QtWf
AKKERTJES
De toestand van handel en nijverheid
in Rijnland gedurende 1936
77ste JaargangLEIDSCH DAGBLAD, Dinsdag 12 Januari 1937 Derde Blad No. 23557
Het gouden Jubileum te Katwijk Zee
Nieuwjaarsrede van den voorzitter der Kamer
van Koophandel
Ondanks een opleving is de toestand nog weinig bevredigend
Van de Nieuwe Kerk
Textiel-Industrie
Bloembollen
die de geschiedenis der kerk zal behande
len; dan zal ds. R. P. A. Rutgers een blik
werpen op het heden en ten slotte ds. Fr.
J. Broeyer in de toekomst
De kerk en de toren zulllen hedenavond
met schijnwerpers verlicht zijn; ook gis
teravond was dit het geval.
De koorts daalt onmiddellijk,
De besmetting wordt gestuit,
De ziekte-duur wordt ingekort,
Steeds goede resultaten mett
Volgens recept von Apotheker Dumont
AKKER-CACHETS
Overal verkrijgbaar. Per 12 sluks 52 cenL
4955 (Ingez. Mod.)
De narcissen gaven een middelmatige
opbrengst. De crocussen, irissen en gla
diolen een normale.
Bloembollen-export.
De vraag in het buitenland was goed.
De uitvoer in K.G. is gelijk gebleven aan
het vorige jaar, doch is in geldwaarde ruim
1 millioen gulden hooger.
Engeland, onze voornaamste afnemer,
nam zelfs iets meer af dan in voorgaande
jaren en blijft voor onzen export een af
zetgebied van zeer groote beteekenis.
Gelukkig is de dreiging van verhooging
van invoerrecht in dit land geen werke
lijkheid geworden.
Amerika en Canada namen iets meer af
dan het vorig jaar. hetgeen in hoofdzaak
is toe te schrijven aan de aanzienlijke ver
laging van het invoerrecht op tulpen, al is
de afzet naar deze landen, wanneer men
de belangrijkheid van dit afzetgebied en
de welvaart welke daar heerscht in
aanmerking neemt, nog veel te gering. De
groei, welke in den loop der laatste jaren
in onzen export naar Amerika tot uiting
komt. geeft goede hoop voor de toekomst.
Optimistisch is men gestemd over de re
sultaten van de clearing in Amerika, be
treffende de verplichte sterilisatie van nar
cissen. Wordt deze bepaling ingetrokken,
dan zal dit zeer bijdragen tot vergrooting
van den export en kan voor dit artikel bij
een goed opgezette reclame veel worden
verwacht.
De handel op de Scandinavische landen
was zeer verschillend. Zweden, onze beste
afnemer, nam het normale kwantum. Fin
land verbeterde, mede tengevolge van het
liandels-tractaat door Nederland met dit
land afgesloten. Vermoedelijk zullen de re
sultaten daardoor het volgend jaar nog
beter zijn.
Noorwegen nom hetzelfde aantal K.G.
Met Denemarken ls een handels-transac
tie tot stand gekomen, waardoor de export
van bloembollen mogelijk werd gemaakt
door den import van Deensch vlqesch
Frankrijk en Tsjechc-Slowakije con'iin-
genteerden den invnrr, hetgeen belemme
rend op den export werkt,
Duitschland nam ongeveer hetzelfde
kwantum bloembollen van het vorig jaar
n.l. 40% van den afzet in 1934.
120, de gemeente Noordwijk met 220, Voor
schoten met pl.m. 80 en Voorhout met pl.m.
90 werkloozen.
Nu moet men, wanneer men op grond
van de werkloosheidscijfers zich een oor
deel wil vormen omtrent de vraag of het
handelsverkeer al dan niet is toegenomen,
daarbij drie belangrijke factoren niet uit
het oog verliezen.
In de eerste plaats zijn ook gedurende
den crisistijd de productie-middelen door
de voortschrijdende techniek belangrijk
verbeterd en in de tweede plaats heeft de
rationalisatie van den arbeid een belang
rijken invloed daarop uitgeoefend. Deze
twee factoren hebben aan het product een
niet gering deel van den arbeid, welke er
vroeger aan besteed moest worden, onttrok
ken.
Ten derde dient men rekening te houden
met het feit, dat in vele bedrijven noodge
dwongen de plaats van de oudere arbeiders
ingenomen is door werkkrachten uit onze
I jongste lichtingen.
Deze jeugdige werkkrachten, verstoken van
eenigen steun, dikwijls van het kleinste
'zakgeld, zijn gaarne bereid voor weinig
geld aan den slag te gaan. Dat zij niet be
seffen of geen rekening houden met het
feit. dat deze gang van zaken scheef en on-
Igewenscht is, wie mag hen daarover te
hard vallen.
Op grond van het bovenstaande zal het
duidelijk zijn, dat stabiliseering alleen reeds
van de werkloosheidscijfers op een niet on
belangrijke toeneming van de productie
moet wijzen of anders gezegd een niet on
belangrijke uitbreiding van de omzetten in
het handelsverkeer beteekent.
Aan den anderen kant dwingen echter de
bij de werkloosheidsbestrijding behaalde
resultaten ons tot de erkenning, dat, bij
handhaving van de thans bestaande han
delsbelemmeringen tusschen de verschil
lende Staten, wij in de toekomst zullen
moeten rekenen pp een permanente werk
loosheid van niet geringen omvang, tenzij,
wat gezien het onverbrekelijk verband dat
bestaat tusschen onzen In- en uitvoer, on
waarschijnlijk geacht moet worden, de pro
ductie voor de binnenlandsche markt nog
zeer aanzienlijk zou kunnen worden ver
groot.
Nu meene men niet, dat de hierboven ge
memoreerde gunstige factoren een aan
wijzing zijn, dat een algemeene opleving in
de naaste toekomst te wachten is. Zoover
zijn wij naar mijn meening nog lang niet.
Men moet zich wel realiseeren, dat het
verlaten van den gouden standaard voor
een aantal bedrijven dat op export is aan
gewezen, een zeer bijzondere omstandig
heid is geweest en dat bedrijven, die voor
de binnenlandsche markt werken, een gun
stige beïnvloeding van hun zaken daarvan
nog lang niet altijd ondervinden Ik denk
hierbij vooral aan die bedrijven, die voor
hun grondstoffen enz. voor een belangrijk
ueei zijn aangewezen op het buitenland.
Zoo blijft bijv. de toestand van de Bouw
materialen-industrie in ons district nog
hoogst onbevredigend en nam de werkloos
heid in deze bedrijven ook in 1936 nog toe.
Evenmin is in den meer dan slechten
loestand van het Tuinbouwbedrijf eenige
verbetering van belang ingetreden. Alleen
reeds op de veiling te Roelofarendsveen
werden in het afgeloopen jaar nog door
gedraaid 84.444 kg peulen, doperwten en
snijboonen en niet minder dan 1.030,903 kg.
augurken, bommen, enz.
Voor zeer vele bedrijven blijkt de toe
stand nog zeer ernstig, niet in het minst
is ook de Middenstand, in het algemeen
genomen er nog slecht aan toe.
Alhoewel betrekking hebbend op het jaar
1935, is toch vermeldenswaard, dat het
totaal belastbaar inkomen in het district
van de Kamer over het belastingjaar 1935-
1936 weer terug liep van f. 65.277.437 tot
f. 64.254.982. Wanneer men zich neerzet om
de berichten, uit het bedrijfsleven binnen
komend, te verwerken, wordt men getroffen
door de algemeene klacht, dat, ondanks
sterk afgenomen omzetten, de overheids-
en andere lasten nog steeds toenemen, al
thans naar verhouding veel zwaarder druk
ken dan voorheen.
Zoo is er de ernstige klacht, dat, niet
tegenstaande de Nederlandsche Bank hare
rente-tarieven zoo ingrijpend wijzigde, er
van een aanmerkelijke verlaging van de
rentetarieven der Handelsbanken zoo wei
nig te bespeuren is. Waarom, zoo vraag ik
mij af. is het rentecijfcr voor leeningen van
den Staat en andere overheidslichamen,
zoomede voor particuliere hypotheekban
ken wel sterk verlaagd en waarom niet de
rente, die het zakenleven te betalen heeft.
Ernstige grieven worden voorts geuit
over de verdrukking van het particulier
initiatief ten bate der Coöperaties. De ver
schillende Landbouw-crisiswetten brengen
bepaalde voordeelerP aan de Coöperaties
boven de particuliere ondernemingen.
In den strijd dien de grossier, dc expor
teur, te voeren heeft met de Coöperaties,
hebben exporteurs, grossiers niet altijd ge
lijke kans. Het is dan ook zeer begrijpelijk,
dat door meerderen de vraag gesteld wordt
of de Landbouw-Crisiswetten mogen wor
den gebruikt om aan de Coöperaties de ge
legenheid te geven, de positie van den par
ticulieren ondernemer te ondermijnen.
Erkend dient te worden, dat het de par
ticuliere handel is geweest, die de handels
relaties iri het verleden tot stand heeft ge
bracht. Wanneer Coöperaties op consigna
tie-basis producten naar het buitenland
zenden, wordt daardoor dikwijls de prijs
grondig bedorven.
Op de zeer zware belasting van het weg
verkeer, die het voor sommige onderne
mers zeer moeilijk maakt hun vracht en/of
reizigersauto's aan te houden, wordt her
haaldelijk gewezen. Helaas is de benzine
prijs sinds eenigen tijd wederom met een
halve cent per liter verhoogd. Voor enke
len zal deze verhooging niet op te bren
gen zijn.
Onaangenaam, om geen ander woord te
gebruiken, gestemd is men voorts over de
heffing, diverse bedrijven opgelegd krach
tens de Warenwet. De maar stebds toe
nemende belastingdruk, juist in een tijd
waarin meerderen zelfs niet met zeer groo
te moeite er in slagen, de uitkomsten van
het bedrijf sluitend te maken, heeft bij
velen een geest van ontevredenheid en ver
zet gekweekt. Bij de Warenwet kwam dit
verzet mede daarom zoo sterk tot uiting,
omdat de maatstaf van de heffing zoo
uiterst onredelijk it.
Voorts moge niet onvermeld blijven dal
men in Land- en Tuinbouwkringen het van
het hoogste belang acht. dat de goede ver
standhouding in de betrekkingen met
Duitschland niet verstoord wordt. Men is
in deze kringen er zich terdege van bewust,
dat het zeer moeilijk, zoo niet onmogelijk
is, voor een zoo belangrijk afzetgebied als
Duitschland voor ons land is, een equiva
lent te vinden. Het in dit opzicht zoo prij
zenswaardig initiatief van Dr. Henry De-
terding, wordt dan ook in breede kringen
in on.i district zeer gewaardeerd
Nu wij, naar ik meen te mogen aanne
men, door het diepste punt van de crisis
heen zijn, lijkt het mij niet ondienstig
schattingsgewijs te vermelden, welkt be
drijven van eenige beteekenis in den na-
oorlogstijd in het district der Kamer zijn
opgeheven of gesloten. Ik kom dan tot het
resultaat, dat opgeheven of gesloten zijn
in totaal niet minder dan 25 bedrijven,
waarvan vele reeds 50 jaar of langer be
stonden. Volgens voorzichtige raming ver
schaften deze bedrijven aan ongeveer 1400
arbeiders werk.
Thans moge ik overgaan tot het gede
tailleerd verslag
Bankwezen.
De Vereeniging voor den Leidschen Geld
en Effectenhandel meldt, dat men in het
algemeen in het rayon Leiden en Omstre
ken met tevredenheid op het afgeloopen
jaar kan terugzien. De resultaten waren
gunstiger dan in 1935, bovendien zijn er
aanwijzingen, die de hoop op een gestadi
ge verbetering rechtvaardigen.
Wolspinnerij.
De devaluatie van den gulden kwam voor
deze industrieën wel op een zeer ongun
stig oogenblik. n.l. midden in de volle sei-
zoensdrukte. Door de even snelle als be
langrijke prijsstijging van den wolprjjs ont
stonden moeilijkheden omdat het in het
aigemeen niet mogelijk was de prijzen van
het gereede product naar evenredigheid te
verhoogen. De verwachting, dat de koop
kracht van ons Volk in het algemeen niet
zal verbeteren, doet vreezen. dat het duur
der worden van de producten ook den om
zet nadeelig zal beïnvloeden.
De invoerrechten op het buitenlanösche
product, welke hier te lande naar de waarde
geheven worden, bieden bij de lage prijzen
van 1936 zeer weinig bescherming, waar
door de moeilijke toestand, waarin de be
drijven door de scherpe onderlinge bin
nenlandsche concurrentie reeds verkeeren,
zich nog meer toespitst. In tegenstelling
tot in ons land. bestaan in vele landen vaste
rechten per kilogewicht, welke den invoer
in die landen zoo goed als onmogelijk ma
ken. Export is daardoor uitermate moeilijk.
Daar de grondstoffen in hoofdzaak uit 't
buitenland betrokken moeten worden en
deze verreweg de meeste kosten van de
productie van wollen garens uitmaken, kan
ook de invloed van de devaluatie op den
export niet groot zijn.
Breierijen
Ook thans ondervindt men in dit bedrijf
nog zeer ernstige concurrentie van de vele
kleinere, doch ook grootere bedrijven, wel
ke zich na de contingenteering aan onze
Zuidelijke grens hebben gevestigd, alwaar
gewerkt wordt met Belgische werkkrachten
tegen lage loonen. Een scherpe concurren
tie met nauwelijks loónende prijzen is hier
van het gevolg.
Inschrijvingen voor leveringen van
groote hoeveelheden kousen, welke door
meerdere overheidslichamen worden ge
houden. teneinde deze aan behoeftigen
gratis uit te deelen, worden gegund voor
prijzen, waarmede nauwelijks de kostprijs
gedekt wordt. Gunstige resultaten kunnen
onder deze omstandigheden niet bereikt
worden.
Wollendeken-Industrie.
Ook 1936 was voor de zuiver Wollen-
Deken-industrie zeer teleurstellend. De
onderlinge concurrentie belette een aan
passing aan de steeds stijgende wolprijzen.
Het aantal dekenfabrieken werd dit jaar
nog met één vermeerderd. De depreciatie
van den gulden en de voortdurende stij
ging van de wolprijzen. wettigden eind
September een verhooging van minstens
In verband met bovenstaand jubileum
dat reeds door ons werd aangekondigd
zal hedenavond om 7 uur in de Nieuwe
Kerk een samenkomst worden gehouden,
waarin de drie Herv. predikanten zullen
voorgaan.
Als eerste spreker treedt op ds. P. Pras,
20'fwelke echter niet doorvoerbaar bleek
wegens de onderlinge concurrentie.
Op 1 December werden de prijzen op
nieuw verhoogd, omdat de wolprijzen met
sprongen omhoog gingen en een niveau
bereikten van bijna het dubbele van No
vember 1935. Deze pnjsverhoogïngen zullen
den afzet ongetwijfeld sterk belemmeren.
Voor zoover kan worden nagegaan, was
desondanks de verhouding tusschen kost
prijs en opbrengst van dit product nimmer
zoo ongunstig.
Een fabriek slaagde er in, haar export
belangrijk op te voeren, waardoor dag en
nacht moest worden gewerkt. Het aantal
arbeiders werd aldaar belangrijk uitge
breid.
Touwfabricage.
De noteeringen van de grondstoffen heb
ben -zich, behoudens enkele fluctuaties, op
het hoogere peil waarop ze aan het eind
van 1935 stonden, gehandhaafd. Voor meer
dere soorten was de prijs op de wereld
markt belangrijk hooger. vooral in de laat
ste maanden van dit jaar.
Door de devaluatie van ons betaalmid
del ondergingen de prijzen van de grond
stoffen in Nederlandsch geld bovendien
nog een stijging van ongeveer 25
De moeilijkheden voor export zijn nog
groot.
Men hoopt echter, mede als gevolg van
de depreciatie van den gulden, dat de af
zet naar die landen, waar niet kortelings
eveneens het betaalmiddel is gedevalueerd,
zal stijgen en er dan tevens een iets groo
tere marge zal komen tusschen de prijzen
van de grondstoffen en die van het eind
product.
Lakenfabrieken.
De Laken- en Wollenstoffen-nijverheid
had in 1936 niet te klagen over gebrek
aan afzet. Met groote inspanning was het
mogelijk de productie, bij 1935 vergeleken,
met ruim 25% op te voeren, ten deele door
het opnemen van nieuwe fabrikaten. Toch
bleven, vrijwel het geheele jaar door, fa
bricage en voorraad bij de bestellingen
achter.
Bloembollen-cultuur.
De teelt was in het afgeloopen jaar over
het algemeen gunstig, al kwam de pro-
ducie niet toe aan het recordjaar 1935.
Door de verschillende saneeringsmaatre-
gelen is de teelt van de voornaamste ar
tikelen, hyacinthen, tulpen en narcissen
gereglementeerd.
In het afgeloopen jaar was de oogst van
hyacinthen zeer goed. De kweeker kan te
vreden zijn over de opbrengst. De cultuur
methoden zijn zeer verbeterd, waardoor bij
verhooging van de opbrengst de productie
kosten belangrijk verlaagd zijn.
De tulpen gaven een goed gewas. Dc op
brengst was boven het gemiddelde. Omdat
de tulpen het hoofdproduct van de Bloem-
bollenkweekerij zijn. is dit gunstige oogst-
resultaat voor het geheele bedrijf van
groot belang.
In de hedenmiddag gehouden vergade
ring van de Kamer van Koophandel en
Fabrieken voor Rijnland heeft de voorzitter
de heer D. ten Cate Brouwer, zooals te doen
gebruikelijk, een Nieuwjaarsrede uitgespro
ken, waaraan het volgende is ontleend:
De heer D. ten Cate Brouwer.
De algemeene toestand.
Wat de economische positie van ons
district betreft, breng ik in herinnering de
sombere klanken, welke ik in mijn Nieuw
jaarsrede van Januari 1936 moest laten
hooren. De berichten uit het bedrijfsleven
toen ontvangen, vertoonden, een enkele
uitzondering daargelaten, over de geheele
linie het beeld van een steeds meer afbrok
kelend en een fianancieel geteisterd be
drijfsleven, waar de nood een ongekende
hoogte had bereikt.
Moge sindsdien het aspect van Land en
Volk, mede door de veranderde monetaire
politiek, belangrijk gewijzigd zijn, waardoot
meerderen onder ons de toekomst met iets
meer vertrouwen tegemoet gaan, dit neemt
niet weg, dat van het afgeloopen jaar op
grond van de berichten die binnenkwamen,
niet gezegd kan worden dat in dezen on-
gunstlgen toestand een algemeene verbete
ring is ingetreden. De toestand van niet
weinig bedrijven is zelfs nog zeer ongunstig.
Ook over 1936 is in meerdere bedrijven de
omzet nog steeds teruggeloopen en hebben
de verkoopprijzen zich nog dikwijls onder
den kostprijs bewogen, waaruit blijkt hoe
weinig bevredigend de toestand nog is.
Toch zou het onverantwoordelijk zijn geen
aandacht te wijden aan de opleving, die
voor andere, ook in voor ons district be
langrijke bedrijfstakken duidelijk is waar
te nemen.
Zoo kan ik U wijzen op de betere resul
taten, die het Haringvisscherijbedrijf in het
afgeloopen Jaar heeft geboekt, hoe de ex
port van Hollandsche gezouten haring in
het afgeloopen jaar in belangrijke mate is
toegenomen, waardoor in Katwijk het aan
tal werkloozen verminderde met pl.m. 20%.
Voorts wil lk releveeren den beteren
gang van zaken in het Bloembollenbedrijf.
Eveneens dient vermeld, hoe een fabriek
van wollen dekens hier ter stede belang
rijke toeneming van haren export boekte
en in diverse andere bedrijven mede een
zeer flauwe hoop leeft, dat verruiming van
den sterk ingeschrompelden export niet
meer onmogelijk is.
Ook dezilverfabriek te Voorschoten meldt
een toeneming van bedrijvigheid, hoofd
zakelijk omdat de productie op massa-
fabricage werd ingesteld.
De prijsverschillen met andere landen en
de handelsbelemmeringen zijn echter he
laas voor meerdere artikelen van een der
gelijke beteekenis. dat een depreciatie van
den gulden van 19'/!% a 20% geen stimu-
leerenden Invloed meer kan uitoefenen.
Alhoewel zulks niet een in alle opzichten
betrouwbare maatstaf is, zegt het voor den
export uit ons district toch wel iets, dat in
vergelijking met het jaar 1935 de totale
waarde van de door de Kamer afgegeven
certificaten van oorsprong voor diverse
industrieele producten die hun weg naar
het buitenland vonden, hoewel in vergelij
king met voorheen nog zeer gering is toege
nomen. temeer waar deze cijfers voor beide
jaren betrekking hadden op dezelfde goe
derensoorten. Zoo verstrekte in het laatste
kwartaal van het afgeloopen jaar de Kamer
voor Duitschland en Engeland b.v. Certi
ficaten van Oorsprong voor export, meteen
totale waarde van f. 42.865.tegen een
totale waarde van f. 27.350.over dezelfde
periode in 1935. De gewijzigde monetaire
politiek is hier ongetwijfeld mede een sti
mulans geweest.
De werkloosheid.
Ook de werkloosheid, genomen over het
geheele district van de Kamer, is in het
afgeloopen jaar, in tegenstelling met het
Vonge jaar, niet gestegen.
Op 1 December 1934 waren bij de ver
schillende Gemeenten ingeschreven 8411;
OP 1 December 1935: 9098, en op 1 Decem
ber 1936: 9102 werkloozen. Een niet onbe
langrijke toeneming in het afgeloopen jaar
j[®rtopnde nog de gemeente Leiden met cir
ca 300 en Alphen a/d. Rijn met circa 90
werkloozen.
_,Ee.n daarentegen niet onbeduidende ver-
mmder'ng sinds 1 December 1935 kwam tot
mting in de gemeente Katwijk met circa
