STADSNIEUWS DONDERDAG 10 JUNI 1937 No. 23682 Ifer. van hoofdambtenaren bij het marktwezen in Nederland. HET VOORNAAMSTE NIEUWS VAN HEDEN pie laargang DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREjCEN der Voortzetting Jaarvergadering. .Voordracht van den heer Mennes over het Leidsche Waaggebouw. Hoogheemraadschap van Rijnland. DH nummer bestaat uit DRIE bladen EERSTE BLAD LEIDSCH DAGBLAD PRIJS kDER ADVERTENTIES 30 ClsTlper regel voor advertenties uit Leiden en plaatsen waar agentschappen van ons BLad gevestigd zijn. Voor alle andere advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertenties belangrijk lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling Woensdags en Zaterdags 50 ets bij maximum aantal woorden van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven 10 ets.porto te betalen. - Verplicht bewijsnummer 5 ets. Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor Directie en Administratie 2500 Redactie 1507. Postcheque-, en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54. PRIJS DEZER COURANT: Voor Leiden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zijn: per 3 maanden f. 2.35 per week f.0.18 Franco per post f. 2:35 per 3 maanden portokosten. (voor binnenland per 3 mndjj fin de gistermiddag in café-restaurant ;In den vergulden Turk" gehouden alge- raeene vergadering van de Ver. van Hoofd ambtenaren bij het Marktwezen in Neder land, welke werd gepresideerd door den heer L. A. Mennes, directeur van den Markt- en Havendienst te dezer stede, werd het aftredende bestuurslid, de heer W, Sanders herkozen, terwijl in de vacature van den heer L, Florie, die zich niet her kiesbaar stelde, werd gekozen dr. A. van der Laan, directeur van het Marktwezen te Amsterdam. Besloten werd de jaarvergadering 1938 in Nijmegen te houden. De rondvraag vormde tenslotte eigenlijk 't belangrijkste agendapunt, n.l. de onderlinge uitwisseling van ervaringen op het gebied van het marktwezen in het afgeloopen jaar opge daan. Nadat de gisteren door ons reeds ver melde rondwandelingen in perfecte orde waren verloopen, brachten de deelnemers aan het 15de congres van bovengenoemde vereeniging hedenmorgen een bezoek aan het Waaggebouw aan de Aalmarkt, waar (Ie directeur van den Leidschen Markt- en Havendienst, de heer L. A. Mennes, een voordracht hield over „De Leidsche Waag. monument van Leiden's handel en markt wezen." Spr. noemde het Waaggebouw een troe telkind van het gemeentebestuur en de rechtgeaarde Leidenaars, dat nog steeds een tastbaar bewijs vormt van onzen ouden handelsgeest. Ter gelegenheid van het 75- .iarig bestaan van ons Blad. schreef spr. een artikel, waarin hij het Leidsche markt wezen zoo oud als de stad zelve noemde. Reeds in de 10de eeuw bloeide Leiden als handels- en marktcentrum en als hoofdplaats van Rijnland, hetgeen mede moet worden toegeschreven aan de goede waterwegen, welker vruchtbare oevers goed waren voor landbouw en veeteelt en welke Leiden niet alleen verbonden met de centra van eigen land, maar ook ver keer met 't buitenland mogelijk maakten. Boter en kaas waren in dien tijd al be langrijke uitvoerproducten. Komende tot de bespreking van het Waaggebouw, maakte spr. onderscheid tus- schen de eigenlijke Waag en het daaraan- gebouwde Boterhuis. Beide deelen hadden en hebben nog hun eigen bestemming. Wanneer de stad Leiden het waagrecht verkregen heeft, is niet bekend In ieder geval is het reeds zeer lang geleden, want in 1351 vindt men al gemeld, dat het recht van de Waag Leiden van ouds toebe hoorde. Ook het Leidsche markt recht is zeer oud. Een opsomming van onze mark ten wordt al gegeven in een toevoegsel op het. oude stadsprivilege van 1266 Het ver strekken van dergelijke rechten was in handen van den Graaf en later, wat onze stad betreft, van de Staten van Holland en West-Friesland. Voor deze rechten moest worden betaald, In den ouden tijd onder scheidde men vrije en weekmarkten. De oudste vrije markt van Leiden is die ter herdenking van de inwijding in 1121 van de Pieterskerk op Hemelvaartsdag of ook wel „Kruisdag" genoemd, omdat ten tee- ken dat de vrije markt was aangevangen, een kruis werd opgericht. Een vrije markt was een markt, waar men inderdaad v r ij was en geen kans liep te worden gear resteerd wegens een eerder gepleegd ver- erijp. De tweecie vrije markt kreeg de stad op - Juli 1303 van Jan de Tweede. Voor spe ciale markten werden ook vrije markten gegeven. Zoo was er een vrije kaasmarkt, welke den 2den Dinsdag van Juli gehouden werd. De laatste vrije markten werden ge geven op 23 Maart 1624 door de Staten van Zuid-Holland en West-Frie.sland en wel voor diverse veesoorten; de data dezer Marktdagen waren 27 April en 21 Novem ber. De weekmarkten waren van veel lagere orde! er waren destijds zeer vele. Het criterium der Waag vinden wij als wolgt, ontschreven'. „Alzoo bij alle beslee- Pen volkeren om de rust en vrede te hand haven imen) van oudsher bezorgd is, dat een iegelijk 'het zijne gegeven wordt, en de koophandel veelmalen, niet zonder bedrog gepleegd wierdt, heeft men om zulks voor 'e komen, de openbare Waagen voor de weegbare stoffen ingesteld." .Dat het Waaggebouw op deze plaats S;aat, is geen toevalligheid. Ook het vo- hge gebouw, dat, hoewel van hout, aan- "enlljk geweest moet zijn en tevens als koopmansbeurs dienst moet hebben ge daan, stond op deze plaats. Deze omge ving was altijd het brandpunt van den handel, waar vele markten werden gehou den. Spr. noemde een groot aantal straat namen. welke daaraan herinneren. Uit. J. J. Orlers „Beschrijvinge der Stadt Leyden". waarvan de eerste druk in 1614 verscheen, blijkt duidelijk, dat Leiden d e markt van geheel Rijnland was en „dat dagelicx met menichten soo uyt Zeelandt, Brabant, Vlaenderen er. de ander quar- tieren ghehaelt ende gebracht wert". Het tegenwoordige Waaggebouw dateert van 1658 en werd gebouwd door Pieter Post. Op 5 November van het voorgaande jaar legde burgemeester Philips van Buy- tevest den eersten steen. Rombout Ver hulst kreeg opdracht een uit marmeren gevelsteen te maken. In 1659 werd besloten de schalen op te hangen; dezelfde schalen hangen nog steeds op dezelfde plaatsen, als destijds bepaald. De grootste vooraan, die het jaartal 1647 draagt en dus al in de houten waag gebruikt moet zijn. is „vast"; de twee minder groote voor de zij deuren zijn uitschuifbaar. De botermarkt, welke vermoedelijk uit de 9de eeuw stamt, werd in 1567 gehouden in een afgebroken huis bij de Vischkapel, dat echter te klein werd. De „buytenluy- den" gingen toen de „tonneboter" veilen tusschen Vischbrug en Waag, waardoor de wenschelijkheid nog meer sprak om een nieuwe Waag te bouwen en daaraan een Boterhuis te verbinden. Bij de plannen was men ervan uitge gaan het middengedeelte van het Boter huis niet van een dak te voorzien. Eerst tijdens den bouw werd besloten het geheel te overdekken om de boter des zomers niet door de zon te doen beschijnen en om de „huislieden" bij regenachtig weer droog te doen staan. De Leidsche kaasmarkt, d.w.z. de weke- lijksche, is van veel later tijd. In 1867 is een kaasmarkt ingesteld, welke reeds na eenige jaren teniet ging. In 1883 is zij wter op de been gebracht, maar ook toen was haar een kort leven beschoren, want omstreeks 1890 werd ze opnieuw opgericht en tot den huidigendag is zij in stand gebleven, tot 15 Juli 1927 op de Vischmarkt, daarna op de Kaas markt. Nadat de heer Mennes nog tal van in teressante bijzonderheden had medege deeld aangaande het oude gilde der kraan kinderen of waagwerkers, dat in 1934 we gens bezuinigingsredenen werd opgeheven, wees hij erop, dat in het Waaggebouw naast kaas en boter ook tal van andere goederen zijn gewogen, o.a. ontzaglijke hoeveelheden wol, huiden en vellen. Na een opsomming te hebben gegeven van de thans nog bestaande Leidsche markten en een uitvoerige beschouwing te hebben gewijd aan de belangrijke plaats, welke Rijnland inneemt als centrum van handel, industrie, nijverheid, marktwezen scheepvaart, land- en tuinbouw en aan de instanties, welke de beteekenis van het district stimuleeren. zooals het gemeente bestuur van Leiden, de Kamer van Koop handel en de Vebo. vertelde spr. nog het een en ander over het directievertrek. In 1669 keurde de stadsregeering goed, dat het chirurgijns-gilde hier voortaan zou vergaderen. Tevens zouden er examens worden ge houden door 1 professor, 2 assessoren en 4 chirurgijns en zou er onderwijs aan vroedvrouwen worden gegeven. Ook de ge meentelijke „leesmeester" is er nog geves tigd geweest. Is het wonder, aldus eindigde spr. zijn met een dankbaar applaus beloonde en zeer interessante voordracht, dat dit ver trek wel de Boerhaave-kamer genoemd wordt en dat hier de „Genius van de Ge neeskunde" geschilderd door den Leidschen schilder Piet van der Sluis, aan den wand hangt? Met een gemeenschappelijke lunch werd het congres besloten. VIERING VERJAARDAG T. K. H. PRINS BEBNHARD. Vrijaf voor de schooljeugd. De Nationale Contact-commisaie bericht ons, dat. de burgemeester op verzoek van de Commissie heeft beslist, dat op den a.s. verjaardag van Z. K. H. Prins Bernhard de' leerlingen van de openbare scholen voor den namiddag-schooltijd vrijaf zullen hebben. Aan de besturen van de bijzondere scho len is het verzoek gerioht zich bij deze beslissing te willen aansluiten. Vercenigdc vergadering. het Stedelijk Museum de Lakenhal zal a.s. Woensdag een tentoonstelling wor den geopend van borduurwerken naar eigen ontwerpen van jkvr. Ima van Eysingha. De rekening over 1936 vastgesteld. In de gisteren alhier gehouden veree- nigde vergadering van het Hoogheemraad schap van Rijnland heeft de Dijkgraaf al lereerst eenige woorden van herdenking gewijd aan den op 30 April j.l. overleden hoofdingeland voor het 6de district, den heer L. Onderwater, te Lisse. Nadat mededeeling was gedaan van de beëediging der dit jaar gekozen hoofdin gelanden en plaatsvervangers en na over legging van een proces-verbaalvan kas- opnemlng en van de jaarlijksctie staten aangaande de belastbaarheid der landen en wateren binnen Rijnland, werd een reclame tegen een aanslag in Rijnlands bundergeld behandeld. Daarna werd besloten om ook voor het jaar 1937 aan den polder Broekvelden en Vettenbroek uitstel van aflossing van het aan dien polder verstrekt renteloos voor schot te verleenen, onder voorwaarde, dat ook de provincie Zuid-Holland en de Mi nister van Sociale Zaken dit uitstel ver leenen. Besloten werd tot vaststellng van den pensioengrondslag voor den ingenieur van Rijnland. Daarna werd een voorstel behandeld tot verkoop aan het Rijk van een gedeelte grond behoorende tot de Wierikkerdijklan- den, eigendom van de hoogheemraadschap pen Rijnland, Schieland en Delfland, en wel ten behoeve van den aanleg van Rijksweg No. 12 ('s-Gravenhage-Utrecht- Driebergen). Met de door het Rijk aange boden vergoeding, inhoudende koopsom en schadeloosstelling, werd genoegen geno men, zoodat besloten werd tot deze over dracht in samenwerking met Delfland en Schieland. Ten behoeve van het bouwen van een nieuwe brug over het Katwijksch Uitwa teringskanaal onder Katwijk-Binnen werd een regeling goedgekeurd, waardoor de provincie Zuid-Holland, welke deze brug zal bouwen, de beschikking krijgt over strooken grond aan weerszijden van het kanaal ter plaatse van de te bouwen brug. Daarna werd besloten tot. conversie van het leeningrestant ad f. 150.000 van een in 1932 tegen 4 5/8 pCt. gesloten leening in een nieuwe leening a 3 1/4 pCt.. aan geboden door bemiddeling van de N.V. Na tionale Maatschappij voor Kasgeldleenin- gen Mulié en Co.. te 's-Gravenhage. De nieuwe leening zal denzelfden looptijd heb ben als de resteerende looptijd der oude leening nl. 15 jaren. Hierdoor wordt ruim f. 15.000 aan rente bespaard. Alsook werd besloten tot het doen van af- en overschrijving op de begrooting ge wone dienst 1936 totaal ad f. 5753,23. Tevens werd besloten tot vaststelling van een suppletoire begrooting voor den bui tengewonen dienst 1936 in ontvangst en uitgaaf ad f. 79.201,79. Tenslotte werd in openbare zitting de rekening van Rijnland over 1936 behandeld en vastgesteld. Deze rekening sluit voor den gewonen dienst met een totaal ont vangsten ad f. 508.868,06' en een totaal uitgaven ad f 363.215,11 en een batig saldo ad f. 145.652,95V:, welk saldo, verminderd met een bedrag van f. 73.625, dat reeas naar de begrooting 1937 werd overge bracht, tenslotte wordt f. 72.027,95'/:. Bij de algemeene beschouwingen wees de Dijkgraaf er op. dat met een bundergeld van f. 2,75, dat sinds 1935 wordt geheven, geleidelijk wordt ingeteerd, en dat, hoe wel niet is te verwachten, dat de eerst volgende jaren tot verhooging moet wor den overgegaan, die verhooging binnen afzienbaren tijd wellicht niet te vermijden zal zijn. Spreker uitte daarbij de hoop, dat de tijden dan weer zooveel verbeterd zullen zijn, dat die verhooging door de ingelan den dan niet als een te rwaren druk zal worden gevoeld Vergeleken bij andere Hoogheemraadschappen is het bundergeld van Rijnland zeer laag. Ook toonde de dijkgraaf met cijfers aan, dat het resultaat van de wat strengere in vordering van het bundergeld zeer gunstig is en dat veel sneller wordt betaald dan in andere jaren. LEIDSCHE AQUARIUM- EN TERRARIUM- VEREEN. „DE NATUURVRIEND". Ledenvergadering. Bovengenoemde vereeniging hield gister avond haar maandelijksche ledenvergade ring in huize van Wijk. Na een kort huis houdelijk gedeelte was de vergadering ge wijd aan een bespreking der liefhebberij. Met behulp van een microscoop waren de leden in de gelegenheid het medegebrachte in fusiewater te controleeren. Uitvoerig werd de mondschimmel besproken. Hierna volgde nog een bespreking over de geneeswijze van Ichthyophthiriasis; aan de hand van verschillende in tijdschriften ge dane publicatie's en praktische ondervin dingen werd dit onderwerp uitvoerig be handeld, alsmede de nieuwe gebruikwijze van doorluchting met- rotting. Nadat een aantal waterplanten gratis was verlcvt sloot de voorzitter, de heer W. Zwqjt, deze drukbezochte en leerzame veEgadpjing. HET ONWEER. Het onweer, dat in de afgeloopen dagen op verschillende plaatsen boven ons land heeft gewoed, is ook aan onze stad niet gespaard gebleven. Na de echt-zomersche warmte van den Zondag en den Maandag, lag een onweer meer in de lijn der ver wachtingen dan juist gisteren, toen de temperatuur in vergelijking tot de vorige dagen een aanmerkelijke afkoeling had ondergaan en ook de gebruikelijke on weerskoppen door den dichtgetrokken wol kenhemel nauwelijks waarneembaar wa ren. Intusséhen: het ging onweeren en niet zoo'n beteeje ook! Tegen halfelf nam het lichten voortdurend in hevigheid toe; met steeds kortere tusschenpoozen zetten de bliksemstralen den hemel in een prach- tigen violetten gloed en steeds dichterbij kwam ook het gerommel van het onweer, dat kort daarna met knetterende slagen boven de stad losbarstte. Van langen duur was het echter niet, de bui dreef over om zich met dezelfde hevigheid na middernacht nog eens te herhalen. Geboeid door het steeds machtige, doch voor velen ook beangstigend natuurver schijnsel. zullen velen vannacht met een gerust hart het geluid in de verte hebben hoojren wegsterven Voorzoover ons bekend had in onze stad en naaste omgeving geen enkel ongeval van beteekenis plaats. Alleen werd op het baanvak Rotterdam- Leiden een der stroomdraden van den spoorweg door den bliksem getroffen, waardoor de laatste trein uit Den Haag met ongeveer een half uur vertraging al hier aankwam. KON. NED. VER. „ONZE VLOOT". Algemeene vergadering van <le afdeeüng Leiden en Omstreken. Na opening door den voorzitter, den heer H. P. H. Würtz en goedkeuring der no tulen der laatstgehouden algemeene ver gadering gaf de penningmeester, de heer E. H. Moens, een overzicht van het finan cieel beheer over 1936. De financieele po sitie der af deeling bleek bevredigend; het nadeelig saldo over 1935 ad f77,25 was een voordeelig saldo veranderd ten drage van f. 66,97. De penningmeester door de vergadering gedéchargeerd en be dankt voor zijn nauwkeurig en zuinig be heer. Uit het verslag door den secretaris, den gep. kapitein ter zee C. Rühl uitgebracht, bleek dat het ledental van 151 tot 221 ge stegen was. Gedurende het verslagjaar werden drie lezingen over marine-onder werpen gehouden en werd door de leden een excursie gemaakt naar Hr. Ms. kruiser ..De Ruyter" te Rotterdam en een vaar tocht met Hr. Ms. onderzeebooten O 10. O li en O 12 vanuit IJmuiden. De afdeeüng mocht zich in een opgewekt leven verheugen. Met den wensch. dat het nieuwe veree- nlgingsjaar een stijgende belangstelling voor de Kon. Marine en de Vereeniging moge geven, werd het verslag gesloten. De aftredende bestuursleden,, de heeren vice-adm. A. F. Gooszen. J. W. Henny en E. H. Moens werden bij acclamatie door de vergadering herkozen. Na eenige besprekingen omtrent meer dere propaganda der vereeniging. welke immers' een vitaal vaderlandsch belang voorstaat en derhalve onder alle lagen van ons volk belangstelling verdient, werd de vergadering onder dankzegging door den voorzitter voor de betoonde belangstelling gesloten. KONIJNENFOKKERS VEREENIGING „LEIDEN EN OMSTREKEN De a.s nationale tentoonstelling. Gelijk bekend houdt bovenstaande ver eeniging op 17, 18 en 19 December a.s. een nationale konijnenshow in de Stadsge hoorzaal alhier. Medewerkende vereenigingen zijn o.a.: de Nederl. Bond v. Konijnenfokkers „N.K.B.", Zilverclub: Eerste Ned. Belgian Hares Club, Ned. Havanna-, Alaska-. Gouwenaar-, Luchs- en Perlviehclub, Ned. Chinchilla-, Marter-, Thüringer. en Voskonijnejiclub. Hollanderclub, terwijl met verschiüende andere speciaal-clubs nog onderhandeün- gien worden gevoerd. Een 10-tal keurmees ters, de beste uit den lande, zullen hun keurstok hanteeren. Tevens zal aan deze tentoonstelling verbonden zijn een bont en pelsafdeeling (gelooide en bereide ko- rjijnenhuidenwaaraan door iederen vak man en amateur kan worden deelgenomen. De pelzen zullen worden beoordeeld door een alleszins bekwaam persoon op dit ge bied. De pelstentoonstelling alleen al is ijler te lande als een novum te beschou wen- Op de tentoonstelling zal men tevens kunnen zien, hoe men wel en hoe men niet konijnen moet houden, terwijl dr. A. C. W. Veldhuizen uit Rotterdam een lezing zal houden over ziekten onder de konijnen, geneeswijzen, hygiënische maatregelen, het voederen, enz. Er worden inschrijvingen uit het geheele land verwacht. RIJKSPOSTSPAARBANK. Aan het kantoor der posterijen te Leiden werd in den loop der maand Mei 1937 op spaarbankbeekjes ingelegd f. 268947.92 en terugbetaald f. 192587.24. Derhalve meer in gelegd dan terugbetaald f. 763660.68. 't Aan tal nieuw uitgegeten hoekjes bedroeg 131. BINNENLAND. De jaarvergadering: der Ver. van Hoofd ambtenaren bij het Marktwezen in Nederland. (Stadsnieuws, le Blad). Het Koninklijk bezoek aan de hoofdstad. (3e en le Blad). Hevig onweer boven ons land. (Gemengd, 2e Blad). Zal Capablanca den winnaar van Euwe Aljechin mogen uitdagen? (Sport, 3e Blad). Nederlandsehe studenten-ploegen naar de schermwedstrijden te Parijs; negen Leidenaars aangewezen. 'Sport, 3e BI.). De overval op een geldauto te Amsterdam; vijf jaar tegen den derden verdachte geëischt. (Rechtzaken, le Blad). De erfenis van Oene van Teyens; eischers zijn niet ontvankelijk verklaard in hun vordering. (Rechtzaken, le Blad). BUITENLAND. Von Neurath naar Sofia; Moscicki terug naar Warschau. (Buitenland le Blad). De stakingen in Amerika. (Buitenland, le -Blad). Baldwin beëedigd als lid van het Engelsche Hoogerhuis. 'Buitenland, ie Blad). Dc Belgische amnestiewet. (Buitenl. ie BI Ernstige spoorwegbrand in Halle. 5 dooden, vier vermisten. (Buitenl. Gemengd, 2e Blad en Laatste Berichten, le Blad). ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN EERSTE BLAD. LUCHTBESCHERMING. Wij herinneren nog even aan de groote propaganda-vergadering, welke de afd. Leiden der Ned. Ver. voor Luchtbescher ming hedenavond in een der zalen van de Stadsgehoorzaal heeft belegd en waar de heer P. J. de Gaay Fortman, oud-burge meester van Dordrecht en onze stadge noot, de heer A. van Vianen, chem. drs., het. woord zullen voeren. Mi' A. van de Sande Bakhuyzen, eere voorzitter der afdeeüng zal een kort in leidend woord spreken. Met nadruk wijzen wij erop, dat de toe gang voor alle belangstellenden koste loos is. 6e R. V. A. NAAR EDE. Hedenmorgen om 5.26 uur vertrok vap. 't station der Ned. Spoorwegen S.S. Witte Poort alhier, per extra trein het 6e R.V.A. naar Ede voor het houden van militaire oefeningen aldaar. De militaire trein bestond uit 60 wagens w.o. 4 keukenwagens en 4 personenrijtuigen en vervoerde 2 hoofdofficieren, 26 subal- terne-officieren. 340 onderofficieren en manschappen. 190 paarden. 6 caissons, 150 rijwielen en 9 vierradige voertuigen. Niettegenstaande het vroege uur was er veel belangstelling bij het vertrek van dezen trein. EXAMENS KRANKZINNIGEN VERPLEGING. Op 8 en 9 Juni is in de inrichtingen „Endegeest", „Voorgeest" en „Rhijngeest" te Oegstgeest het examen afgenomen voor diploma B (krankzinnigenverpleging). De namen der geslaagde zusters zijn: P. Bakker, M, G. M, C. v. d. Bom, G. Faber, J. M. Flinterman, S. Hartveld, A. J. v. d. Hoeven, C, M. Jacobs, H. Koningh. C. Kra mer, M. Oele, E. P. Robbers,, G. W. A. Stammers. Afgewezen werden 4 candidaten. NED. ROODE KRUIS. Afd. Rijnland. Voor het gisteren afgenomen examen E.H.B.O. te Katwijk-Zee slaagden de dames Fröüch en A. Gesink te Katwijk-Zee: de dames J. v. Beelen en Fennis te Katwijk- Rijn en de heeren K. Seinstra, J. J. v. d. Kamp. L Dompeüng en A. A. Rijnsent, allen te Katwijk-Zee. Examinatoren waren de doctoren H. J. M. Boonacker te Oegstgeest en J. C. A, Cleveringa te Katjvijk-Zee.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1937 | | pagina 1