hit Jaargang
DINSDAG 10 NOVEMBER 1936
No. 23506
HET VOORNAAMSTE NIEUWS
VAN HEDEN
De strijd in Spanje
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Dlf nummer bestaat uit VIER bladen
STADSNIEUWS
LEIDSCH
DAGBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIES:
3D ets. per regel voor advertenties uit Leiden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertenties belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets. bij maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
20 ets. porto te betalen. - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
■j-
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zijn:
per 3 maanden f. 2.35
per week f. 0.18
Franco per post t. 2.35 per 3 maanden -f- portokosten.
(voor binnenland f. 0.80 per 3 mnd.)
EERSTE BLAD.
STADGENOOT VOOR DE MICROFOON.
Leo Dee.
A.S. Vrijdagavond van half negen tot
Isegen uur zal onze stadgenoot de violon-
Icellist Leo Dee, optreden voor de V.P.R.O.-
1 microfoon en de Sonate in C-mol van
I Saint Saeps ten gehoore brengen. Hij zal
laan den vleugel worden begeleid door Ka-
I ünka Kuster uit Den Haag.
HET HUWELIJK DER PRINSES.
waarbij ook uitnemend gezongen werd, en
aan de Russische en Hongaarsche dan
sen, bij telkens wisselend décor.
Bob Scholte en Greta Burbach lieten de
gansche zaal daverend zingen bij al die
overbekende liedjes van het A.V.R.O.-kin
derkoor, waarvan een geslaagde imitatie
gegeven werd-
Bob Scholte bootste den dirigent, Jacob
Hamel, op onnavolgbare wijze na en het
was inderdaad opmerkelijk, hoe goed de
volwassenen de grappige kinderliedjes
meezongen.
Zoo volgde dus het eene succesnummer
van het programma het andere op en
wanneer wij nog een greep willen doen,
aan zij vóór alles een woord van erkente
lijkheid neergeschreven voor de werkelijk
pakkende film van het gansche A.V.R.O.-
bedrijf te Hilversum: de nieuwe studio,
met het vele interessante, dat daarin dag
in dag uit, van 's morgens vroeg tot
's avonds laat, te beleven valt. De regis
seur Kurt Gerron, stelde in combinatie
met Guus Weitzel deze heldere en duide
lijk gesynchroniseerde film tezamen en 't
was voor den toeschouwer een vreugde alle
bekenden, die hij door de radio in zijn
huiskamer slechts hoort spreken, nu ook
op het witte doek voor zich te zien. Mocht
er een enkeling zijn, die nog niet volko
men besefte, hoeveel problemen aan het
uitzenden der programma's vastzit, hij zal
daarop nu wel een anderen kijk gekregen
hebben. Het bezette leven van één A.V.RO-
omroepdag trok aan ons voorbij, illustra
tief en vol verscheidenheid. Het harte
lijke meeleven met radiobekenden als Han
Hollander, Fred Fry, Egbert Veen, Nico
Treep, Antoinette van Dijk en tallooze
anderen, was algemeen. Een modern en
suggestief beeld, dat wel een der hoogte
punten van dezen avond vormde.
De voorzitter der A.V.R.O., de heer de
Cierq heeft nog een opwekkend propa-
candawoord gesproken, waarbij hij de be-
I teekenis dezer „Voltooi'ings-tournée" schet
ste en in verband daarmee de voltooiing
der nieuwe studio besprak, waarbij hij er
op wees, dat de A.V.R.O. voort blijft gaan
te bouwen aan haar programma's en er
naar zal streven steeds het beste en mooi
ste te geven.
Kovacs Lajos eindigde met een Jubel
potpourri, waaraan alle solisten mede
werkten en het werd een triomf voor de
uitvoerders en organisatoren van dezen
uiterst serieus voorbereiden avond. die
hedenavond herhaald wordt.
Eerewacht van ..Pro Patria".
Naar wij in „Virtus Concordia Fides", het
I orgaan van het Leitische Studentencorps,
I lezen, is het zoo goed als zeker, dat door
de betrokken autoriteiten toestemming
zal worden verleend tot het vormen van
een eerewacht door „Pro Patria" ter ge-
llegnheid van het huwelijk van H.K.H,
I Prinses Juliana.
INSTALLATIE SPORTSTICHTING.
As. Maandagavond vindt in de Jacoba-
I zaal van „Den Burcht" de installatie van
I de Gem. Sportstichting plaats.
A-VJt O.'s VOLTOOIINGSTOURNÉE.
Een succesvolle avond!
Voor een uitstekend bezette Stadsge-
Ihoorzaal is ditmaal weer Kovacs Lajos op
I bezoek geweest en hebben de Luistervin-
Iken genoten van het bont afwisselende en
[uitnemend verzorgde programma, dat door
I ?e A.V.R.O. voor haar succesvolle „Vol-
1 tooiïngstournée" is samengesteld.
I 't Is een echte A.V.R.O.-avond geworden:
I voortreffelijk van stemming, levendig van
I Programmaschakeering en zoo mogelijk
Ino; boeiender dan vorige malen, omdat
I naast de muziek ook de zang, de dans en
I de film een voorname plaats innamen. Het
I oegon al dadelijk met tal van frissche
15cjilagers door de band van Kovacs, ge-
I schaard voor 'n goed gekozen décor, waar-
ril de sopraan Greta Burbach en de tenor
tv?115 M^riman het hoogste lied zongen-
I Daarbij niet te vergeten de vroolijke en
tree van Bob Scholte, die nog niets van
zijn populariteit heeft ingeboet en weder
om zijn conférencier-talenten ontplooide.
Het optreden van de „Song Singers" was
een groote verrassing: dit enseemble jonge
en, zoowel in hun liedjes als in hun actie
W harmonieerende en dikwijls humoris
tische zangers een imitatie der „Come
dian Harmonists" had van den eersten
j j£°nS" ai, het pleit reeds gewonnen. Zij
I doden „muzikale pralines" aan, die ter-
vm 'n- den smaak vielen! Men kan met
j )'cldoening op de prestaties van dit groep-
I K Hollanders terugzien: er gaat charme
'dn hun optreden uit, terwijl het timbre
ÏÏnaer stemmen bijzonder aangenaam
sunt:! Ook in de muzikale visite aan het
Dreimaderlhaus, of in Mozart's „Schlafe
™in Prinzchen, schlaf' ein". waarin zij te
«en waren in de artistieke en natuurge-
i !>elichte entourage van een oud
«tuiderij, toonden zij hun geroutineerde
^disciplineerde capaciteiten,
uit» de opsomming van alles, wat het
nno i lde Programma bood, zijn wij er
"g lang niet! Wie van dansen houdt, kon
verlustigen in den aanblik van lief-
1 en gracieuse meiskes, die onder lei-
i Patricia Marshall bekoorlijke en
zimu buretten opvoerden, o.a. een fijn
ingestudeerd Menuet van Mozart,
cosh, 00,5 begeleidende strijkers in 't
Harm, den Pruikentijd gestoken
"ij denken voorts aan de walsen,
INSTITUUT VOOR ARBEIDERS
ONTWIKKELING.
Paul Kies over „Spanje".
De in socialistische kringen zeer bekende
spreker, de heer Paul Kiès, uit A'darn heeft
op uitnoodiging van de afdeeling Leiden
van het Instituut voor Arbeidersontwikke
ling voor de bijna geheel gevulde Concert
zaal van het Volksgebouw een lezing gehou
den over den strijd in Spanje, het land,
waaruit hij kort geleden terugkeerde.
Na een kort openingswoord van den af-
deelingsvoorzitter ving de heer Kiès zijn be
toog aan met een schildering van dit. met
een heerlijk klimaat gezegende land, dat
met zijn slechts 22 millioen inwoners een
paradijs op aarde zou kunnen zijn. Toch is
er geen land zoo uitgemergeld en zoo uit
gebuit als juist dit. met zijn schrijnende
tegenstellingen van verkommerende bevol
king in armoedige middeleeuwsche toestan
den, naast de prachtige kasteelen van de
adel en de majestueuze kerken. Volgens spr.
is het geen wonder, dat ook bij dit geduldige
volk de bom na langen of korten tijd weer
barsten moest. Wéér, want een honderd-
vijftigjarige historie leert ons, dat het volk
rammelde aan zijn ketenen, reeds lang voor
socialisme en communisme er bekend wa
ren. De junta in samenwerking met de cle
rus heeft ook nu weer getracht een wettig
samengestelde regeering te vernietigen. En
fel keerde spr. zich tegen het door de z.g.
burgerlijke pers zoo vaak verspreide bericht,
alsof de op 16 Februari van dit jaar samen
gestelde regeering een zuiver marxistische
zou zijn geweest. Een „burgerlijke" regee
ring, samengesteld uit vijf partijen, is den
19en Juli door het fascisme aangegrepen,
om het volk opnieuw de vrijheid door
wettige stemming verkregen te ontnemen.
En toen dien dag in Barcelona de daar aan
wezige vijf-duizend militairen de wapens wil
den keeren tegen de bevolking, waaraan zij
den eed van trouw hadden gezworen en die
zij moesten beschermen, zijn ze teruggedre
ven in de kazernes, die zich stuk voor stuk
moesten overgeven. En waar gesproken
wordt van het neerschieten als hon-den,
deelde spr, mede, dat nog heden de open
bare processen loopen, waar iedere officier
een advocaat te zijner verdediging vrij mag
kiezen en motieven als het vaderschap wor
den geëerbiedigd als verzachtende omstan
digheden! Ongevraagd woonde spr. een der
gelijk proces bij, waarbij volledige spreek
tijd werd vergund aan den verdediger.
De eerste beteekenis van Spanje's strijd
ziet spr. dan cok als een van die ontel
bare botsingen, een van de schakels der
keten in de Spaansche historie. Het ver
schil is echter, dat hij dezen strijd thans
ziet als een sluitstuk, daar onafhanke
lijk van een mogelijken val van Madrid
de zaak voor de regeering nog ni-et verloren
is, zelfs niet verloren kan gaan, daar hij
het uitgesloten acht, dat het volk thans zal
bukken voor het juk van het fascisme
(applaus). Waar nu de strijd om deze poli
tieke rechten reeds tweehonderdduizend
dooden vroeg, is het duidelijk, dat deze
worsteling niet halt houdt bij deze primaire
rechten, doch dat er eep tweede beteekenis
is voortgekomen uit dezen strijd: vrij
making van land en volk, nationaal en
sociaal.
Ter toelichting hiervan gaf spr. een kort
overzicht van de Spaansche historie inzake
de overheersching van verschillende ge
slachten, daarbij opmerkende, dat immer
Madrid het centrum is geweest van een
onderdrukking vanaf reeds vroege tijden
en dat in b.v. Catalonië de naam Alva de
zelfde gewaarwordingen enherinneringen
wekt als hier te lande.
Onder dien Madrileenschen druk wil men
vandaan en men verlangt een federatie
van" autonome; sociaal-geordende repu
blieken, waar rust en vrede zullen heer-
schen. Vaak wordt de indruk gewekt alsof
daartoe in Barcelona en andere steden de
toestanden voor burgers en vreemdelingen
levensgevaarlijk zouden zijn. Prof. Grondijs
schreef hierover artikelen, waartegen spr.
ten sterkste protesteerde daar in Barce
lona het leven in vollen gang is en een
uitstekende orde heerscht. En in het steeds
vooruitstrevende Catalonië ligt de grootste
kracht van het volk. Met zijn vier-vijfden
van de potentiëele energie neemt Catalonië
de sleutelpositie in, zoodat, al valt Madrid,
de rebellen geen overwinnend voordeel zul
len behalen, ook niet financieel, doordat de
goudvoorraad reeds verplaatst is.
Veel verkeerde indrukken, aldus spr. wor
den ook gevormd, doordat in het gebied,
ongeveer zoo groot als Duitschland, plaat
selijk vaak tragische voorvallen zich af
spelen en men deze alle te verwerken krijgt
en zoo den indruk moet krijgen, dat het
overal onmenschelijk toegaat. Men hoort
over kloosters, die door arbeiders zouden
zijn beschoten, waarbij dan echter niet
wordt vermeld, dat deze door nationalisten
bij voorkeur als fortificatiën worden inge
richt!
In bijzonderheden gal spr. zijn verdere
indrukken weer van Barcelona, waar de
anarchistische vereeniging. de F.A.I., een
overweldigende meerderheid bezit, zoo
zelfs dat socialistische en communistische
partijen hier zeer weinig naar voren ko
men. Door het feit dat thans echter van
de anarchistische organisatie pobitief
werk wordt verwacht, moet deze zich wel
eenigszins gaan evolueeren, hetgeen dan
ook "blijkt uit de samenstelling van het
nieuwe Catalaansche kabinet, waarin een
viertal anarchistische ministers is gezeten
Dat men hier vreemd staat tegenover een
aergelijken toestand, valt licht te begrijpen
maar rekening houdende met het feit, dat
in politiek opzicht Spanje heel wat ten
achter is en wetende, dat onder deze anar
chisten ook vallen de intellectueelen, als
doktoren, leeraren, enz., kan men de si
tuatie beter aanvoelen.
Komende tot den toestand der Kerk lil
Spanje, deelde spr. mede, dat alie kerken
in Madrid leeg, in Barcelona, dat alles
meer heeft toegespitst, totaal verwoest
zijn. Wanneer men echter beweert, dat dit
geschiedde door socialisten en communis
ten, moet spr. weer constateeren, dat op
in Juli dit aantal zeer gering was. En waar
Spanje, cok in Pauselijke brieven, altijd is
genoemd, een der trouwste vazallen van
de H. Kerk en het overgroote men kan
haast wel zeggen, het geheele volk katho
liek is, rijst toch de gerechtigde vraag:
waar deze duizenden bleven, toer. hun
tempels werden aangevallen en ontwijd.
Deze vraag is licht te beantwoorden, om
dat deze kerken zijn verwoest door het
katholieke volk-in-opstand zelve. Wat moet
hef machtise lichaam der Kerk toch zwaar
1 getreden nebben op het gehoorzame voik.
dat het ziek zóó uitte Want niet alleen in
!de stad Barcelona, doch in hondeiden
dorpjes, welke spr. op een 700 K.M langen
tocht doorkruiste, waren de kerken dooi
de bevolking vernietigd. Volgens spi. heeft
de Kerk die zelve uitgelokt, omdal men
zich keerde tegen haar door haar grove
misstanden. Niet teger. de religie doch te
gen het maatschappelijk instituut dei kerk
lieerde men zich. En moge het voor Katho
lieken schrijnend gevonden worden, dat
door spr. met tal van feiten deze misstan-
I den worden belicht, het is nie'-s dan een
j verdediging tegen aantijgingen en aan
vallen. Hel. Katholicisme staat en dit
wordt vergeten buiten hetgeen de ka
tholieken hebben gedaan. Men veroor-
decle geen leer. wijl een gedeelte der aan
hangers verkeerd deed- Ongeloofelijk mis
dadig zou spr. hét dan ook vinden, dat in
andere landen aan mogelijke sociale sa
menwerking de basis werd ontnomen, door
strijd over deze kwestie in Spanje.
Tenslotte kwam spr. aan de beschouwin
gen over het internationaal verband, welke
hij echter niet uitvoerig kon behandelen
door tijdsgebrek. De groote Internationale
beteekenis is deze, dat in Spanje een strijd
woedt tusschen de twee machten demo
cratie en dictatuur, waarvan de afloop
zeer belangrijk is voor de verdere toestan
den in Europa. Voor een groot deel neemt
men hier a priori aan, dat het voor de
arbeiders wel vertoren zal zijn. Spr. acht
den toestand niet zoo alarmeerend, het
geen hij toelicht vanuit militair en econo
misch oogpunt. Persoonlijk vindt hij echter
de nobele bedoeling van Leon Blum een
fundamenteels fout, daar bi.i overeenkom
sten getracht moet worden deze te sluiten
tussohen betrouwbare staten, hetgeen spr,
van de niet-inmengingsmogendheden niet
aïïe kan zeggen. Persoonlijk heeft h'ij hul
zen opgeraapt, model '36 van Duitsch
fabrikaat, afkomstig uit de wapens der
nationalisten en typen vliegtuigen gezien,
die Spanje nooit in bezit heeft gehad.
Vurig hoopte spr. dat de kleine demo
cratise1.-" staten steeds sterker de collec
tieve g: ach te zullen aanhangen, teneinde
een dam op te werpen voor het fascistische
gevaar. In Spanje leert de wereld eep
De nieuwe gezant te Rome.
Dr. J. B. Hubrecht, die binnenkort be
noemd zal worden tot Nederlandsch
gezant te Rome. (Voor nadere bijzonder
heden zie men onder „Binnenland")
zware les en de woorden van La Passionaria
de bezielende Spaansche, mogen ons als
waarschuwing doch tevens aLs richtsnoer
zijn: Liever rechtop sterven, dan leven op
de knieën.
Met de hoop uit te spreken, dat men zoo
noodig zijn plaats zal weten in te nemen
op de bres voor het socialisme, besloot de
spreker zijn boeiend betoog, dat met een
langdurig applaus werd beloond.
Een enkele vraag werd nog beantwoord,
terwijl medegedeeld werd, dat binnenkort
een brochure van de hand van den spreker
zou verschijnen.
Met een woord van dank sloot te onge
veer 11 uur de voorzitter deze vergade
ring:, waarbij aan den uitgang voor hulp
aan de Spaansche regeering werd gecol
lecteerd.
BINNENLAND.
Dr. J. B. Hubrecht wordt gezant te Rome.
(Binnenland, 3e Blad).
Te Haarlem is in principe besloten tot
oprichting van een vereeniging van anti
saneerders in het bloembollenbedrijf.
(Land- en Tuinbouw, 4e Blad).
Maatregelen tegen z.g. wilde autobusdien
sten. (Binnenland, 3e Blad).
Perry wordt beroepsspeler. (Sport, 4e BI.).
De Nijmeegsche ex-politie-commissaris
staat terecht. (4e Blad).
Roofoverval op 60-jarige, alleenwonende
vrouw te Eindhoven. (Laatste Berichten,
le Blad).
ACADEMISCHE EXAMENS.
Geslaagd voor het doctoraal examen
geneeskunde mej. C. E. Rosskopf (Gouda)
en de heer A. G. Balvers (Rijswijk).
HANDELSREGISTER
KAMER VAN KOOPHANDEL.
Nieuwe inschrijving: Fa. Zwanenburg en
van Beelen, Freek van Rhoonstraat, Kat
wijk aan Zee, aannemersbedrijf. Vennoo-
ten: A F. Zwanenburg en N. van Beelen,
Katwijk aan Zee.
Wijzigingen: De Leidsche Broodfabriek,
Nieuwe Mare 1, Leiden, Overleden commis
saris A. Couvée.
Leidsche BouwmaatschappijZoeterwoud-
sche Singel 71, Leiden, aankoop van bouw
terreinen, huizen enz. Overleden penning
meester A. Couvée, d.d. 2 Nov. 1936.
N.V. Distilleerderij „De Fransche Kroon",
voorheen Hartevelt en Zoon, Langegracht
55/67. Leiden, Overleden commissaris A.
Couvée, d.d. 2 Nov. 1936.
F. H. Friesema, Levendaal 26, Leiden,
vergunninghouder. Overleden eigenaar F.
H. Friesema, d.d. 31 Oct. 1936.
De Later en Meyers, Julia nalaan 2,
Oegstgeest, aannemersbedrijf. De zaak is
met ingang van 1 Nov. 1936 in liquidatie
getreden. Liquidateur mr. N. G. Geelkerken,
Leiden
Naamlooze Vennootschap Meerburg's
Noordzeevisscherij en Haringexport. Voor
straat 30. Katwijk aan Zee. De statuten
zijn gewijzigd. Wijziging handelsnaam in:
Meerburg's Noordzeevisscherij en Haring-
export N.V.
BRANDJE IN TIMMERFABRIEK.
Gisteravond omstreeks 9 uur is vermoe
delijk tengevolge van kortsluiting achter
het schakelbord brand uitgebroken in de
machinale houtbewerkingsfabriek van C.
K. in de Clarasteeg waardoor het hout
werk van de zoldering en het dak gedeel
telijk doorbrandde.
De brandweer onder leiding van inspec
teur Couzy wist de schade met twee stralen
op de motorspuit tot een minimum te be
perken. De commissaris van politie was op
het terrein aanwezig. De weinig aanzien
lijke schade wordt door verzekering gedekt.
BUITENLAND.
Langzaam vorderen de Spaansche natio
nalisten in Madrid. (3e en Ie Blad).
Geruchten over herstel der Habsbürgers in
Hongarije. (Buitenland, 4e Blad).
De diplomatieke besprekingen te Londen.
(Buitenland, 4e Blad).
Toenemende spanning in Danzig. (Buiten
land, 4e Blad).
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN
EERSTE BLAD.
PRINSES JULIANA EN PRINS
BERNHARD ZULLEN HUN
INTREK NEMEN OP HET
PALEIS SOESTDIJK.
Men meldt ons, dat H. M. de
Koningin aan Prinses Juliana en
Prins Bernhard een gedeelte van
het Paieis Soestdijk heeft aange
boden, om als toekomstige woning
in te richten.
Het Prinselijk Paar heeft den
wensch te kennen gegeven, dat de
noodige veranderingen en inrich
ting van Hun aanstaande woning
een gedeelte zullen vormen van
het nationale geschenk, hetwelk
aan de Prinses en den Prins bij
gelegenheid van Hun huwelijk
zal worden aangeboden.
De christelijke vakbeweging organi
seert gedurende deze maand over het ge
heele land een groote propaganda-actie.
In meer dan tweehonderd plaatsen zijn
vergaderingen belegd o.a. ook hier ter stede
op Donderdag 19 dezer waar twee voor
mannen der chr. vakbeweging het woord
zullen voeren.
De firma F. en E. Kluivers, voorheen
gevestigd Lage Rijndijk 42, hoopt morgen
avond haar sigarenmagazijn en leesbiblio
theek te heropenen in het perceel Kamer-
lingh Onneslaan 16. Naast een uitgebreide
sorteering rookersartikelen, vindt men hier
ook een leesbibliotheek met de nieuwste
werken.
De correspondent van Havas bij het
hoofdkwartier der nationalisten deelt mee,
dat gisteren vijf bombardementsvliegtuigen
van de rechtschen boven Madrid hebben
gevlogen, vooral boven de omgeving van
de gasfabriek. Hier werden 15 lucht-tor-
pedo's omlaag geworpen en in de omge
ving van de fabriek ontstonden hevige
branden. Men gelooft, dat ook de gasfa
briek is getroffen. Verder wordt gemeld,
dat de artillerie der nationalisten het
Noorder-station heeft vernield.
De regeeringstroepen. die op het Casa
del Campo verschanst liggen, zijn thans
omsingeld; men gelooft, dat zij het niet
lang meer zullen kunnen houden Hun
stellingen worden door de luchtmacht der
opstandelingen gebombardeerd; dit bom
bardement beperkt zich evenwel tot zekere
strategische punten.
Ondertusschen trachten de tank-afdee-
lingen den weg voor de infanterie te
openen. Op een van de eerste loopgraven
in de Toledowijk werd bij het verschijnen
van de tanks de witte vlag geheschen.
De opmarsch van de rechtsche troepen
geschiedt met de grootste voorzichtigheid,
aangezien het commando vreest, dat op
vele plaatsen in de buitenwijken mijnen
zijn gelegd.
