Herdenking generaal
Christiaan de Wet
BOUWTERREINEN TE KOOP
duurt onze Opruiming
HASSELMAN EN PANDER
LEIDSCH DAGBLAD - Derde Blad
Woensdag 3 Februari 1937
Vijftien jaar geleden overleden
■iiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiiiiiiiiniiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
READY
HET ADRES
WIJNNOBEL (HEVALLIER
UIT DE RAADZAAL
HUISHOUDSTER
ZITTING TOT NA HET
MIDDERNACHTELIJK UUR.
De raad zat Maandag weer eens ouder-
wetsch' op zijn praatstoel! Blijkbaar over
tuigd. dat de agenda toch niet in een mid
dagvergadering was af te doen, werd ge
dacht: het komt er vandaag toch niet op
aan of we wat korter zijn of niet
Dit is den raad leelijk opgebroken, want
hoewel de zitting tot ruim middernacht
werd voortgezet, kwam men niet volledig
gereedr
De eerste zitting in het nieuwe jaar be
gon met een herdenking van een overleden
raadslid: den heer Vos, een geestig spre
ker. die zich vooral op het terrein van het
onderwijs bewoog en wiens woord daar ge
zag had. Bij de hulde, zijn nagedachtenis
gebracht, sluiten wij ons van ganscher
harte aan.
Een sympathieke geste was het aantrek
ken van het boetekleed door den heer Wil
brink wegens eenige minder gewenschte
woorden, den heer Vos in de zitting van
21 Dec. j.l. toegevoegd. Dit boetekleed ont
sierde niet, integendeel!
Bij de verpachting van het baggerwerk
werd van soc.-dem. zijde een poging gedaan
om voor de arbeiders in het contract
eenige gunstige bepalingen opgenomen te
krijgen bij „onwerkbaar weer", doch met
één stem mislukte deze poging.
Een zeer onvruchtbaar debat werd ge
leverd bij het voorstel om een nieuw exer
citie-terrein aan te leggen voor de mili
tairen nabij den Haagweg. De noodzake
lijkheid van dit voorstel was evident, zoo
dat daaraan feitelijk ook niet is getornd,
hoewel het zich laat aanzien, dat voor de
3-Octobervereeniging deze wijziging voor
eerst niet al te gunstig zal zijn, daar deze
vereeniging straks zal moeten mee-ver-
huizen. Terecht mag men evenwel ver
wachten. dat dan de gemeente zal steunen
voorzoover mogelijk zal blijken!
Waarom de heer v. Eek zijn voorstellen
deed, ontgaat ons. Evenmin als het Schut
tersveld diende voor gewone bijeenkomsten,
zal het nieuwe terrein daarvoor kunnen
dienen, zoodat de voorstellen-v. Eek een
volkomen slag in de lucht waren. Niette
min is er braaf over gediscussieerd en het
scheelde maar een haar, of we waren nog
midden in de politiek geploft over het be
grip „revolutionair". Zonder begrooting in
't verschiet
De voorstellen-v. Eek zijn gesneuveld.
„De Zijl" krijgt de haidnoodige verbete
ring en denkelijk op tijd voor het nieuwe
zwemseizoen. De heer Goslinga oordeelde
de Sportstichting gepasseerd en niet ge
heel ten onrechte! en wilde daarom uit
stel. doch het risico, dat de verbetering
daardoor zou worden getraineerd wilde de
raad niet aanvaarden.
De kwestie van betaling in 40 jaar of
minder was meer academisch dan prac-
tisch. Bij de begrooting belooft zij een
groote strijdvraag te zullen worden.
Een gelukwensch waard is het feit. dat
voor de jeugdige werkloozen straks eens iets
zal kunnen worden gedaan tengevolge van
overeenstemming tusschen gemeente en het
ri.ik. Laat men dankbaar ztin met het be
reikte resultaat, al blijft er altiid nog wel
iets te wenschen over.
De groote hoofdkluif van het menu was
het voorstel inzake de reorganisatie der
Stedelijke Werkinrichting. Hoevele jaren is
over deze inrichting niet geklaagd, zoodat
ettelijke malen zelfs opheffing is voorge
steld De gemeente-financiën laten een
afdoende reorganisatie op stads-kosten niet
toe. Daarom was de overeenkomst met het
Leger des Heils een ware uitkomst, vooral
ook. waar dit lichaam od dit terrein elders
prachtige resultaten behaalt.
Verstandige politiek had het ons daarom
geleken om dit practische voorstel, dat een
oplossing brengt in een zeer netelige kwes
tie. met groot gebaar te ontvangen en niet
op kleinigheden te ontleden. De raad wist
zich daartoe echter niet op te werken en
kleine bijkomstigheden als bijv. het al of
niet verplicht zijn van bijwoning van. de
godsdienstoefening op Zondagmorgen drei
gen gevaar op te leveren. Iets van meer
belang is de duur van den termijn der aan
te gane overeenkomst. Wij vermoeden, dat
hierover nog te praten zal zijn. doch dat
het L. d H eenige concessie zal doen inzake
de godsdienstoefening lijkt ons uitgesloten,
waar het raakt een der principes van zijn
wijze van werken.
(Speciale G.P.D.-bericlilgeving)
Vijftien jaar geleden, op Vrijdag 3 Fe
bruari 1922. overleed te Bloemfontein, de
hoofdstad van den voormaligen Oranje-
Vrijstaat. generaal Christiaan Rudolph de
Wet «generaal „Chrisjan", zooals zijn
strijdmakkers hem noemden) in den
ouderdom van ruim zeven en zestig jaar.
Vijftien jaar geleden! Nu reeds heeft voor
velen onzer de naam van dezen held. die
welhaast de grootste was van alle Zuid-
Afrikaansche dapperen uil den oorlog van
1900 een legendarischen klank. Wekken de
verhalen van zijn ongelooflijken moed, van
zijn liefde voor de vrijheid en do onaf
hankelijkheid van zijn vaderland niet bij
menigeen de herinnering op aan helden
sagen uit een vèr verleden? En toch ligt
de tijd. waarin, de naam van den beroem
den ..veg-generaal" op aller lippen was,
nog nauwelijks een generatie van onzen
tijd verwijderd
Christiaan de Wet.
Christiaan de Wet werd den 7en October
185'! geboren te Leeuwkop, in het district
Smithfield 'Oranje-Vrijstaat). Later ves
tigde hij zich in Dewetsdorp. in dezelfde
republiek en nam. toen in December 1880
de burgers van het door Engeland ge
annexeerde Transvaal tegen het Britsch
gouvernement in verzet kwamen, deel
aan den opstand, die uitgroeide tot den
kortstondigen) eersten Boerenoorlog. De
26-jarige bekleedde in dien tijd den rang
van veldkornet. Weldra na de overwinning
op Majoebaberg «27 Februari 1881), her
wonnen de Transvalers de vrijheid, die zij
vijftig maanden hadden ontbeerd.
Tot een beslissing is men niet gekomen,
zelfs niet tot een principieele.
Blijkbaar oordeelde de raad zoo meer
pressie te kunnen oefenen op het L. d. H.
Tot slot kregen we eenige interpellaties,
die als altijd geen nut afwierpen. Vooral
geldt dit voor de interpellatie Schüller. die
nog een verlengstuk zal krijgen. Partijen
blijven hun steunpunt handhaven en over
tuigen elkaar toch niet. Door deze inter
pellatie is het adres Feld was in de knel
gekomen. Gaarne steunen wij hetgeen de
heer Wilmer- opmerkte. Het wordt heusch
tijd. dat deze firma nu eindelijk eens verlost
wordt uit de onzekerheid en uit haar scha
delijke positie los van de vraag desnoods,
wie betalen moet. gemeente of aannemer.
Het duurt te lang
En nu gaan we naar de behandeling der
begrooting. Moge daarbij practische be
dachtzaamheid worden betoond! Doch met
de Tweede Kamer-verkiezingen in 't voor
uitzicht. denken we. dat de politiek wel een
geducht woordje zal meespreken
De Wet werd eenige jaren later gekozen
in den eersten Volksraad der Zuid-Afri-
kaansche Republiek, later ook in den Vrij-
staatschen Volksraad en leefde voor het
overige vredig en gelukkig op zijn „plaas"
(landgoed).... Doch dc tweedo Boeren
oorlog. die op 11 October 1899 uitbrak, en
waaraan ditmaal de beide Republieken
deelnamen, maakte aan 't. zonnigste tijd
vak van zijn leven een einde; nog in die
zelfde Octobermaand trok hij als gewoon
vrijwilliger met de Vrijstaatsche burger
commando's naar Natal, dat tot begin 1900
het voornaamste oorlogstooneel zou blijven
«beleg van Lady Smith, veldslagen bij
Elandslaagte, Rietfontein. Colenso en la
ter, in Januari 1900. bij Spionkop!).
„Hc Wetfi out...."
Geheel onverwacht, naar hij later ver
klaarde, werd De Wet in December 1899
«elegrafisch ontboden door den Vrijstaat-
schen president, Martinus Steyn, die hem
(den 9en Dec.) zijn benoeming tot Opper-
commandant «„veg-generaal") mededeelde.
Na een kort beraad aanvaardde De Wet
deze hooge eer en werd nu naar het Wes-
•en gezonden, waar Lord Roberts vergeefs
'rachtte. het door de Boeren belegerde
Kimberley te ontzetten. Helaas stuitte Dc
Wet hier op de tegenwerking van een
oudere, n.l. commandant Piet Cronjé, door
wiens taktiek niet alleen de Engelschen,
doch ook de burgers tot dadeloosheid ge
doemd werden. De tijd werkte in het voor
dcel der Britten, die versterkingen ont
vingen (Lord Kitchener voegde zich bij
Roberts) en in het nadeel der burgers, die
te laat inzagen, dat zij op Paardeberg wa
ren ..vastgekeerd", en wien het bitter be
rouwde dat „Oom Piet" (Cronjé) den raad
van „Neef Chrisjan" «De Wet) in den wind
geslagen had. Eindelijk op 27 Februari 1900
..Majoebadag" nog wel!) moest het ramp
zalig „lager", dat, de vrouwen en kinderen
meegerekend bijna vierduizend zielen telde,
zich aan de Engelschen overgeven. „Ma-
iocba" was gewroken! Doch reeds had De
Wet het terrein van zijn actie naar den
Vrijstaat zelf verlegd; daar en later in
Transvaal, verraste hij de Engelschen her
haaldelijk door zijn bliksemsnelle over
rompelingen, door zijn meesterlijke ont
snappingen. die zelfs den tegenstander
met oprechte bewondering vervulden. Geen
cordon, zoo dicht, of De Wet en zijn co
lonnes wisten door de mazen van het net
te glippen. ..He gets out" «hij ontkomt)
werd zelfs in den volksmond, niet zonder
humor en waardeeriijg yqoi den vijand tot
,.He Wets out.n
Het leed bleef hem echter niet bespaard.
Zijn „plaats" werd geheel door de Engel
schen verwoest, zijn woning in de asc.h
eelegd, zijn vee afgeslacht, zijn vrouw en
kinderen door den vijand gevangen ge
nomen en opgesloten in een dier concen
tratiekampen. die weldra een schrikwek
kende bekendheid zouden verkrijgen. Doch
dit alles deed De Wet, die rotsvast op de
Voorzienigheid vertrouwde, niet versagen;
en hij g-'ng voort met den strijd voor de
vrijheid van zijn volk, ook toen deze reeds
in de oogen der wereld als een hopelooze
zaak werd beschouwd. Tot tweemaal toe
waagden hij en Hertzog een inval in de
Kaapkolonie. Bij velen onder de Kaapsche
bevolking leefde een stille sympathie voor
hun Afrikaansche verwahten. Tusschen 't
sober relaas van zijn krijgstochten toont
De Wet ook oog voor het komische. Zoo
tijvoorbeeld in zijn beschrijving van het
overtrekken van de Zanddrift, die zóó ge
zwollen was, dat twee jonge burgers „waar
van de een, David Heenop, een uitstekende
zwemmer was", het water niet meer op hun
paarden zittend overgaan konden, maar
zwemmen moesten, niet zonder levens
gevaar. Toen zij met de paarden aan de
overzijde waren, was er geen denken aan.
dat zij konden terugkeeren; zij moesten
lijden tot de eerstvolgende doorwaadbare
plaats. Maar zij hadden ,,geen draad klee-
ren aan" vertelt De Wet en moesten op
oen rug van hun paarden stijgen en zoo
voortgaan in de brandende zon. „Ongeveer
een driekwartiertje daarvandaan was er
een boerenwoning. -Daar moesten zij nu,
zoo dachten zij. bij de dames een tabbert
japon) gaan vragen om zich mede te dek
ken. Toen zij een eind daarvandaan kwa
menhielden zij stil en schreeuwden
naar het huis om kleeren. Een brave boe-
renvrouw, Boshof geheeten. zond hun door
middel van haar zoontje een broek en een
hemd van haar man, die zij nog altijd ver-
stoken had, als de Engelschen daar geko
men warenDoor het water togen de
burgers naar de Kaapkolonie, door het
water togen de burgers naar de Kaap
kolonie, door het water verlieten zij weer
dit grondgebied en uitten hun vreugd over
de terugkeer in juichen en zingen; „Kolo
nie, jij sien mij nie weer nie!", „Vrijstaat
toe!" en dan weer „Prijst den Heer met
blijd3 galmen!"
In 1902 op Zaterdag 31 Mei kwam
(eindelijk) een einde aan den lieren strijd
van de verdedigers der Zuid-Afrikaansche
vrijheid. De Wet, die den dreigenden on
dergang van zijn volk voor oogen zag,
moest wel het vredesverdrag onderteeke-
nenbehalve de op het oorlogsveld gesneu
velde burgers, waalonder z-'fs elfjarige
.seuntjies" waren bijna 27.000 vrouwen en
kinderen in de concentratiekampen omge
komen. Men bedenke, wat dit zwaar en
„martelijk verlies beteekenrie voor beide
verwoeste en platgebrande republieken
wier totale blanke bevolking nog geen
300.000 zielen bedroeg! Wks het wonder,
dat zelfs een onbuigzame als De Wet voor
deze sombere en bloedige werkelijkheid
zwichten moest? „Hij wil nie. hij kan nic,
maar hij moet die strijd opgee", getuigde
oteyn van hem, bij de onderhandelingen
te Vereeniging. En ziehier wat De Wet
schreef, na dien vrede: „Ik heb menig
maal bij het sterfbed en bij de teraarde-
Destelling gestaan van die mij het naast.
aan het hart lagenmaar i dit) komt
niet in vergelijking met wat ik nu onder
vond. waar ik de begrafenis van mijn volk
aanschouwde... Op 16 Juni 1902 legde
het laatste commando de wapens neer; de
strijd was gestreden....
De Wet en de Wereldoorlog.
Toen, enkele jaren nadien, aan de beide
onderworpen staten het beloofde zelfbe
stuur door Groot-Brittanje werd geschon
ken. kreeg De Wet al spoedig zitting in 't
parlement der ..Oranje-Rivier-Kolonie".
Vervolgens werd hij in 1907 tot minister
van landbouw benoemd. In de jaren 1908
en 1909 maakte hij deel uit van de com
missie tot voorbereiding van de Unie van
Zuid-Afrika, welke in 1910 tot stand kwam,
op 31 Mei (de verjaardag van den vrede
van Vereeniging symbolische datum! I.
Omstreeks 1912 kwamen Hertzog, De Wet
en een aantal medestanders in verzet
legen Botha c.s.; zij scheidden zich af van
de „Suid-Afrikaansche Partij" en stichtten
een oppositioneele „Naslonale Party".
Zoo stonden de zaken in Zuid-Afrika. toen
in Augustus 1914 de Wereldoorlog uitbrak
en Londen onmiddellijk den steun der do
minions vroeg in den strijd tegen Duitsch-
land. Engeland verlangde van de Unie van
Zuid-Afrika dat deze allereerst de Duit-
schers zou verdrijven uit hun koloniën, i.e.
Zuid-West-Afrika. Nu werd dit gebied door
een aantal „onverzoenlijke" Transvalers
bewoond, die bij het teloor gaan der on
afhankelijkheid in 1902 het Duitsche ge
zag boven het gehate Britsche verkozen
hadden. De „Nationalisten" en ook som
mige partijgenooten van Botha en Smuts,
rooals generaal De la Rey, konden dezen
aanval „op een volk, dat onsnimmer
kwaad gedaan heeft" niet met hun gewe-
1 —1. in overeenstemming brengen. Zij kwa
men (26 Augustus) bijeen om hierover te
beraadslagen en samen met gen. Beyers
stelde De Wet het z.g. manifest van Steen
bokfontein op. Toen de Engelschgezinden
nochtans op 9 September de oorlogsver
klaring aan Duitschland wisten door te
drijven, scheen voor een oogenblik de op-
nositie gebroken. Doch het was de stilte
voor den storm. Op 15 September werden
nabij Johannesburg de beide generaals De
Ia Rey en Beyers, in een auto op weg naar
Lichtenburg door gendarmes „bij ongeluk"
beschoten: De la Rey bezweek in de armen
van Beyers. Doch deze „vergissing" was de
.vonk in het kruitvat en thans barstte het
verzet aan alle kanten los. Het werd ge
leid door Beyers en De Wet. bij wie zich
weldra kolonel Maritz voegde, de com
mandant der Unietroepen, die aan de
grens van Duitseh Z.W. Afrika gelegerd
waren. Op 13 October werd het geheele
gebied der Unie onder de krijgswet ge
plaatst. De haard van den opstand was
Z.W. Transvaal en het Noordelijk deel van
den Oranje-Vrijstaat. Zeven weken latei-
slaagde men er in. De Wet (eindelijk) ge
vangen te nemen (bij Waterberg, Decem-
bei 1914). In dienzelfden tijd werd Beyers
bij Bothaville door Sarei du Toit, den nieu
wen commandant der regeeringstroepen
verslagen. Hij verdronk bij een poging tot
ontsnappen in de VaalrivierTwee
maanden later overwon men de laatste
zwervende „rebellen". Sommigen onder de
opstandelingen werden terechtgesteld (zoo
b.v. J. Fourie), anderen kregen milder
straffen.... Christiaan de Wet moestop
10 Juni 1915 voor den krijgsraad verschij
nen, welke hem den 21sten vonniste we
gens hoogverraad en hem op 8 van de 10
punten des doods schuldig verklaarde.
Ten slotte veroordeelde het hof hem tot
zes jaren gevangenisstraf en 2000 pond
sterling boete. In diezelfde maand werd de
Zilveren jubileum
B. G. Steekers.
Bekend veldwachter te Warmond,
B, G. Steekers.
Vrijdag a.s. zal het 25 jaar geleden zijD,|
dat de heer B. G. Steekers in dienst del
gemeente Warmond trad, eerst als ge-f
meente-veldwachter, later als bode-con-l
cierge. Steekers is onder de vele water-I
sportliefhebbers geen onbekende, want ge-I
durende de 20 jaren dat hij het ambt vanl
veldwachter vervulde heeft hij de opkomst,!
groei en bloei van de watersport in Wai-r
mond medegemaakt. Vooral de oude gardil
zal zich nog goed herinneren de grootel
hulpvaardigheid waarmede Steekers d>|
watersportliefhebbers steeds ter zp|
stond bij tij en ontij.
Kenner als geen ander van
Kagerplassen met hun hoeken en gatol
was hij de vraagbaak der vele visschers esl
menig zeiler heeft de kunst van zeilen aanl
hem te danken. Wij twijfelen dan ook nielj
of Vrijdag zal het Steekers aan belang-f
stelling niet ontbreken. Het gemeente
bestuur zoowel als het ambtenarencorp
zullen den jubilaris op dien dag huldigen!
waarbij gelegenheid zal worden gegevctl
den jubilaris persoonlijk te complimen-p
tee ren.
Wil mijnheer od de broek wachten.
zal ik m'n thuis zenden?
annexatie van Z. W. Afrika voleindigd I
dit gewest bij het grondgebied der Unie I
ingelijfd. Het verzet der Transvalers en|
Vrijstaters had het niet kunnen verhindt-
ren
Een half jaar later herkreeg Chr. de we l
zijn vrijheid .nadat hij zijn eerewoord had
gegeven, van iedere verdere politieke actdi
ie zullen afzien.... Hij brak deze beloffil
niet, doch in zijn hart heeft hij den stnj'J
voor zijn vrij Zuid-Afrika voortgezet, t«|
dien Februaridag, nu vijftien jaar geleden.
zijn sterfdag
Een legendarische figuur noemden wil
De Wet en terecht. Zuid Afrika zal altM'l
trotsch kunnen blijven op dezen zoon,
wien zooveel edele eigenschappen vfIT
eenigd waren: oprechtheid, vastberaden-1
heid. moed. soberheid, eenvoud, een oivi
wankelbaar geloof in de goddelijke A'l
macht, en een vast vertrouwen in de toe-i
komst van zijn volk, dat hij zoo ontzarl
luk heeft lief gehad: een volk dat zoo» I
in Zuid Afrika als in het stamverwantI
oude Nederland hem nimmer zal ve^j|
Schitterend gelegen, Emmapark te Oegstgeest, aan:
Hofbrouckerlaan, Boerhaavelaan, Marelaan en
Oudenhoflaan. Diverse afmetingen. Eventueel
benoodigd bouwcrediet wordt verstrekt.
Te bevragen: N.V. Leidsche Exploitatie Mij. van
Onroerende Goederen, Rapenburg 122, Leiden.
S A lleen die advertenties op het gebied S
JTx van geneesmiddelen en genees- j
wijzen, waartegen bij de Commissie van E
Controle geen bezwaren bestaan, worden
in het Leidsch Dagblad opgenomen.
ÊE Het Secretariaat van bovengenoemde
Commissie is gevestigd: Segbroeklaan 33 E
s Den Haag.
■lllilllllHllllIHHIIIIIIIHIIIIIillllllllllllHIHHIHIIIIHIIIIIli
Gevraagd een 2e BEDIENDE
voor Heerensalon, kunnende
scheren en knippen. 6057
EPSKAMP - Voorstraat no. 4
Katwijk aan Zee - Telef. 340.
6042
WH
GEDIPLOMEERDE
BUITENLANDER/
tEÊREff u"otte*«OFDECTAAL
VLOEIEND /PREKEN
C.UB-c- P3IVE DAG-'
tThool of language/
UxtsL BIvEESTRAAT 89r.
dJIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIlLE
voor de nieuwste
Garneering en
Handwerken is bij
Breestraat 108a
1 6054 Telef. 1036 - Postgiro 2993
HÏIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIË
BIJ VOORKEUR VAN BUITEN.
Gevraagd door alleenwonend heer, bekwame, zelfstandige en
zeer ervaren HUISHOUDSTER, ongeveer 35 a 40 jaar, die in
dusdanige betrekking werkzaam is (anderen komen niet in
ïanmerkingivlug en netjes kan werken: uitstekend
koken, en van prima getuigen is voorzien. - Brieven met
uitvoerige inlichtingen, aangaande leeftijd. Godsdienst en
hetgeen meer tot aanbev, kan dienen Bur. v. d. Bi. no. 9358a.
r—Nog slechts eenige dagen—
ER ZIJN NOG BIJZONDERE KOOPJES-
HAAST U! 6050
BREESTRAAT 146 - BOTERMARKT 21/22
LEIDEN
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIRIIIIIIIIIIIIIIIIKIIIIIIIIIRIIIIIIIMIIflIRMIIIilIf1'!
Adverteert in het Leidsch Dagbhc|
IHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHHtHHIHHIIN!lllllllllllllllllllllll"l,l"l
