlogsgymnastlek" beter
achterwege hadden kunnen latenal
dus gaat mr. Colenlbrander verder, daar
door meteen het conflict, dat de Neder-
landsche sigarenindustrie. waarin 20.000
personen hun brood verdienen en waarvan
de ontwikkeling door velen met groote be
langstelling gevolgd wordt, tot onderwerp
van e-n kor e beschouwing makend
„Men verwijt den sigarenfabrikan en dat
zij geen pogingen :ot saneering gedaan
hebben. Dit is onjuist. We noemen b.v
alleen maar den arbeid van een commissie,
welke onder leiding van orof. De Vries,
aandacht hieraan besteed heeft Maar de
belangen loonen zoo onteetcend ver uiteen,
dat er. tot nu toe. geen eenstemmigheid
verkregen kon worden onder de fabri
kanten.
Het u' 'ma urn was voor ons geen ver
weer dienst als officier van de wacht en rassing. Wel verraste ons de keuze van de
fabrieken, waar de staking eventueel ge
proclameerd zal worden. Want men zal, als
buitenstaander, allicht tot de conclusie
nelgen, dat de uitgekozen fabrieken dan
waarschijnlijk ook de fabrieken zijn. waar
de loonen het laagst zijn, Wii stellen er
daarom prijs op te verklaren, dat dit juist
niet het geval is. Verschillende van de 7
fabrieken, waar het eventueel op 11 April
tot een staking moet komen, betalen loo
nen. die boven het gemiddelde liggen.
Andere halen het gemiddelde juist
Wij geven toe. dat er. speciaal in het
Zuiden van ons land, fabrieken zijn. waar
de loonen erg laag zijn. En dat er iets
gedaan moet worden om dóar de voor
waarden voor het pensoneel te verbeteren,
beamen wij dan ook.
Zelf hebben wü. op ons bureau in de
hoofdstad, sinds 1928—1929 bijgehouden,
hoe de positie was en is van het personeel,
in dienst van de fabrikanten, aangesloten
bij ons Verbond. Uit de door ons verzamelde
cijfers mogen wii de conclusie trekken, dat
de positie van dit personeel eer verbeterd
dan slechter geworden is. Vergeleken bij
een dertigtal andere indrijven in ons land
is het zelfs opvallend, dat de loonen op de
fabrieken, welke tot het. Verbond behooren,
minder sterk gedaald ziin dan in die an
dere bedrijven terwijl de koopkracht van
de arbeiders in de bedoelde sigarenfabrie
ken eerder toe- dan afgenomen is. Dit
laatste verschijnsel mag mede toegeschre
ven worden aan het feit. dat de kosten
van het levensonderhoud b.v. twee maal
zoo sterk gedaald zijn als de inkomsten
De door de werkliedenorganisaties inge
diende. ingrijpende voorstellen komen neer
op een loonsverhooging van 40 tot 50
voor de meest gangbare modellen. Daar is
niet over te denken. Ja. de arbeiders zeg
gen, dat wii de verkoopprijzen eenvoudig
moeten verhoogen. Maar als wii dat deden,
dan zou het verbruik van sigaren wel heel
sterk afnemen. En de fabrikanten moeten
nu eenmaal rekening houden met de con
sumenten Daarom is de „Ondernemers-
overeenkomst" ook maar een zeer beschei
den stap in die richting, waarbij de prijs
van de 3-centssigaar op 3'/i cent gebracht
wordt. De fabrikanten hopen daardoor een
bescheiden equivalent te verkrijgen voor
een loonsverhooging. De 3-centssigaar zal
wel blijven bestaan. Fabrikanten, die ge
heel of gedeeltelijk mechanisch werken
zullen dit soort sigaren mogen blijven ver
vaardigen. waarbij een productie van
20.000 stuks per week per compleet-
machine. die vóór of op 15 Maart in wer
king was of geweest is, niet overschreden
mag worden.
Nogmaals: voor het verwijt, dat de fa
brikanten niets gedaan hebben sinds 1935,
is geen reden. Er zijn verschillende pogin
gen aangewend om tot saneering van de
industrie te komen. Maar de materie is
uiterst moeilijk, omdat de belangen zoo
sterk uiteenloopen. Meer valt er voorloopig
niet te zeggen Gisteren hebben de fabri
kanten aangesloten bii de Patroonsorga
nisatie in hei Zuiden van ons land. in
Eindhoven vergaderd. Neen. het Verbond
van Sigarenfabrikanten is daar niet tegen
woordig geweest. De gecombineerde verga
dering der Patroonsorganisaties zal Maan
dag as in Den Haag. onder leiding van
den Rijksbemiddelaar, plaats hebben. Ook
de werkliedenorganisaties zullen aan deze
besprekingen deelnemen. WD wachten dan
ook rustig af tot Maandag
(Nadruk verboden).
'~"N-
rs
V.
j
Nieuwe Roode Stei Tabak, No. 6
van 6 cent en No. 10 van 10 cent per
half ons. Niemeijer verdriedubbelt het
aantal gelukkige rookers! Want tot
ieders verbazing en vreugd stelt men
't vast: de karakteristieke „Roode Ster
smaak" is óók bij de nieuwe Roode
Ster No. 6 en No 10 volmaakt ge
handhaafd 6, 10 of 13 cent per half
ons! Haal Uw pakje! 't Is feest in
rookersland!
„Dl Sttr op hel pak garantie voor rifpe tabak!"
NIEMEIJER'S
TABAK
8363
(Ingez. MecL)
