v
2PI&
Dagbladreclame
Penedo
EXECUTIE
Ziet onze étalages!!
LEID5CH DAGBLAD - Tweede Blad
Woensdag 2 Februari 1938
FEBRUARI-AANBIEDING!
HOOIGRACHT 30c
KUN/TINUTTCRCN
DE STERRENHEMEL
Zilveren lubileum
te Bodegraven
RECHTZAKEN
LUCHTVAART
DE COMMISSIE VAN CONTROLE
GENEESMIDDELEN
EN GENEESWIIZEN
De ruggegraat van elk reclameplan
TARIEF VAN SCHOENREPARATIE
H.H. KAPPERS
EVEN SMULLEN
DE LEIDSE AUTOMATIEK
EVEN SMULLEN
Caricaturen van Cornelis
Veth.
In de Lakenhal.
Mij neerzettend om eenige opmerkingen
over deze tentoonstelling te geven, herin
ner ik mij een raad van Multatuli: „De
jeugd oefene zich in het bepalen." Dien
raad heb ik gedurende mijn eerste, tweede
en volgende jeugden steeds trouwhartig
gevolgd en steeds getracht een definitie te
geven waar iets te definieeren viel.
In zake caricatuur laat mij evenwel, als
bij vele andere zaken, mijn vermogen tot
definieeren in den steek.
Wat is caricatuur?
Wie het precies weet, mag het zeggen.
We zien onmiddellijk of een teekening.
een gravure, een aquarel of schilderij on
der caricatuur thuis hoort. Of liever: we
voelen het. Caricatuur is wellicht nog meer
een kwestie van gevoel, verbeelding en in
tuïtie dan van de scherpzinnigheid van
den geest, al is deze er altijd in veron
dersteld.
Wellicht zou er bij diep doordenken en
door middel van een wijsgeerig-aestheti-
sche analyse nog wel iets te vinden zijn,
dat op een wezensbepaling van d e cari
catuur geleek.
Doch met een beleefde verontschuldi
ging zien we er toch liever van af.
Temeer, daar caricatuur toch eigenlijk
een verzamelnaam is. Zij omvat, om met
den schrijver te spreken, wiens werk als
caricaturist thans in de Lakenhal is ten
toongesteld: ..alle uitingen van scherts,
spot en hoon. humor en satire, ironie en
sarkasme, speelsche en chimèrische fanta
sie." En verder zegt Corn. Veth: „De cari
catuur is 't lachen in de beeldende kunst".
Die lach kan goedmoedig zijn, een vroo-
Üjke schaterlach, een glimlach van wee
moed: doch ook een lach van leedvermaak,
een hoonlach of een verbeten grijns.
Het hangt er geheel van af, hoe de ca
ricaturist zich tegenover zijn objecten en
het leven heeft gesteld.
De heftige partijman, die de kopstukken
en de daden zijner tegenstanders aan de
kaak wil stellen zal zich uit den aard der
zaak uiten in vlijmscherper., kleineerenden
spot en ook grofheid niet versmaden.
De man. die een zwartgallig karakter
heeft, maakt ook de edelste menschen en
hun gedragingen tot voorwerp van zijn
hoon. Er zijn echter ook scherpe waarne
mers die met wijd begrip, wijsgeerig in
zicht en warme menschelijkheid het leven
overschouwen en de eigenaardige hebbe
lijkheden en tekortkomingen van mensch
en menigte in het licht van den humor
plaatsen. Zij houden van de menschen en
uit kracht daarvan en juist daarom trap
pen zij hier op een stel te lange teenen,
prikken daar een naald in een puist, hou
den elders iemand een vergrootglas voor,
waarmee hij zich zelf kan bekijken, ter
wijl het lachspiegeltje meermalen de om
gekeerde evenredigheid van verdienste en
eigenwaan demonstreert. Toch is deze cri-
tische caricatuur in den grond goedmoedig
en joviaal. Wij aarzelen niet, Corn. Veth
te rangschikken onder het derde type ca-
ricaturisten.
Zijn spot is geestig, soms vinnig, doch ge
tuigt tegelijkertijd van wijd begrip. Hij
stelt de menschen in hun eigenaardighe
den aan de kaak. doch hij doet het nooit
grof en hatelijk. Zonder twijfel zal menig
man van kunst of wetenschap in ons land
door een spotprent van Veth herinnerd
zijn aan een ijdelheidje, een hebbelijk-
heidje, waarvan hij zich liever niet be
wust was, of aan een situatie, die door
het komische der tegenstellingen, hem niet
geheel aangenaam was. Per slot bewees
Veth daarmee aan de gedupeerden en hun
bewonderaars door dik en dun. een dienst.
Want zich zelf te leeren kennen door den
humor van een scherpzinnig menschen-
kenner, die ten slotte erkend moet wor
den als een belangrijk element van het
maatschappelijk geweten, heeft toch ook
zijn waarde. Het zal wel altijd verborgen
blijven, hoevelen. die gedwongen waren in
den spiegel te kijken, die Veth hun voor
hield. daarmee hun voordeel hebben ge
daan. Doch ik ben zeker, dat die spiegel
meermalen gestemd heeft tot een: ..Her
zie u zelf!"
Daarom mogen we hier nog wel even
herinneren aan een zinsnede uit het ope
ningswoord van Mr. Slagter: „Wie zich
aan Veth's spotprenten ergert is of een
domoor öf een fanaticus."
Het spreekt wel van zelf, dat ik hier
niet de meer dan 100 prenten van Veth
afzonderlijk ga bespreken. Ook zonder na
dere beschouwing zou deze tentoonstelling.
die zoo vol geest is, zoo vol van prikke
lende bekoring, voor zich zelf moeten spre
ken en ik kan dan ook niet krachtig ge
noeg een bezoek aanraden.
Corn. Veth heeft zijn leven lang tusschen
tooneelspelers. schilders, letterkundigen,
musici en anderen, die iets te maken heb
ben met kunst, doorgebracht. Doch even
groot is zijn belangstelling voor weten
schappelijke en politieke figuren. Allerlei
menschen heeft hij in allerlei situaties
waargenomen en bestudeerd.
Zoo vinden we hier dan in de eerste
plaats tal van kunstenaars en kunstlief
hebbers met lichtelijk gechargeerde trek
ken en typeerende houdingen. Ik vind
eenige teekeningen van Cor Ruys, een
geestig prentje ..Josephine Baker die zich
kleedt", in haar bekende summiere kleedij;
Jan Sluyters als keurig gesoigneerd heertje
naast zijn woeste zelfportret: een carica
tuur van Albert Plasschaert die op triom
fale wijze Permeke introduceert: een be
kend hoogleeraar met een baard, als een
leeuw die opzit en pootjes geeft met het
laconieke onderschrift: „Ook een leeuw",
een caricatuur van Chris Lebeau met het
opschrift: Christiaan de Schoone. Zoo krij
gen verschillende personen dit de kunst
wereld hun charge te pakken.
Ik mag niet vergeten hierbij ter loops
r.og even te wijzen op de typen uit de
drama's van Shakespeare en de „Tartuffe"
van Molière, die we ons uit de opvoerin
gen van vóór den oorlog nog levendig her
inneren: Malvolio, Jonker Bibberwang met
den dikken drinkebroer, enz.
Ik denk verder uit weer meer recenten
tijd aan die dikke matrone, met haar
dikke vleezige armen en laaguitgesneden
japon, die vervaarlijk declameert, waar
onder laconiek: „Zij „zegt" Gezelle". waar
in de tegenstelling van de weelderige we-
reldsche Juffer, die zich bezondigt aan de
fijne gedichten van den mystieken pries
ter-dichter wel heel raak is getroffen, en
daarmede tegelijk een verschijnsel, dat
zich veel meer voordoet bij „zeggers" van
Gezelle.
Want ook dit is het eigenaardige bij
vele prenten van Veth, dat ze ondanks het
feit, dat ze betrekking hebben op een be
paalde omstandigheid, veelal een uitge
breider strekking bezitten.
Nemen we b.v. No. 80 „Kennen de hee-
ren elkaar?" waarbij Mengelberg den he-
vigen Nat. Socialist Richard Strauss en
Bruno Walter aan elkaar voorstelt. Derge
lijke situaties waarbij de verborgen tegen
zin kwalijk gemaskeerd wordt door het ge
legenheidsgezicht, zijn in onzen tijd in ons
vrije Nederland zeer goed denkbaar en
niet alleenstaand.
Kostelijk is ook „De Oxford-beweging
dringt door in de Politiek", met het on
derschrift: „Bejaard staatsman erkent wel
eens een jokkentje om bestwil te hebben
opgedischt."
Met teekenen van schrik wordt deze be
lijdenis van Lloyd George aangehoord door
Colijn, Leon Blum, Eden. Goering, Musso
lini, Roosevelt en Litwinoff. Aan zulk een
prent kan men een uitvoerige beschou
wing over de gedragingen der heeren
staatslieden op hun diverse conferenties
vastknoopen.
Wijder beteekenis, doch dan weer In ge
heel ander opzicht, ligt ook in een prent
als No. 17. „Melis Stoke heeft nog geen
enkele woordspeling gemaakt", waarbij een
groot, zeer achtbaar, gezelschap, doch vol
komen gespeend van geest, op Melis Stoke
wacht om te kunnen lachen en een oor
deel te hebben.
Ik noem u de plaat: „Rembrandt in de
bioscoop". De groote schilder met Hen-
drickje Stoffels aan den arm wil een be
zoek brengen aan de Rembrandtfilm, doch
heeft zijn vrijbiljetten verloren, die on-
verbiddellijk worden opgeëlscht door den
dikken portier-generaal en tot vermaak
van diverse bioscoopjuffers.
In dien trant valt ook Pieter Saenredam
bij Van Dongen, waarbij we ons levendig
de dwaze opening van de Van Dongen-
tentoonstelling in herinnering brengen.
Wij denken aan de prachtige tegenstel
ling in „Twee herdenkingen" Vondel
en Dr. Kuyper.
Ik zal u nu nog slechts enkele prenten
noemen, niet omdat zij beter zouden zijn
dan de andere, doch eenvoudig als specima
van humor. Is ze niet kostelijk die voor
stelling van drie burgerlijke zwemnymfen:
Ma Braun, Willy den' Ouden en Puck
Oversloot, met het onderschrift: „Zus zei
altijdof die andere waarbij de lij
densgeschiedenis der spelling wordt gede
monstreerd: een vader, Marchand, die
smeekt om het leven van zijn kind, dat
door een baardig en gewijd mensch wordt
overgeleverd aan een commissie, een roode
beul, terwijl een juffer, de Tweede Kamer,
„Motie" gilt?
Kostelijk is de ironie, waarmee Toorop,
die zich "heel graag liet interviewen., een
„listiglijk tot hem doorgedrongen journa
list" uit zijn atelier wijst. En niet minder
kostelijk is de wijze waarop Charley Toorop
van den fijnen Berlage een portret maakt
geheel in haar eigen stijl.
Er zijn heel wat wier zelfgenoegzaam
heid onder Veth's teekenstift een veer
moet laten. Ik noem „Dr. Menno ter Braak
maakt mevr. Van AmmersKuiler duide
lijk waarom haar werk niet behoort tot de
serieuze literatuur", ik noem „Bremmer,
die zijn oordeel zal Zeggen". Paul Huf, van
wien Staring, Beets en De Genestet zeg
gen: „Ons slaat hij over en toch heeft hij
zelf zoo iets van 1840 over zich", ik noem
Jan Engelman, die als een engel met vleu
gels zijn oordeel laat gaan over het he
melsblauw van Jan van Herwijnen.
Er zijn er nog veel meer. die hoezeer van
groote en onwaardeerbare verdiensten,
even op een zwakheidje, een ijdelheidje
worden gewezen. Zoo b.v. „Van Konijnen
burg stelt Borstens voor ook een nieuw
costuum voor hem te ontwerpen", waar
bij de eerste er tusschen wordt genomen,
omdat zijn kleeding wel eens wat afwijkt
van de conventiecostuums.
Doch laten we het hierbij laten, al is
de verleiding nog zoo groot veel meer aan
te roeren.
Ik herhaal: deze tentoonstelling is zeer
de moeite waard, want het is de expositie
van de lach in de kunst.
NIEUWE UITGAVEN.
Het Leven.
In verband met de Blijde Gebeurtenis is
door Het Leven een extra nummer uitge
geven, waarin talrijke foto's zijn opgeno
men uit den spannenden tijd vlak voor de
geboorte van Prinses Beatrix, den ver
lovingstijd en bruidsdagen van Prinses
Juliana en PrinS Bernhard en uit hun bei
der jeugd.
De Wereldkroniek.
Door de Wereldkroniek is in verband
met de geboorte van Prinses Beatrix een
extra-nummer, een Prinsesse-nummer uit
gegeven.
In deze feestuitgave worden talrijke her
inneringen uit het leven van Prinses
Juliana opgehaald, terwijl we onder het
opschrift „Er kwam een jonge Prins" vele
foto's terugzien die sedert Prins Bernhard's
verloving van Hem zijn gemaakt.
De Hofarohivaris, dr. N. M. Japikse, wijdt
een uitvoerig artikel aan de Zeventlende-
eeuwsche Oranjevorsten en hun jeugd, J.
J. Moerman schrijft over den Dillenburg,
terwijl tenslotte een beschouwing is gewijd
aan onze Oranje's, hun macht en hun
invloed.
Ster r/i 3' grootte, of Ucloti
Ster '/t 2' grootte.
Ster */d I* gr.
Zl— Melkweg
Nevenstaand knartj.'
stelt voor den ster
renhemel op 2 Fe
bruari 1938 in Ne
derland, des avonds
te acht uur Mid
delbare Tijd gelijk
aan 4 h 45. min.
Sterretijd.
In tegenstelling
met gewone land
kaarten vindt men
hipr het Westen
rechts, het Oosten
links van den be
schouwer geteekend.
Dat is bij sterrekaar-
ten noodzakelijk en
gebruikelijk, tenein
de te verhoeden, dat
de beelden in spie
gelschrift zouden
verschijnen.
Wanneer men in
het oog houdt dat
de hemellichamen die
in het Oosten opko
men. naar het Zui
den stijgen en :n het
Westen ondergaan,
slechts dèt kwadrant van de kaart voor zich
neemt, waarnaar de blik aan den hemel gericht
is dan is de oriëntatie eenvoudig genoeg.
Op dit kaartje loopt, van het O.Z.O. naar
het N.N.W.. door de sterrenbeelden Groote
Hond, Tweelingen, Wagenman, Cassiopeia,
Zwaan, een gebogen stippellijnzij duidt de
ligging van, den Melkweg aan.
In drugletters vermeld zijn de namen van de
sierrcbeelden de eigennamen van een aantai
dei helderste sterren zijn in scAry/lcttere ge
teekend.
De middaghoogte van de zon neemt deze
maand toe van 21° tot 30°. de dagboog
de tijd dat zij boven den horizont staat),
van 9 uur tot 1C% uur.
De schijngestalten van de maan zijn
E K. 8 Febr.; V.M.14 Febr.; L.K.
2? Febr. Voor den tijd van opkomst en on
dergang verwijzen wij den belangstellenden
in Nederland P Fébr. 1938
20 h MT.
ettelijk Ingeschreven bij het
Bureau */j Indostrieelen
Eigendom onder No.
e a a a a
Cexksie
©\DUEMMN
d UZTCTE KVM!T1EI>
inEUWEHAAN
wanneer men verder
ZUIP
VENUS (2>
MACS
JUPITER Q)
SATURNUS (5)
lezer naar de voortreffelijke Sterrcngids 1938,
dit jaar voor het eerst uitgegeven door de
Ned. Ver. v. Weer- en Sterrenkunde. Eerstej
Kwartier en Volle Maan komen op ons kaartje
voor.
DE PLANETEN.
Op onze kaartjes volgen wij den loop der
vier planeten Venus, Mars, Jupiter en Satur-1
nus.
Vcnus (m -3.5) staat, met Jupifee
(m —1,5) in den Steenbok, niet voot;
waarneming geschikt te dicht bij de zon.
Mars (m 1.4) en Satumus (m 1,2)]
st:an vlak bij elkaar in dc Visschen. aan den
Westrand van ons kaartje. Op den avond van
2 Februari, des avonds te acht uur, slaan
deze twee planeten in conjunctie of samen-
siand. een zeer fraai gezicht
Twee dagen later (4 Febr.) Is ook de maan
er nog bij gekomen, hetwelk een zeer fraai ge
heel oplevert
Publieke Werken.
Het Februari-nummer van Publieke Wer
ken is geheel gewijd aan de rioleering van tr j tÖAI> -n
de kern van Amsterdam's binnenstad, VCtn Q0I1 ll©0r rVCtll
waarover P. Nauta een uitvoerig met tal
van foto's en teekeningen verlucht artikel
schreef. -j
Verschenen bij:
Uitg. My. W. E. J. Tjeenk Willink. Zwolle:
In de editie Schuurman en Jordens: Vestigings
wet Kleinbedrijf, door dr. E. van Bolhuis.
Vleeschkeuringswet door dr. F. H. van der
Laan.
J. B. Wolters. Groningen: Nieuwe Leercursus
voor de Fransche Taal. door A. Dory en A.
Wepster. Oefeningen I. Spraakkunst.
Inleiding tot de Fransche Handelscorrespon
dentie, tweede deel, door A. Dory en dr. P.
Fabriek.
Stijloefeningen en behandeling van stijlfou
ten in onze handelstaal, door A. Wildschut.
W. J. Thieme en Cie, Zutphen: „Het bereik
bare Utopia", van Menssana.
Van Holkema en Warendorf N.V., Amster
dam. „De Prinsen uit ons Vorstenhuis", door
J. J. Moerman en T. KlijnhoutMoerman.
Uitgeversmij. Kosmos, A'dam: „Vergeefsche
Bloei", door Leo Vandaele.
Uitgave N.V. Stemmering. Rotterdam: „Hoe
lang nog?" Ned. bewerking van E. E. Dwingers
„Und Gott Schweigt
P. Noordhoff, Groningen: Practisch Handels-
rekenen voor de Middenstand door K. K.
Rovers. Deel I. Idem deel II.
Practische Handelscorrespondentie v. d. Mid
denstand, door B. A. Dijkstra en K. K. Rovers.
Practische Handelskennis v. d. Midden
stand. door K. K. Rovers.
Practisch Boekhouden, voor den Middenstand
door K. K. Rovers. Deel I en Deel II.
Voor oudere meisjes: „Het hoofd omhoog",
door Truida Kok. Uitgave van de Gebr. Kluit
man, Alkmaar.
Voor de jeugd: Verschenen bij de N.V. Uit
geverij de Torentrans, Zeist: „Een prins of een
prinsesje". Vertelling en teekeningen van
Jehanne van Effen.
Vliet.
Gisteren herdacht de heer P. van Vliet,
thans ouds'e besteller aan het Postkantoor
te Bodegraven zijn zilveren jubileum in
dienst der P.T.T. De heer van Vliet kwam
1 Februari 1913 in dienst als besteller bij
het kantoor alhier en bleef al die jaren
in Bodegraven werkzaam. Bij zijn collega's
en het publiek staat hij goed aangeschre
ven. terwijl ook de directie met veel genoe.
gen met hem samenwerkt. Het heeft hem
niet aan waardeering ontbroken!
KANTONGERECHT TE HAARLEM.
Voor den kantonrechter stond van een
verstekvonnis terecht de 79-jarige H. J. E.
uit Oegstgeest, die door den kantonrechter
was veroordeeld tot een geldboete van f300
subs. 30 dagen hechtenis. (Eisch f.6
subs. 2 maanden hechtenis), terzake van
het onbevoegd uitoefenen der geneeskun
de. Verdachte had aan een zekeren V. S,
te Haarlemmerliede, die reeds 3 Jaar ziek
was en een wond aan zijn been had, t.b.c.-
capsules geleverd voor een bedrag van
f. 17. Eenige dagen later is echter van S,
overleden De deskundige had het ten he
mel schreiend genoemd, dat een jong leven
onder kwakzalvershanden een ontijdig ein
de had genomen.
Als getuige werd gehoord dr. Baumann,
uit Halfweg, die verklaarde, dat indien v,
S. zich onder chirurgische hulp had ge
steld. een en ander nog in orde was ge
komen.
Wegens het niet verschijnen van de echt-
genoote van Van S., werd de zaak 14 da
gen uitgesteld.
De ambtenaar van het O. M. had liever
de zaak direct willen berechten, daar het
zeer pijnlijk is voor de echtgenoote van
Van S. om de oude herinneringen naar
voren te brengen.
DE POSTVLUCHTEN.
De „Wielewaal" is gisteren van Indië
komend om kwart voor vijf op Schiphol ge
land.
OP DE AANPRIJZING VAN
gevestigd te Den Haag, Segbroeklaan no. 33, vestigt
er de aandacht op, dat tal van dagbladen en perio
dieken regelmatig in hun advertentle-kolomimen
vermelden, dat zij slechts advertenties op het gebied
van geneesmiddelen en geneeswijzen opnemen, wan
neer deze vooraf zijn voorzien van het stempel
„geen bezwaar" der Commissie.
Tot haar spijt heeft de Commissie moeten consta-
teeren, dat haar naam misbruikt is geworden en
dat een soortgelijke berichtgeving als hierboven
bedoeld, voorkwam in een strooibiljet, afkomstig
van een kwakzalver. 4856
Men zij derhalve gewaarschuwd en vergewisse zich
bij het lezen van een dergelijke berichtgeving, of
inderdaad bedoeld is de Commissie van Controle op
de aanprijzing van Geneesmiddelen en Genees
wijzen, gevestigd te Den Haag, Segbroeklaan no. 33
Andere kennisgevingen hebben geen waarde.
7278
170
RIJWIELEN
zijn BETER en GOEDKOOPER
dan andere.
HAARLEMMERSTRAAT 113
LEIDEN.
J. C. G. 's-GRAVENDIJK,
Deurwaarder te Leiden, zal op
Donderdag 3 Februari 1938,
v.m. 10 uur, aan den Nieuwe
Rijn no. 83, aldaar, ten laste
van Th. J. VALK („Leidsch
Glas-in-Lood-bedrijf") bij exe.
cutie publiek a contant zonder
opgeld verkoopen5505
GROOTE PARTIJ GLAS in
diverse soorten, loodmo'.en,
bascule, glasbrander, enz.
KANTOOR-INVENTARIS, als
schrijfmachine, bureaux, sta
len opbergkast, enz.
Eén uur tevoren te bezichtigen.
ROTTERDAM - ARNHEM - DEN HAAG - GRONINGEN - DELFT - DORDRECHT
LEIDEN
I 547C MAARSMANSSTEEG 23 - TELEF. 577
11)111 ««mi»I)IIUI«IIRW»IPUUUlM
Dameszolen en -hakken, 2e soort, vanaf f. 0.75
Dameszolen en -hakken, le soort, vanaf f. 1.
Ieerenzolcn en -hakken, 2e soort, vanaf f. 1.
Ieerenzolen en -hakken, le soort, vanaf f. 1.50
^choenreparatic kan in 1 u. klaar, mits gaaf werk.
'oor prima kwaliteit en solide afwerking wordt
iigcs.aan. - Zoolleer, Rubberleer, Schoenmakersfournituren,
Gereedschappen, Koffers, Tasschen, Voetbalschoenen enz.
tegen lage prijzen. - Aanb.: N. A. VAN WIJK, HaarLstr. 161
(bij Janvossenst.), naast den Leidschen Naaimachinehandel.
FAILLISSEMENT.
Bij vonnis van de Arrondis
sements-Rechtbank te 's-Gra-
venhage d.d. 31 Januari 1938
is uitgesproken het faillisse
ment van C. VAN DER VEER,
Schoenmaker, Oosterstraat 2
te Leiden. Rechter-Commissa-
ris mr. A. B. BOMMEZLJN. 1
Curator Mr. L. WEIJL, Bree- j
straat 123a, Leiden. 5489 I
Gevraagd COIFFEUSE, zelf-
stamdlg kunnende werken.
Intern. P.G. J. Ph. WEGEN
WIJS, Langstraat 97, Wasse
naar, Tel. 717910. 5486
GEZICHTSHAREN
worden afdoend verwijderd.
Zrs. M. en A. BUIS, A. PauioW-
nastr. 50, Den Haag. Telef.
392097. Spreekuur 2-3. 's Vrij
dags en 's Zaterdags gesloten.
3002
BREIDT UIT
Binnen eenige dagen opening
van onze 2de Automatiek
Dus eerstdaags alléén
HOOIGRACHT no 30 C
K. GALGEWATER no. 2
Onze concurrenten kunnen
trel
mee in prijs, maar niet ij
kwaliteit i 55924
l
