BINNENLAND
Een jaar devaluatie
LESDSCH DAGBLAD, Woensdag 29 September 1937 Derde Blad No. 23777
78ste Jaargang
Watti fnstantine?
Mr. P. J. Oud over de bewogen
Septemberdagen van 1936
Prinses Juliana naar
Reckenwalde.
Voor het brengen van een
familiebezoek.
H.K.H. Prinses Juliana heeft zich gister
avond in gezelschap van Haar hofdame
Jonkvrouwe A.M. de Brauw, per trein naar
Duitschland begeven. Het doel van de reis.
welke niet is ondernomen dan na gepleegd
overleg met de behandelende geneesheeren,
is het brengen van een familiebezoek aan
Reckenwalde. Z.K.H. Prins Bernhard zal
Zich. uit' Parijs komende, te Berlijn bij
Hare Koninklijke Hoogheid voegen.
Werkloosheid daalde
tot 22
Het vorig jaar 28.7
De directeur van den rijksdienst der
werkloosheidsverzekering en arbeidsbemid
deling deelt mede. dat in de week 6 tot
en met 11 September bij gesubsidieerde
vereenigingen met werkloozenkas waren
aangesloten 466.300 personen (landarbei
ders met 74.300 leden zijn hierin niet be
grepen).
Van deze 466.300 verzekerden was in
genoemde week de geheele week werk
loos 22.0 (in de vorige verslagweek,
23 tot en met 28 Auguestus. was dit
percentage 22.4).
Het werkloosheidspercentage voor hen,
die de geheele week werkloos waren, was
dn de eerste verslagweek van de maand
September in de laatste jaren a. v.
1934 24.5 1935 27.7
1936 28.7 1937 22.0
Van een op 1 Juli 1937 gehouden telling
Van de bij de gezamenlijke organen der
openbare arbeidsbemiddeling ingeschreven
werkloozen, gesplitst naar leeftijdsgroepen,
geeft het volgende staatje een beeld. Naast
de aantallen zijn daarin vermeld de per
centages, welke die aantallen vormen van
de aantallen personen in elke leeftijds
groep volgens de volkstelling 1930 (de
stijging der bevolking met ruim 8 °/o sinds
31 December 1930 is dus buiten beschou
wing gelaten).
Aantal leeftijds-
Werkloozen percentage groep
7.518 2.5 14t.m. 17 jaar
36.019 7.3 18t.m. 24 jaar
54.443 14.4 25 t.m. 30 jaar
83.282 15.9 31 t.m. 40 jaar
55.538 13.3 41 t.m. 50 jaar
41.910 12.8 51 t.m. 60 jaar
15.729 13.0 61 t.m. 65 jaar
3.316 1.6 65 j. en ouder
leider is. Ook personen, die thans nog tot
Mussert's naaste omgeving behooren, zou
den het daarmede eens zijn geweest.
Van der Goes Naters heeft toen in een
gesprek gszegd, dat men Mussert moest
verzoeken af te treden „om gezondheids
redenen" en dat hij in verband daarmede
b.v. een half jaar naar Zwitserland diende
te gaan, na welke periode hij z'n ontslag
kon nemen.
Dit gesprek is een van de redenen ge
weest van het ontslag van Van der Goes
van Naters, die het verhaal van de micro
foon in Van Duyl's kamer handhaaft.
IJN/T IN (ITTttCN
Generaal Snijders 85 jaar.
HET VEERTIGJARIG BESTAAN VAN DE
N.V. ITALIAANSCHE OPERA.
Voor de viering van het veertigjarig be
staan van de N.V. Italiaansche Opera is
een eere-comité gevormd, waarin o.a. zit
ting hebben prof. dr. J. R. Slotemaker de
Bruine minister van onderwijs kunsten
en wetenschappen en F. M. Talianl, gezant
van Italië te 's Gravenhage en de burge
meesters van Amsterdam, Rotterdam en
Den Haag.
Het comité van uitvoering bestaat uit
mr. A. A. Reepkamer te Wassenaar, voor
zitter, mevr. J. C. baron van Wassenaar te
's Gravenhage, secretaresse en mr. H. van
Lansehot te 's Gravenhage, penning
meester.
TIJDSCHRIFTEN.
Van het tijdschrift „Steek voor Steek"
verscheen nummer acht, een spéciaal na-
jaars- en winternummer, dat gegevens be-
bevat voor gebreide dames- en klnderklee-
dingstukken als jumpers, japonnen, pull
overs, mantelpakken, sjaals, enz.
In INSTANTINE schiep de wetenschap het
pijnstillende middel van den modernen tijd
In INSTANTINE zijn voortreffelijke werk
zaamheid en absolute onschadelijkheid
op inderdaad ideale wijze vereenigd
Tegen pijnen
Instantine
S367
flngez. Med.V
De oud-i
zeemacht,
heden den
1
Generaal Snijders.
opperbevelhebber van land- en
generaal C. J. Snijders, heeft
85-jarigen leeftijd bereikt.
NIEUWE UITGAVEN,
Bij H. D. Tjeenk Willink en Zoon te
Haarlem is verschenen „Storm over de
Kerk", eenige gedachten over den huldigen
nood der Kerk, van dr. N. Smits.
Wij ontvingen het eerste nummer van
het tijdschrift „Wiegekind en Kleuter",
onder redactie van mevr. J. Riemens
Reurslag. Het administratie-adres Is Hart-
mannstraat 2123, Rotterdam.
In de Tooneelfondsserie zijn bij de N. V.
Van Gorcum en Comp. te Assen versche
nen „De blijde toekomst" door W. Polman
Tuin Jzn., „De Juffrouw met het gele
rokje" door H. Fen De Bruin en „Hoe de
Paddestoel werd vrijgesproken" door G.
Bos.
Een kijkje achter de
schermen.
SCHIPPERS EN VAREN OP ZONDAG.
De gebeurtenissen in de
N. S. B.
Verklaring van den heer
Van Geelkerken.
Maandagavond is te Utrecht, naar het
Alg. Hbl. meldt, een besloten vergadering
gehouden van N.S.B.-leden, waarin de heer
Van Geelkerken de jongste gebeurtenissen
in de partij heeft besproken. Inzake het
ontslag van ds. Van Duyl deelde de heer
Van Geelkerken mede dat redenen van
strikt persoonlijken aard ds. Van Duyl
noopten z'n ontslag te nemen.
Het Hbld. voegt hieraantoe dat er moei
lijkheden waren ontstaan over een privé-
aangelegenheid v. d. heer Van Duyl en dat
men hem toen het bewuste briefje heeft
voorgelegd, om de zaak zoo min mogelijk
aan de openbaarheid prijs te geven (deze
lezing wordt nader door het Nationale
Dagblad bevestigd).
Ten aanzien van het ontslag van mr.
Pont- merkte de heer Van Geelkerken op,
dat deze uit solidariteit met ds. Van Duyl
(heeft gehandeld. Mr. Pont was n.l. ten
zeerste met den Hilversumschen predikant
bevriend. Intusschen heeft de N.S.B.-lei-
ding reeds vernomen, dat de oud-burge
meester van Hillegom zijn ontslagneming
(betreurt.
Komende tot het heengaan van overste
Hogewind. zeide de heer Van Geelkerken,
dat men hier voor een volslagen raadsel
staat. De heer Hogewind behoorde tot de
oudste leden en heeft destijds een persoon
lijken eed in de handen van ir. Mussert af
gelegd, waarbij hij verklaarde trouw te
zullen blijven aan den algemeenen leider
De heer Hogewind is een der weinigen die
een zoodanigen eed in dezen vorm moet
hebben afgelegd.
.De heer Van Geelkerken tastte dan ook
omtrent de motieven van genoemden oud
officier in het duister.
Het Nationale Dagblad der N.S.B publi
ceerde gisteren eveneens een verklaring
omtrent het uittreden of royeeren van
eenige vooraanstaande leden der N.S.B., die
die deze partij hebben verlaten of hebben
moeten verlaten. In hoofdzaak wordt daar
mede slechts bevestigd wat daarover is ge
meld. Het blad ontkent echter, dat de ge
sprekken van den heer Van Duyl in het
hoofdkwartier zouden zijn opgevangen door
een microfoon, die, volgens het U.Ddoor
den secretaris van den heer Van Duyl, den
iheer Valckenier Kips Jr., zou zijn ontdekt.
Hieromtrent wordt verklaard:
„De waarheid is, dat nimmer één gesprek
met een microfoon is afgeluisterd, nóch
van ds. Van Duyl, nóch van mr. v. d. Goes
van Naters. nóch van Valckenier Kips, nóch
van wie dan ook. Het hoofdkwartier ver
heugt zich niet in liet bezit van microfoons.
De euveldaden zijn aan het licht gekomen
door verklaringen, mondeling zoowel als
schriftelijk, van te goeder naam en faam
bekend staande leden, die de leiding der
Beweging hebben gewaarschuwd."
In een onderhoud met het UD. verklaar
de de heer Van der Goes van Naters, dat
er reeds vóór de verkiezingen velen waren,
die meenden dat lr. Mussert niet de goede
Vragen van een Kamerlid.
De heer Kersten heeft de volgende vra
gen gericht tot den minister van economi
sche zaken:
Is het den minister bekend, dat schip
pers, die zich door Gods wet gebonden ach
ten des Zondags niet te varen, uitgesloten
zijn van het varen van bieten, niettegen
staande 's ministers voorganger heeft toe
gezegd, dat met gewetensbezwaren reke
ning zal gehouden worden?
Is de munster bereid, alsnog met het oog
op het reeds vergevorderde jaargetijde ten
spoedigste maatregelen te treffen, opdat
schippers om hun gehoorzaamheid aan
Gods wet niet uitgesloten noch bij anderen
achtergesteld worden?
MAANDELIJKSCHE VERKEERS-
ONGEVALLEN-CIJFERS.
De tegenwoordig door het Centraal Bu
reau voor de Statistiek, gepubliceerde
voorioopige cijfers op korten termijn in
zake de ernstige verkeersongevallen geven,
aldus schrijft ons de K.N.A.C., het volgen
de beeld:
Ernstig
1937 Gedood gewond
Mei 61 446
Juni 41 453
Juli 47 390
Augustus 64 471
Het drukkere verkeer in de vacantie-
maand Augustus, heeft dus zijn tol ge-
eischt, Nimmer kan er voldoende bij alle
weggebruikers op worden aangedrongen
met de uiterste aandacht en voorzichtig
heid aan het verkeer deel te nemen.
Ter herinnering aan de verkeersregels,
waarvan de stipte naleving zoo veel tot de
verkeersveiligheid kan bijdragen, zij iedere
maand een bepaald artikel nog eens ge
noemd
Het is verboden eenig voertuig (ook rij
wielen) of trekdier of vee zoodanig op een
weg te doen of te laten staan, dat daar
door de vrijheid of de veiligheid van het
verkeer noodeloos wordt belemmerd of in
gevaar gebracht.
Tracht dus zooveel mogelijk op de ber
men te parkeeren, indien deze aanwezig
zijn of zoek anders de speciale parkeer
plaatsen op zooals deze langs vele wegen
zijn aangebracht.
24.6 meer anthraciet
verkocht door Dagblad
reclame.
Van 15 Mei tot 24 Juni vorig jaar,
adverteerde een combinatie van
steenkolen-handelaren in 13 Ameri-
kaansche staten in dagbladen.
Dit had tot gevolg dat de omzet met
24.6 steeg.
aio
De president der organisatie gaf o.a.
te kennen, dat deze geconcentreerde
dagbladreclame hun vertrouwen in
dit reclame-middel had versterkt.
„Niet alleen", zoo zeide hij, „bereiken
wij op deze wijze de gezinnen, die
voor ons van 'belang zijn, maar wij
winnen daardoor tevens de welwil
lende medewerking der plaatselijke
steenkolenhandelaren. Zeer waar
schijnlijk zullen wij onze reclame in
de toekomst in hetzelfde reclame
middel concentreeren". 8373
Onlangs bereikte ons het bericht, dat
dit inderdaad geschiedde, terwijl bo
vendien het arbeidsterrein werd uit
gebreid.
Dr. VAN DER SLEEN KEERT UIT AFRIKA
NAAR NEDERLAND TERUG.
Naar wij vernemen zal de bekende ont
dekkingsreiziger dr. W. G. N. van der Sleen
uit Haarlem, binnenkort met de „Rand-
fontein" van zijn reis naar Afrika, in ons
land terugkeeren.
Blijkens ontvangen berichten, heeft dr.
v. d. Sleen omstreeks half Augustus een
eigenaardig avontuur beleefd.
Hij had den geheelen dag door het heete
boschveld gcloopen, teneinde een neushoorn
te filmen. Dr. v. d. Sleen slaagde er inder
daad hl een grooten witten neushoorn
tot op veertig pas te naderen en op de film
vast te leggen. Op den terugweg, daalde hij
met een paar Zoeloe-spoorzoekers langs
een steil pad naar den rivieroever af. Aan
den waterkant gekomen, stormden eens
klaps vier wilde varkens op het geluid van
de camera op het gezelschap af. Dr. v. d.
Sleen sprong op een rots en wist zich zoo
doende in veiligheid te stellen. Een der
Zoeloe-spoorzoekers evenwel werd van de
been geloopen en aan de knieën gewond.
De rest van het gezelschap vond achter de
boomen een goed heenkomen.
Dr. v. d. Sleen slaagde erin, behalve den
neushoorn ook leeuwen, jakhalzen, hyena's,
gieren, giraffen, antilopen en nog vele
andere diersoorten te filmen.
VERSPREIDE BERICHTEN.
Bij K. B. is aan J. H. Bosch op zijn
verzoek, met ingang van den dag van in
diensttreding van zijn opvolger, eervol ont
slag verleend als notaris te 's-Graven-
hage.
A. H. te L. Onlangs is hier opgericht
de aceordeonver. V.O.P., waartoe zoowel
dames als heeren kunnen toetreden.
Secretaris is de heer P. J. v. d. Made,
Rijndijkstr. 89.
P. B. te B. Secretaris van de Ver. tot
aanleggen en onderhoud van volkstuinen
„Ons Belang" is de heer S. Kraan, Waldeck
Pyrmontstraat 44 te Leiden.
M. M. G. Recht op weduwenpensioen
heeft de weduwe van een ambtenaar, tenzij
het huwelijk was gesloten, nadat hij den
leeftijd van 65 jaren had bereikt. De kin-
deren hebben recht op weezenpensioen.
tenzij zij geboren zijn uit een huwelijk ge
sloten nadat hun vader den leeftijd van
65 jaar had bereikt.
M. K.-N. Hij kan het hem toeko
mende erfdeel opeischen en zich verzetten
tegen den wensch de goederen niet aff te
staan, ook al zou de rente worden vergoed.
N. F. Als kan worden aangetoond, dat
de ondersteunde over voldoende middelen
beschikte, behoeven de onderhoudsplich
tigen ten onrechte verstrekten onderstand
niet te betalen,
J. B. te L. De wet duidt niet aan, of
een voorwerp als huishoudelijk artikel te
beschouwen is. Als uw vraag wordt gesteld
met het oog op de geldigheid van een over
eenkomst, is het aan te bevelen in dit ge
val de bewilliging van den man te ver
krijgen.
E. van E. U hebt vergeten de namen
der gemeenten bij te voegen. Dus kunnen
wij U niet antwoorden.
P. C. N. te L. Vraag 1Dat hangt van
de regels van het huis af.
Vraag 2: De Raad van State telt tien
leden, behalve de leden van het Kon. Huis.
Zij worden benoemd door de Koningin,
die voorzitster is.
Prins Bernhard werd geinstalleerd door
H. M. de Koningin.
Jhr. mr. F. Beelaerts van Blokland is vice-
president.
J. Z. te V. U dient zich te wenden
de directrice van de HUishcmdedtWCB
het Rapenöurg to LOdeh.
Mr. P. J. Oud.
„Het zal u niet verwonderen, dat in
deze laatste dagen van September mijn
herinnering levendig wordt aan de
spannende laatste Septemberdagen
van het vorige jaar, toen de gulden
losgemaakt werd van het goud en toen
ik eenige malen per dag naar de tele
foon greep om van den president van
de Nederlandsche Bank te vernemen,
hoe de algemeene toestand zich ont
wikkelde", aldus riep oud-minister mr.
P. J. Oud gisteravond voor de A.V.R.O.-
miorofoon de herinnering wakker aan
de devaluatie van den gulden, die zich
dezer dagen ongeveer een jaar geleden
heeft voltrokken en die voor den ex-
minister van Financiën, die deze ope
ratie mede hielp voltrekken, aanleiding
was om in een korte rede de beteeke-
nis en het nut van zijn chirurgisch
ingrijpen te bespreken.
Oud-minister Oud ving zijn causerie aan
met een korte uiteenzeting over de wer
king van den gouden standaard en hij
schetste de situatie, zooals deze zich had
ontwikkeld in de eerste drie kwartalen
van het jaar 1936. Daarop verdiepte de
oud-minister zich in een chronologische
schildering van de gebeurtenissen, die nu
laten zien hoe de mannen aan het roer
d,eze dagen vol spanning hebben gezien.
Mr. Oud vervolgdehet moeilijkste
oogenblik brak voor ons aan in de laatste
dagen van September. Ik zal nooit verge
ten, hoe mij op Donderdag 24 September
door den Franschen gezant werd aange
kondigd, dat een der hooge ambtenaren
van het departement van Financiën te
Parijs mij over enkele uren zou komen be
zoeken om mij namens de Fransche regee
ring een zeer belangrijke mededeeling te
doen. Deze mededeeling hield in, dat de
Fransche regeering den volgenden dag den
gouden standaard zou verlaten. Zij achtte
zich verplicht ons, als medeleden van het
goudblok. te voren hiervan mededeeling te
doen.
Wij hebben toen den toestand aanstonds
onder de oogen gezien en kwamen na
overleg met de Nederlandsche Bank tot de
slotsom, dat, al zou een druk op den gul
den natuurlijk niet uitblijven, deze toch
niet van zoodanigen aard zou zijn, dat wij
daarom onze politiek zouden mogen prijs
geven. Nadat op Vrijdag 25 September het
besluit van Frankrijk in den avond we
reldkundig was geworden, bereidden wij
ons voor om den te verwachten aanval
op den gulden af te slaan. Het viel dien
Zaterdag nogal mee met het verlies aan
goud. Nadat wij des morgens den toestand
nog eens hadden besproken, gingen wij te
gen den middag naar huis en het scheen
voor de hand te liggen, dat het in ieder
geval tot Maandagmorgen nu wel rustig
zou blijven en dat ik een kalmen Zondag
zou hebben. Ik had voor dien Zaterdag
middag een uitnoodiging om in een vrien
denkring aan een gemeensehappelijken
maaltijd deel te nemen en er scheen geen
enkele reden om daaraan geen gevolg te
geven. Toch gevoelde ik mij niet rustig.
Het was of ik een voorgevoel had. dat het
weekend toch minder kalm verloopen zou.
Ik nam althans het besluit niet aan dezen
maaltijd deel te nemen en van den nood
een deugd makende, zette ik mij aan mijn
schrijftafel om eenige zaken van mijn de
partement af te doen.
Zwitserland gaat voor.
Ik zal ongeveer een half uur rustig
gewerkt hebben, toen de telefoon ging.
Het was de héér Coflju, die nrtj mede
deelde, zooeven het bericht te hebben
ontvangen, dat Zwitserland den gou
den standaard had prijsgegeven. Het
was of ik door den grond ging.
Wij hadden 's Vrijdags inlichtingen ont
vangen op grond waarvan wij meenden te
mogen aannemen, dat Zwitserland even
als -wij aan den gouden standaard zou
vasthouden. Aanstonds moest de situatie
onder het oog worden gezien. Nog geen
half uur later bevonden de heer Colijn en
ik ons in conferentie met den president
van de Nederlandsche Bank. De situatie
was moeilijk. De gulden zou nu alleen in 't
gedrang komen en wat zou gebeuren als
wij den gulden zouden verdedgen en be
roofd van ons goud ten slotte toch zouden
moeten opgeven? Bovendien mochten wij
niet van 'n aarzeling blijk geven. Wij had
den vastberaden onze munteenheid verde
digd, maar nu drong zich de vraag op of
vastberadenheid geen koppigheid zou wor
den. De verantwoordelijkheid mochtniet
bij twee ministers liggen. Hier moest het
kabinet beslissen.
Een buitengewone vergadering van den
raad van ministers werd dan ook met spoed
dien Zaterdagavond tegen acht uur bijeen
geroepen. Ook de directie van de Neder
landsche Bank werd uitgenoodigd daarbij
tegenwoordig te zijn. Van acht uur tot
middernacht hebben wij beraadslaagd en
werd het vraagstuk van alle zijden onder
de oogen gezien. Tegen het middernachte
lijk uur viel het besluit. De gulden werd
van het goud losgemaakt,
Eenige hoofdambtenaren van het depar
tement van financiën en koloniën, die zich
daartoe den geheelen avond beschikbaar
hadden gehouden, werden in de vergade
ring geroepen om met spoed de eerste uit
voeringsmaatregelen te nemen. Er moesten
telegrammen worden gezonden aan alle
douaneposten, dat de gouduitvoer verboden
was, de regeeringen van Ned. Indië, Suri
name en Curacao moesten worden gewaar
schuwd.
Het was in zekeren zin een gelukkige
omstandigheid, dat het besluit viel op Za
terdagavond. Er was daardoor gelegenheid
om den Zondag te gebruiken voor het ne
men van de noodige maatregelen. Ik zat
dan ook Zondagmorgen reeds om negen
uur op het departement van financiën. Al
lereerst moest het besluit wettelijk be
krachtigd worden. Het goud-uitvoerverbod
was uitgevaardigd krachtens een bij Kon.
Besluit aan den minister gegeven machti
ging. Strikt genomen was dit besluit on
wettig. Het gouduitvoerverbod had moeten
worden uitgevaardigd door den wetgever.
Het moest dus zoo snel mogeijk worden be
krachtigd.
Het ontwerp voor die wet had ik reeds
geruimen tijd klaar. Op de mogelijkheid
dat er een oogenblik zou komen, dat wij
gedwongen zouden zijn den gouduitvoer te
stoppen, had ik mij uit den aard der zaak
moeten voorbereiden. Het ontwerp voor de
wet bevond zich dan ook achter slot in
mijn bureau. Ik had slechts enkele punten
aan te vullen.
De minister schetste daarop hetgeen 't
publiek bekend is hoe snel de Raad van
State en de beide Kamers van dit ontwerp
en van 't ontwerp, de prijsopdrijving tegen
te gaan, kennis namen.
Het egalisatiefonds.
Ten slotte wijdde de heer Oud nog enkele
woorden aan de werking van het egalisa
tiefonds, dat ongewenschte schommelingen
in den guldenkoers tegen moet gaan. Hij
zette uiteen, dat de winst op den goud
voorraad van de Nederlandsche Bank nog
niet bekend is. omdat de gulden nog niet
vastgekoppeld is aan het goud en hij be
toogde eveneens, dat ook nog niet vaststaat
of het egalisatiefonds winst of verlies zal
opleveren.
Mr. Oud waarschuwde er tenslotte voor
om te veronderstellen, dat de sterk toege
nomen goudvoorraad van de Nederland
sche Bank zou kunnen dienen om op groote
schaal openbare werken uit te voeren. Het
geld. dat men van de Nederlandsche Bank
leent, zet de geldcirculatie uit. Het goud
van de Nederladsche Bank bestemmen voor
het uitvoeren van openbare werken zou
ec-n credietinflatie beteekenen.
Men moet voorts aldus de oud-minister
voor oogen houden, dat het kapitaal,
dat naar ons land is gestroomd en dat ge
leid heeft tot de groote vermeerdering van
dep goudvoorraad, is, wat de Amerikanen
noemen „hot money". Het kan even snel
weer verdwijnen als het gekomen is.
Mr. Oud besloot zijn interessante cause
rie, die een kijkje achter de schermen van
de devaluatie gaf, met de volgende woor
den
„Wij mogen ons gelukkig prijzen dat
de groote verandering van 26 Septem
ber 1936 zich in een zóó rustige sfeer
heeft voltrokken. Over den loop van
zaken, zooals deze In het afgelcopen
jaar is geweest, r-roten wii zeker niet
ontevreden zHr> De oud-min'*-r vrn
Fianciën. de heer De Ccer heeft in re
Tweede Kamer de devaluatie, met een
variant op het woord van den kerk
vader Augustinus, genoemd een „felix
calamitas". Laat mij eindigen met den
Wensch, dat het zoo zal blijken."
