Maatschappij der Nederlandsche
Letterkunde
AKKERTJES
LEIDSCH DAGBLAD, Woensdag 16 Juni 1937
Vierde Biad
Ho. 23687
Jaarvergadering te Leiden
78ste Jaargang
.„Vrouwenspiegel" van mevr. dr. A. H. M. Romein-Verschoor
bekroond met den dr. Wijnaendts Francken-prijs
Hoe kom ik van
die hoofdpijn af?
Aan den vooravond der jaarlijksche alge
meene vergadering van de Maatschappij
der Nederlandsche Letterkunde is een ver
gadering gehouden van de Commissie voor
geschied- en oudheidkunde, waarin dr. L.
Brummel, conservator der Kon. Bibliotheek
te 's-Gravenhage een voordracht hield over
.Bibliotheekgeschiedenis: Ideaal en wer
kelijkheid*.
Spr. had met zijn voordracht de bedoeling
de theoretische elschen, die men in den
loop der tilden aan de bibliotheekgeschie
denis gesteld heeft, te toetsen oo haar
houdbaarheid bli de, hoodzakelijk negen-
tiende-eeuwsche, geschiedenis der Konink
lijke Bibliotheek. Achtereenvolgens werden
de meenlngen van Lessing. Ebert. Melkau
en Leyh besproken, waartegen spr. bezwa
ren ontwikkelde van theoretlschen en
practischen aard. De geschiedenis eener
bibliotheek moet in de eerste plaats zijn een
nauwkeurig en volledig verhaal van de
feiten, aangezien luist bibliotheken meer
dan welke andere instelling ook behoefte
hebben aan continuïteit en een op juiste
kennis van het verleden berustende tra
ditie Met eenige voorbeelden, aan de ge
schiedenis der Koninklijke Bibliotheek ont
leend. lichtte spr. dit nader toe. De feiten
uit de bibliotheekgeschiedenis zal men
rooral hebben te zien in het raam der
politieke (en cultureelel omstandigheden,
aangezien door alle tijden heen de staat
kundige gebeurtenissen van gTooten invloed
rijn geweest oo de ontwikkeling der biblio
theken. Zelfs voor de negentiende-eeuwsche
ministerswisselingen gaat dit nog op (Thor-
becke en de Koninklijke Bibliotheek).
Slechts in enkele incidenteele gevallen zal
de modiemere bibliotheekgeschiedenis we
tenschapsgeschiedenis kunnen ziin. terwijl
voor de algemeene bibliotheekgeschiedenis,
die nog steeds geschreven moet worden, dit
begrip veel te beperkt is. Een algemeene
bibliotheekgeschiedenis is een stuk bescha
vingsgeschiedenis. dat echter zeer hooge
elschen stelt, zoodat er eerst nog veel voor
bereidend werk zal moeten worden verricht.
Heden werd in het Nutsgebouw de jaar
vergadering gehouden. De voorzitter, prof.
dr. G. G. Kloeke hield een openingsrede,
waaraan het volgende is ontleend:
Openingsrede van den voorzitter.
In het begin zijner rede heette spr. allen
hartelijk welkom en herdacht de in het
afgeloopen jaar overleden leden en eere
leden, in het bijzonder het eerelid, prof.
dr. S. G. de Vries.
In de laatste jaren aldus ver
volgde spr. doet zich ten gevolge van
de ontwikkeling van den radio-omroep
in toenemende mate de behoefte gevoelen
aan een beschaafde en zuivere Nederland
sche uitspraak. Door velen wordt de vast
stelling van een norm voor de uitspraak
bepleit, een soort van standaard-Neder-
landsch. waarnaar de radio-omroepers en
verder allen, die in het openbaar optreden,
zich bij hun spreken zouden kunnen rich
ten. De vraag naar een codificatie van het
standaard-Nederlandsch lijkt gerecht
vaardigd. Op het oog zou men ook zeggen:
nat de moeilijkheden tot vaststelling niet
onoverkomenlijk zijn. In taalwetenschap
pelijke kringen bedient men zich immeis
sinds jaren van het begrip „algemeen be
schaafd". dat zijn gezag ver ons geheele
land zou doen gevoelen. Indien men dus
slechts de uitspraak van dit „algemeen be
schaafd" vastlegde, zou men daarmede ten
naaste bij een norm hebben gevonden. Er
is dan ook reeds een ..Commissie tot bevor
dering van Eenheid in de uitspraak van
het Nederlandsch" werkzaam, die, blijkens
haar mededeelingen, de oplossing voorna
melijk in deze richting schijnt te zoeken.
Van verschillende kanten, voornamelijk
van linguïstische zijde, zijn bezwaren ge
komen tegen de werkwijze dezer commissie.
Spr. heeft den indruk gekregen, dat zij tot
dusver blijk geeft van een bedenkelijk ge
mis aan historisch taalinzicht. Men zou
b.v. „geen enkel bezwaar maken" tegen het
„opnemen" van dialectische uitspraak
eigenaardigheden. „Hoe welluidend klinkt
het Geldersch. ook in het oor van den Hol
lander". Wc zien hier al dadelijk een sub
jectief element in de discussie betrokken:
de welluidendheid. Hoe moeilijk is het om
hier een criterium te vinden! Met eenige
voorbeelden toont spr. aan. dat een z.g.n.
..platte" klank niet plat is door zijn acous-
tische kwaliteiten, maar door de associa
ties. die hij opwekt. Die associaties berus
ten op indrukken, die men in het verkeer
met allerlei sprekers van hoog tot laag
heeft opgedaan: zij zijn dus ten zeerste
afhankelijk van het milieau en het gewest,
waar men is opgegroeid. Anderzijds zijn die
associaties gebonden aan de plaatsen, die
de uitgesproken klanken in het phonolo-
gisch systeem der taal innemen. Dit kan
leiden tot de merkwaardige paradox dat
dezelfde klank in dezelfde taal nu eens
Plat. dan weer beschaafd klinkt, al naar de
Plaats, die hij in het systeem „behoort" te
vervullen
Is men er eenmaal van doordrongen, dat
-'iet de klank als zoodanig beschaafd of
onbeschaafd is, maar dat elke klank zijn
vaste historische olaats in het klanksysteem
inneemt, waar hij in zijn verband een reeks
van zeer gevarieerde associaties kan op-
toepen. dan vraagt men zich af. of 't ooit
een commissie kan gelukken een taalorga-
aisme van zoo fijn» structuur te creëeren.
Van wege de vele associaties, die met de
Htspra&k verbonden zijn. lijkt het spr. niet
waarschijnlijk, dat de normen, waarbinnen
de taal van beschaafde sprekers zich be
weegt, experimenteel-phonetlsch kunnen
worden gemeten. Spreker komt tot de
conclusie, dat het „algemeen beschaafd"
oen ideaal is, dat door velen niet wordt be
reikt en dat menigeen ten onrechte in de
meening verkeert, dat hij volkomen be
schaafd spreekt.
De beoordeeling der uitspraak is geken
merkt door een afwezigheid van „democra
tische" overwegingen: een kleine minder
heid tracht haar uitspraak als de „juiste"
op te dringen aan de meerderheid.
Vragen wij nu wat de beschaafden er
toe drijft om soms tegen 80 A 90" n van de
bevolking in aan hun uitspraak vast te
houden, dan kan aan aesthetische voor
keur voor bepaalde klanken als primaire
oorzaak niet gedacht worden. De beschaaf
de uitspraak is te beschouwen als 't sym
bool der verworven cultuur. Het taalkundig
superioriteitsgevoel wortelt in de historie
en de wortels zitten diep en vast. Dat de
school, het beschavingsinstrument bij uit
stek, in belangrijke mate heeft bijgedra
gen tot de vorming der beschaafde uit
spraak van thans, is de „natuurlijkste"
zaak van de wereld.
Tegenover de stelling: „de norm van het
beschaaide spreken is niet in de letters te
zoeken" constateert spr. aan de hand van
voorbeelden, dat de invloed van de letter
op het spreken in een reeks van gevallen
eenvoudig niet ontkend kan worden. Som
migen meenen echter,, dat invloed van de
letter op de uitspraak tegen den draad in,
„onnatuurlijk" en dus ongewenscht is. Spr.
heeft sterk het gevoel dat utilistische over
wegingen van paedagogischen aard hiel
den „taainemers" in den weg zitten: het
gezag van het ten troon verheven „A. B."
wordt minder effectief, wanneer daarnaast
nog een ander gezag wordt aangetoond en
zelfserkend! De taalpaedagogische
denkbeelden, zooals die met name in de
tijdschriften „Taal en Letteren" en de
„Nieuwe Taalgids" zijn gepropageerd, heb
ben ons nu wel voldoende van de „fetisch-
dienst van de letter" bevrijd en men wordt
begeerig naar een andere - melodie. Wan
neer Overdiep de stelling poneert, dat „wij
onze uitspraak (evenals onze woordenkeus
en onzen zinsbouw) naar den geschreven
taalvorm richten", dan is dat een gezonde
reactie tegen eenzijdigheid: door een an
dere aandacht-concentratie in ons taalwe
tenschappelijk denken kan het gevaar van
een fetisch-dienst van het „A.-B." nog bij
tij da gekeerd wordea
Op voorstel van het bes,uur werden tot
nieuwe eereledcn
benoemd dr. A. Beets, prof dr. L. Knaopert
en prof. dr. J. W. Muller, die daarna wer
den toegesproken.
titatief als kwalitatief belangrijk waren.
Speciaal wordt gewezen op den aankoop
van mlddeleeuwsch handschrift en van een
verzameling dichtwerken van moderne
dichters. Versterking van heit bibliotheek
fonds is dringend noodig, waartoe het be
stuur een voorstel heeft gedaan. Melding
wordt gemaakt van het gebrek aan plaats
ruimte in de Universiteitsbibliotheek, waar
de boekerij der maatschappij is onderge
bracht. Dit vraagstuk heeft de volle aan
dacht van den minister. De hoop wordt
uitgesproken, dat doortastende maatrege
len zullen worden genomen.
Jaarverslag van den secretaris.
De secretaris, dr. J. J de Gelder, heeft
vervolgens verslag uitgebracht over den
staat der maatschappij en van hare belang
rijkste lotgevallen en handelingen. Hij wees
er daarbij op, dat het afgeloopen jaar zich
kenmerkte door ongestoerden arbeid.
Een tijdelijke commissie werd in het
leven geroepen, de radio-commissie. Zij
dankt haar ontstaan aan de opwekking
van dr. J. B. Manger in de maandelijksche
vergadering van October 1936, om te trach
ten onze letterkunde nader tot het volk te
brengen door een goeddoordachte radio-
uitzending. Zoo is misschien de verloren
band tusschen het volk en de kunst van
zijn schrijvers te herstellen Het bestuur
nam het initiatief van dr. Manger over en
nu zoowel de P.E.N.-club ais de Vereeniging
van Letterkundigen zich bereid hebben ver
klaard tot medewerking, is er gegronde
hoop dat deze onderneming spoedig een
nieuwe phase aal intreden. Er zijn even
wel een degelijke voorbereiding en wellicht
ook een langdurige bespreking noodig. al
vorens de maatschappij zich ten tweeden
male maar nu met wel omschreven voor
stellen. tot de omroepvereenigingen kan
wenden.
Na een overzicht van de maandelijksche
vergaderingen herinnert dr. de Gelder er
aan, dat het huwelijk van het buitenge
wone eerelid HK.H. Prinses Juliana, een
vreugdevolle aanleiding was om de snoer
der gewone vergaderingen te verbreken. De
Januairi-vergadering werd een feestverga-
dering.
Bij de samenstelling van de maandelijk
sche reeks der voordrachten zai het bestuur
er op bedacht zijn om aan de sohoone let
teren meer plaats in te ruimen.
Het nieuwe deel van het jaarboek ver
scheen in November.
Er is uitzicht geweest, dat de maat
schappij een ander huis zou betrekken, de
woning van wijlen prof. Snouck Hurgronje.
De onderhandelingen sprongen helaas af,
omdat men niet bereid bleek tegemoet te
komen in de inrichting van de beide ka
mers. De maatschappij blijft dus in het
oude gebouw totdat een gunstiger kans
zich voordoet om een waardig tehuis te
vinden.
Het bestuur benoemde tot buitengewone
leden prof. Bryan Downs te Cambridge en
de heer C. R. Boxer te Lonlden. De maat
schappij telt thans 632 leden, waarvan 44
geen volledige rechten van gewone leden
hebben. De lijst der buitengewone leden
vermeldt 79 namen.
Jaarverslag van den bibliothecaris
Het verslag van den bibliothecaris ver
meldt, dat de aanwinsten zoowel kwan
Nadat de penningmeester rekening en
verantwoording had gedaan en zijn finan
cieel beheer was goedgekeurd werden
diverse verslagen uitgebracht oa. van de
commissie voor Taal- en Letterkunde voor
Geschied- en Oudheidkunde, voor Schoone
Letteren, voor de uitgave vari eeschriften.
voor de toekenning van den C. W. van der
Hoogtprijs en van de commissie van voor
dracht voor de toekenning van den dr.
Wijnaendts Francken prijs 1937.
Op de eerstgenoemde verslagen komen
wij elders in dit Blad nader terug.
Voordracht voor den dr. Wijnaendts-
Francken-prijs, 1937.
Hierna volgde bekendmaking van het
werk. dat het beswiur. op advies van de
commissie van voordracht voor de rubriek
Essays en Litteraire Crietiek, met den
tweejaarliikschen dr. Wijnaendts Fran
cken prijs heeft bekroond.
Aan het rapport der commissie van voor
dracht is het volgende ontleend:
Na bestudeering van een aantal ge
schriften van een zeer uiteenloopend ka
rakter en over zeer ulteenloopende onder
werpen, bleven er ten slotte eenige wei
nige over en van deze trok al dadelijk een
drietal meer in het bijzonder de aandacht:
in alphabetische volgorde: Dr. Menno ter
Braak. „Het tweede gezicht"; mevr. dr. A.
H. M. RomeinVerschoor, „Vrouwenspie
gel"; mej. dr. Marie H. van der Zeijde,
„Hadewych", alle drie werken, waarin een
zelfstandige persoonlijkheid zich heeft uit
gesproken in een eigen oorspronkelijken
vorm.
Omtrent „Het tweede gezicht" kon de
Commissie betrekkelijk gemakkelijk tot
overeenstemming komen. Met volle erken
ning der zeer bijzondere schrijfkwaliteiten
van Menno ter Braak, welke zij bij alle
leden der Maatschappij als bekend mag
veronderstellen, met erkenning ook van
's schrijvers eruditie, scherp analytisch
vermogen en zelfstandig oordeel, met er
kenning ten slotte van het heilzame, ge
legen in een niets ontziend blootleggen
van schijn en leugen in iederen vorm
meende zij toch dit boek niet voor een be
kroning te moeten voordragen. Reden
daarvoor was, voor de grootst mogelijke
meerderheid der Commissie, het felle en
aprioristische wantrouwen, waarmee de
schrijver zich voortdurend bepaalt tot
eenzijdige critiek. welke steeds het nega
tieve naar voren brengt en vrijwel nooit
oog heeft voor het positieve, dat, ondanks
tekorten, meestal toch wel degelijk aan
wezig is Door deze mephistODhelische hou
ding is de schrijver niet alleen vaak on
volledig en dus onbillijk in zijn oordeel,
maar ook mist hij daardoor de kans tot
werkelijk opbouwende culturecle werk
zaamheid.
Moeilijker was de keuze tusschen de twee
andere boeken. Een levendige, aan het
onderwerp beantwoordende dictie, een
breede, diepgaande en goed gedocumen
teerde studie van het voorhanden mate
riaal, een sterk persoonlijk, met vuur ver
dedigd inzicht, maakten het lezen van beide
werken, het eene meer philologisch en
analytisch, het andere meer literair en
artistiek, over het algemeen tot een genot.
In het boek van mej. dr. Van der Zeijde
waardeert de Commissie naast uitmuntende
compositie de scherpzinnige, diepgaande
ontleding van Hadewych's werken, welke
als een onafhankelijke en nieuwe belich
ting van de feiten, zooals die totnogtoe
op het gezag van voorgangers werden aan
vaard, mogelijk gemaakt heeft. Het sterk
subjectieve element en de geestdrift voor
eigen opvatting, die een weldoende warmte
in de verhandeling hebben gebracht, zijn
echter anderzijds oorzaak van een zekere
overdrijving, zoodat sommige uitspraken
als te apodictisch moeten worden verwor
pen of althans in twijfel getrokken. Zoo
werd het goed recht van schrijfsters sug
gestie, dat „Hadewych" in het diepste
wezen in minder mate een Katholiek-
Christelijke dichteres dan een verre geest
verwante van Boutens en Henriëtte Roland
Holst zou zijn, niet door alle leden der
Commissie toegegeven; de meerderheid
achtte deze stelling niet overtuigend be
wezen.
Thans komend tot het boek van mevr.
dr. RomeinVerschoor mag de Commissie
ook hier eenige bezwaren niet verhelen.
Die bezwaren betreffen niet zoozeer het
uitgangspunt der schrijfster, in casu het
historisch-materialisme dat overigens
door de meeste leden der Commissie niet
wordt aanvaard) alswel de onbillijkheden,
waartoe zij zich in verband met dit uit
gangspunt heeft laten verleiden. Gebrek
aan historischen zin toont zij in onvol
doende waardeering voor schrijfsters-niet-
feministen. als Jane Austen, de dames
Wolff en Deken, mevr. Bosboom Toussaint
en anderen. Evenzoo verwerpt zij vrijwel
de gansche vrouwenbeweging in Nederland,
zonder de „burgerlijke" beteekenis en
winst daarvan tot hun recht te doen ko
men. Btj de teekening van haar literaire
portretten typeert zij de behandelde
schrijfsters veelal uitsluitend naar slechts
enkele sociologische karaktertrekken,
waardoor haar oordeel uiteraard vooral in
literair-aesthetisch opzicht onvolledig blijft
en de teekening som carlcaturale trekken
gaat vertoonen De minderheid der Com
missie maakte bovendien bezwaar tegen
de onverdraagzame en ongemotlveerd-
hocghartige wijze, waarop over verschil
lende verdienstelijke schrijfsters de staf is
gebroken. Tenslotte verliezen de eindcon
clusies van mevr. Romein veel van hun
waarde, doordat zij zich willekeurig heeft
beperkt tot de voor vrouwen geschreven
romans en niet alleen de feministische
gegevens in mannen-romans, maar zelfs
dichteresssen als Helene Swarth en vooral
Roland Holst buiten beschouwing laat.
Tegenover al deze bezwaren stonden
echter volgens het oordeel der Commissie
groote deugden. Niet alleen openbaarden
zich in haar uitstekend gecomponeerd boek
een tintelende geest en een verrassende
stijl, maar ook geven de literaire portret
ten ondanks de vermelde tekortkomingen,
dikwijls zeer rake karakteristieken, bene
vens opmerkingen, welke de aandacht ten
volle waard zijn.
Bovendien is hier voor het eerst een po
ging gedaan om een zeer uitgebreide en
nog weinig bestudeerde materie in haar
samenhang te overzien en vanuit een cen
trale gedachte critisch te rangschikken.
Znoals uit haar bezwaren blijkt, acht de
commissie dezen arbeid met „Vrouwen
spiegel" nog geenszins voltooid, maar zij
rekent het de schrijfster van dit boek als
een verdienste toe, daartoe een ernstige
poging te hebben gedaan, welke door de
uitgebreide voorstudie stellig als een zeer
belangrijke bijdrage mag gelden en bij
verder onderzoek niet zal kunnen worden
verwaarloosd.
Toen tot de stemming werd over
gegaan verwierf het boek van dr. Marie
van der Zeijde twee, dat van mevr.
RomeinVerschoor drie stemmen, wes
halve de Commissie „Vrouwenspiegel"
tot bekroning voordraagt, onder dank
voor het in haar gestelde vertrouwen.
De Commissie bestaat uit Gerard Brom,
voorzitter; K. H. de Raaf, seer., J. A. N.
Knuttel, Wi A. P, Smit en A. A. van Rljn-
bach.
Tot
nieuwe leden
werden benoemd: W. Bax, dr. J. van Be-
lonje, dr. S. F. H. J. Berkelbach van den
Sprenkel, D. A. M. Binnendijk, F. A. Bor-
dewijk. dr. W. C. Braat. dr. H. Brugmans, dr.
H. E. Bulskool J. R. T. Campert, mr. J. H.
Donner. Henriette van Eyck, B. van Eys-
selsteyn. dr. H. T Fokker, dr. P. H. G. van
Gilse, Chr, de Graaff. S. H Hamburger
(Herm. de Man). A. M. M. J. Hammacher,
dr. J. K. Heeroma, mr. R. Houwink. dr. J.
H. Kernkamp, W. E. Keuning (Willem de
Mirode). Jef Last, dr. O. Noordenbos. L.
Polak. dr. H. J Pos, Brof. R R. Post, dr.
W. van Ravensteyn. Q. van Regteren Al-
tena prof. B. J. O. Schrieke, B. van den
Sigtenhorst Meyer, mr. H. F. Wlinman.
Tot buitengewone leden zijn benoemd dr,
A. A. Hackel te Berlijn en dr. Karl Jaberg
te Bern.
Aan het einde der vergadering hield
Anton van Duinkerken een voordracht over
„Waarde en beginselen der aesthetische
literatuurcrltlek".
Voordracht van Anton van
Duinkerken.
De vraag naar de waarde van de aesthe-
.ische literatuurkritiek aldus sdt.
werd eerst dwingend gesteld, toen deze
vorm van kritiek zich rlik had ontwikkeld.
Immers niet. door het gemis, maar door het
bezit begint men aan de waarde van goe
deren te twijfelen. Ten opzichte der litera
tuurkritiek kwam zulke twlifel tot uitdruk
king in den ahgst. dat het proces der ver
standelijke bewustwording, onvermijdelijk
genaard gaande me; de verfllning en ver
scherping van critische methoden op den
duur verlammend zou moeten inwerken op
de instinctieve, of althans grootendeels
irrationeele functie, waaraan het scheppen
van een kunstwerk geacht wordt, te be
antwoorden. Zoo is zelfs het verlangen
ontstaan, de kunst weer vrij te maken van
de remmen, haar aangelegd door de kritiek
en dit verlangen vond een eigenaardige be
vrediging, toen onlangs in Duitschland bij
wijze van staatsverordening d? aesthetische
literatuurkritiek eenvoudig werd verboden
op grond der overweging, dat zli een sta-
in-den-wee is voor het bereiken der idealen,
welke de kunstenaar van nature moet na
streven. Zelden zoo achtte spr. gaf de
poltiek een onpartijdige oplossing aan een
aesthetisch probleem, zoodat het gewenscht
mag heeten hetzelfde vraagstuk te onder
zoeken >n de sfeer, waar het thuis hoort:
de sfeer van de wlisgeerige aesthetica.
Elke objectieve waardebepaling begint bij
een enquête naar oorzaak en doel Ze mag
zich niet van de wlis laten brengen door
een toevallig effect. Het feit. dat de ge-
vechtswaarde van een bepaald gedicht on
der bepaalde omstandigheden grooter bleek
dan de gevechtswaarde van een sabel, mag
ons niet verleiden, de wetten der prosodie
te vereenzelvigen met die van de krijgs
kunde. Zoo mag het feit, dat teedere of
onstuimige gemoederen door een bepaalde
kritiek gekwetst werden, ons niet misleiden
tot een een verkeerde opvatting over de
functie van de kritiek.
Het ontstaan van alle kritiek wordt ver
oorzaakt door instemming of afkeer, beant
woordend aan behagen of onbehagen, op
gewekt bij elke ontmoeting met het onbe
kende. In diepste wezen is deze oorzaak
prae-rationeel. Ieder met instinct begaafd
wezen geeft op eenigerlei wijze uitdrukking
aan behagen of onbehagen. Doch zooals
alle instinctieve gevoelens aandringen op
het ontvangen van een adaequaten vorm.
zoo eischt het instinctieve behagen of on
behagen van den mensch een redeliike
motiveering.
Het eerste doel van alle kritiek is het
bieden van zulk een verstandelüke moti
veering. ongeacht of dit nuttig is of niet,
zooals de dichter een gevoel formuleert,
zoo mo'lveert de criticu1 een oordeel, ge
dreven door ziin aard die hierin belang
loos is. Omdat echter deze functie twee
gegevens tegenover elkander stelt, n.l. het
gevormde kunstwerk eenerzijds. het te
motiveeren oordeel anderzijds, is het prac-
Wanneer Uw hoofdpijn (migraine) U over
valt bij het opstaan, vóór of na den maal
tijd, koop dan even bij Uw drogist of
apotheker een doosje "AKKERTJES".
Deze nieuwe vinding van Apotheker
Dumont wordt overal en door iederen
gebruiker geroemd om haar wonderlijke
resultaten bij Hoofdpijn, Migraine, Kies
pijn, Zenuwpijn, Kou, Influenza, Spierpijn,
Neuralgische pijnen, Rheumatische pijnen.
Het is niet noodig U te laten plagen door
Uw pijn. Want bijna onmiddellijk zullen
"AKKERTJES" U helpen en Uw pijnen snel
lot bedaren brengen. Ook Gij zult opge
togen zijn over de resultaten. Probeert ze I
Overal verkrijgbaar. Per 12 stuks 52 cent.
Volgens recept van Apotheker Dumonf
AKKER-CACHETS
3115
(Ingez. Med.)
tische doel van de kritiek, de wording van
van kunstwerken te beïnvloeden. Deze
functie is uiteraard niet meer belangloos.
Zij beoogt en veronderstelt een uitwerking,
door den criticus voor heilzaam gehouden.
Wie een kritiek op Hamlet schrijft, weet.
dat hij aan Hamlet niets zal veranderen,
maar hoopt, dat zijn meeningen van belang
zullen zijn voor de navolgers van Shakes
peare.
Aan welke beginselen beantwoordt deze
functie, die dus deels instinctief en belang
loos. deels verstandelijk en doelmatig is?
Men zou de kritiek kunnen noemen een
dochter uit het gemengde huwelijk van
instinctieven smaak en redelijk Inzicht. Ziji
draagt in haar paradoxaal voorkomen de
trekken van die dubbele afkomst mede als
een zoogenaamd subjectief element (over
eenkomstig den smaak van den beoor-
deelaar) en een zoogenaamd objectief
element (overeenkomstig diens duidelijk te
verantwoorden inzicht in de werking van
de aesthetische wetten). Het proces van
algemeene subjectiveeying, dat zich gedu
rende de na-Cartesiaansche periode in heel
West-Europa voltrok, bracht mede, dat het
eerstgenoemde element zich geleidelijk
sterker deed gelden, met het gevolg, dat de
aesthetische literatuurkritiek zich tot
haar schade, meende spr. vervreemdde
van de wetenschappelijke tekstkritiek, en
zich zelfs vrij maakte van de wijsgeerige
inhoudskritiek en de prosodische vorm
kritiek.
Eenmaal aannemende, dat over den
smaak niet te twisten valt, moet men zich
onder deze omstandigheden niet veront
waardigen, indien men opmerkt, dat er
evenveel zinnen ais hoofden bestaan. Hier
mede is immers geenszins gezegd, dat al die
hoofden gelijkwaardig zouden zijn. Onbe
duidende critici kunnen de waarde der
aesthetische literatuurkritiek verduisteren,
ze vernietigen deze waarde zoomin als on
beduidende dichters de waarde van de
poëzie.
Gegeven deze beginselen, vroeg spr. zich
af, hoe de werking van de kritiek zich nu
verhoudt tot de werking van de inspiratie.
Alle kunstwerk is een „verdichting", een
condenseering van de eindelcoze variaties
der Levensdynamiek tot gefixeerde stijl-
rhytmiek. Kunst is vastgelegd leven, niet
in den dood, die ontbindt, maar in de bin
dende „eeuwigheid". Kritiek is een confron
tatie van dit vastgelegde leven met het be
wegende leven. Ze wijst op de waarden, die
het „eeuwige" in de kunst heeft voor het
„tijdelijke" in het leven. Dit is haar cultu-
reele waarde.
De criticus catalogiseert dus niet alleen
kunstwaarden, hij motiveert en mobiliseert
ze, terwijl hij het wordingsproces van het
kunstwerk ontleedt. Deze analyse kan in
derdaad verlammend werken, zooals het
verlammend werkt, wanneer ondeskundige
handen een horloge ontjeden. Ook kan de
critische overbewustheid voeren tot stil
stand van de lyrische bezieling, zooals de
Russische schrijver Wladimir Weidié aan
toonde in zijn verhandeling over den
doodsstrijd der aesthetische inspiratie: Les
abeilles d'Aristée. Doch waar de critische
bewustheid ontbreekt, daar treedt noodza
kelijk de dictatuur van het irrationeele op
en deze dictatuur is de barbaarschheld.
Het gulden midden tusschen beide be
dreigingen, die de waarde der aesthetische
literatuurkritiek aantasten, achtte spr. ge
vonden door het humanisme, dat het begrip
„letterkunde" in het leven riep. Dit schijn
baar vage, maar in werkelijkheid veelom
vattende begrip verzoent wetenschap met
wijsheid, bezieling met bezinning, smaak
met inzicht en kunst met kritiek. Dit be
grip, zuiver verstaan, geeft zijn waarde aan
de aesthetische literatuurkritiek, omdat
het een organischen samenhang doet be
grijpen tusschen de verscheidene voort
brengselen van de dichterlijke bezieling en
ons de letterkundige geschiedenis met R. C.
Bakhuizen van den Blink doet zien als „een
lichaam" Geen criticus onder onze tijdge-
nooten heeft met meer ijver, meer waar
digheid en meer begaafdheid voor de ver
dediging van dit begrip gestreden dan
wijlen prof. Albert Verwey. met wiens
dichtregel over den innigen samenhang
van de verschillende letterkundige stroo
mingen spr. zijn betoog eindigde.
De laarvergadering werd besloten met
een excursie naar h" Riin'andshuis onder
leiding van mr J Blaei-e- en een een'" en-
schaooeliiken disch in café-restaurant „In
den Vergulden Turk".
Voor het vervolg van het verslag, ver
wijzen wij naar het Eerste Blad.
