STADSNIEUWS 363 ste Dies Natalis 'der Leidsche Universiteit DINSDAG 8 FEBRUARI 1938 No. 23887 Tijdelijk vestigingsverbod voor de Schoenenbranche KET VOORNAAMSTE NIEUWS VAN HEDEN De Bilt 73 ste Jaargang Rede van den rector-magnificus prof. dr. J. A. J. Barge Over „Praeformatie en Epigenese" Nederlandsch stoomschip „Pluto" in aanvaring Russisch luchtschip verongelukt Dit nummer bestaat uit DRIE bladen EERSTE BLAD Dertien dooden verwacht LEIDSCH DAGBLAD DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN PRIJS DER ADVERTENTIES: 30 ets. per regel voor advertenties uit Leiden en plaatsen waar agentschappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle andere advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertenties belangrijk lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling Woensdags en Zaterdags 50 ets. bij maximum aantal woorden van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven 10 ets. porto te betalen. - Verplicht bewijsnummer 5 ets. Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor Directie en Administratie 2500 Redactie 1507. Postcheque- en Girodienst No. 57055 Postbus No. 54. PRIJS DEZER COURANT: Voor Leiden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zijn; per 3 maanden f. 2.33 per week tri.J'. f.0.18 Franco per post f. 2.35 per 3 maanden -f- portokostenj (voor binnenland f. 0.80 per 3 mnd.l! De rector-magnificus der Leidsche Uni versiteit prof. dr. J. A. J. Barge heeft he denmiddag ter gelegenheid van den 363en herdenkingsdag van de stichting der Aca demie in het groot-auditorium een rede uitgesproken over „Praeformatie en Epi genese". Het volgende is er aan ontleend: Alternatieven en dilemma's, aldus spr., H)n dierbare denkvormen voor den men- schelijken geest, Men kent ze in welhaast iederen tak van wetenschap: nominalisme ol realisme, determinisme of wilsvrijheid, mechanisme of vitalisme, materialisme of spiritualisme, homoeopathie of allopathie Sn nog tallooze meer. In deze vereenvou digde probleemstellingen gaat echter maar si te vaak het eigenlijke probleem, de syn these van beide, schuil, sen voorbeeld hiervan biedt het oude ömma der biologie „Praeformatie of Epigenese", dat in de XVUe en XVnie eeuw zijn scherpste formuleering vond. Toen nauwkeuriger onderzoek met betere Prof. Dr. J. A. J. Barge. hulpmiddelen leerde, dat de oude opvat ting. welke de mogelijkheid aanvaardde, dat levende wezens door z.g.n. „generatio spontanea" ontstaan konden uit de onbe werktuigde stof, niet houdbaar was en tel kens aan het licht kwam, dat organismen, die men in vroeger tijd uit. het stilstaand water van moerassen en poelen als voor Hjn oogen meende te zien ontstaan, altijd voortkwamen uit een grootere of kleinere kiem, werd vanzelf de aandacht der on derzoekers op deze kiem gevestigd. Wat wus er in deze kiem. welken aard en welke structuur bezat zij, dat uit haar het levend en zoo harmonisch gevormd en functionee- 'end organisme ontstond? De antwoorden, welke op deze en dergelijke toen zeer ac- tueele vragen geformuleerd werden, waren zeer uiteenloopend; men kan ze in hoofd zaak terugbrengen tot twee typen, die men als de „praeformatieleer" en de theorie der epigenese onderscheiden kan. Voor de aanhangers der praeformatiege- dachte is in de kiem, hetzij men ais zoo danig het ei. of de later ontdekte sperma- l°zoe aanziet, het individu, dat zich daaruit aa} ontwikkelen, reeds als een soort oneindig ■P'niatuurbeeld aanwezig. Wat zich tijdens de ontwikkeling in de kiem afspeelt, zou ous In werkelijkheid niet een ontwikkeling ziJn in den zin eener differentiatie, waarbij een homogeen of nagenoeg homogeen v-vnf' on8elÜksoortige van elkander ver spillende deelen ontstane doch niet an- rs dan een groeiproces, waarbij het van jjg aanwezige miniatuurorganisme al- van grooter behoefde te worden en zich eenige omhulsels te ontdoen. jJ™'jwetraal hiertegenover staat de leer er Epigenese, het eerst geformuleerd door F-, Wolff. Tegenover de stelling, dat vormj"1- de lciem van te voren reeds ge- ts. gepraeformeerd. wordt hier uit- uraofn dat hoegenaamd niets is ge- j'er me?rd en dat de kiem geheel zón- Het ~san'sche structuur is en homogeen. In k.?ei1 der ontwikkeling zou dan hier- «taan, dat dit structuurlooze langza merhand structuur verkrijgt en er zoo doende uit de homogene massa verschil lend geaarde onderdeelen worden gevormd die in hun samenvoeging het geheel van het organisme opbouwen. Tegen het einde der XVIIIe eeuw verloor het dilemma aan belangstelling. De ont dekkingen met behulp van het verbeterde mlkroskoop leidden de aandacht voorloo- pig van de theoretische beschouwingen af. Eerst veel later, tegen het einde der XlXe eeuw trad de oude vraagstelling op nieuw naar den voorgrond, in de beschou wingen van Weismann, aangaande de structuur van het klemplasma en de ex perimenten van Roux, die een duidelijke herleving van de praeformatiegedachte be- teekenden. Herhaaldelijk is daarna de oude strijdvraag in de moderne proefon dervindelijke embryologie opnieuw opge doken, zooals door den spreker uitvoerig wordt aangetoond. Telkens echter met als resultaat, dat de verschijnselen der nieuwe experimenten tegen het bestaan van prae formatie in den ouden zin pleiten, zoodat men tot de slotsom komt. dat de embryo nale onwlkkeling epigenetisch verloopt, Is hiermede het vraagstuk „Praeformatie of Egipenese" volledig uitgeput en heeft de praeformatie in ieder opzicht afgedaan? Het is moeilijk hierop zonder meer ja te zeggen. Houdt men aan de oude oorspron kelijke formuleering van het praeformatie- begrip vast. dan moet men inderdaad zeg gen, dat een dergelijke praeformatie niet bestaat. Men kan echter aan het praefor- matiebegrip nog een anderen inhoud ge ven. Dat het epigenetisch karakter der ontwikkeling zoo absoluut zou zijn als het in de XVIHe eeuw door Wolff werd ge formuleerd, aanvaardt thans wel niemand. Voor onzen geest toch is de opvatting, dat iets van zoo intense vitaliteit als een be vruchte eicel structuurloos zou zijn, vol komen onbiologisch gedacht. Bovendien leert de waarneming, dat de bevruchte eicel inderdaad structuur heeft en nie mand kan zich bevrijden van de gedachte, dat deze structuur beteekenis bezit voor het ontwikkelingsproces en den aard van het onwikkelingsproces in eenigerlei op zicht bepaalt. Er moet dus in de kiem Iets gevormd „geformeerd" zijn en omdat dit geformeer de aan het eigenlijke ontwikkelingsproces in tijd voorafgaat, kan men het „geprae formeerd" noemen en in zooverre natuur lijk van praeformatie spreken, op voor waarde, dat men hiermede niet, zooals de de oude praeformisten, bedoelt, dat deelen van het volgroeide organisme in de kiem. als zoodanig van te voren op eenigerlei wijze en in hun onderling plaatselijk ver band aanwezig zijn. De oude vraag blijft dus bestaan: wat er in de kiem aanwezig is. welke structuur de kiem heeft, dat krachtens deze struc tuur de kiem zelf niet alleen maar zelfs onderdeelen van de kiem in staat zijn het geheele organisme te doen ontstaan. Of, Voorschip staat geheel onder water. De „Pluto" zal aan den grond worden gezet. Het Nederlandschc stoomschip „Pluto" van de Kon. Ned. Stoomboot Maat schappij (gezagvoerder C. Duynker) dat op 5 Februari van Amsterdam ver trok met bestemming Gdynia (Polen) is gisteravond tijdens een dichten mist op dc Oostzee in aanvaring gekomen met een Grieksch stoomschip. De Pluto zou door sieepbooten van de Bugsir- rcederij te Hamburg, naar Grasnitz, een kleine haven op het eiland Rügen, worden gesleept. Nader wordt echter gemeld, dat het voorschip lek is ge varen en geheel onder water staat. Het wordt dientengevolge niet mogelijk ge acht het schip drijvende te houden tot dat Grasnik is bereikt. Men heeft daar om het voornemen de Pluto op de z.g. Prorer Wiek, een ondiepe strook langs het eiland Rügen aan den grond te zet ten. Een gedeelte van de uit on geveer 20 koppen bestaande beman ning, o.w. de gezagvoerder, bevond zich hedenmorgen nog aan boord van de „Pluto". De overigen waren aan boord van het lichtschip „Adlergrund" ge gaan. De „Pluto" is gebouwd in 1905 op de werf „Feyenoord". Het meet 1156 bruto reg. ton en 709 ton netto. Het Grieksehc schip, waarmede de „Pluto" in aanvaring is geweest, is waarschijnlijk het dubbeischroef s.s. „Kathorine" van de S.A. Heüennique maritime et commerciale „Petrelea" te Piraeus. Dit schip heeft een inohud van 2.495 brpto- en 1.196 netto-ton. Het is een oud vaartuig dat in 1887 ais zeil schip is gebouwd. Omtrent, de positie van dit schip is nog niets naders be kend. in het onderhavig verband nog scherper geformuleerd hoe kan het zijn, dat de kiem een gepraeformeerde structuur bezit en de ontwikkeling toch epigenetisch ver loopt? Als vanzelf worden wij door deze woor den teruggebracht tot de in den aanvang gemaakte opmerking, dat maar al te vaak achter twee simplistisch geformuleerde te genstellingen het eigenlijke probleem, de synthese van beide, schuilgaat. In plaats immers van het alternatief: „óf praefor matie óf epigenese" heeft het probleem de gedaante gekregen van de vraag naar de mogelijke synthese van „èn praeformatie èn epigenese". De oplossing van deze vraag ligt in een onafzienbaar verschiet. Het eenige, dat men ten aanzien van het ont wikkelingsproces, heden ten dage met waar lijkheid tan zeggen, is, zooals wij zagen, dat de kiem stoffen produceert, die op het eigen levend weefsel inwerken als een prikkel, op welken prikkel hetzelfde eigen levend weefsel met vormdifferentiatie rea geert en wel zoodanig, dat elke nieuwe ontwikkelingsphase nieuwe en andere prik kels voortbrengt, die op hun beurt de vol gende phase opwekken. Noch aangaande de structuur der kiem, noch met betrekking tot de structuur van het op de vrij eenvoudig lijkende prikkels reageerende weefsels heeft men echter reeds eenig elementaire kennis verworven. De kiem blijft In haar schijnbaren een voud een ondoorgrondelijk lijkend raadsel. Eén ding is echter zeker. Als men wil doordringen tot wat wij genoemd hebben de structuur der kiem, zal men zich boven al moeten hoeden voor alles wat naar iets als een statische structuur zweemt. Het leven kent geen statische structuur. De statische structuur is eigen aan de ma chine en aan den dood. De structuur van al wat leeft, is dynamisch. De vorm van eenig levend organisme is nooit constant. Hij is altijd wisselend en wisselt telkens op andere wijze. Een bepaalde structuur is, zoolang het organisme leeft, altijd slechts een momentopname. In wezen is de structuur van het levend organisme een structuur van altijd werkende oorzaken en wel een in zichzelf gesloten structuur, met als gevolg, dat binnen het organisme alle verschillende oorzaken met elkander in verbinding staan en op elkander inwerken, zoodat iedere werkende oorzaak als het ware den invloed van haar eigen werking ondergaat en iedere werking van eenig onderdeel een werking is van het organis me als geheel. Zal het ooit gelukken deze gesloten causale structuur van het levend organis- Het is heden in werking getreden. Nadat op 18 Augustus 1937 een sper tijd voor het slagersbedrijf was inge voerd en op 9 en 17 December 1937 voor het broodbakkers- cn broodver- koopersbedrijf, heeft de minister van economische zaken thans een tijdelijk vestigingsverbod uitgevaardigd voor het schoenherstellersbedrijf. 't schoen makersbedrijf, het schoenverkoopersbe- drijf en het bedrijf van orthopedisch schoenmaker, dus voor de volledige schocnenbranche. Het is derhalve van heden af verbo den zonder vergunning van den minis ter een inrichting te vestigen, waarin een der bovengenoemde bedrijven wordt uitgeoefend. De organisaties van schoenwinkeliers en schoenmakerspatroonsvereenigingen had den zich tot den minister gewend om spoedige invoering van vestigingseischen voor hun bedrijf. De minister heeft het voorloopig verbod thans uitgevaardigd, omdat bij de invoe ring van een spertijd voor het slagersbe drijf en bakkersbedrijf duidelijk gebleken is, dat inderdaad nog velen trachten door overhaaste vestiging aan de eischen, welke bij algemeenen maatregel van bestuur ge steld zullen worden, te ontkomen. In het schoenbedrijf heerschte reeds ge- ruimen tijd een chaotische toestand. Het aantal vestigingen van bedrijven en in het bijzonder van onvolwaardige bedrijfjes nam steeds toe. Zoo was in de drie groote Steden des lands in de periode van 1 Ja nuari tot 1 October 1937 een toename ge constateerd van 194. Hieronder zijn niet begrepen de van de straat af niet zicht bare bedrijven, welke naar schatting 50 pCt. vaii het totaal uitmaken. Door de toepassing van de vestigings wet wordt een saneerende werking ver wacht, waarbij niet alleen de betrokken bedrijven gebaat zijn, maar waarvan ook de lederhandel en de schoenenindustrie voordeel zullen trekken. me, ook die van de eicel, te doorgronden, zóo, dat zij in een formule kan worden neergeschreven en de synthese van prae formatie èn epigenese voor ons ophoudt een raadsel te zijn? Zoolang wij bij ons natuurwetenschappelijk onderzoek gedwon gen zijn de gesloten causale structuur des levens te doorbreken zonder het vermogen te bezitten, haar te sluiten, lijkt het ant woord niet twijfelachtig Zullen wij haar ooit kunnen sluiten? Dit vraagt van ons de aanschouwing, de werkelijke intuïtie van de idee, van de conceptie des levens. Deze conceptie is geen menschelijke conceptie, wij weten het. Zal het menschelijk intellect desniettemin bij machte zijn haar te verstaan? Wie hierop neen zegt. zal ondanks alle gezag, dat zijn woord mocht hebben, niet verhinderen, dat tóch de mensch blijft vragen, wel zich bewust, dat ieder gevon den antwoord nieuwe vragen stelt, maar juist daarin genietend van wat Ruskin eens aanduidde met de woorden: ,.de reis is eindeloos en de schatten zijn onuitput telijk." Na afloop dezer rede hield de rector een drukbezochte receptie. BINNENLAND. Diesviering der Leidsche Universiteit (Stads nieuws, le Blad). Mr. Trip over de internationale betrekkin gen op monetair gebied. (3e Blad). De regeering acht de defensie-offers voor de draagkracht van ons land niet te zwaar. (3e Blad). Vrouwen-pro test vergadering te Amsterdam tegen het vóórontwerp-Romme. (Bin nenland, 3e Blad). Tegen den oud-burgemeester van Ouddorp is opnieuw zes maanden gevangenis straf geëischt. (Rechtzaken, 3e Blad). BUITENLAND. Eden over de Spaansche aangelegenheden Engeland's geduld is niet onuitputtelijk (3e Blad). Prins Nicolaas van Griekenland overleden (Buitenland, le Blad). De Engelsch-Italiaansche betrekkingen, (Buitenland, le Blad). Opnieuw geruchten over Engelsche be middeling in het Verre Oosten, (le BI.) Minister Funk door Goering geïnstalleerd. (Ruitend., le Blad). Instelling van twee cultureele raden in België. (Buitenland, le Blad). Russische zaakgelastigde in Roemenië ver dwenen. (Buitenland, le Blad). Het Russische luchtschip „U.S.S R. W 6" is niet ver van Kandalaksja, 277 kilometer ten Zuidwesten van Moer- mansk, neergestort. Dertien leden van de uit 19 koppen bestaande bemanning zijn om het leven gekomen, drie werden licht gewond, terwijl drie andere onge deerd bleven. Het luchtschip maakte een oefen- vlucht MoskouMocrmanskMoskou onder bevel van Goedowanzef om te onderzoeken, of het mogelijk was, dat het zou deelnemen aan de expeditie tot redding van Papanin en de zijnen. De bemanning van het luchtschip had zelfs een desbetreffend verzoek tot de regeering gericht. Volgens de inlichtingen, waarover men tot dusverre beschikt, is het luchtschip door het slechte zicht in botsing ge komen met een bergtop. De bijzetting der slachtoffers zal op staaatskosten te Moskou geschieden. De regeering zal den nabestaanden van elk slachtoffer een som van 10.090 roebel toekennen en dc pensioenen verhoogen. O O Nader wordt nog gemeld: Tot aan het oogenblik van het fatale ongeluk, was de vlucht van het lucht schip nauwkeurig gevolgd, zoowel aan de hand van de radiogrammen, welke de commanidat Goedowanzef liet uit zenden, als door waarnemingen van den grond af Od den avond van den 6en Februari deelden de bewoners van Belojemore. op 19 kilmoter van Kanda laksja. mede. dat zii een uur tevoren een luchtschip hadden gezien, maar dat zii het uit het oog verloren hadden en een hevigen klap hadden gehoord. Terstond werd met rendiersleden en skiloocers een hulpactie georganiseerd, terwijl tevens per radio naar eenig ievensteeken van het luchtschip werden gezocht. Op den 7en Februari bij het aanbreken van den dag constateerde een reddin.zscolonne. dat het luchtschip op 18 kilometer ten westen van het station Belojemore was verongelukt. De commandant, Goedowanzef. kwam bij de ramp om het leven, evenals de tweede commandant. Pankof. alsmede Demin, de eerste assistent. Ljanguzof, de tweede assistent en Kulagin. de derde assistent van den commandant. Voorts Ritsland. de eerste stuurman en zeven andere leden der bemanning Drie anderen werden licht gewond en de drie overigen bleven ongedeerd. Uit Moermansk is een regeerinzscommissie naar de plek des onheils vertrokken. ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN EERSTE BLAD. MEN ZIE VOOR ONS KORT VERHAAL PAGINA 2 VAN HET DERDE BLAD. Het mooie lenteweer zal aan houden, doch waarschijnlijk zal de bewolking iets toenemen. TOONEELVEREENIGING „KUNST EN GENOEGEN". Eerste uitvoering in Leiden. De Oegstgeester tooneelvereeniging „Kunst en Genoegen" gaf gisteravond in „Den Burcht" haar eerste uitvoering in de Sleu telstad. Het is een buitengewoon geslaagde avond geworden. Niet alleen was een zeer goed en geestig stuk gekozen, doch ook de wijze, waarop het vertolkt werd verdient alle lof. Alle onderdeelen waren uitstekend verzorgd; niet alleen de hoofdrollen, doch ook de allerkleinste bijrollen waren in goede handen en allen wisten zich geheel en al in te leven in de sfeer, waarin het stuk, „Het duistere punt" hen bracht. Zonder een der andere speelsters of spe lers iets te kort te doen, willen wij speciaal even noemen het spel van twee hoofdper sonen, van baron van der Dühnen (Tom de Wilde), den ouden Duitschen edelman, die tenslotte bijna het slachtoffer wordt van zijn prir.cipes omtrent afkomst en stand, en van dr. Woodleigh, een neger vandaar het duistere punt iBart van Leeuwen), die op uitstekende wijze het type van den altijd niettegenstaande de grofste belee- digingen beleefd en vriendelijk blijven- den neger, uitbeeldde. Kostelijk heeft men zich gisteravond in „Den Burcht" geamuseerd en het was wer kelijk jammer, dat de zaal niet geheel ge vuld was; het spel van „Kunst en Genoe gen" verdiende het volkomen. Wij aarzelen dan ook niet om deze vereeniging een van de beste dilettantengroepen uit Leiden en omgeving te noemen.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1938 | | pagina 1