De schoenindustrie in nood
>SCH DAGBLAD - Derde Blad
Zaterdag 9 Mei 1936
een moordende
londerlinge concurrentie.
HISTORISCHE FIGUREN.
1JN/T INIETTERIN
LUCHTVAART-
INDISCHE KRONIEK.
|Reeds vijftien fabrieken
gesloten.
iGebrek aan export schept
(Van onzen relsredac teur
Onrustbarende berichten komen uit
de krlnfen der Nederiandsche schoen
industrie: in de laatste maanden zijn
talrijke fabrieken tea loten, andere
wachten weer op een failliet-verkla
ring of hebben surséance van betaling
aangevraagd, waar nog gewerkt wordt
geschiedt dit met verminderde capa
citeit en bijna nergens kan worden
gesproken van een ioonend bedrijf.
Het is snel berg-af gegaan met onze
schoenindustrie en het laagtepunt
schijnt nog op geen stukken na te
zijn bereikt.
Speciaal de Langstraat, het klassieke
Poordbrabantsche centrum der schoen-
Itn lederindustrie heeft onder dezen mlse-
liabelen toestand te lijden, al ls het el-
|ders vaak waarlijk niet veel beter gesteld.
We zijn daarom eens op onderzoek uit ge
veest en hebben ons tot verschillende
llabrlkanten om Inlichtingen gewend, ten
leende een Indruk te krijgen van de moei
lijkheden, waarmede dit bedrijf thans te
Ti pen heeft.
Noodtoestand.
Men kan gerust zeggen, dat de schoen
industrie hier te lande ln een noodtoe-
Istand verkeert. Ben der fabrikanten
.noemde ons den toestand zóó schrikba
rend slecht en catastrophaal, dat hij,
paar zijn zeggen, er geen woorden voor
|kon vinden, om die te beschrijven. Sinds
nenschcnheugenis is het bedrijf er niet
o slecht aan toe geweest. De bedrijfs-
lasultaten zijn allerbedroevendst. Zeker
lreen tien fabrieken zijn er, waar nog iets
Verdiend wordt, en de meesten zijn al heel
I biii. wanneer ze rente en aflossing eruit
I tanen halen.
Met tal van fabrieken is het nog
erger gesteld. In de laatste maanden
zijn er ha totaal vijftien stopgezet
moeien worden. Sommige werken nog
door met sterk verminderd personeel,
bij velen wordt maar halve weken ge
werkt en in de laatste weken zijn de
ontslagen niet van de lucht geweest.
Teekenend is het, dat in dezen tijd tus-
.'dien Paschen en Pinksteren, een tijd die
I aiders door extra groote drukte wordt
I «kenmerkt, het bedrijf slapper is dan
Ieoit. Het voorjaarsseizoen kan als volko-
I men mislukt worden beschouwd, hetgeen
I het ergst ls, wat den fabrieken kon over-
llomen. Steeds vormde tot voor kort dit
pizoen een lichtpunt te midden van de
I donkere dagen, doordat de vraag naar
I Jomerschoelsel weer eenige opleving
I hacht. Terwijl de meeste fabrieken anders
met overuren werkten, is nu het aantal
I irbeldsuren minder dan in den slapsten
I tijd van het vorige jaar. Als zóó de goede
I hid is, dan is het duidelijk, dat men met
Angst en beven de toekomst tegemoet gaat
w. «n opeenvolging van sluitingen, fall-
bssementen en liquidaties voorziet.
Gedaalde export.
Het is hier alweer niet anders, dan
overal elders bij onze Industrie. De export
is geweldig teruggeloopen en thans vrij
wel tot nul gereduceerd. In 1928 bedroeg
de uitvoer nog 660.000 paar voor 'n waarde
van ongeveer f. 4.000.000. Deze cijfers zijn
In de daarop volgende jaren teruggegaan
°P de wijze als het hieronder opgenomen
staatje laat zien:
550.000 paar, waarde f. 3.400.000
450.000 paar, waarde 2.600.000
350.000 paar, waarde 1.600.000
76.000 paar, waarde 280.000
68.000 paar, waarde',, 225.000
32.000 paar, waarde 117.000
45.000 paar, waarde 120.000
Zooals men ziet, was het Jaar 1935 weer
beter dan het eraan voorafgaande,
doch thans, in 1936, is de export, naar ons
werd verzekerd, practisch niets meer.
Hoe zit dat hu met het buitenland? De
grootste fabrikanten houden er geregeld
voeling mee om te trachten er nog een
«zetgebied te vinden, hetgeen nu vol
komen onmogelijk blijkt, omdat overal het
«oderlandsche product, ondanks de
scherpste calculatie te duur is. In Enge
land kunnen de eigen fabrieken nauwe
lijks aan de vraag voldoen. In de Scan
dinavische landen is de productie toege
nomen, doch de Import eveneens. Niet
Jij™' hit Nederland, doch hoofdzakelijk
om Duitschland, dat met een export-
Pcmie van 30 "U werkt. Naar Duitschland
1930
1931
1932
1933
1934
1935
kan
men nu ln het geheel niet exportee-
omdat, naar een bestuurslid van de
Meratie van Schoenfabrikanten ons
mededeelde, in de clearlngovereenkomst
Plaats zou zijn ingeruimd voor
«hwnleverantles
doe ?lporb hit vreemde landen wordt
t°r oe contlngenteering weliswaar ge-
ptU, I1 men beschouwt de werking
tii»" i H niet als voldoende. Het con-
°en* bedraagt 35 "/o van het gemiddelde
C..ÏÏ basisjaren 1929, 1930 en 1931.
nss.i.7 d komt daar met zijn export
dat ederland echter ver bovenuit, om-
deic™an dat land b'J afzonderlijke han-
top'ï'oreenkomst extra contigenten zijn
gestaan. Zwitserland mae hier prac
tisch
gebruik
Zwitserland mag hier prac-
vrij importeeren en heeft daarvan
Semaakt door in het afgeloopen
over j paar in te voeren, waartegen-
oberland maar 1500 paar naar
wrland heeft uitgevoerd.
Binnenlandsche concurrentie.
do» ?®?erlaadsche schoenfabrieken zijn
fcidsrt, a"es uitsluitend op de binnen
roe markt aangewezen. De productie
is daardoor echter veel te groot en de on
derlinge concurrentie heeft daardoor zulke
vormen aangenomen, dat van een ioonend
bedrijf bijna nergens sprake ls. Er zijn de
laatste Jaren verschillende kleine bedrijfjes
ontstaan, die den anderen een moordende
concurrentie aandoen en zelf al evenmin
het hoofd goed boven water kunnen hou
den. Deze kleine bedrijfjes leven van den
hand ln den tand; zij moeten verkoopen
om te kunnen leven en doen dat dan ook
voor uiterst lage prijzen. Andere bedrijven
hebben zich daaraan moeten aanpassen en
hebben zich uitgebreid om den kostprijs te
kunnen drukken. Het gevolg is, dat ons
land overstroomd wordt met goedkoop
schoenwerk.
In geen land in Europa zijn de schoenen
zoo goedkoop als ln Nederland. In geen
land ook, aldus een onzer zegslieden, laat
men zich zulke minderwaardige producten
in de handen stoppen, waar men in het
buitenland feestelijk voor bedanken zou.
De vraag naar goedkoop schoeisel heeft
geleld tot een grootscheepsche verknoeiing
van een belangrijk deel van het eens zoo
beroemde vaderlandsche product.
De bedrijven, waarvan we hier spreken,
werken met uiterst goedkoope krachten.
De kleine zijn ongeorganiseerd en betalen
lage loonen, meestal ook aan Jeugdige ar
beidskrachten en ver beneden die van de
gevestigde fabrieken. De groote hebben
vrouwen en Jeugdig personeel in dienst, die
de loonuitgaven tot een minimum beper
ken. Dit hebben de voornaamste werkge
vers steeds kunnen tegenhouden, doch zij
zullen noodgedwongen moeten overgaan
tot ontslag van ouderen en ln dienstne
ming van goedkoope krachten. Het collec
tieve arbeidscontract ls tegen Juli a.s. op
gezegd, omdat men tegen dé ongeorgani
seerde minderheid niet opgewassen bleek.
Verlangens.
Wat moet er gedaan worden, om ln deze
Industrie een débècle te voorkomen? Op
het oogenbllk voltrekt zich ln de schoen
industrie een proces van „uitzieken", dat
de sterksten alleen (en dat beteekent niet
de besten, wegens de reeds gesignaleerde
tendenzen naar prysverlaglng) doet over
blijven. Dit ls niet ln het belang van de
Nederiandsche industrie, noch in dat van
de werknemers, wier loonen tot het uiterste
worden verlaagd, of die geheel op straat
komen te staan.
Men vraagt nu ln de Langstraat allerlei
maatregelen, die aan dit ontbindingsproces
een einde moeten maken. In de eerste
plaats wil men vestigingseischen voor de
industrie, waaromtrent nu een wetsontwerp
in de maak ls. Men meent echter, dat dit
zal blijken te laat te komen, tenzij er
krasse maatregelen worden genomen.
Steeds dringender wordt de eisch tot
verbindend verklaring van collectieve
arbeidscontracten. ^Wanneer de over-
groote meerderheid van werkgevers en
werknemers de ongeorganiseerden zou
i kunnen dwingen gelijke arbeidsvoor
waarden in te voeren, zou de onder
linge concurrentie minder verwoestend
zijn. De regeering verzet zich daar
echter tegen met de argumentatie, dat
de aanpassing daardoor in het alge
meen wordt tegengewerkt.
Men is in de schoenindustrie slecht te
spreken over de regeering, omdat ze naar
het oordeel der betrokkenen te weinig doet
om een débacle te verhinderen. De tegen
stelling tusschen den gesteunden landbouw
en de „aan haar lot overgelaten" In
dustrie kan men er ln alle toonaarden hco-
ren bezingen. Als er geen devaluatie kan
komen (een panacee, die men in deze krin
gen hartstochtelijk aanprijst), laat de re
geering dan tenminste exportpremies ge
ven, om de binnenlandsche markt te be
vrijden van de producten, die door de vroe
ger exporteerende industrie worden ge
maakt. Zoo zou er althans naar de mee-
ning van velen althans iets worden ge
daan. om verlichting te brengen.
Het wachten ls nu op Den Haag, dat op
al deze verlangens uitsluitsel moet geven....
OSWALD SPENGLER
OVERLEDEN.
In den ouderdom van 55 jaar ls te Mün-
chen overleden Oswald Spengler. Hij
werd op 29 Mei 1880 te Blankenburg ln
den Harz geboren en is beroemd geworden
door zijn boek „Der Untergang des Abend-
landes", dat in 1918 het licht zag en bij
zijn verschijnen groot opzien baarde. In
dit werk, dat in de wetenschappelijke we
reld vele heftige bestrijders, maar ook
enthousiaste voorvechters vond, toont
Spengler zich de schepper van de idee
eener vormleer der geschiedenis.
Volgens dezen geleerde is er geen
continuïteit ln de beschavingsgeschiede
nis der menschheid, maar zijn de culturen
als bloemen of planten, die naast en na
elkaar bloeien, en hun gelijkvormige ken
merken van opkomst, bloei en verval
hebben. De West-Europeesch-Amerikaan-
sche cultuur zou ln het stadium van civi
lisatie verkeeren, en gedoemd zijn te ver
dwijnen en spoorloos onder te gaan, zoo
als eens de Egyptische, de Perzische, klas
sieke, Indische en andere culturen.
Een korte samenvatting van dit lijvig
en van groote universeele kennis en be-
iezendheld getuigend werk gaf Spengler
in zijn onlangs ook in Nederiandsche ver
taling verschenen „Mensch und Ma
chine" „de mensch en de techniek".
WEEKBLADEN.
Mr. Colo Debrot schrijft in de We
reldkroniek over: Ons Verre Westen. Tien
kamp de zwaarste athletische proef is het
sportartikel van Sprint. In de filmrubriek
wordt: Hoe leven we in 2036? van H. G.
.Wells besproken.
IWAN DE VERSCHRIKKELIJKE.
Men heeft mij boosaardig en op
vliegend genoemd. Ik loochen niet
dit te zijn. Doch zoo men mij vraagt,
tegen wie ik boosaardig ben en op
wie ik mijn wreedheid koel. dan
antwoord ik: „op de boosaardigen".
Rusland staat midden ln de wereld
politiek onzer dagen. We bemerken dat
aan de dagbladen met hun artikelen over
internationale staatkunde en aan andere
lntellectueele uitingen. Ik zag een zeer
belangrijke film. die ons een blik veroor
loofde on de lichamelijke opvoeding der
Russische jeugd. Daarbij werden de ge
dachten der toeschouwers zeker herhaal
delijk gesteld tegenover het feit der on
metelijkheid van dit riik „van alle Rus
landen" dat met zijn macht aan bevol
king aan bodemriikdom. aan industrleele
exploitatie in de toekomst een geweldige
factor zal zijn in de wereldpolitiek. Bij de
film, die ongedacht grootsche Jeugdsoelen
en sportieve oefeningen te zien gaf binnen
de kilometers lange muren van het Kreml,
trof herhaaldelijk het sierlijk toren-com
plex der kathedraal van den Heiligen
Basilius. gebouwd in de 16e eeuw, ter her
innering aan de overwinning van Kasan
door Iwan den Verschrikkelijke. Een Rus
sische dame vertelde mij. dat. naar gezegd
wordt. Iwan den architect de oogen liet
uitsteken om hem te beletten ooit iets
dergelijks of iets beters te bouwen. Daar
mede gaf zij mli als het ware een onder
werp aan voor miine historische rubriek.
De gruwelijke de gecompliceerde, de moei
lijk te begrllcen figuur van den vierden
Iwan. wien ziin tiidgenooten en het nage
slacht hebben geteekend ln den bijnaam
„de Verschrikkelijke", wil ik in een paar
korte artikelen bespreken. Hij is de Rus
sische heerscher, op wien wel bijzonder
een volkslied schijnt te doelen, dat zegt:
Toen werd de Moskwastad van steen.
Geiyk tot steen verwerd des tsaren hart.
De geschiedenis kent enkele namen, aan
welke het begrip wreedheid onverbrekelijk
ls verbonden. Nero en Iwan de Vierde
hebben dien treurigen roem. Maar Nero is
niet alleen wreed en Iwan niet utslultend
een monster. In dezen laatste ls een ver
bijsterend' samengaan van misdadige,
waanzinnige hartstochten en een teerheid,
althans een tot berouw, ootmoed en
schuldbesef geneigde zin. die den navor-
scher van zijn leven voortdurend in ver
warring brengen. Hij is moedig en wreed,
wijs staatsman en bloeddorstig in het ver
volgen zijner tegenstanders, aestheticus en
vandaal administrateur van groote gaven
en ontwrlchter van economische even
wichten een naar zlin eigen inzicht voor
God met afschuwelijke schuld bevlekte en
een kinderlijk geloovige die zich buigt
voor wat zelfs hli zelfs hll als macht
boven zich erkent met heete tranen van
boetedoening. Heden ten dage. waarin wU
anders wel gewend worden aan machts-
ultlngen zou zulk een man op geen troon
meer geduld kunnen worden. Een sanato
rium voor zlelskranken zou zich over hem
ontfermen. In de zestiende eeuw en in
Moskou kan hij zlin woede uitrazen tot zijn
ongelukkig einde, in een toestand van er-
barmelflke inzinking Dhysiek door zijn
uitspattingen ondermijnd, gekweld door
angst en wroeging, zich trachtend te red
den door de meest minutieuze devotie, die
alles weer goed moet maken, wat hli mis
deed. misdoet en het volgend oogenblik
opnieuw misdoen zal.
Wreedheid en wraakneming, het eene
aangeboren, het andere een gevolg daar
van. drukken haar stempels op dit vor
stelijk bestaan. In eigen oog is hij een
slachtoffer van anderen van menschen en
omstandigheden. BH ziin geboorte, op 15
Augustus 1530. dondert en bliksemt het.
alsof de wereld zal vergaan. Het is een
slecht voortceken. beweren hoogwijze
merischen. voor het zich openende leven.
Trouwens er waren andere dingen, die
deze voorspelling konden rechtvaardigen
evenals hun voorhoofd-fronsen. De om
geving van het koninklijk kind. de naaste
kring, is een terrein van intrige en cor
ruptie .waar de moeder. Helene Gllnski,
een gToote rol speelt Weldra, wanneer de
vader sterft, zal zich haar geest open
baren in al zlin bedriegellikheld en wree-
Iden aard. In het kind zitten, bit erfelijk-
Vheld van hoevele geslachten, de kiemen
'van ontstellende passies.
Iwan is nauwlijks vier Jaar oud. als zlin.
Vader sterft. Wassilll m. grootvorst van
Moskou, heeft tegen Polen-Llthauen ge
vochten Pskow onderworpen. Hij laat een
ïlch sterk voelend rijk aan zijn zoon
:hter. De moeder aanvaardt het regent-
hap over het minderjarige kind. maar
fier jaar later wordt zij vergiftigd, uit
aak voor al de moorden op bloedver-
.nten gepleegd, en haar ontrouw tijdens
:t leven van haar man wordt nu gewro
ken aan den minnaar, prins Telepnov.
Telepnov's zuster wordt, evenals de broer,
gevangen genomen en opgesloten in een
der kerkerholen van het Kreml. Mèt dit
laatste werd echter ook de kleine Iwan
getroffen. Hli was haar ter opvoeding toe
vertrouwd en had zich innig aan haar
gehecht. Vroegrijp als hli was: ver zijn
leeftijd vooruit in gevoel en inzicht der
dingen, maakt deze scheiding zlin eerste
jeugdjaren droevig en donker. Zij bil),ven
in zijne herinnering vastzitten en aan hen
ontleent hij wellicht ziin eerste gedachten
van wraak en moord. De Bojaren, de hoog
adellijke familiën. tegen welke de heer-
schers van het riik herhaaldelijk een fei
len kamp hebben te voeren, hernemen hun
invloed om den troon omringen den min
derjarigen vorst, geven hem speelgenooten.
die hem het kwade, wat te leeren is, al
spelende bijbrengen. De nieuwe omgeving
put zich uit in vleierij en wanneer Iwan's
wreede aard zlin zin om dieren te mar
telen. om grijsaards en vrouwen door zijn
fel gezweepte paarden te verschrikken en
zoo mogelijk te doen vertraocen zich in
feiten verraadt, gaat er een koor van
loftuitingen oo Dat belooft een groot heer
scher te worden! Maar de innerlijke ge
dachte was. dat met zulk een aanleg bij
den toekomstigen vorst de kans vermeer
derde op verwarring waaruit rijke munt
was te slaan. Met zulk een regeerder zou
de toekomst der Bojaren gunstig ziin.
DE „HINDENBURG" ONDERWEG.
Volgens de van de „Hindenburg" ont
vangen berichten kan de „Hindenburg"
vanochtend 8 uur pl. tyd (dat ls 13.20 Am-
sterdamsche tijd) te New-York verwacht
worden.
In den nacht van Donderdag op Vrijdag
heeft het luchtschip een storm doorge
maakt, die geen moeilijkheden heeft opge
leverd.
Te Lakehurst zijn reeds alle maatrege
len getroffen voor de landing.
Om 13 uur M.E.T. gisteren ontmoette de
„Hindenburg" een reusachtigen ijsberg.
Kapitein Lehmann stuurde wat bij, zoo
dat de opvarenden van de L. Z. 129 den
ln de zon glinsterenden ijsberg goed kon
den waarnemen.
De snelheid van het luchtschip bedroeg
vrij geregeld meer dan 100 KM. per uur.
Gisteren werd te Eindhoven tusschen 3
en 4 uur een kortegolfreportage opgevan
gen van het luchtschip „Hindenburg". Na
dat de Dultsche kortegolfzender, die op
16,89 meter door een oproep in 't Duitsch
en in het Engelsch er in geslaagd was
een radioverbinding met de „Hinden
burg" te verkrijgen, verzocht men den
zich aan boord van het luchtschip bevin
denden Journalist Max Jordan een radio
reportage voor de Amerikaansche zen
ders door te geven. Het verslag van dezen
journalist in het Engelsch werd in New-
York opgevangen en door het station
Wayne met de roepletters w2xe op 16.89 M.
gerelayeerd.
De reportage uit het luchtschip kon,
onóanks vele atmosferische storingen
goed ontvangen worden.
Ongetwijfeld werden met deze interes
sante reportage de belangrijke mogelijk
heden aangetoond, die voor den kortegolf-
lulsteraar zijn weggelegd.
Het luchtschip „Hindenburg" is om 9.20
uur (Amst. tijd) boven New-York ver
schenen.
o
DE „GRAF ZEPPELIN".
Het luchtschip „Graf Zeppelin" is giste
ren met 22 passagiers aan boord vlot in
Friedrichshafen geland.
Op de terugreis uit Zuid-Amerika
vloog ihet luchtschip na de voorziene tus-
schenlanding in Sevilla over de Middel-
landsche Zee en Zuid-Frankrijk.
BIJ de landing in Rio de Janeiro den
2en Mei j.l. was het geraamte van het
luchtschip licht beschadigd. Deze averij
werd voorloopig ter plaatse gerepareerd.
Na den start in Sevilla had het lucht
schip met zware stormen te kampen. Toen
bovendien van de „Deutsche Seewarte"
bericht werd ontvangen, dat boven de
Golf van Biscaye een hevige Noord-Oosten
wind woei. besloot kapitein von Schiller
over de Middellandsche Zee te vliegen.
De opgeloopen averij zal morgen geheel
hersteld zijn, zoodat de „Graf Zeppelin"
Maandag voor de vierde maal in dit jaar
naar Zuld-Amerika zal kunnen vertrek
ken.
o
DE VEERTIENDE DOUGLAS NAAR
ONS LAND.
Hedenavond a.s. loopt de ..Statendam"
van de Holland—Amerlka-ltin de Maas
binnen met het gedemonteerde Douglas-
toestel aan boord voor de K.L.M.. de twee
de van de laatste bestelling. Als deze Dou
glas DC 2. de „Edelvalk" zal zii in de
volière van de K.L.M. heeten. in dienst zal
zlin gesteld, heeft de K.L.M. al 14 van de
15 Amerikaansche vogels binnen.
Maandagavond zal het toestel worden
gelost. Met denkt het in den loon van den
volgenden dag naar Waalhaven over te
brengen.
3352
Inmiddels is Rusland, onder het bestuur
van Iwam's voogden, een tooneel van
voortdurende anarchie. De Jonge prins is
echter niet blind voor wat er om en bij
■hem gebeurt. Nog heeft hij niet de macht
in handen maar hij weet. dat hli die wel
dra zal hebben. Zlin maohtsbewustzljn is
groot: hli wacht slechts op een gunstig
oogenblik om toe te slaan, zich te ont
doen van personen, die hll haat. lucht te
maken in de zware atmosfeer, die hem
omringt Hij ziet met klare oogen het
marionettenspel der zoogenaamde vrien
den. Hij doorziet hun doel en hij is hun
superieur in de kunst van verzwijgen en
veinzen. Op een goeden dag nóg is hij
een kind; nóg heeft hli de teugels der
macht niet in zUn forsche handen be
gint hit schoon schip te maken. Ettelijke
zoogenaamde vrienden worden verbannen.
Doch één hunner, prins Schoeisky. dien hij
feller haatte dan alle anderen, laat hli in
het openbaar op een plein van Moskou
door de hondenslagers geeselen en ten
slotte dooden. Men schrikte op; men zag
met angst en beven naar dat kind. dat
moreen Rusland's heerscher zou ziin en
nu. in weerwil van zijn veertien jaren,
bleek een man te ziin. een man met ver
schrikkelijke krachten en onstuimige
hartstochten en die reeds helpers bezat
om zlin wil uit te voeren.
Men zou haast denken aan eene won
derbare bescherming dit kind naast veel
kwaads te beurt geva'len dat het hem
gelukt, den troon te bestijgen. In een land
en eene omgeving, waar moord, in het
geheim en in het openbaar, waarlijk niet
zeldzaam was. scheen elke voetstap naar
den troon een nieuwe bedreiging naderbij
te brengen. Het is inderdaad onverklaar
baar. dat zooveel haat niet in staat was
ziin troonsbestijging te beletten. Doch in
dit spel der begeerten om de macht wegen
de Dartlien ongeveer teren elkaar op. Het
zal de rechtmatige troonopvolger, do
onder voogdij staande heerscher zijn die
h-et soel zal winnen. Nog is hli geen acht
tien iaar of hij grijpt naar de macht, 'aat
zich kronen en met een verwonderlijke
energie vangt hll zijn regeering aan. Rus
land heeft weer een vorst: Iwan de Vierde.
(Slot volgt).
A. J. BOTHENIUS BROUWER.
DE RADIO.
Over de radio-uitzendingen naar Neder
land, die daar dan gerelayeerd worden, ko
men gunstige berichten binnen. Er schijnt
tamelijk algemeen naar geluisterd te wor
den en nu doet zich het verschijnsel voor,
dat hetgeen in het moederland het meeste
waardeerlng gevonden Iheeft, hier als het
minstgeslaagd beschouwd wordt. Wij
luisteren hier natuurlijk mee uit pure
nieuwsgierigheid om te weten, wat aan
Nederland omtrent Indië verteld wordt.
Dat die waardeering zoo verschillend is,
mag niet vreemd worden genoemd. Neder
land moet beter op de hoogte komen van
hetgpen hier leeft en geschiedt en veel
van wat de radio overbrengt, is voor ons
oude kost. Maar voor Holland is het nieuw
en de uitzendingen, welke hier waardee
ring vinden, zijn mogelijk voor Holland
wat te „geleerd".
Een van de moeilijkheden, bij deze
poging tot instructie ondervonden, ligt
dan ook in het vinden van geschikte on
derwerpen. Het is uiterst moeiiyk een
onderwerp zoo te behandelen, dat er ook
sfeer in wordt gevoeld. Op die sfeer komt
't in vele gevallen echter jui6t aan. Men
schen zijn steeds menschen, waar men ze
ook plaatst, met menschelijke behoeften
en verlangens, doch de wijze waarop deze
tot uiting komen, wordt bepaald door de
levensomstandigheden, door gewoonten,
klimaat, maatschappelijk milieu wat te-
saam een levenshouding doet ontstaan,
welke soms scherp afsteekt tegen die van
het land. dat als bakermat van de men
schen en de gebruiken te beschouwen is.
Die sfeer in een redevoering leggen, waar
bij nog het nadeel bestaat, dat het publiek
den spreker niet ziet, kan alleen een
redenaar en zooals elk land, ls ook Indië
daar niet ruim van voorzien. Sprekers
hebben wij evenals Holland, te veel en om
de microfoon voor uitzendingen naar
Holland, begint al een bedenkelijk gedrang
te ontstaan, wat een nog scherpere selectie
noodig maakt. Het gaat om hetgeen ver
teld wordt, niet om den verteller.
Er is ontzettend veel in Indië om over
te praten. Wat kan er b.v. niet gezegd
worden over sawahbeplanting, over de
wijze, waarop de tani zijn bedrijf uitoefent,
maar wie zich geen voorstelling kan
maken van wat een sawah is, zal voor de
bewerking ervan weinig aandacht hebben.
Het leven in de kampong. Daar kan uren
over gepraat worden en wat een misver
standen zouden niet uit de wereld te rui
men zijn, indien de Hollander zich maar
een denkbeeld kon vormen van aard en
inrichting van een kampong, die hij, uit
volkomen begrijpelijke redenen, zoo'n
beetje zal beschouwen als een wat dicht
opeengebouwd, wat slordig Hollandsch
dorp waar inlanders wonen.
De Europeesche woning, zoolang de zon
schijnt. Daar zijn blijspelen en drama's
van te maken. Het huishouden in Indië.
Hoe instructief zou dat nfet zijn voor de
jonge vrouw, die naar Indië komt en zich
met den besten wil van de wereld geen
zuivere voorstelling kan maken van het
omgaan met inlandsche bedienden, die
goed geïnstrueerd en goed behandeld, alles
op geoliede rolletjes doen loopen, zoolang
zij maar weten, dat de nonja elk oogen
bllk kan komen controleeren. De vrouwe
lijke baar begrijpt aanvankelijk niets van
de geheel andere dagindeeling, zij staat
verbaasd over hetgeen op het gebied van
levensmiddelen te krijgen valt en over
hetgeen daar soms ontbreekt. Hoe nuttig
zou het zijn een verstandige goed door
gefourneerde huisvrouw voor de microfoon
te plaatsen om den goeden en ook den
kwaden kant van een Indisch huishouden
te belichten.
Het onderwerp voor Holland kan eigen
lijk niet eenvoudig genoeg genomen wor
den, niet gewoon genoeg. Alles komt echter
op het vertellen aan en waar steeds een
geschikten spreker of spreekster vandaan
te halen?
Het is zoo ontzettend jammer, dat een
Indisch filmjournaal ontbreekt en zal
blijven ontbreken, zoolang geen subsidie
voor het samenstellen verleend wordt,
want de afzet ts hier te lande veel te ge
ring om de kosten goed te maken. Zien
is zooveel meer instructief dan hooren.
Er zouden eigenlijk specifiek Indische
lilms gemaakt moeten worden, om die dan
in Holland in een schoolbioscoop voor
volwassenen te vertoonen. Maar waar moet
het geld hiervoor vandaan komen? Hol
land heeft het niet en Indië nog veel min
der. De directeur van financiën loopt al
maanden naar een 20 millioen te zoeken.
Belasting opvoeren behoort tot de onmo
gelijkheden alleen aan inkomstenbelas
ting betalen de middelmatige inkomens
meer dan 10 procent en de bezuiniging
staat vrijwel met de rug tegen den muur.
Over het doen van niet dringend nood
zakelijke uitgaven wordt niet eens ge
dacht.
Het is zoo jammer, dat Holland Indiö
niet een aantal jaren door de tekorten
heen kan helpen Op den duur komt een
aanzienlijke vermindering van lasten. Het
zooveel kleinere aantal ambtenaren, met
hun enorm veel lagere salarissen, zal
binnen afzienbaren tijd de post pensioe
nen met millioenen verminderen. Het aan
tal wachtgelders, aan wie in totaal vijf
jaar uitkeering wordt gedaan, neemt nog
steeds toe en aangezien het op ruimt
schaal op wachtgeld stellen eerst in 1933
begonnen is, toont het uit te keeren be
drag een stijgende lijn. Een financieele
statisticus heeft uitgerekend, dat indien
de wachtgelden wegvallen en de eerste,
lagere pensioenen worden verleend, bin
nen een halven pensioensleeftijd zooveel
minder te betalen zal zijn, dat tegen
over de tegenwoordige ontvangsten met 'n
voordeelig saldo zou worden gesloten.
Maar de kas van het moederland is te
slecht voorzien voor een aderlating van
enkele millioenen per jaar voor Indië en
zoo staat de regeering hier voor de taak
meer te bezuinigen dan in de toekomst
noodig zal blijken.
3—C
