STADSNIEUWS
363 ste Dies Natalis
'der Leidsche Universiteit
DINSDAG 8 FEBRUARI 1938
No. 23887
Tijdelijk vestigingsverbod voor
de Schoenenbranche
KET VOORNAAMSTE NIEUWS
VAN HEDEN
De Bilt
73 ste Jaargang
Rede
van den rector-magnificus prof. dr.
J. A. J. Barge
Over „Praeformatie en
Epigenese"
Nederlandsch
stoomschip „Pluto" in
aanvaring
Russisch luchtschip
verongelukt
Dit nummer bestaat uit DRIE bladen
EERSTE BLAD
Dertien dooden
verwacht
LEIDSCH
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
PRIJS DER ADVERTENTIES:
30 ets. per regel voor advertenties uit Leiden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertenties belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets. bij maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
10 ets. porto te betalen. - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque- en Girodienst No. 57055 Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zijn;
per 3 maanden f. 2.33
per week tri.J'. f.0.18
Franco per post f. 2.35 per 3 maanden -f- portokostenj
(voor binnenland f. 0.80 per 3 mnd.l!
De rector-magnificus der Leidsche Uni
versiteit prof. dr. J. A. J. Barge heeft he
denmiddag ter gelegenheid van den 363en
herdenkingsdag van de stichting der Aca
demie in het groot-auditorium een rede
uitgesproken over „Praeformatie en Epi
genese".
Het volgende is er aan ontleend:
Alternatieven en dilemma's, aldus spr.,
H)n dierbare denkvormen voor den men-
schelijken geest, Men kent ze in welhaast
iederen tak van wetenschap: nominalisme
ol realisme, determinisme of wilsvrijheid,
mechanisme of vitalisme, materialisme of
spiritualisme, homoeopathie of allopathie
Sn nog tallooze meer. In deze vereenvou
digde probleemstellingen gaat echter maar
si te vaak het eigenlijke probleem, de syn
these van beide, schuil,
sen voorbeeld hiervan biedt het oude
ömma der biologie „Praeformatie of
Epigenese", dat in de XVUe en XVnie
eeuw zijn scherpste formuleering vond.
Toen nauwkeuriger onderzoek met betere
Prof. Dr. J. A. J. Barge.
hulpmiddelen leerde, dat de oude opvat
ting. welke de mogelijkheid aanvaardde,
dat levende wezens door z.g.n. „generatio
spontanea" ontstaan konden uit de onbe
werktuigde stof, niet houdbaar was en tel
kens aan het licht kwam, dat organismen,
die men in vroeger tijd uit. het stilstaand
water van moerassen en poelen als voor
Hjn oogen meende te zien ontstaan, altijd
voortkwamen uit een grootere of kleinere
kiem, werd vanzelf de aandacht der on
derzoekers op deze kiem gevestigd. Wat
wus er in deze kiem. welken aard en welke
structuur bezat zij, dat uit haar het levend
en zoo harmonisch gevormd en functionee-
'end organisme ontstond? De antwoorden,
welke op deze en dergelijke toen zeer ac-
tueele vragen geformuleerd werden, waren
zeer uiteenloopend; men kan ze in hoofd
zaak terugbrengen tot twee typen, die men
als de „praeformatieleer" en de theorie der
epigenese onderscheiden kan.
Voor de aanhangers der praeformatiege-
dachte is in de kiem, hetzij men ais zoo
danig het ei. of de later ontdekte sperma-
l°zoe aanziet, het individu, dat zich daaruit
aa} ontwikkelen, reeds als een soort oneindig
■P'niatuurbeeld aanwezig. Wat zich tijdens
de ontwikkeling in de kiem afspeelt, zou
ous In werkelijkheid niet een ontwikkeling
ziJn in den zin eener differentiatie, waarbij
een homogeen of nagenoeg homogeen
v-vnf' on8elÜksoortige van elkander ver
spillende deelen ontstane doch niet an-
rs dan een groeiproces, waarbij het van
jjg aanwezige miniatuurorganisme al-
van
grooter behoefde te worden en zich
eenige omhulsels te ontdoen.
jJ™'jwetraal hiertegenover staat de leer
er Epigenese, het eerst geformuleerd door
F-, Wolff. Tegenover de stelling, dat
vormj"1- de lciem van te voren reeds ge-
ts. gepraeformeerd. wordt hier uit-
uraofn dat hoegenaamd niets is ge-
j'er me?rd en dat de kiem geheel zón-
Het ~san'sche structuur is en homogeen.
In k.?ei1 der ontwikkeling zou dan hier-
«taan, dat dit structuurlooze langza
merhand structuur verkrijgt en er zoo
doende uit de homogene massa verschil
lend geaarde onderdeelen worden gevormd
die in hun samenvoeging het geheel van
het organisme opbouwen.
Tegen het einde der XVIIIe eeuw verloor
het dilemma aan belangstelling. De ont
dekkingen met behulp van het verbeterde
mlkroskoop leidden de aandacht voorloo-
pig van de theoretische beschouwingen af.
Eerst veel later, tegen het einde der
XlXe eeuw trad de oude vraagstelling op
nieuw naar den voorgrond, in de beschou
wingen van Weismann, aangaande de
structuur van het klemplasma en de ex
perimenten van Roux, die een duidelijke
herleving van de praeformatiegedachte be-
teekenden. Herhaaldelijk is daarna de
oude strijdvraag in de moderne proefon
dervindelijke embryologie opnieuw opge
doken, zooals door den spreker uitvoerig
wordt aangetoond. Telkens echter met als
resultaat, dat de verschijnselen der nieuwe
experimenten tegen het bestaan van prae
formatie in den ouden zin pleiten, zoodat
men tot de slotsom komt. dat de embryo
nale onwlkkeling epigenetisch verloopt,
Is hiermede het vraagstuk „Praeformatie
of Egipenese" volledig uitgeput en heeft
de praeformatie in ieder opzicht afgedaan?
Het is moeilijk hierop zonder meer ja te
zeggen. Houdt men aan de oude oorspron
kelijke formuleering van het praeformatie-
begrip vast. dan moet men inderdaad zeg
gen, dat een dergelijke praeformatie niet
bestaat. Men kan echter aan het praefor-
matiebegrip nog een anderen inhoud ge
ven. Dat het epigenetisch karakter der
ontwikkeling zoo absoluut zou zijn als het
in de XVIHe eeuw door Wolff werd ge
formuleerd, aanvaardt thans wel niemand.
Voor onzen geest toch is de opvatting, dat
iets van zoo intense vitaliteit als een be
vruchte eicel structuurloos zou zijn, vol
komen onbiologisch gedacht. Bovendien
leert de waarneming, dat de bevruchte
eicel inderdaad structuur heeft en nie
mand kan zich bevrijden van de gedachte,
dat deze structuur beteekenis bezit voor
het ontwikkelingsproces en den aard van
het onwikkelingsproces in eenigerlei op
zicht bepaalt.
Er moet dus in de kiem Iets gevormd
„geformeerd" zijn en omdat dit geformeer
de aan het eigenlijke ontwikkelingsproces
in tijd voorafgaat, kan men het „geprae
formeerd" noemen en in zooverre natuur
lijk van praeformatie spreken, op voor
waarde, dat men hiermede niet, zooals de
de oude praeformisten, bedoelt, dat deelen
van het volgroeide organisme in de kiem.
als zoodanig van te voren op eenigerlei
wijze en in hun onderling plaatselijk ver
band aanwezig zijn.
De oude vraag blijft dus bestaan: wat
er in de kiem aanwezig is. welke structuur
de kiem heeft, dat krachtens deze struc
tuur de kiem zelf niet alleen maar zelfs
onderdeelen van de kiem in staat zijn het
geheele organisme te doen ontstaan. Of,
Voorschip staat geheel onder water.
De „Pluto" zal aan den grond
worden gezet.
Het Nederlandschc stoomschip „Pluto"
van de Kon. Ned. Stoomboot Maat
schappij (gezagvoerder C. Duynker)
dat op 5 Februari van Amsterdam ver
trok met bestemming Gdynia (Polen)
is gisteravond tijdens een dichten mist
op dc Oostzee in aanvaring gekomen
met een Grieksch stoomschip. De Pluto
zou door sieepbooten van de Bugsir-
rcederij te Hamburg, naar Grasnitz,
een kleine haven op het eiland Rügen,
worden gesleept. Nader wordt echter
gemeld, dat het voorschip lek is ge
varen en geheel onder water staat. Het
wordt dientengevolge niet mogelijk ge
acht het schip drijvende te houden tot
dat Grasnik is bereikt. Men heeft daar
om het voornemen de Pluto op de z.g.
Prorer Wiek, een ondiepe strook langs
het eiland Rügen aan den grond te zet
ten. Een gedeelte van de uit on
geveer 20 koppen bestaande beman
ning, o.w. de gezagvoerder, bevond zich
hedenmorgen nog aan boord van de
„Pluto". De overigen waren aan boord
van het lichtschip „Adlergrund" ge
gaan.
De „Pluto" is gebouwd in 1905 op de
werf „Feyenoord". Het meet 1156 bruto
reg. ton en 709 ton netto.
Het Grieksehc schip, waarmede de
„Pluto" in aanvaring is geweest, is
waarschijnlijk het dubbeischroef s.s.
„Kathorine" van de S.A. Heüennique
maritime et commerciale „Petrelea" te
Piraeus. Dit schip heeft een inohud van
2.495 brpto- en 1.196 netto-ton. Het is
een oud vaartuig dat in 1887 ais zeil
schip is gebouwd. Omtrent, de positie
van dit schip is nog niets naders be
kend.
in het onderhavig verband nog scherper
geformuleerd hoe kan het zijn, dat de
kiem een gepraeformeerde structuur bezit
en de ontwikkeling toch epigenetisch ver
loopt?
Als vanzelf worden wij door deze woor
den teruggebracht tot de in den aanvang
gemaakte opmerking, dat maar al te vaak
achter twee simplistisch geformuleerde te
genstellingen het eigenlijke probleem, de
synthese van beide, schuilgaat. In plaats
immers van het alternatief: „óf praefor
matie óf epigenese" heeft het probleem
de gedaante gekregen van de vraag naar
de mogelijke synthese van „èn praeformatie
èn epigenese". De oplossing van deze vraag
ligt in een onafzienbaar verschiet. Het
eenige, dat men ten aanzien van het ont
wikkelingsproces, heden ten dage met waar
lijkheid tan zeggen, is, zooals wij zagen,
dat de kiem stoffen produceert, die op het
eigen levend weefsel inwerken als een
prikkel, op welken prikkel hetzelfde eigen
levend weefsel met vormdifferentiatie rea
geert en wel zoodanig, dat elke nieuwe
ontwikkelingsphase nieuwe en andere prik
kels voortbrengt, die op hun beurt de vol
gende phase opwekken.
Noch aangaande de structuur der kiem,
noch met betrekking tot de structuur van
het op de vrij eenvoudig lijkende prikkels
reageerende weefsels heeft men echter
reeds eenig elementaire kennis verworven.
De kiem blijft In haar schijnbaren een
voud een ondoorgrondelijk lijkend raadsel.
Eén ding is echter zeker. Als men wil
doordringen tot wat wij genoemd hebben
de structuur der kiem, zal men zich boven
al moeten hoeden voor alles wat naar iets
als een statische structuur zweemt. Het
leven kent geen statische structuur. De
statische structuur is eigen aan de ma
chine en aan den dood. De structuur van
al wat leeft, is dynamisch. De vorm van
eenig levend organisme is nooit constant.
Hij is altijd wisselend en wisselt telkens
op andere wijze. Een bepaalde structuur
is, zoolang het organisme leeft, altijd
slechts een momentopname. In wezen is
de structuur van het levend organisme een
structuur van altijd werkende oorzaken en
wel een in zichzelf gesloten structuur, met
als gevolg, dat binnen het organisme alle
verschillende oorzaken met elkander in
verbinding staan en op elkander inwerken,
zoodat iedere werkende oorzaak als het
ware den invloed van haar eigen werking
ondergaat en iedere werking van eenig
onderdeel een werking is van het organis
me als geheel.
Zal het ooit gelukken deze gesloten
causale structuur van het levend organis-
Het is heden in werking getreden.
Nadat op 18 Augustus 1937 een sper
tijd voor het slagersbedrijf was inge
voerd en op 9 en 17 December 1937
voor het broodbakkers- cn broodver-
koopersbedrijf, heeft de minister van
economische zaken thans een tijdelijk
vestigingsverbod uitgevaardigd voor
het schoenherstellersbedrijf. 't schoen
makersbedrijf, het schoenverkoopersbe-
drijf en het bedrijf van orthopedisch
schoenmaker, dus voor de volledige
schocnenbranche.
Het is derhalve van heden af verbo
den zonder vergunning van den minis
ter een inrichting te vestigen, waarin
een der bovengenoemde bedrijven
wordt uitgeoefend.
De organisaties van schoenwinkeliers en
schoenmakerspatroonsvereenigingen had
den zich tot den minister gewend om
spoedige invoering van vestigingseischen
voor hun bedrijf.
De minister heeft het voorloopig verbod
thans uitgevaardigd, omdat bij de invoe
ring van een spertijd voor het slagersbe
drijf en bakkersbedrijf duidelijk gebleken
is, dat inderdaad nog velen trachten door
overhaaste vestiging aan de eischen, welke
bij algemeenen maatregel van bestuur ge
steld zullen worden, te ontkomen.
In het schoenbedrijf heerschte reeds ge-
ruimen tijd een chaotische toestand. Het
aantal vestigingen van bedrijven en in het
bijzonder van onvolwaardige bedrijfjes
nam steeds toe. Zoo was in de drie groote
Steden des lands in de periode van 1 Ja
nuari tot 1 October 1937 een toename ge
constateerd van 194. Hieronder zijn niet
begrepen de van de straat af niet zicht
bare bedrijven, welke naar schatting 50
pCt. vaii het totaal uitmaken.
Door de toepassing van de vestigings
wet wordt een saneerende werking ver
wacht, waarbij niet alleen de betrokken
bedrijven gebaat zijn, maar waarvan ook
de lederhandel en de schoenenindustrie
voordeel zullen trekken.
me, ook die van de eicel, te doorgronden,
zóo, dat zij in een formule kan worden
neergeschreven en de synthese van prae
formatie èn epigenese voor ons ophoudt
een raadsel te zijn? Zoolang wij bij ons
natuurwetenschappelijk onderzoek gedwon
gen zijn de gesloten causale structuur des
levens te doorbreken zonder het vermogen
te bezitten, haar te sluiten, lijkt het ant
woord niet twijfelachtig Zullen wij haar
ooit kunnen sluiten?
Dit vraagt van ons de aanschouwing, de
werkelijke intuïtie van de idee, van de
conceptie des levens. Deze conceptie is
geen menschelijke conceptie, wij weten het.
Zal het menschelijk intellect desniettemin
bij machte zijn haar te verstaan?
Wie hierop neen zegt. zal ondanks alle
gezag, dat zijn woord mocht hebben, niet
verhinderen, dat tóch de mensch blijft
vragen, wel zich bewust, dat ieder gevon
den antwoord nieuwe vragen stelt, maar
juist daarin genietend van wat Ruskin
eens aanduidde met de woorden: ,.de reis
is eindeloos en de schatten zijn onuitput
telijk."
Na afloop dezer rede hield de rector een
drukbezochte receptie.
BINNENLAND.
Diesviering der Leidsche Universiteit (Stads
nieuws, le Blad).
Mr. Trip over de internationale betrekkin
gen op monetair gebied. (3e Blad).
De regeering acht de defensie-offers voor
de draagkracht van ons land niet te
zwaar. (3e Blad).
Vrouwen-pro test vergadering te Amsterdam
tegen het vóórontwerp-Romme. (Bin
nenland, 3e Blad).
Tegen den oud-burgemeester van Ouddorp
is opnieuw zes maanden gevangenis
straf geëischt. (Rechtzaken, 3e Blad).
BUITENLAND.
Eden over de Spaansche aangelegenheden
Engeland's geduld is niet onuitputtelijk
(3e Blad).
Prins Nicolaas van Griekenland overleden
(Buitenland, le Blad).
De Engelsch-Italiaansche betrekkingen,
(Buitenland, le Blad).
Opnieuw geruchten over Engelsche be
middeling in het Verre Oosten, (le BI.)
Minister Funk door Goering geïnstalleerd.
(Ruitend., le Blad).
Instelling van twee cultureele raden in
België. (Buitenland, le Blad).
Russische zaakgelastigde in Roemenië ver
dwenen. (Buitenland, le Blad).
Het Russische luchtschip „U.S.S R.
W 6" is niet ver van Kandalaksja, 277
kilometer ten Zuidwesten van Moer-
mansk, neergestort. Dertien leden van
de uit 19 koppen bestaande bemanning
zijn om het leven gekomen, drie werden
licht gewond, terwijl drie andere onge
deerd bleven.
Het luchtschip maakte een oefen-
vlucht MoskouMocrmanskMoskou
onder bevel van Goedowanzef om te
onderzoeken, of het mogelijk was, dat
het zou deelnemen aan de expeditie
tot redding van Papanin en de zijnen.
De bemanning van het luchtschip had
zelfs een desbetreffend verzoek tot de
regeering gericht.
Volgens de inlichtingen, waarover men
tot dusverre beschikt, is het luchtschip
door het slechte zicht in botsing ge
komen met een bergtop.
De bijzetting der slachtoffers zal op
staaatskosten te Moskou geschieden.
De regeering zal den nabestaanden van
elk slachtoffer een som van 10.090
roebel toekennen en dc pensioenen
verhoogen.
O O
Nader wordt nog gemeld:
Tot aan het oogenblik van het fatale
ongeluk, was de vlucht van het lucht
schip nauwkeurig gevolgd, zoowel aan
de hand van de radiogrammen, welke
de commanidat Goedowanzef liet uit
zenden, als door waarnemingen van den
grond af Od den avond van den 6en
Februari deelden de bewoners van
Belojemore. op 19 kilmoter van Kanda
laksja. mede. dat zii een uur tevoren
een luchtschip hadden gezien, maar
dat zii het uit het oog verloren hadden
en een hevigen klap hadden gehoord.
Terstond werd met rendiersleden en
skiloocers een hulpactie georganiseerd,
terwijl tevens per radio naar eenig
ievensteeken van het luchtschip werden
gezocht. Op den 7en Februari bij het
aanbreken van den dag constateerde
een reddin.zscolonne. dat het luchtschip
op 18 kilometer ten westen van het
station Belojemore was verongelukt.
De commandant, Goedowanzef. kwam
bij de ramp om het leven, evenals de
tweede commandant. Pankof. alsmede
Demin, de eerste assistent. Ljanguzof,
de tweede assistent en Kulagin. de
derde assistent van den commandant.
Voorts Ritsland. de eerste stuurman en
zeven andere leden der bemanning
Drie anderen werden licht gewond en
de drie overigen bleven ongedeerd. Uit
Moermansk is een regeerinzscommissie
naar de plek des onheils vertrokken.
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN
EERSTE BLAD.
MEN ZIE VOOR ONS KORT VERHAAL
PAGINA 2 VAN HET DERDE BLAD.
Het mooie lenteweer zal aan
houden, doch waarschijnlijk zal
de bewolking iets toenemen.
TOONEELVEREENIGING „KUNST EN
GENOEGEN".
Eerste uitvoering in Leiden.
De Oegstgeester tooneelvereeniging „Kunst
en Genoegen" gaf gisteravond in „Den
Burcht" haar eerste uitvoering in de Sleu
telstad. Het is een buitengewoon geslaagde
avond geworden. Niet alleen was een zeer
goed en geestig stuk gekozen, doch ook de
wijze, waarop het vertolkt werd verdient
alle lof. Alle onderdeelen waren uitstekend
verzorgd; niet alleen de hoofdrollen, doch
ook de allerkleinste bijrollen waren in goede
handen en allen wisten zich geheel en al
in te leven in de sfeer, waarin het stuk,
„Het duistere punt" hen bracht.
Zonder een der andere speelsters of spe
lers iets te kort te doen, willen wij speciaal
even noemen het spel van twee hoofdper
sonen, van baron van der Dühnen (Tom de
Wilde), den ouden Duitschen edelman, die
tenslotte bijna het slachtoffer wordt van
zijn prir.cipes omtrent afkomst en stand, en
van dr. Woodleigh, een neger vandaar
het duistere punt iBart van Leeuwen),
die op uitstekende wijze het type van den
altijd niettegenstaande de grofste belee-
digingen beleefd en vriendelijk blijven-
den neger, uitbeeldde.
Kostelijk heeft men zich gisteravond in
„Den Burcht" geamuseerd en het was wer
kelijk jammer, dat de zaal niet geheel ge
vuld was; het spel van „Kunst en Genoe
gen" verdiende het volkomen. Wij aarzelen
dan ook niet om deze vereeniging een van
de beste dilettantengroepen uit Leiden en
omgeving te noemen.