De strijd in Salland is gestaakt
Willi Forst's „Serenade"
7$ste Jaargang
LEiDSCH DAGBLAD, Vrijdag 24 September 1937
Vierde Blad
No. 23773
Het laatste schot viel bij Raalte
Manoeuvres-varia
ZWANENBERG
;iN/T EN IETTEREN
(Van onzen deskundigen medewerker)
De heldere maannacht wordt door geen
schot of ratelende voertuigen gestoord,
doch de stilte beteekent geen kalmte' en
zorgelooze rust. Nu wordt in het zijkamer
tje van een boerderij de bataljonsadjudant
opgebeld, die juist even dacht te slapen en
nu zijn weigerachtige hersens tracht bezig
te Houden met het vraagstuk, dat '-en col
lega aan de andere zijde van de lijn hem
opgeeft: hoe het nu zit met de nieuwe or
ders van den Regimentscommandant en of
de opgave van de voorste Ii^n. die morgen
betrokken moet worden, nooit doorkomt?
Nu wordt in een schuur een huzaar uit den
slaap van enkele uren gewekt en probeert,
nog half beneveld, zijn paard op te tuigen.
Nu worden in vele tijdelijke bureaux be
richten en orders bestudeerd. Nu waakt,
staande in een droge sloot ergens in Sal
land. een soldaat die choaolade kauwt,,
naar rust en een sigaret verlangt en een
weemoedig lied neuriet:
„Ver van alles waarvan ik heb
[gehouden,
Zwerf ik rond in alle eenzaamheid
De nacht brengt wel stilstand in het ge
vecht. maar bijna geen rust voor de strij
denden.
Vroeg reveille.
Voor de pers is het erg vroeg reveille,
dichter bij middernacht dan bij oen nor
maal uur van opstaan, en doir een onge-
zelligen mist rijden wij over den dijk naar
Olst en verder naar Heefen aan het zij
kanaal van Deventer. De Commandant
Veldleger is er ook reeds. Het kanaal is
door Rood bezet door 25 R.I., wielrijders en
cavalerie, de iaatste op den Noordelijker,
vleugel op de Luttenberg ten Westen van
Hellendoorn. Blauw ligt er tegenover met
31 R.I. (rechts), 42 R.I. (midden) en 29
R.I. (links), terwijl het 8ste Eskadron Wiel
rijders den vleugel dekt. Wij wandelen der.
weg op om de eerste Blauwe troepen in den
cpmarseh tegen Rood te ontmoeten. Het is
koud. uitstekend demonstratie-weer voor
een nieuwe dikke winterjas, maar het ont
wakende land in de teere nevelsluiers is
prachtig en een glorieuze zonsopkomst be
looft een heerlijken dag; lang witte mist
slierten zweven als goede geesten over het
land en hullen de stammen der boomen in
een ijle wade, zoodat de toppen op wolken
schijnen te drijven, en rondom de zon
hangen gulden kleuren van het mooiste
oranje en geel tot het zuiverste goud. Deze
dag zal goed worden.
Het eerste treffen.
De weg is versperd tegen pantserwagens,
terwijl men hiertegen ook mijnen (voorge
steld door platte ronde schijven) heeft
uitgelegd. De luchtmacht is al vroeg in de
weer, de brug over het kanaal bij Hecten
is sterk bezet. Na lang wachten naderen
eindelijk de voorste troepjes van Blauw.
Vanuit de dorpjes en tentenkampen, waai
de nacht werd doorgebracht zou de op-
marsch om kwart voor zes beginnen: het
wordt-half acht eer de gevechtsaanraking
met Rood is veikregen. althans wat betreft
31 R.I.: 42 R.I. had stagnatie van vijf
kwartier, doordat het verzamelen uit de
zeer verspreid liggende legeringsplaatsen
veel tijd in beslag nam. en stoot dus nog
later op den vijand.
Voordat wij tusschen twee vuren komen
te verkeereli, trekken wij terug naar Rood
cm bij de brug den strijd gade te slaan
Deze is nu spoedig in vollen gang. Rechts
cn links knetteren geweren en mitrailleurs
als warme ontvangst van Blauw. Dicht bij
dc brug staan 2 stukken van 6 Veld, die
ook hun woordje gaan spreken en flinke
vlammen uit de mondingen jagen. Alle ge
luid verdwijnt in een wilde herrie van
knallen en daverende donders; de splin
ters van de losse munitie vliegen 20 meter
ver, de militaire politie houdt het verkeer
tegen, het reeds aanwezige publiek kijkt ge
ïnteresseerd toe, de kanonniers leenen el-
kaars oorwatjes en de commandanten for-
ceeren hun stem bij het uitschreeuwen van
orders en opnoemen van doelen. Het lijkt
ons moeilijk, dat Blauw tegen zoon ont
vangst is opgewassen, en dat komt ook uit.
De oomarsch stokt; vooruitgaan is niet
mogelijk, voordat de artillerie, die natuur
lijk vernaar achter staat, steun verleent om
den tegenstand op te ruimen. De strijd
wordt dus gestaakt, hetgeen in overeen
stemming met de werkelijkheid is; het kan
uren duren eer het bericht de artillerie
heeft bereikt en deze het verlangde vuur
kan geven. De eigen voorste infanterie
trekt dan eenigszins terug om buiten be
reik van de straks vallende projectielen te
zijn.
Flankaanval.
Aldus gaan Blauw en Rood tegenover el
kaar liggen wachten, ook al in overeen
stemming met de werkelijkheid, met dit
verschil dat in den oorlog het wachten lan
ger zou duren. Er moeten andere maatre
gelen genomen worden. Om kwart over
negen besluit de Roode commandant, ko
lonel H. H. M. Baron van Voorst tot Voorst,
om zijn wielrijders en reserve-cavalerie van
uit Luttenberg een aanval te laten onder
nemen op den linker flank van Blauw. Dit
zal om elf uur geschieden. Maar Blauw
heeft zoo iets verwacht en gevreesd, zoo
dat men hier, overwegend dat voorkomen
beter is dan genezen, eveneens een stoot
op den Rooden flank beraamt. Op de plaats
waar dit gebeuren moet, ligt de IVe Ver-
kenningsafdeeling met 29 R.I. dat eerst in
de reserve was. Het gaat er nu maar om,
wie van de twee den flank der tegenstan
ders zou omvatten.
Het ziet er naar uit, dat dit gevecht, het
welk in de omgeving van Raalte geleverd
zal worden, het laatste zal zijn, daar om
12 uur de oefening eindigt. De Roode hu
zaren werden bij de uitvoering van het
plan op zeer vlotte wijze in het veld ge
bracht. De Blauwen. 29 R.I., ontvingen hen
met de noodige projectielen, maar schenen
toch niet bestand te zijn tegen de felheid
der aanvallers, znodat versterkingen zou
den moeten arriveeren. indien Blauw den
stoot wilde opvangen en de opmarsch in
Oostelijke richting voortzetten. Dit zou ook
inderdaad geschied zijn. als het niet 12 uur
had geslagen en de strijdenden niet het
aangenaam klinkende signaal: einde der
manoeuvres gehoord hadden. Rood zou
dus weer het oprukken van Blauw eenigen
lijd verhinderd hebben, zonder zelf vernie
tiging te riskeeren
Luchtgevecht
Het laatste gedeelte van dit verwoede
gevecht werd meegemaakt door Z. K. H.
Prins Bernhard. die met majoor Phaff en
zijn adjudant Jhr. Roëll ongeveer om half
twaalf op het slagveld verscheen. Er
heerschte daar toen een oorverdoovend la
waai; de omwonenden, talrijke belangstel
lende officieren en de vele kijkers die op
het schieten waren afgekomen, waren ge
tuigen van een opwindend gedeelte der
manoeuvres. Rood en Blauw gaven elkaar
niets toe in het produceeren van lawaai;
de manschappen maakten verwoede spron
gen voorwaarts, de mitrailleurs ratelden
ariftig, de geweren zwegen geen oogenblik,
de fluitsignalen gilden er nu en dan schril
doorheen, en er boven raasden de vliegtui
gen. In donkere dreiging schoten zij laag
door de lucht, gierend, fluitend en dende
rend, scheerden over de troepen (in werke
lijkheid vuurt men in zoo'n geval met de
mitrailleur op de troepen en vliegt daarbij
zoo laag mogelijk, omdat de schutters op
den grond het vliegtuig dan niet kunnen
bijhouden) Je hield je hart vast, zoo laag
als de machines naar 't land doken; velen
bukten en iedereen dacht dat huizen of boo
men geraakt zouden worden, maar dan
sprongen de daverende machines weer om
hoog, maakten een buitelende bocht en sto
ven opnieuw op de strijdenden in het wei
land af. Vliegtuigen van de tegenpartij
bromden aan om den brutalen rakker te
verjagen, vlogen er overheen, cirkelden ei
ïondom, doken en daalden, weken terug
en sprongen toe als nijdige roofvogels en
de vele kijkers op den grond beseften dat
een luchtgevecht een imposant gezicht op
levert doch in werkelijkheid ook een be
klemmende verschrikking moet zijn.
De luchtmacht, die met 45 machines
aan de manouvres deelnam, heeft overigens
een belangrijk aandeel In de verschillende
oefeningen gehad. Er werd zeer goed ge
vlogen en Prins Bernhard is er bij de pon
tonbrug te Olst o.a. getuige van geweest,
hoe binnen het kwartier een radiografisch
overgebrachte order werd uitgevoerd en de
bombardementsvliegtuigen met de jagers
een luchtgevecht aangingen, dat een over
tuigend en getrouw beeld gaf van de groote
kundigheid onzer vliegers.
Manoeuvres-V aria.
Wie werkt maakt fouten, geen mensch
verwacht een legeroefening zonder fouten
en vergissingen, welke dan ook genoeg
gemaakt zijn. Een onderdeel van 12 R.I.
dat zooals bekend, vanaf het begin een ge
deelte van den Oostelijken IJsseioever
moest bezetten, was bijv. te ver doorge
drongen. zoodat het den vijand te dicht na
derde. De scheidsrechters grepen in en
stelden den troep een half uur buiten ge
vecht; in werkelijkheid zouden óe meesten
deze fout niet overleefd hebben.
Ergens langs den weg staat een lichte
mitrailleur. Een vijandelijke sectie nadert,
loopt recht op het wapen toe maar de
schutter doet niets en laat het troepje rus
tig naderen, omdat hij op dat oogenblik
orde tracht te brengen in den wanordelij
ken staat van zijn puttees.
De koelbloedigste doodsverachting werd
gedemonstreerd bij de brug van Heeten
waar het gevecht op z'n heetst was. Alles
en iedereen week achteruit om de rond
springende splinters der projectielen te
ontgaan, geen generaal of kapitein of kor
poraal mocht er passeeren. Een doodge
woon hondje, geen bepaald ras. peper-en-
zoutkleur. keek het geval eens aan, wan
delde bedaard vóór een kanon om. kwispel
de naar het wapen en blafte humeurig
naar een schutter, die zijn karabijn het
paffen. Het dier blikte den man veront
waardigd aan. liep naar een andere lands
verdediger die echter ook schoot, en richt
te zich toén blaffend tot den batterijcom
mandant. alsof het zijn beklag indiende.
Tijdens het laatste gedeelte van den slag
iri Salland zat midden m een stoppelveld
een schutter rustig leege hulzen van de
afgeschoten losse patronen te verzamelen.
Iedere soldaat heeft den plicht deze na de
oefening in te leveren; de man graaide
rechts en links, stopte zakken, helm en
broodzak vol met hulzen Van Rood en Blauw
ze zijn toch precies gelijk en stoorde
er zich schijnbaar heelemaal niet aan, dat
zijn eigen afdeeling reeds veel verder was
en hij nu door vijanden omringd werd. Hij
kwam van den vorigen dag 50 hulzen te
kort en had nu een mooie gelegenheid om
ze aan te vullen. De vijanden negeerde hij.
indien zij hem maar rustig hulzen lieten
oogsten. Later bleek evenwel dat de man
een held was. daar hij tot het laatste
oogenblik was achtergebleven om den af
tocht van zijn vrienden te dekken. Deze
heldhaftigheid verzwakte intusschen niet
aen nuchteren en komischen indruk van
het geval.
50 M. verder lag 'n infanterist als 'n blok
zoo stil op den grond. Slapend. Zijn ge
zellen waren reeds veel verder, de vijand
was hem voorbij gegaan, er was nog nooit
zoo geanimeerd geschoten en hij had reeds
De legende
van de „Paarden-Burgh'
te Zwammerdam.
Aan den drukken verkeersweg Leiden
Utrecht, onder de gemeente Zwammerdam,
staat een oude boerderij, die steeds de
aandacht van zeer veel voorbijgangers
trekt.
Boven de deur is n.l. een gevelsteen aan
gebracht waarin met ferme letters „Paar-
den-Burgh" is uitgehakt. Op zichzelf is dit
geen opvallende naam voor een boerderij,
integendeel, de diensten die het paard op
de Zuid-Hollandsche boerderijen bewijst, is
neg wel van dien aard, dat er van een
hechte band tusschen het werk op de boer
derij en het paard kan worden gesproken.
Het opvallende van dezen gevelsteen is
echter dat boven het woord „Paarden-
Burgh", eveneens in steen uitgehouwen, is
aangebracht een toren waartegen twee
paarden opspringen, terwijl ook uit de
poort van den toren een paard schijnt te
willen springen.
Daar thans deze merkwaardige boeren
woning op de lijst van „historische" gebou
wen is geplaatst meenden wij eens nader
naar de geschiedenis van de „Paarden-
Burgh" te moeten lnformeeren.
En zoo gingen wij dezer dagen naar een
ouden „Rijnlander", die de streek tusschen
Bodegraven en Zwammerdam door en door
kent en gaarne bereid was ons een en an
der over deze oude boerderij te vertellen.
Het is, zoo begon hij. meerdere eeuwen
geleden, dat op de boerderij die thans de
„Paarden-Burgh" heet, een boerengezin
woonde, waarvan de vrouw ernstig ziek
was. Tenslotte is de vrouw overleden, tot
groote droefheid van haar man.
Nu had de vrouw tijdens haar leven een
kostbaren ring gedragen en daarmede zou
zij ook begraven worden. Zooals het in
dien tijd de gewoonte was. werd de vrouw
in de kerk ter aarde besteld.
4 keer minstens in het gevaar verkeerd,
dood geschoten of onder den voet geloopen
te worden. Maar hij sliep. Ook voor hem
gold een verontschuldiging: hij had tijdens
de manoeuvres slechts 2 uur geslapen.
Maar zelfs na zoo weinig slaap moet men
wel ergen slaap hebben, om onder voor
slapen zoo ongunstige omstandigheden toch
nog te kunnen slapen.
Men weet hoeveel instrumenten en machi
nes in het leger gebruikt worden, evenals
auto's en motoren. Niet te lang geleden, zoo
omstreeks 40 jaar. heerschte in dit opzicht
een andere mentaliteit. Tijdens de bespre
king van een oefening beweerde eens een
vooruitstrevend Iuitenantje, dat men voor
liet overbrengen van berichten zoo mooi
Waarop een hoofdofficier de tafel woe
dend met z'n vuist bombardeerde en drin-
van velocipedes gebruik zou kunnen maken
gend verzocht, voortaan van dergelijke
anti-militaire opmerkingen verschoond te
mogen blijven.
-v-
"Afwisseling
doet et*"?
extra
van Zwanenberg. Heer
lijk gekruid, nirt m«<^'
tig en toch voed*.»*.
maakt wat smaakt
8086
(Ingez. Med.)
Het was echter aan één der begrafenis-
dienaars bekend geworden dat de vrouw
met dezen ring begraven was en toen kwam
bij hem het plan op dit sieraad te stelen.
Hij ging daartoe op den avond van den dag
dat. de '.'rouw begraven was naar de kerk
met de bedoeling den ring weg te nemen,
wat betrekkelijk gemakkelijk kon. omdat
de zerk nog niet op het graf was gelegd.
Als de roover, want dat is hij toch, ech
ter tracht den ring van den vinger te
schuiven, danwat een schrik, rijst de
vrouw plotseling op. Zooiets kan natuur
lijk niet, maar toch, zoo vertelt de oude
baas, wordt de mogelijkheid hiervan zoo
verklaard, dat de vrouw slechts schijndood
was.
Maar om met ons verhaal door te gaan:
De man schrok natuurlijk geweldig en was
in een oogenblik van tijd uit de kerk ver
dwenen. En de vrouw? Ja, wat moest ze
anders doen dan ook naar huis gaan. Toen
zij bij de woning aankwam bleek de man
nog niet naar bed te zijn, althans er
■brandde nog licht, doch de deur was reeds
gesloten en daarom riep zij of er voor haar
zou worden opengedaan.
Vanzelfsprekend wist haar man niet wat
hij hoorde. Zijn vrouw riep om binnenge
laten te worden, maar dat kon toch niet?
Neen natuurlijk niet, zij was dien dag be
graven, en de dooden komen niet terug...
De vrouw gaf het echter niet op. Zij
bleef roepen, tot tenslotte de man in ver
twijfeling uitriep dat eerder zijn paarden
uit' den stal zouden losbreken en de trap-
jaen van het huis opklimmen, om uit het
bovenraam te kijken, dan dat hij zou ge-
looven dat zijn vrouw weer was terugge
komen. En nog heeft de boer het niet ge
zegd of daar stommelen de paarden
de trappen op.... en dan, ja, dan wordt
de deur opengedaanen natuurlijk
leefde het echtpaar nog vele jaren ge
lukkig.
Ter herinnering aan dit blijde weerzien
heeft de boer een gedenksteen laten ma
ken, die nu nog boven den ingang van de
boerderij aanwezig is.
NIEUWE UITGAVEN.
Bij H. D. Tjeenk Willink en Zoon N V.
te Haarlem is in druk verschenen het
rapport van de commissie, ingesteld ter
beantwoording van de vraag, op welke
wijze kunnen de lasten, voor de gemeen
ten en gemeentelijke instellingen voort
vloeiende uit de genees- en verloskundige
hulp en ziekenhuisverplegir.g. met de min
ste bezwaren worden verlicht?
Deze commissie werd ingesteld door de
Ned. Ver. voor Armenzorg en Weldadig
heid.
planken van een kleine twee meter onder
je voeten gebonden! Het is overigens leuk.
iemand anders een Christiania te zien ma
ken, of een „Gelandesprung" zooals de
Oostenrijkers zeggen. Maar vooral: iemand
anders niet mezelf. De ski-duivels heb
ben me ook uitgelegd, hoe je een scherpe
bocht kunt maken met de ski's evenwijdig
en vlak tegen elkaar. De eene wordt dan
iets vóór de andere geschoven. Dat mag
iemand anders dan ook doen. Wat mij be
treft, ik blijf maar op wat we noemen: de
kinderkamer-helling.
Behalve ons Zwitsersche dorp hadden we
,'.og een interessant, operatie-terrein: den
top van den Dollar Berg. De helling daar
van is bedekt met 'n laag prachtige sneuw
en door het ontbreken van boomen is zij
een ideale ski-baan. Er is een ski-lift, die
ons naar achthonderd meter hoogte
bracht. Niet alleen al onze menschen. maar
ook de camera's en de heele geluidsinstal
latie. De lift bestaat uit een kabel zonder
eind. die electrisch wordt voortbewogen en
over groote rollen loopt. Met tusschcnruim-
ten van ongeveer vijf en twintig meter zijn
er hangende stoelen aan den kabel beves
tigd en daarin maakten we heel comforta
bel in ongeveer 8 minuten den tocht naar
achthonderd meter. Het was een ongewoon
gezicht, de Paramount-ploeg op den top
te zien aankomen. Uit den eersten stoei
sprong iemand, beladen met ski's, op den
volgenden was een groote kist met een ca
mera erin vastgebonden, dan kwam er een
met weer een levend wezen of de geluids
opname-apparaten. En tegen het middag
uur arriveerden er verwarmde bussen met
eten uit de bewoonde wereld.
Het was goed filmen in de witte wereld!
De film toont tal van prachtige natour-
opnamen uit de witte bergen en behandeld
daarbij een alleraardigst amusant geval,
gedragen door het uitstekende drietal, n.l.
CLaudette Colbert, Melvyn Douglas en Ro-
bfeft Voung.
De hoofdrolspelers uit de nieuwe Willi Forst-Film der Tobis „Serenade". V. 1. n. r.
Albert Matterstock, Hil de Krahl en Igo Sym.
Deze Tobis-film heeft de liefde van twee
kunstenaars tot onderwerp. Een dramati
sche stof, rijk aan ontroerende en pakken
de scènes. De toeschouwer vindt in „Se
renade" conflicten en gebeurtenissen, die
velen van hen bij eigen ervaring kennen,
hij zal in deze film dus zichzelf heel dik
wijls terugvinden, waardoor zijn medele
ven met de hierin handelende personen in
tensiever kan zijn. dan dit het geval is bij
de meeste droomfiguren, die hij op het
witte doek te zien krijgt. Het is hierdoor
ook mogelijk dat de handeling maar zeer
spaarzaam door het woord onderstreept
behoeft te worden. In de plaats van een
overdadige dialoog, zal de muziek in „Se
renade" door leder volkomen verstaan wor-
ucn. Zelfs voor hen. die niet het voorrecht
hebben over een uitgebreide muziekkennis
te beschikken, zal deze taal de gebeurtenis
sen begrijpelijker en beter illustreeren. dan
het overvloedig gebruik van het gesproken
woord.
Voor de hoofdrollen engageerde Forst:
Hilde Krahl, Albert Matterstock, Igo Sym
en Detlief Sierck.
De technisch staf van Forst's vroegere
succesfilms „Maskerade" „Mazurka". ~.A1-
oria" en „Burgtheater", zal hem ook bij
.Serenade" ter zijde staan in de 44 draai
dagen, die deze Europeesche vermaardheid
rioodig heeft, om deze nieuwe film uit de
komende Tobisproductie op het celluloid
te vereeuwigen.
CLAUDETTE IN DE WITTE WERELD.
Van Skicn en Bobben.
Opnamen op achthonderd M. hoogte.
Tot voor korten tijd zou ik den man, die
me vertelde, zoo vertelt Claudette Colbert,
die de hoofdrol speelt in ,,'t Begon in Pa
rijs, maar 't wordt voortgezet in Zwitser
land", dat ik een sneeuw-film zou maken
in eeii temperatuur van 85 graden boven
nul. bedenkelijk aangekeken en verdacht
hebben van niet-goed-bij-zijn-hoofd-te-zijn
En het lijkt me nu nóg tamelijk gek. Ik
kreeg iederen dag het bewijs van den ther
mometer, dat onze nederzetting in de Sun
Valley, versierd met ijskegels en bedekt met
twee meter sneeuw, overdag een milde zo-
mertemperatuur had. Uitgestrekte, nog on
betreden gebieden, lagen op een paar mijl
afstand van de beboschte vallei, waar de
Paramouiit-menschen een Zwitserseh toe
risten-dorp gebouwd hadden. Dit dorp
speelde een rol in mijn nieuwe romance
„I met him in Paris". Iederen nacht bijna
viel er sneeuw, maar we hadden 5 sneeuw
ploegen. die den twaalf mijl langen weg
van ons hoofdkwartier naar de plaats waar
de film opgenomen werd. open hielden.
We doen in deze film heel wat. o.a.
schaatsen en skiën. Misschien vewacht u
nu. dat ik daarin een expert geworden
ben. Maar ik moet u teleurstellen. Ik was
blij. dat het scenario van ons Melvyn
Douglas, Robert Young en ik) niets anders
vroeg dan te zijn wat we zijn: gewone ama
teurs. Voordat we aan de wintersport-óp-
namen begonnen, heb ik op de ijsba'an
zwaar geoefend, zoodat ik nu een paar
eenvoudige figuren kan maken. Maar
skiën dat is wat anders.
Melvyn Douglas, Claudette Colbert en Ro
bert Young vertolken de hoofdrollen in de
amusante film ,.'t Begon in Parijs".
Nadat ik ontelbare malen gevallen was,
heb ik vastgesteld, dat ski's definitief de
onhandigste dingen van de wereld zijn.
maar eens etëfeaiJt te zijn met
