STADSNIEUWS
De kroning van het Engelsche koningspaar
78sie Jaargang
DONDERDAG 13 MEI 1937
No. 23(58
HET VOORNAAMSTE NIEUWS
VAN HEDEN
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
DH nummer bestaat uit VIER bladen
LEIDSCH
DAGBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIES:
30 ets. per regel voor advertenties uit Lelden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertentles belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets. bij maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
10 ets. porto te betalen, - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redact j7.
Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zijn:
per 3 maanden f. 2.35
per week f. 0.18
Franco per postf. 2:35 per 3 maanden -f portokosten.
(voor binnenland f.0.80 per 3 mnd.>
EERSTE BLAD
BINNENLAND.
De reorganisatie van het spoorwegbedrijf;
memorie van antwoord aan de Eerste
Kamer. (3e Blad).
Kind te Den Haag door den bliksem ge
dood. (Gemengd, 3e Blad).
De dalende werkloosheid. (Binnenland, 4e
Blad).
Het Anisterdamsche Hof heeft Onnes van
Nyenrode tot een jaar en Koning tot
8 maanden gevangenisstraf veroordeeld
(Rechtzaken, le Blad).
Morgen wordt de eerste nieuwe haring
aangevoerd. (Visscherij, 2e Blad).
BUITENLAND.
Koning George VI spreekt tot zijn volken.
Groote feestvreugde in Londen. (3e
Blad).
Voor wie loopt er een officïeele trein tus-
schen Duitschland en Italië? (Buiten
land, le Blad)..
Economische besluiten in Zweden. (Bui
tenland, le Blad).
Fascistische actie in de Verecnigde Staten?
(Buitenland, le Blad).
Bomaanslag op standbeeld van George H
te Dublin. (Buitenland, le Blad).
De kroningsplechtigheid in de Westminster Abdy. De Koning, rechts, draagt de kroon, welke de Bisschop van Canter
bury Hem op het hoofd heeft geplaatst. Geheel links Koningin Elizabeth.
Van kunstverlichting tot
verlichtingskunst.
,,Ick ken de stat niet meer z(j ls een grat
gelijck!
Ick tast ln *t duystor om en plas door
smeer en slljck"
Men schrijft ons:
Er is heel wat veranderd, sinds een
volksdichter enkele eeuwen geleden met
deze woorden zijn misnoegen uitte over
een Hollandsche stad bij avond. De olie
lantaarns, die betrekkelijk kort na het
slaken van deze verzuchting in zwang
kwamen, zijn reeds lang opgevolgd door de
gaslantaarns en nog later kwam het elec-
tnsche lioht, waarmede op het oogenblik
het grootste deel der straatverlichting ge-
Khiedt.
Op het gebied der eiectrische verlich
ting, in het bijzonder van verkeerswegen,
sjn in de laatste jaren enkele opmerke
lijke verbeteringen uitgewerkt, die in de
komende jaren stellig op ruime schaal zul
len worden toegepast. Wij hebben hier het
®og op de uitvinding van de zgn. gasont-
hdtagslampen. dat zijn de natrium- en de
kwiklamp. Ook in Leiden en omgeving zijn
leeds enkele straten en wegen door middel
'an deze lampen verlicht.
Vele lezers zullen het op prijs stellen
Merover eens wat meer te weten en voor
hen moge hier een korte uiteenzetting vol
gen van de verbeteringen, in het bijzonder
een verkeersoogpunt, die met deze gas
ontladingslampen bereikt zijn. Daartoe is
net evenwel noodig een kort uitstapje te
■naken op technisch gebied.
de gloeilamp* zooals wij die in de
nwskamer gebruiken en welke ook thans
nog voor verreweg het grootste deel der
"^verlichting wordt toegepast, ge-
°oniodt de lichtopwekking door het voeren
■on een electrischen stroom door een
ounne draad. Deze draad wordt gloeiend en
licht uit (vandaar ,,gloii"lamp). Het
Ï2"®™aalde licht is van gemengde sa-
H^lling, waarmee is bedoeld, dat in dit
f. verschillende kleuren voorkomen. Het
nit financiëel oogpunt onmogelijk hier-
oen zoodanige algemeene verlichting
,S, verkeerswegen te bereiken, dat b.v.
Daa£ -snelverkeer bij avond mogelijk is.
arvoor zouden te veel en te grootè iam-
noodig zijn,
d.Dv^}t'vnic'inS ven de natriumlamp (bij
""Ups' fabrieken te Eindhoven in 1931)
luidde een nieuw tijdperk van de wegver-
lichting in. De lichtopwekking geschiedt
bij de natriumlamp op geheel andere wijze.
Zeer in het kort gezegd komt het hierop
neer: het ballonnetje bevat een kleine
hoeveelheid natriummetaal. Voert men nu
een stroom door den ballon, dan wordt
daarin een zóó hooge temperatuur verkre
gen, dat de natrium verdampt. Deze na-
triumdamp wordt door den stroom tot
lichtgeving gebracht. Het natriumlicht is
éénkleurig (geel), anders dus dan het licht
der gloeilamp.
Nu kost licht, opgewekt door ontlading
door een gas (zooals bij de natriumlamp)
minder stroom dan licht, dat door gloeien
van een draad wordt opgewekt. Het uitge
straalde licht heeft bovendien meer licht
effect, omdat het menschelijke oog het ge
voeligst. ts voor de kleuren geel-groen. dus
ongeveer de kleur van het natriumlicht.
Hetzelfde lichteffect wordt dus verworven
met een geringere hoeveelheid licht, die
ook minder stroom vraagt. Verder heeft
men bij natriumlicht een betere contrast
werking, waarover hieronder meer.
De éénkleurigheid van het natriumlicht
heeft tot gevolg, dat het kleuronderscheid
verdwijnt. Wat geel is ziet men als geel,
maar bij de andere kleuren heeft men al
leen maar helderheidsverschillen (zooals
b.v bij foto's). Daardoor is het voor de
huiskamer volkomen ongeschikt, maar
zooveel te meer geschikt voor verkeers
wegen. fabrieksterreinen, havenemplace
menten, enz. De helderheidsverschillen
(men noemt dit: contrastwerking» maken
het op den weg namelijk mogelijk voor
werpen ook op groote afstanden nog
scherp waar te nemen. Men controleere
dit maar eens op met natriumlampen ver
lichte wegen, zooals de weg van Katwijk-
Binnen naar Katwijk-Zee en de hoofdver
keersweg in de bollenstreek.
Voor het moderne snelverkeer is dit van
groote beteekenis. want daardoor is het
mogelijk op aldus verlichte wegen ook bij
avond snel en vooral veilig te rijden.
Doordat men bij natriumlicht de juiste,
d. w. z. de daslichtkleur van voorwerpen en
menschen niet zuiver kan waarnemen,
treedt een verkleuring op. Onder natrium
licht schijnen alle menschen bleek te zijn,
waardoor zij er ongezond uitzien.
Het tweede soort gasontladingslamp is
de kwiklamp, van lateren datum dan de
natriumlamp. De kwiklamp is in Leiden
b.v. toegepast op de Breestraat en op het
parkeerterrein Beestenmarkt. De licht-
I opwekking geschiedt op ongeveer overeen-
komstige wijze als bij de natriumlamp.
D. w. z. deze lamp bevat een hoeveelheid
1 kwik, die bij inschakeling van den stroom
verdampt. Deze kwikdamp wordt door den
stroom tot lichtgeving gebracht.
Het licht van de kwiklamp bestaat uit
een mengsel van in hoofdzaak blauwe,
groene en gele stralen. De gezichtsscherpte
is nog iets grooter dan bij natriumlicht. Op
grond van wat wij hierboven schreven over
xleurwerking, zal het zonder meer duide
lijk zijn, dat ook bij de kwiklamp (die
immers eveneens licht van een betrekkelijk
eenzijdige kleursamenstelling levert) een
verkleuring optreedt, zij het dan in min
dere mate. In dit geval is het evenwel een
blauwverkleuring. Inmiddels heeft men
ook daarop al weer wat gevonden. Op de
Breestraat is b.v. bij elke kwiklamp een
gloeilamp gemonteerd. De groote voordee-
len van het kwiklicht blijven hierbij be-
houden. terwijl de verkleuring tegen
gegaan wfbrdt door het licht der gloeilanu>.
Dit gemengde licht benadert het daglicht
c-n is zeer geschikt voor verlichting van
verkeerswegen, die binnen dorps- of stads-
j kommen liggen.
Door de uitvinding dezer lampen is het
vraagstuk van een goede verlichting der
groote verkeerswegen, dat door de snelle
ontwikkeling van het wegverkeer zoo
urgent is geworden, voor een groot deel
opgelost. Dat wil zeggen: theoretisch, want
het zal nog wel geruimen tijd duren eer
alle groote verkeerswegen van deze doel
matige verlichting zijn voorzien. Er zit
namelijk ook een financiëele zijde aan deze
zaak (kosten van aanleg).
Maar dit kan men veilig zeggen: er is
hiermede weer een flinke stap veen
daan op wat wij eens kernachtig zagen
aangeduid als „de weg van kunstverlum-
ting tot verlichtingskunst".
EXAMENS ENDEGEEST, VOORGEEST
EN RHIJNGEEST.
Voor de overgangsexamens in boven
genoemde gestichten slaagden alle candl-
daten op één na.
Voor het le gedeelte zijn geslaagd de
zusters E. Bleuze, M. v. Driel, G. Eikelen-
boom. J. Groeneveld, M. J. A. Rietveld. A.
C. v. Sinderen, M. Taal, M. J. G. de Bas,
P. S. Bisschops, E. G. Brussel, H. G. Burg
hoorn, C. G. J. Fortuin, M. W. Groenen
dijk, M. J. M. de Haan, B. den Hartigh, N.
v. Kooy, E. Kroon, R. Posthumus, C. F.
Toledo en A. J. v. Wijk.
Voor het 2e gedeelte slaagden broeder J.
Bioem en de zusters C. G. Bodegraven. M.
E. v. d. Breggen. C. M. Ciggaar, R. van
Driel, E. v. Gunst, F. M. C. Lut, F. M. J. A.
van Rossum, G. van Rijn, B. Schekman,
broeder J. C. Sollie en zr. M. S. Tabak.
Streekvergadering van den
Statenkieskring Leiden.
Door de kiesvereenlgingen Leiderdorp,
Koudekerk en Zoeterwouae was een open
bare vergadering belegd in het cathechi-
satielokaal der Ned. Herv, Kerk te Leider
dorp. Na gemeenschappelijk zingen van Ps.
33 9 en 10 las de voorzitter der kiesver-
eeniging Leiderdorp, de heer P. Ph. Deu-
mer een gedeelte der H. Schrift, waarop hij
voorging in gebed.
Hierop verleende hij na een korte toe
spraak het woord aan ds. A. W. M. Odé van
Koudekerk. Deze sprak over het onderwerp
„Wat willen wij Chr. Historischen?" Spr.
legde hier den nadruk op het woord wil
len, dat volgens hem dieper was dan wen-
schen. Dit willen staat in verband met het
Chr. beginsel. Hij zette dan uiteen, dat de
Chr. Historischen zich verantwoordelijk
voelen in de eerste plaats tegenover de
natie. Zij willen dus beginselpolitiek en ne
men daarbij Gods woord als richtsnoer voor
hunne handelwijze.
Spr. ging dan na tot welk een verschil
dit moest leiden b.v. met de liberale op
vatting die het in de politiek zonder Gods
dienst wil stellen en dus de overheid niet
kan zien als dienaresse Gods, maar veel
eer als regeerende bij de gratie van het
volk. Op sociaal terrein leidt dit ook met
anderen tot verschil van inzicht, want vol
gens het Evangelie zijn de menschen broe
ders, die elkaar moeten steunen, terwijl
andersdenkenden spreken van klassenstrijd
en daarbij slechts zien werkgevers en
werknemers die elkander bestrijden.
Vervolgens over het parlementaire stelsel
sprekende gaf ds. Odé toe dat hierin fou
ten zijn geslopen. Men heeft van het par
lement wel gezegd dat dit een praatcol
lege is. maar volgens spr. gaat dit niet ge
heel op. De huidige regeering heeft veel
werk gedaan en is vooral de laatste jaren
zeer actief geweest. Zij heeft een groot
aantal maatregelen getroffen. Hoe be
kwaam regeerders nu ook zijn, het zijn per
slot van rekening toch ook maar men
schen, die zich kunnen vergissen. Daarom
is het van belang, dat er een organisme is
om de regeering te eontroleeren en zoo
noodig te critiseeren. De Chr. Hist, willen de
regeering wel steunen maar niet blinde
lings volgen. Zij willen dlis in geen geval
een toestand, waarin de leiding berust bij
één persoon omgeven door een paar raads
lieden.
De spreker behandelde dan enkele pun
ten. van het program van de Chr. Hist.
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN
EERSTE BLAD.
Unie, waarbij allereerst de naam. Hoe wel
gekozen is deze naam. aldus ds. Odé. Chris
telijk d.w.z. .Keer wat wilt Gij dat ik doen
zal". Waar zou het heengaan wanneer wij
in de politiek de Blijde Boodschap niet
meer als richtlijn zouden nemen, want de
mensch is toch immers afhankelijk, ver
antwoordelijk en bestaat toch bij de gratie
Gods. Dan Historisch, want de leiding Gods
wordt toch waargenomen in de geschie
denis der volkeren. Hieruit volgt dat wij de
beginselen van het Evangelie hebben toe
te passen in den tijd, waarin wij leven. De
Chr Historischen zien de kerk als een
openbaring Gods, in ons volkleven met een
eigen rechtskarakter, zulks in tegenstelling
met vereenigingen. Vereenigingen gaan te
niet bij gebrek aan leden. De kerk houdt
nooit op, omdat haar Heer blijft.
Spr. gaat dan nog na de verschillen met
de Staatk. Ger. Partij en de Herv. Geref.
Partij. De laatste ziet b.v. alleen de Ned.
Herv. Kerk. De Chr. Hist. Partij ziet alle
kerkelijke richtingen, wijl zij alle leven uit
dezelfde Blijde Boodschap. Een verschil
met de A.R. is b.v. de opvatting over het
onderwijs. Voor de A.R. partij bestaat al
leen de bijzondere school. De Chr. Histo
rischen willen ook aandacht schenken aan
de openbare school en bevorderen, dat daar
binnen het raam der bestaande wetgeving
het Evangelie wordt gebracht.
Na nog enkele punten van het uitgegeven
verkiezingsmanifest te hebben behandeld,
kwam spr. aan het slot van zijn rede. Hij
kenschetste de C.H.U. als principieel, waar
dig en actueel. Met groote waardeering
sprak hij nog over den leider der A.R. partij
waaraan ons volk in deze moeilijke tijden
zooveel te danken heeft en van wien hij
hoopt, dat hij ook na de verkiezingen in
het landbestuur zal terugkeeren, maar de
aanwezigen spoorde hij aan hun stem uit
te brengen op den lijstaanvoerder der C.H
mr. dr De Geer.
Op deze rede volgde een krachtig ap
plaus. Na gedachtenwisseling werd een
slotwoord gesproken door ds. G. J. Streeder
van Leiderdorp. Deze drong aan op meer
actie van de kiesvereenigingen. Vooral voor
de jeugd achtte hij dit zeer noodig. Het
ontbreekt haar aan politieke scholing en
zoo komt zij misschien terecht in het
vaarwater van de N.S.B. of andere partijen.
Meer waakzaamheid is daarom zeer ge
boden.
Ds. Odé sloot de bijeenkomst met dank
gebed.
ACADEMISCHE EXAMENS.
Geslaagd voor het doctoraal examen In
disch Recht; de heer J Clignett (Den
Haag)idem Zuid-Afrikaansch recht, de
heer G. D. Roos (Stellenbosch Z.A.)
