Een bezoek aan de Staatsmijnen
78ste Jaargang
LEID5CH DAGBLAD, Woensdag 16 Juni 1937
Derde Blad
Ho. 23687
De bouw van den Maastunnel
begonnen
Het minste tandbederf,
j^lUN/T IN LETTEREN^
Van vette en magere kolen,
briketten en cokes.
Het bovengrondsche
bedrijf
Rede van den burgemeester
van Rotterdam.
LUCHTVAART
Indien U poetst met wat goeds, dus met
Tube 60 en 40 ct. Doos 20 ct. IVOROL
(Ingez. Med.)
EEN FORTUINTJE VOOR HET HAAGSCHE
GEMEENTEMUSEUM.
Op zéér gelukkige wijze door aankoop
op een onlangs te Londen gehouden vel
ling. waar het onjuist was gecatalogiseerd
is de muziekhistorische afdeeling van
het Gemeentemuseum te 's-Gravcnhage
voor matigen prijs in het bezit gekomen
van een der merkwaardigste en zeldzaamste
exemplaren op het gebied van den strijk-
instrumentenbouw. nl. van een Viola da
Gamba, gemaakt door Gasparo Duiffoprug-
car iTicfenbruckerl in Lyon in 1550.
Het instrument heeft een bijzonder mo
del, terwijl de krul is gesneden in den
vorm van een paardekop toets en achter
blad zijn rijk met inlegwerk versierd.
Van Duifoprugcar. die langen tijd ten
onrechte heeft gegolden als de uitvinder
van de viool en die gerekend moet worden
tot de beste strijkinstrumentmakers van
zijn tijd, zijn behalve dit instrument nog
slechts twee speeltuigen bekend, eveneens
gamben, waarvan er een bewaard wordt in
liet museum van het Conservatorium te
Brussel.
Het bezit van dit buitengewone instru
ment is voor de strijkinstrumentenafdee-
ling van het museum dan ook van zeer
groote beteekenis.
Mr. Drooglcever Fortuyn.
In het bijzonder verheugde het den bur
gemeester. dat de minister van Waterstaat
gelegenheid heeft gevonden om aanwezig
te zijn. Het deed hem leed, dat op het
laatste oogenblik minister Colijn verhin
derd werd om te komen Minister Colijn
heeft als minister van Waterstaat a. i. in
Maart 1935 den grondslag gelegd voor de
medewerking van het Rijk zonder welke
Rotterdam dit werk niet tot uitvoering had
kunnen brengen en minister van Lidth de
Jeude heeft vervolgens met zijn ambtge
noot van Financiën, minister Oud. die
eveneens verhinderd was tegenwoordig te
zijn, de medewerking van het Rijk in een
definitieven vorm weten te gieten.
De namen van deze drie ministers zul
len aan dit, voor Rotterdam zoo hoogst
belangrijke werk te allen tijde verbonden
blijven. Het verkeer tusschen de beide
Maasoevers is voor Rotterdam, sedert de
tweede helft van de vorige eeuw, een
vraagstuk geweest, dat'de voortdurende
aandacht van het stadsbestuur vorderde.
De Burgemeester schetste vervolgens de
totstandkoming van de Willemsbrug en
de Koninginnebrug, alsmede de instelling
der gemeentediensten. Omtrent het maken
van een tweede vaste oeververbinding
was men nog niet tot een keuze uit ver
schillende plannen gekomen. Toen in 1929
een nood-oplossing d. w. z. de verbetering
van de bestaande vaste oever-verbinding
gereed was gekomen, bleek reeds, dat deze
op grond van de voortdurende toename
in dubbele files en een voor voetgan
gers en rijwielverkeer. Laatstgenoem
de koker is daartoe in de hoogte in
tweeën gedeeld.
Het onderwatergedeelte van den tunnel,
gemeten tusschen de ventilatie-gebouwen
aan de beide oevers is lang 584 meter, de
opritten, gemeten tot aan de portalen zijn
lang 211 meter aan den rechter- en 275
meter aan den linker-Maasoever. Daaraan
grenzen nog open gedeelten en opstelplei
nen, zoodat het tunnelwerk van het begin
tot het eind, gerekend van Westzeedijk tot
Velgersdijkstraat, een lengte heeft van
rond 1350 meter. De twee masten, op beide
oevers te zien, geven de as van het onder
watergedeelte van de tunnel aan.
Thans zal dan dit werk. dat zoowel wat
betreft de bestemming, als uit een oog
punt van ingenieurskunst zoo hoogst be
langrijk is, aanvangen, een werk waarvan
dc burgemeester overtuigd is, dat geheel
Rotterdam ja geheel Nederland het met de
grootste belangstelling zal volgen.
Spr. eindigde met de hoop uit te spre
ken. dat op dit werk zegen moge rusten,
dat het tot eer moge strekken van de ont
werpers en de uitvoerders en dat het
krachtig moge meewerken tot vermeerde
ring van den bloei van Rotterdam, Neder
lands Nationale haven.
Deze toespraak is beantwoord door den
president-commissaris van de N.V. Maas
tunnel, de uitvoerster van het werk, ir.
Telders.
Hierna drukte de burgemeester op
de knop, die de sirenne in werking
stelde. Onder het geloei van de sirene
en het hartelijk applaus van de aan
wezigen begon de electrische kraan
met grijper te werken
Vrachtauto's reden aan en voerden
de uitgegraven aarde weg. De bouw
van de tunnel is begonnen.
Na afloop van deze plechtigheid, waar
voor ook van de zijde van het publiek vrij
veel belangstelling bestond, vereenigde
men zich aan een. tèee in Café Bellevue.
EEN KIJKJE OP
Speciale G.P,D.-berichtgsving..
n.
Onze eerste tocht voert ons naar dc
„Wffihelmina" om hat bovengrondsche be
drijf in ocgenschouw te nemen. Van Heer
len uit gaan we door het villapark en ko
men al gauw in het gezicht van de in Ter-
winselen gelegen mijn. Dan gaat het links
af, een viaduct over, waarender ettelijke
met kolen en briketten geladen wagens
wachten om getransporteerd te worden en
wc staan stil voor een groot hek, dat door
onzichtbare -handen vanuit de portiersloge
wordt geopend. Een paar trappen op en we
zijn bij den losvlcer aangeland. Wij moe
ten ons werkelijk eenige moeite geven om
ais de deuren opengaan van de schacht en
met het noodige geraas twee volgeladen
wagens naar voren worden gestooten, te
realiseeren, dat de karretjes juist met een
lift zijn gearriveerd, want doordat deze
aan dc achterzijde ock open is en op het
moment, dat de afsluiting is weggenomen,
als het. ware één geheel vorpit met den
losvloer. kan men nauwelijks begrijpen, dat
deze twee kolenkarretjes zoo juist uit een
diepte van enkele honderden meters met
een sneltreinvaart naar het aardoppervlak
zijn getrokken.
Op hetzelfde oogenblik. dat aan de eene
zijde twee volle karretjes de schacht ver
laten, schuiven aan de andere zijde twee
leege karretjes binnen. Trouwens deze
laatste zijn het, die met behulp van een
vernuftig mechanisme de volle wagentjes
uit de kooi stooten. Met één hijsch komen
telkenmale acht karretjes, die twee aan
twee over vier kooien zijn verdeeld naar
boven. Over wissels geleid haken de kar
retjes in een tusschen de rails aange-
brachten ketting zonder eind, die ze naar
de z.g. kipstoelen brengt. Telkens klinken
bij de schacht belsignalen, want zoowel
onder- als bovengronds is een seingever
aanwezig, die aangeeft, wanneer de kooien
opgetrokken kunnen worden. Deze signa
len gaan door naar den man, die de op
haalmachine bedient en die met een paar
handels de kooien in beweging zet, dan
wel doet stoppen.
Deze heeft het tevens in zijn hand om
de snelheid te regelen, want indien een
„personenhijsch" naar boven of beneden
gaat is de snelheid belangrijk minder dan
bij een kolenhijsch, ofschoon deze nog al
tijd om en bij de 40 K M. per uur bedraagt.
Tevens kan degene aan de ophaalmachine
steeds zien op wel'ke hoogte zich de kooien
bevinden, hetgeen natuurlijk van belang is,
om te weten, wanneer hij moet beginnen
al te remmen. Het mag bekend veronder
steld worden, dat zich in elke schacht een
dubbel stel kooien bevindt, dat zich gelijk
tijdig in tegengestelde richting beweegt.
Het sorteeren en wasschen
der kolen.
Doch keeren wij thans naar de kipstoe
len terug. De wagentjes worden hierop om
gekiept, maken een heelen slag om en
komen dan weer in hun oorspronkelijken
DEN LOSVLOER.
stand terug. Inmiddels is de inhoud terecht
gekomen op een zeef, dre de eerste sortee
ring ln stukkool grooter dan 9 c.M.
en gruiskool te weeg brengt.
De; stukkool valt op een band, den z.g,
leesband en hier staan jongens gereed om
de stukken steen, die zich tusschen de
kool bevinden er uit te „lezen". Wat nu de
jongens met de hand doen, doet de was-
schsrij mechanisch voor de gruiskool. Al
vorens de gruiskool ln de wasscherij aan
belandt, wordt zij op twee voorsorteerzeven
gescheiden in fijnkool en nootjeskool. Fijn
kool is alles wat kleiner Is dan 5 m.M.
Alle.-, tusschen deze en stukkool is dus
ncotjeskc'ol, die al naar de afmetingen
eventueel nog gescheiden wordt in verschil,
lende soorten met de nummers 1 t/m 5.
In de wasscherij worden nu, gebruik
makend van het feit, dat kool lichter is
dan steen, met behulp van water beide
gescheiden, waarbij de lichtere kool boven
op de steenen zinkt.
De „Willielmina". die wij bezoeken, levert
de z,g. voor huisbrand geschikte gasarme
of magere kolen en aan deze mijn is tevens
'n briketfabriek verbonden. Hiervoor wordt
gebruikt gewasschen fijnkool. Deze wordt
gemengd met pek en in persen, hetzij tot
industrie-briketten, hetzij tot eierkolen
verwerkt. Rappe handen vullen de gereed-
de gereedstaande wagons met briketten
zonder dat er ook slechts een enkele uit de
hoogte aanglijdend exemplaar aan het
waakzaam oog ontsnapt.
Het ketelhuis en dc centrale.
Onze rondgang brengt ons hierna in het
ketelhuis. Voor de ketels op de „Wilhel-
mina" wordt hoofdzakelijk een dergelijke
kolensoort gebruikt, die wegens haar hoog
aschgehalte niet voor den verkoop in aan
merking zou komen, doch die natuurlijk
in het bedrijf zelf neg wel rendabel is te
maken. Het is dus min of meer. indien
men het zoo noemen wil, een afvalproduct,
dat hier productief wordt gemaakt. De
verbranding der kolen geschiedt cp een
rolrooster. De stoom, die geproduceerd
wordt, dient in de eerste plaats ter op
wekking van electrischen stroom in turbo
generatoren. in de tweede plaats via de
turbo-compressoren voor het produceeren
van samengeperste lucht.
Wat de ontwikkelde electrische energie
betreft, natuurlijk zijn de mijnen hiervan
zelf een zeer belangrijke afnemer, doch
niettegenstaande dit feit, blijft er nog ge
noeg over om een gedeelte van de pro
vincie Limburg van stroom te voorzien.
Alle vier mijnen staan, wat het stroom
verbruik betreft, met elkaar in verbinding,
zoodat eventueel de een de ander kon
helpen,* mocht onverhoopt de stroom eens
uitvallen. Meetinstrumenten geven aan
hoeveel stroom van c!o eene mijn op zeker
cogenblók aan de ander wordt afgegeven.
Wat de bedoeling der compressoren .be
treft. de lucht wordt samengeperst op 7 en
op 175 Atm. De eerste dient voor de met
lucht aangedreven werktuigen, de tweede
voor de voeding van de locomotieven, die
het transport der kelen ondergronds ver
zorgen. Deze worden namelijk voortbewo-
gep met samengeperste lucht.
Van de verhooging voor het schakelbord,
waarop alle benoodigde meetinstrumenten
zijn aangebracht, af, hebben we een prach
tig gezicht op de onder ons zoemende ma
chines. die alle trillingsvrij ln den bodem
zijn aangebracht.
Naderhand zal ons blijken op de mijn
„Maurits", dat daar voor het stoken der
Dit uitslooten der cokes is een zeer Im
posant gezicht, speciaal bij avond, als aan
de zijkant de oven open gaat en zij één
rood gloeiende massa uitmaakt.
De gang van zaken is de volgende. Aan
de zijde, waar de cokes uit de ovens wordt
verwijderd, rijdt een lange open wagen, die
electrisch voortbewogen kan worden. Voor
de opening werdt een soort schot aange
bracht, dat maakt, dat dc cokes zich in
den val niet te veel kan verspreiden. De
machinist weet het nu zoo te verdeden, dat
zijn wagen geleidelijk aan volraakt, m.a.w.
dc gloeiende cokes over het heele opper
vlak van den wagen gelijkmatig wordt ver
deeld. Opdat zulks niet te vlug geschiedt, is
het natuurlijk noodzakelijk, dat niet met
één enkelen forschen stoot de inhoud
wordt uitgeschud. Hiervoor zorgt nu 'n
uitstootmachine. die van den tegenoverge-
stelden kant de cokes langzaam uit den
oven verwijdert. Heel langzaam ziet men
nu de gloeiende massa zich over den voort-
bswegenden wagen verdoelen, welke dan
onder den bluschtoren rijdt. Uit tientallen
punten stort zich hier het zich boven in
den toren tevinde water over de gloeiende
massa uit, wat natuurlijk met een gewel
dig gesis gepaard gaat, terwijl enorme
rook zuilen het snel verdampende water
opstijgen. De cokes, die nog duidelijk
nagloeit, wordt verder op transportbanden
aan de lucht afgekoeld en daarna even
tueel op verschillende maten gebroken.
Het gas uit dc cokes werdt opgevangen
en verwerkt tot allerlei bijproducten. Even
nog een kijkje in de bcnzolfabriek, waar
c'gcnlijk vcor den met technicus betrek
kelijk weinig te zien is, dan bestijgen wij
met. onzen geleider weer diens auto om een
kort bezoek te brengen aan de Maurits.
Na langdurige technische voorbereiding
is gisteren te Rotterdam aan het feit, dat
nu met den eigenlijken boinv van de tun
nel wordt begonnen, officieele aandacht
besteed.
Aan de Heuvellaan met uitzicht op de
plaats waar de tunnel onder de rivier komt,
heeft de burgemeester van Rotterdam, in
tegenwoordigheid van den minister van
Waterstaat, jhr. O, C, A. van Lidth ae
Jeude, jhr. dl', van Karnebeek, commis
saris van de Koningin in Zuid-Holland,
en verschillende genoodigden van het ge-
mö«*tebestuur een rede gehouden.
van het verkeer zeer spoedig onvoldoend»
zou zijn. Te voorzien was, dat de Willems
brug voor het jaar 1940 tot haar volle
capaciteit zou worden belast. Het is be
kend, dat op 13 Mei 1933 de Raad van
Rotterdam in beginsel besloot tot den
bouw van een tunnel, dat de onderhande
lingen met de regeering omtrent de finan-
cieele medewerking van het Rijk tot een
bevredigend resultaat hebben geleid en dat
tenslotte, op 25 Mei van dit jaar, het defi
nitieve raadsbesluit, ten aanzien van de
tunnel, is gevallen. Langdurige technische
voorbereiding is noodig geweest voor het
eigenlijke werk kon beginnen. In 1934 is
iiet onderzoek van den bodem voor de tun-
nelwerken aangevangen door het labora
torium voor grondmechanica aan de Tech
nische Hoogeschool te Delft. Uit 148
boorgaten zijn rond 1400 monsters geclas
sificeerd.
Verschillende ontruimingswerkzaamhe
den moesten op het terrein van het werk
worden verricht en thans kan de ontgra
ving voor het werk beginnen, waarmede
dus de eigenlijke bouwarbcid wordt inge
luid.
Behalve op dezen rechter Maas
oever wordt binnenkort ook op den
linker Maasoever begonnen, terwijl
voorts in het gemeentelijke bouw-
dok aan de Heyschc Haven en in
verschillende fabrieken de uitvoering
van onderdceien ter hand wordt ge
nomen.
De tunnel zal drie kokers bevat
ten, waarvan twee voor autoverkeer
DE OPHAALMACHINE, DIE DE KOOIEN DOET RIJZEN EN DALEN.
ketels een geheel automatisch systeem
wordt gevolgd, waarbij poederkool wordt
gebruikt, die in den vuurhaard wordt in
geblazen. De twee hier geplaatste gewel
dige ketels, die een capaciteit hebben, welke
anderhalf maal zoo groot is als die van de
„Nieuw Amsterdam" te zamen worden be
diend door één enkel persoon, die eigenlijk
niets anders te doen heeft dan van tijd tot
tijd eens de verschillende meet-instrumen-
ten te controleeren.
Op deze laatste mijn wordt de samen
geperste lucht gedeeltelijk geleverd door
compressoren, die aangedreven worden
door gasmotoren. Het gas van deze moto
ren is afkomstig uit de cokesfabrlek.
Dc cokesfabricage.
Onze begeleider voert ons thans met zijn
auto naar de Staatsmijn „Emma", om daar
de cokesfabricage in ocgenschouw te ne
men. Immers dit is een bedrijf, dat aan het
mijnbedrijf annex is, doch men vindt
slechts een cokesfabriek op de „Emma" en
de „Maurits", aangezien de „Wilhelmina",
waar ons eerste bezoek heenleidde slechts
gasarme, magere kolen produceert, die niet
voor de cokesfabricage geschikt zijn. Cokes
wordt gefabriceerd uit vette fijnkool, door
deze in ovens tot cokes te bakken. De cokes
is voor vele technische procédés van zeer
groot belang en laat zich door geen ander
product vervangen. In de eerste plaats zij
hierbij gedacht aan de hoogovens cn. om
maar eens wat meer in het dagelijksche
leven te blijven, de centrale verwarmings
ketels. Wie kent niet de z.g. brechcokes, de
zooals de naam reeds aanduidt, tot 80 m.M.
stukken gebroken cokes. Daarbij komt bij
het verkooksen een groot aantal bijproduc
ten vrij. zooals teer, ammoniak, gas enz.
De cokesfabriek van de „Emma" is dub
bel en dwars een kijkje waard. Hier staan
in één rij opgesteld een batterij van hon
derdtwintig en drie batterijen van zes-en-
zestig ovens, totaal dus driehonderdaeht
ovens. De fijnkool, die door de wasscherij
zoo zuiver mogelijk is afgeleverd, wordt
via een transportband in de bunkers ge
bracht. die zich boven de ovens, die op
duizend graden gestookt werden, bevinden.
Onder de bunkers bevindt zich een open
ruimte, die juist groot genoeg is voor een
transportwagen van bijzonder model. Deze
wordt nu boven de van de ksels voorziene
ovens gebracht. De deksels zijn reeds van
te voren geopend en zoo verdwijnt een 12.5
ton vette fijnkool in deze gaten, waaruit
een vettige bruine damp omhocg stijgt.
Hiermede neemt het proces, dat ongeveer
22 a 24 uur duurt, een aanvang. Zoo gaat
het dag en nacht door. dan wordt, deze. dan
gene oven bijgevuld,' nadat eerst de cokes
eruit verwijderd is.
Het uitstooten der cokes.
NIEUWE UITGAVEN.
Wij ontvingen van de Uitgev. Mij. Em.
Ouerido te Amsterdam:
„De valsche Nero" door Lion Feuchtwan-
ger, vertaald door Nico Rost.
Van Uitgev. Mij. Bosch en Keuning te
Baarn:
„Moeder", verzen van Nederlandsche
Dichters, verzameld door E. M. van Dif-
fclen en M, G. Schenk,
Van A. Voorhoeve v/h. J. M. Bredées Uit
gevers Mij. te Rotterdam:
„Wel de Kerk, maar gesprekken
over Jeugd en Christendom door dra. M, G.
Schenk en J, B. Th. Spaan,
Van de Uitgev.-Mij. De Pauw te Am
sterdam:
„De veertig dagen van den Musa Dagh,
deel I, de Nadering, deel 2, de Strijd der
Zwakken, deel 3, Ondergang, Redding, On
dergang.
Van de Uitgev.-Mij. A A. M. Stols te
Maastricht
„Afrikaanse versameling. opgestel deur
Uys Krige, inleiding deur Dirk Coster.
De detective-romans in de A. A-serie:
„Dc adverteerende Doode" door Bram
Verschoor en
„Het Mysterie van de uitgedoofde Lamp"
van denzelfden schrijver.
„Dokter Heldring's groote Conflict" door
Mia BruynOuwehand.
„Mijn Avontuur in Holland" door Gia-
como Casanova, inleiding, bewerking en
neten van dr J. F Otten, vertaling naai
den tekst der mémoires door H C. van
Houten en F. C van HoutenVan der Looy
v. d Leeuw.
Van de Uitg.-Mij. J. Noorduyn en Zn N.V.
te Gorinchem:
„De Vitamines" door dr. J. J Hoff en C.
G. HoffVermeer, 3e herziene en ver
meerderde druk.
Van J. B. Wolters te Groningen:
„Inleiding tot de Nederlandse Letter
kunde" door J. F. H. Alb. de la Court. 2de
druk.
Van N.V. Haagsche Drukkerij en Uitgev.-
Mij.:
„De Pachtwet", handboek voor studie en
practijk door mr. Ph. de Vries, advocaat
te 's-Gravenhage.
Vraag het ieder jong meisje: het
is heerlijk, een mooie gave teint te
hebben I CASTELLA, Dobbelman's
schoonheidszeep geeft U die be
koorlijke teint!
Castclla, de zuivere schoonheidszeep
bevat kostbare olijfolie, die Uw huid
verrukkelijk zacht en soepel maakt.
En ze heel even parfumeert.
Haal een stuk Castella, 121 /2 ct.) en
houdt Uw uiterlijk jeugdig.
(Tngez. Med.)
DE POSTVLUCHTEN.
De „Specht" is hedenochtend van het
vliegveld Tjiliütan vertrokken met mede
neming van 606 k.g. post, 8 k.g. Dakketpost
en 72 k.g. goederen. Een passagier maakt
den tocht tot Amsterdam mede, 14 passa
giers zijn geboekt voor tusschen trajecten,
terwijl er drie wegens plaatsgebrek gewei
gerd moesten worden.
