78sfe Jaargang
WOENSDAG 27 OCTOBER 1937
No. 23800
Drie eeuwen Collegium medico-practicum
aan de Leidsche Universiteit
Plechtige herdenking
op Vrijdag a.s.
In de nieuwe aula van
het Academisch Ziekenhuis
HET VOORNAAMSTE NIEUWS
VAN HEDEN
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
De brand op de Megara
Dit nummer bestaat uit DRIE bladen
EERSTE BLAD
Japan neemt niet deel aan
de negen mogendheden-
conferentie
LEIDSCH
DAGBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIES:
30 ets. per regel voor advertenties uit Lelden en plaatsen waar
agentschappen van ons BLad gevestigd zyn. Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertentles belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets. by maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
10 ets porto te betalen. - Verplicht bewysnummer 5 ets.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque.' en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zyn:
per 3 maanden f. 2.35
per week f.0.18
Franco per post f. 2 35 per 3 maanden 4- portokosten.
(voor binnenland f. 0.80 per 3 mnd.t
OTHO HEURN1US,
eerste Leidsche hoogleeraar, die
ilinisch geneeskundig onderwys gaf.
De Leidsche Universiteit maakt zich
op om op plechtige wijze het feit te
herdenken, dat gedurende driehonderd
I jaren aan deze, in zoo velerlei opzicht
I roemruchte instelling klinisch onder-
wij: is verstrekt.
Zulks zal aanstaanden Vrijdagmiddag
geschieden in de groote aula van het
Academisch Ziekenhuis, welke aldus
op waardige wijze in gebruik zal wor
den gesteld en waarbij onder de vele
autoriteiten o.m. aanwezig zullen zijn de
minister van onderwijs, kunsten en we
tenschappen, prof. mr. J. R. Slotemaker
de Bruine, benevens vertegenwoordi
gers van de Universiteiten van Wee-
i nen, Edinburgh en Budapest, welke
instellingen hun klinisch onderwijs
I rechtstreeks van Leiden ontvingen.
Wie meenen mocht aldus schrijft de
ïgenwoordige rector-magnificus, prof. dr.
A. J. Barge in het Leidsch Jaarboekje
aan welk artikel wij 't onderstaande
gedeeltelijk ontlcenen dat bij het onder-
pis in een zoo bij uitstek practische we-
fenschap als de geneeskunde, de praktijk
pel steeds een eerste plaats zal hebben
Pgenomen, heeft van het verleden een ge-
p*el verkeerde voorstelling.
[Wel heeft onze Universiteit van den dag
rarer stichting af een medische faculteit
•Keten en is ook aanstonds met het ge-
eeskundig onderwijs een aanvang ge-
paakt, doch overeenkomstig het gebruik
pier dagen was dit onderwijs geheel theo-
►tisch en bovendien geheel gebonden aan
Je klassieke schrijvers. Voor het verwerven
van praktische kennis waren de toenmalige
yedische studenten geheel aangewezen op
praktizeerende geneesheeren ter plaat-
Alleen als dezen hun toestonden hen bij
Bun ziekenbezoek te vergezellen, hadden
»J de gelegenheid niet slechts met ziek
en. maar ook met zieken kennis te
oaken".
Zoo was het in die dagen overal gesteld,
jenalve in Padua, waar in 1578 of '79 werd
Ploten, dat twee hoogleeraren op gezette
jjaen in een plaatselijk ziekenhuis onder-
n-s.aan het ziekbed zouden geven.
I Johannes Heurnius, die geruimen tijd
jan de Universiteit van Padua had gestu
urd en in 1581 benoemd werd tot hoog
leraar te Leiden,was de eerste, die pogin-
n 111 het werk stelde om dezen vorm van
nfrw^s 00^ hier ingevoerd te krijgen.
ueze pogingen faalden evenwel en het
was eerst voor zijn zoon en opvolger Otho
En ni-us ^Ye?6elegd, de plannen van zijn
K®T.ln uitvoering te zien gaan.
kt; SI- g ten nauwste samen met de
ucntmg der Utrechtsche Universiteit op
j Maart, 1636. De aldaar benoemde hoog
waar in de geneeskunde, Willem Ver-
E? n, <stratenuo) kondigde nJ. reeds
brat' genden dag in zijn inaugureele
van v. *an' dafc teven5 directeur zijnde
LJt °Penbaar ziekenhuis, voornemens
Lrc' ZJJn studenten aan het ziekbed te
nnrflE?- en hun derhalve waarlijk klinisch
pderwys te gevein.
bnvlrJ'^j voor Heurnius het sein om zich
Kp h en z°hder overleg te plegen met
fcrnt.,. met een persoonlyken brief
biiratT. te wenden tot het college van
En oir, v''aarin hy met klem aandrong
reSellng van het klinische
loren ai-- p 13 Mei 1636 besloten cura-
elke tÜVles, te vragen aan de faculteit,
|ha eenïi11 vier hoogleeraren telde.
Isnderm»., B advies van Vorstius en na
'■Buroemoolt overleS. besloten Curateurs en
de offEKïi ren op 4 November d.a.v. tot
lerwik t. t ;?eelinS var' het klinisch on-
L De meenha!den over te Saan'
Begd in SR'Pf Y?n prof. Suringar, neerge-
his van hifV 1)clrase tot de Geschiede-
de Lew«.^ (?eheeskundig Onderwys aan
e Hoogeschool" dat in Utrecht
kort na 1636 klinisch onderwys zou zyn
gegeven, wordt bestreden door dr. J. E.
Kroon, assistent aan de Universiteitsbiblio
theek alhier in zijn proefschrift: „Bij
dragen tot de Geschiedenis van het Ge
neeskundig Onderwijs aan de Leidsche
Universiteit" (1911). In de Resolutien der
Staten van Utrecht heeft hy nJ. niet kun
nen vinden, dat aan Stratenus omstreeks
1636 verlof zou zyn verleend om met stu
denten gasthuizen te bezoeken. Hy meent,
dat het zelfs niet onmogelijk is. dat te
Leiden reeds voor 4 December 1591 klinisch
onderwys werd gegeven door prof. Johan
nes Heurnius.
Volgens van Mieris werden deze klinische
lessen van meet af aan gegeven in het
Sint Caeciliagasthuis, de tegenwoordige
Stedelyke Werkinrichting.
In dit gebouw moesten twee zalen, elk
met zes bedden, voor dit doel beschikbaar
zijn, „benevens een vertrek tot opening der
ïyken, uit welker bezichtiging eenige merk
waardige opheldering voor de ziektekunde
te verwachten was."
In zijn „Geschiedenis der Leidsche Hoo
geschool" deelt Matthys Siegenbeek mede,
dat werd besloten dat de practiseerende
hoogleeraren der geneeskunde twee keer
per week, en wel op Woensdag en Zater
dag en voorts wanneer een buitengewoon
geval dit noodig maakte „hunne kweeke-
lingen bü het ziekbed in gasthuizen zouden
voeren en door gepaste aanwyzihgen in de
praktyk der geneeskunst zouden oefenen".
Twee stadsdoctoren en een stedeiyk heel
meester zouden de hoogleeraren by die
taak behulpzaam zyn. Otho Heurnius en
Ewaldus Schrevelius leidden om beurten
drie maanden dit klinisch onderwys.
Het is niet te veel gezegd, aldus prof.
Barge, wanneer men beweert, dat van
dit kliniekje uit het klinisch on
derwys, zooals wij het thans nog ken
nen, zich over geheel Europa en daar
buiten heeft uitgebreid.
Te veel wordt echter het bestaan
van het Nosocomium publicum gekop
peld aan den naam van Boerhaave, die
in 1714 werd geroepén om de genees
kundige praktyk te onderwyzen aan
het ziekbed, toen het klinisch onder
wijs reeds meer dan 75 jaren bestond
en de Leidsche faculteit hierdoor al
wereldberoemd was.
Onder Sylvius (1658'72) werden de les
sen in plaats van tweemaal per week da-
gelyks gegeven, terwyl het aantal medi
sche studenten te Leiden volgens Suringar
nooit grooter was dan gedurende dit tyd-
vak.
De persoonlijkheid van Boerhaave,
die hier van 1714 tot 1729 werkte, is
van groote beteekenis geweest voor de
verbreiding der klinische methode door
geheel Europa.
Dit blykt wel ten duidelykste hieruit,
dat, hoeveie buitenlanders er ook vóór
Boerhaave's tyd reeds te Leiden genees
kunde hadden gestudeerd, pas na zyn dood
in 1738 het eerste klinische onderricht in
het buitenland werd georganiseerd door
zyn leerlingen.
In 1745 stichtte van Swieten te Wee-
nen, waarheen hy als lyfarts van Maria
Theresia geroepen was, een copie van het
Leidsche Collegium medico-practicum, die
de grondslag werd voor de vermaarde kli
nische School van Weenen. In 1748 deed
Rutherford, eveneens een oud-Leidenaar
en leerling van Bcerhaave. in Edinburgh
hetzelfde. Andere steden als Pavia (waar
het klinisch onderwys in het begin der
17de eeuw weer te gronde was gegaan,
HERMANUS BOERHAAVE,
die zeer veel bijgedragen heeft tot de
verbreiding der klinische methode
over geheel Europa.
Praag en Rome volgden spoedig en gelei-
delyk ontwikkelde zich aldus aan alle uni
versiteiten in Europa en daarbuiten het
klinisch onderwijs, naar het model, dat al
meer dan 100 jaar eerder alhier gesticht
was.
Nadat Boerhaave zich in 1729 van het
geven der klinische lessen had geëxcuseerd,
kwam deze taak alleen te rusten op Oos
terdyk Schacht, die deze lessen tevoren
met Boerhaave samen, telkens om de 3
maanden gegeven had. Na Boerhaave's
dood werden deze lessen mede opgedragen
aan Adriaan van Royen. maar toen na het
overlyden van Oosterdyk Schacht in 1744
Gaubius als diens opvolger voor het kli
nische onderwys werd aangewezen, was het
met de practische lessen gedaan. Ook na
hun beider verscheiden in 1779 en 1780
werden aanvankelijk nog geen klinische
lessen gegeven. Het zou tot 1787 duren
aleer dit nooazakeiyke en onontbeeriyke on
derdeel der geneeskundige studie opnieuw
naar zyn waarde werd geschat. Eerst in
1787 werd het Collegium medico-practicum
opnieuw in het Sint Caeciliagasthuis inge
richt en aan de professoren Oosterdyk en
Paradys de opdracht tot het geven van
klinisch onderwijs verstrekt.
De aanzienlyke ontwikkeling der chirur
gie en der verloskunde, waarvoor klinisch
onderwijs eveneens onontbeerlyk bleek,
maakte uitbreiding noodzakelijk.
Het St. Caeciliagasthuis bood daartoe
echter geen ruimte, zoodat curatoren in
1798 besloten voor de ontworpen uitge
breidere praktische inrichting een afzon-
deriyk huis te huren, waarin men 40 per
sonen zou kunnen opnemen. De pogingen
om de nieuwe .kliniek in een huurhuis on
der te brengen, leden echter schipbreuk,
zoodat tenslotte werd overgegaan tot den
aankoop van een huis tegenover het koor
der Pieterskerk waarin nu de Bibliothèque
Wallone gevestigd is en dat in Augustus
1799 in gebruik werd genomen.
Ir. 1817 werd voor het nu zelfstandig
geworden Academisch Ziekenhuis het voor
malige Waalsche Weeshuis aan de Oude
Vest verworven. De vraag naar meer ruim
te kwam echter al spoedig naar voren,
maar het heeft zeer lang geduurd voordat
men aan een nieuw ziekenhuis toekwam,
waartegen verzet wasomdat Boer
haave het er ook zonder heeft gedaan" en
„omdat een weelde in het verschaffen van
hulpmiddelen de persoonlyke inspanning
uitdooft". In een artikel over de Acade
mische Gebouwen schryft prof. dr. J. Hui-
zinga in .Pallas Leidensis MCMXXV", dat
de moeiiykheid by de voorbereiding voor
een ruimer academisch ziekenhuis was, dat
ook de stad daarby was betrokken. Men
meende slechts door de verbinding met
een stedelyk ziekenhuis met de belangen
van academisch onderwijs te kunnen sla-.,
gen. In 1850 werd in dien zin door deft
gemeenteraad besloten. In 1853 kwam een
overeenkomst met curatoren tot stand.
Daarna werden vele bouwplannen gemaakt
en eerst in 1866 werd door samenwerking
tusschen rijk en gemeente een oplossing
voor het vraagstuk gevonden. Het nieuwe
en voor dien tyd uiterst groot opgezette
ziekenhuis aan den Morschsingel werd in
1873 in gebruik genomen. Nog geen halve
eeuw later was het te klein en onbruik
baar. In 1914 werd begonnen met den bouw
van het groote ziekenhuiscomplex aan den
Rijnsburgerweg, waarin de geheele allengs
versnipperde medische faculteit een plaats
zou kunnen krygen. De bouw werd een
lange lydensgeschiedenis. Pas in 1923 kon
het eerste laboratorium, n.l. het Anato
misch Laboratorium in gebruik worden ge
nomen en in Maart 1928 vond de officieele
opening plaats van het 4xik toen nog niet
geheel voltooide Boerhaave-kwartier. waar
voor de plannen vele malen waren gewy-
zigd.
Zoo is uit het kleine kliniekje in het
Caeciliagasthuis na drie eeuwen een
ziekendorp gegroeid, dat nu, nog geen
kwart eeuw na het begin van den
bouw, al weer een nypend gebrek aan
plaatsruimte heeft, gelijk prof. dr. J.
van der Hoeve by de overdracht van
het rectoraat in September j.l. heeft
uiteengezet.
Vijf Chineezen gedood en
vier ernstig gewond.
Bij de directie van de Bataafsche Pe
troleum Maatschappij is een telegram
ingekomen van den kapitein der „Me
gara", waarin nadere bijzonderheden
worden gegeven over den gisteren reeds
vermelden brand.
Op het oogenblik van verzenden van
het telegram stond het voorschip nog
in brand, doch dezen brand had men
voldoende onder controle. De brand is
ontstaan door een hevige ontploffing
nabij butaantank 20, die in brand is
gevlogen.
Het dek van het voorschip is ernstig
beschadigd. De ankerspil is onbruik
baar. De kapitein heeft aan de sleep
boot „Zwarte Zee" verzocht om assisten
tie. Twee Chineesche kwartiermees
ters, de eerste stoker, een matroos
en een pompman, allen Chineezen, zijn
gedood. De timmerman, twee matrozen
en de matroosjongen, eveneens Chi
neezen, zijn ernstig gewond en overge
geven aan een visschersman om naar
een hospitaal te worden gebracht. De
Europeanen zijn geen van allen ge
kwetst. De brand is uitgebroken op IS
mijl ten N.W. van het eiland Yeen.
Voor zoover bekend, voegt de B.PJV1.
hieraan toe, zal het schip koers zetten
naar Southampton en daarna, zoo mo
gelijk, naar Amsterdam.
Opening „Overdekte" op
8 November.
Groot aantal zwem-„sterren" naar
Leiden.
De opening van het overdekte zwem
bad aan de Haarlemmerstraat is voor-
loopig bepaald op Maandag 8 Novem
ber.
Op vereoek van de directie is uit de
zwenwereenigingen L.Z.C., De Zijl en Poel
meer (die alle drie op een bepaalden avond
per week het bad gedurende eenige uren
voor zich gereserveerd hebbeneen commis
sie gevormd, welke is belast met de vast
stelling van het openingsprogramma. Deze
commissie bestaat uit de heeren G. van der
Mark, voorzitter (namens Poelmeer en als
consul van den Kon. Ned. Zwembond),
Moonen, secretaris (namens De Zijl) en H.
van der Reyden (L.Z.C.). Besloten is voor
den openingsavond geen officieele wedstrij
den te organiseeren doch zich te bepalen
tot demonstraties en het houden van een
polowedstrijd. En de commissie mag zich
daarbij gelukkig prijzen de medewerking te
hebben gekregen van talrijke bekende
zwemsters en zwemmers uit ons land. zoo-
dat het openingsprogramma zeer belang
wekkend moet worden genoemd. Men mag
slechts hopen, dat de organisatoren van
het gemeentebestuur vergunning verkrijgen
voor gemengd zwemmen op dien avond en
tot het toelaten van dames en heeren onder
het genoodigde publiek
Aan het demonstreeren van diverse
zwemslagen zal, wat de dames betreft,
o.m. worden meegewerkt door Nida
Senff en Jopie Waalberg (van de A.D.Z.
uit Amsterdam) en door vrijwel alle
bekende zwemsters (behalve Willy den
Ouden) van de Rotterdamsche Dames
Zwemclub, zooals bijvoorbeeld Rie van
Veen en Annie Timmermans. Een
12-tal dames der R.D/Z. zal een num
mer figuur-zwemmen ten beste geven,
terwijl de Nederlandsche kampioene,
Greta de Hooge (eveneens van de R.D.Z.)
het schoonspringen zal demonstreeren.
Bij de heeren worden de demonstra
ties verzorgd door de schoonspringers
Dcnnebcom en Schatsns, van de „A. Z.
1870" uit Amsterdam en door leden van
H. Z. en P. C. en Zian (beiden uit Den
Haag) voor wat de zwemslagen aan
gaat. Als een der belangrijkste num
mers volgt tenslotte een wedstrijd tus
schen twee der sterkste nationale polo
zeventallen: H.Z. en P.C. en Zian
Naar wij vernemen zal Rie Mastenbroek
wel voor eenigen tijd aan de Overdekte hier
te Leiden verbonden worden, doch zal zij,
in verband met de bepalingen van den Kon.
Ned. Zwembond, op den openingsavond zelf
niet tegelijk met de amateurs mogen demon
streeren.
Ten aanzien van de raadszitting, waarin
tot liet vet cod tot gem-gd zwemmen werd
besloten, zij nog gemeld, dat dr. Key niet
aan de stemming heeft deelgenomen, daar
hy tevoren was weggeroepen.
i
BINNENLAND.
300 jaar Academisch klinisch onderwijs to
Leiden. (Stadsnieuws, le Blad).
Het incident tusschen politie en koloniale
reserve bij den Jamboree-wandeltocht.
(2e Blad).
Beteugeling van het cadeaustelsel; Natio
naal congres te Utrecht. (3e Blad).
De verdediging van Indië; voordracht in de
vergadering der Ver. ter beoefening
van de Krijgswetenschap. (3e Blad).
Aljechin won weer van Euwe en leidt na
met 6V*31/; punt. (Sport, 3e Blad).
Een interessante verkeerskwestie; zitting
van den Haarlemschen Kantonrechter
op 8 November naar Lisse verplaatst.
(Rechtzaken, le Blad).
BUITENLAND.
De non-interventie-commissie te Londen
maakt vorderingen. (Buitenland, le BI.)
Japansche successen bij Sjanghai. De eer
ste Chineesche linie is gevallen. (2e en.
le Blad).
Japan neemt niet deel aan de 9-mogend-
heden-conferentie. (le Blad).
Nog geen oplossing van de Belgische crisis.
(Buitenland, le Blad).
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN
EERSTE BLAD.
Het Japansche kabinet heeft
de uitnoodiging tot deelne
ming aan de te Brussel te
houden negen-mogendheden-
conferentie van de hand ge-
EERVOLLE UITNOODIGING VOOR
Dr. F. W. T. HUNGER.
De Internationale Organisatie voor In-
teilectueele Samenwerking van den Vol
kenbond heeft aan dr. F. W, T. Hunger te
Voorschoten het verzoek gericht, deel te
willen uitmaken van een kleine commissie
van slechts drie personen, die de even-
tueele publicatie van handschriften en
oude wetenschappelijke boeken op het
gebied der natuurwetenschappen zal voor
bereiden. Dit plan is van de Nationale
Organisatie in Cechoslovakye. uitgegaan.
Behalve onze landgenoot zal de commissie
verder bestaan uit de professoren dr. Bo-
humil Nëmec te Praag en dr. Czeslaw Bia-
lobrzeski te Warschau. Dr. Hunger is. zoo
als bekend, directeur van het Instituut
voor de geschiedenis der Genees-, Natuur-
en Wiskunde hier ter stede.
De eerste samenkomst der commissie is
bepaald op 3 December a.s. te Praag.
ACADEMISCHE EXAMENS.
Geslaagd: Voor het doctoraal examen
Indisch recht: de heer J. P. van Loen
(Leiden): voor het candidaatsexamen
rechten: mej C. A. Tillemans (Rotterdam)
en de heeren P. S R Wolterbeek (Over-
veen); J. W. Scheffer (Rijswyk); D. v. d.
Hoek (Warnsveld); voor het doctoraal
examen rechten: de heer H. H. Maas (Hil-
legersberg
Geslaagd voor het doctoraal examen
wis- en natuurkunde, hoofdvak Scheikun
de de heeren C. G. F. P. Schnellen iHille-
geisberg) en J. J. B. van Eyk van Voort-
huyssn (S-.h-venirge"): voor het cand'-
rir.-t-examen wis- en natuurkunde letter
L, de heer H. W Kastein (Venlo), en voor
het doctoraal examen rechten: de heer Pi
A. Offers (Rotterdam).