76sïe Jaargang
MAANDAG 24 FEBRUARI 1936
No. 23287
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
QFF1CIEELE KENNISGEVING
STADSNIEUWS.
Het voornaamste nieuws
van heden.
LEIDSCH
DAGBLAD
■0
PRIJS DER ADVERTENTIES:
30 ets. per regel voor advertenties uit Lelden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertentles belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets. bij maximum aantal woorden
Van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
10 ets. porto te betalen, - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zijn:
per 3 maanden f.2.35-
per week .1V.~. t. 0.18
Franco per post f. 2.35 per 3maanden 4- portokosten.
(voor binnenland f.0.80 per 3 mud.)
Oit nummer bestaat uit VIER bladen
EERSTE BLAD.
KIEZERSLIJST 1936/1937.
Burgemeester en Wethouders van Lel
den brengen ter algemeene kennis, dat de
door hen op 22 Februari 1936 vastgestelde
kiezerslijst 1936/1937 vanaf heden tot en
met 16 Maart e.k. voor een ieder ter Se
cretarie dezer gemeente (Stille Rijn No.
3) ter inzage is nedergelegd en, tegen be
taling der kosten, stemdistrictsgewijze, in
uittreksel verkrijgbaar is gesteld.
A. VAN DE SANDE BAKHUYZEN,
Burgemeester.
VAN STRYEN Secretaris.
T Lelden, 24 Febr. 1936. 9228
PROF. MR. G. ANDRÉ DE LA PORTE.
Wordt morgen 70 jaar.
Prof. mr. G. André de la Porte, sedert
1931 oud-hoogleeraar in het Ned. Indisch
strafrecht, de Ned. Indische strafvorde
ring en het Ned. Indisch privaatrecht aan
de Leidsche Universiteit, en thans wonen
de in Den Haag, zal morgen zijn zeven
tigsten verjaardag vieren.
Prof. mr. Gilles André de la Porte werd
25 Februari 1866 te Boxtel geboren en stu
deerde aan de Stedelijke universiteit te
Amsterdam, waar hij in 1890 promoveerde
tot doctor ln de rechten op een proef
schrift getiteld: „Wraak en straf". In 1891
vertrok hij als bestuursambtenaar naar
Ned.-Indië. Eerst was hij aldaar werkzaam
ter Algemeene Secretarie en later bij de
rechterlijke macht. In 1914 volgde zijn
benoeming tot procureur-generaal bij het
Hooggerechtshof en tevens tot advocaat
fiscaal bij de Land- en Zeemacht in Ned.-
Indië. In 1916 werd prof. André de la
Porte benoemd tot lid van den Raad van
Ned.-Indië. In 1918 volgde zijn benoeming
aan de Leidsche universiteit tot hooglee-
Prof. Mr. G. André de la Porte.
raar in het Ned.-Indische privaat- en
strafrecht, welk ambt hij heeft bekleed tot
1931, toen hem op zijn verzoek als zoo
danig eervol ontslag verleend werd. Be
halve zijn dissertatie zag van zijn hand
het licht een boekwerk over: „Recht en
ïechtsbedeeling in Ned.-Indië", in 1926.
DE INGEBBRUIKSTELLING VAN
RIJNLAND's DIESELGEMAAL
Mr. P. A. PIJNACKER HORDIJK.
De Dijkgraaf benoemd tot „Ridder in de
Orde van den Nederlandschen Leeuw".
Na de Zaterdag reeds vermelde reöevoe-
voering van den Dijkgraaf, mr, P. A.
Pijnacker Hordijk, werd het woord gevoerd
door den Commissaris der Koningin in
Zuid-Holland, jhr. mr. dr. H. A. van Kar-
nebeek, die zeide de uitnoodiging om bij
de officieele ingebruikstelling van Rijn
lands Dieselgemaal tegenwoordig te zijn,
op hoogen prijs te stellen.
Spr. is voldoende op de hoogte van de
daarmede verband houdende vraagstuk
ken en van de belangen van Rijnland, om
de groote beteekenis van de totstandko
ming van dit werk te kunnen aanvoelen.
Ondanks de minder gunstige tijds
omstandigheden heeft de provincie het
initiatief genomen tot het maken van een
betere scheepvaartverbinding, waartoe
Rijnland gaarne haar medewerking ver
leende en thans 'heeft ook het groote werk
van Rijnland zijn beslag gekregen
Spr. heeft alle reden om aan te nemen,
dat de belangen, welke Rijnland heeft te
dienen, daardoor in groote mate zullen
worden bevorderd. Hetgeen hier is tot
stand gekomen getuigt van de even
voortreffelijke als vruchtbare samenwer
king tusschen gewest en publiekrechte
lijk lichaam en is een gelukwensch over
waard.
In het bijzonder brengt spr. hulde aan
den Dijkgraaf, mr. P. A. Pijnacker Hordijk,
die reeds twintig jaar aan het hoofd van
Rijnland staat en zich daaraan met zijn
geheele persoon, met geest en Ihart heeft
gegeven. Uw verdiensten, aldus spr., zijn
in breeden kring bekend, ook bij de regee
ring en het is mij een groot voorrecht te
mogen mededeelen, dat het H.M. de
Koningin heeft behaagd u te benoemen
tot ridder dn de Orde van den Nederland
schen Leeuw en u ais eerste te mogen ge-
lukwenschen met deze hooge ondersahei-
ding (applaus).
Vervolgens was het woord aan ir. B. A.
Verhey van het Ingenieursbureau Dwars,
Heederik en Verhey te Amersfoort, aan
wiens rede wij het volgende ontleenen:
Een waterbouwkundig ontwerp als het
nieuwe gemaal van Rijnland te Gouda be
hoeft de samenwerking van verschillende
technici.
Eenerzijds omdat dit ontwerp berusten
moet op den vorm der pompen en moto
ren. die in het gebouw opgesteld moeten
worden, anderzijds omdat naast de con
structie de esthetische verzorging de aan
dacht vraagt.
De zuig- en persleidingen der pompen
zijn niet in ijzer uitgevoerd, doch zijn van
gewapend beton geconstrueerd en maken
op ingenieuse wijze deel uit van het ge
bouw.
Het denkbeeld hiervan is afkomstig van
den fabrikant der pompen, de N.V. Werk
spoor.
Uitgaande van dit prinéipe is het ge
bouw ontworpen door het ingenieurs
bureau Dwars, Heederik en Verhey te
Amersfoort, terwijl de vormgeving en de
architectuur van de machinezaal van de
hand van den architect B. Buurman al
hier zijn.
Naast de bovengenoemde kanalen vraagt
de fundeering de aandacht Het gebouw is
n.l. opgericht in een zeer slappe bodem,
terwijl 't terrein na de voltooiing van het
gebouw 4 meter moest worden opgehoogd.
Daarom bestaat de fundeering uit ge
wapend betonpalen, die alle minstens 4
meter in het zand en ten deele schoor zijn
geheid.
Over de koppen dezer palen is een 1 M.
dikke gewapend betonplaat aangebracht.
Rondom deze plaat is een ijzeren dam-
wand geheid, die dus boven tegen de plaat
steunt en van onderen in liet vaste zand
is geheid. Op deze wijze is voorkomen,
dat de druk van den grond, al werkt dt\
eenzijdig, den stand der fundeering zou
kunnen veranderen.
Grondbewegingen tusschen de palen zijn
door deze werkwijze uitgesloten.
Verschillende zware grondverschuivin
gen hebben zich na de zandophooging in
de onmiddellijke nabijheid van het ge
maal voorgedaan, zonder aan het gebouw
de minste schade toe te brengen.
Aangenomen mag worden, dat dit be
langrijke werk in dezen slappen bodem
goed gefundeerd is.
Ten slotte werd nog het woord gevoerd
door L. Monhemius, ingenieur bij den
dienst der Zuiderzeewerken, werktuigkun
dig adviseur van den bouw van het Diesel
gemaal.
Spr. zette eerst uiteen, waarom voor dit
gemaal centrifugaalpompen en geen schep-
wielen zijn gekozen, n.l. omdat scheprade
ren alleen gunstig zijn bij zeer kleine op-
voerhoogte en de centrifugaalpomp beter
geschikt is voor hoogeren opvoer en zich
beter aanpast bij wisselende opvoerhoog-
ten. gelijk hier aan den IJsel voorkomen.
Terwijl de aanleg en het onderhoud van
een nieuw schepradgemaal duur zouden
zijn. zijn de onderhoudskosten van de cen
trifugaalpompen zeer gering.
De pompen zijn in dit gemaal in beton
uitgevoerd naar het voorbeeld van het ge
maal de Lely van den Wieringermeerpol-
der. De betonnen pomp leidt tot een zeer
nauwe samenwerking van machine- en ge
bouw-ontwerpers.
Als waterkeering in het gemaalgebouw
dienen: le. electrisch bediende afsluiters:
2e. drie stellen houten wachtdeuren, welke
automatisch en zonder slag sluiten.
Elke pomp wordt gedreven door een
Dieselmotor door middel van tandwiel
overbrenging; dit is de eerste toepassing
in Nederland van haaksche tandwielen van
een dergelijke grootte; zij is goed geslaagd
en zal ook worden toegepast in het nieuwe
gemaal van Delfland aan de Vijfsluizen te
Schiedam.
Een bijkomend voordeel van een Diesel
gemaal is, dat de opslag van olie goedkoo-
per is dan van kolen.
De geheele machine-installatie is gele
verd door Werkspoor en is geheel Neder-
landsch fabrikaat; de bedrijfsuitkomsten
zijn bij de beproeving zeer bevredigend
geweest.
Na afloop der toespraken stelde jhr. van
Karnebeek door het overhalen van een
handle de motoren in werking, waarna de
aanwezigen het prachtige gebouw in- en
uitwendig bezichtigden en ook het gemaal
in werking werd gesteld.
^V^TCCNEIlTl
NIEUW/
LEIDSCHE SCHOUWBURG.
K. V. LITTERIS SACRUM.
La Belle Marseillaise, tooneel-
spel in 4 bedrijven, van Pierre
Berton.
Het was voor Litteris een geduchte te
genvaller, toen plotseling bleek, dat van
een opvoering van „Madame Sans-Gêne",
welke de clou van het jubileum-seizoen
zou worden, niets kon komen. Toen was
met recht Leiden in last. Doch Litteris
slaagde er in een waardig remplacant te
vinden in „La Belle Marseillaise", spelend
ongeveer in denzelfden tijd, eveneens een
„costuumstuk" met groote bezetting. Ruim
60 personen komen op de planken!
Dit alleen zegt reeds genoeg, wat van
de regie is gevraagd.
Over de intrige behoeven wij niet nader
uit te weiden, daar wij immers den inhoud
reeds vermelden om het volgen van het
stuk gemakkelijker te maken.
Op „Madame Sans-Gêne" had de schoo-
ne Marseillaise voor, dat het onbekend
was. Sinds 1903/4 is het immers niet meer
gegeven. Toen heeft mevr. Marie van Eys-
denVink er triumfen in gevierd.
Hoe zwaar de opgaaf ook was, Litteris
heeft zich op kranige wijze door alle
moeilijkheden heengeslagen. Aan tooneel
en costumes was de uiterste zorg besteed
en zij waren 'n lust voor 't oog. Jammer,
dat de pruiken niet zoo goed waren, doch
gelukkig was het niet zoo erg hinderlijk.
Vlot en zonder noemenswaardige stoor
nis is dit stuk uit het le consulschap van
Napoleon over het voetlicht gebracht en
wij willen allen deelnemers een woord
van hulde brengen voor de eenheid, die
hier bereikt werd. Deze voorstelling is ge
worden de clou van het jubileumseizoen!
Het eerste bedrijf is wel het minst
krachtige en trekt eenigszins, doch dan
gaat het crescendo in verwikkeling en in
trige met verrassende wendingen en ge
legenheid te over voor breed spel, waar
van duchtig gebruik is gemaakt. Vol zwier
en verve had men zich ingeleefd.
In deze erkenning ligt het compliment
opgesloten, hoe de regisseur, de heer B.
Hageman. een triumf meer op zijn conto
heeft gebracht en het deed ons te meer
genoegen, waar het voor hem immers een
jubileum-avond was. Welk een enorme
taak hij op zijn schouders had genomen,
slechts de ingewijde zal dit volledig kun
nen doorgronden!
Een drietal executaten heeft het
leeuwendeel bijgedragen tot het groote
looneelsucceshet echtpaar Hageman en
de heer Dros. Als Napoleon was de heer
Hageman keurig op dreef en hij wist ook
de kleine trekjes en gewoontetjes van
dezen grooten leider goed te doen spreken.
Zijn echtgenoote zagen wij zelden zoo
goed als nu in de rol van de schoone
Marseillaise. Prachtig bracht zij de vele,
vele nuanceeringen uit deze gecompli
ceerds rol naar voren. Een apart woord
van lof voor haar vertaling van het stuk.
De heer Dros als Crisonoy die zijn schoo
ne met Napoleon's hulp verovert, sloot
zich bij dit tweetal uitmuntend aan.
De heer De Wilde was de markies de
Tallemont, de gevaarlijke intrigant tegen
het leven van Bonaparte. Ook hij gaf
kleur en fleur aan zijn rol, evenals de
heer v. d. Heuvel als Rapp, een van de
getrouwe officieren van den grooten ge-
neraal-consul. Maar wij zullen het lijvige
program niet verder afschrijven, volstaan
de met nogmaals te verzekeren, dat het
een pracht-opvoering is geweest, waarop
Litteris met trots kan terugzien.
De vrijwel tot den nok gevulde schouw
burg heeft het aan applaus niet laten
ontbreken. Bijzonder warm was de uiting
van dankbaarheid.
En ook een niet-Litteris publiek zou o i.
prijs stellen op een zoodanige uitvoering
van „groot tooneel", zooals zelden meer
in zulk een omvang en verzorging valt te
genieten.
Na afloop volgde de huldiging van den
heer B. Hageman. Bij het halen van het
doek stond de jubilaris met zijn echtge
noote te midden van alle spelers en speel
sters. Het allereerste trad naar voren de
heer H. de Wilde, nog gekleed in zijn
costuum van Tallemont, die een krans aan
bood namens alle medewerkenden, waarbij
hij ongeveer de volgende woorden sprak:
Sire, het moge U vreemd lijken dat Talle
mont. die U den geheelen avond naar het
leven heeft gestaan en gesnakt heeft naar
Uw val thans met een hart vol dankbaar
heid voor U staat, aangezien hij er nu van
overtuigd is dat Litteris haar Napoleon
nog lang niet kan missen, niet met het oog
op de beide nog komende uitvoeringen,
maar nog vele jaren niet. Gij zijt een groot
leider, dit hebt gij met elkaar gemeen en
zult gij eens een groote plaats in Litteris'
annalen hebben. Eigenaardig is dat dit
25-jarig tijdperk wordt afgesloten met Uw
rol als Napoleon. Alhoewel cumulatie in
deze dagen een slechten naam heeft, zijt
gij bij ons toch heerscher, leider, acteur
en vaste klant van de souffleur, die helaas
wegens ziekte vanavond niet aanwezig kon
zijn. Napoleon Bastiaan Hageman wij ho
pen dat je nog vele jaren op je post zult
zijn en een Elba, St. Helena of Waterloo
je bespaard moge blijven.
Vervolgens trad spr. met een bloemen
mand naar voren, welke hij Mevr. Hage
man aanbood, waarbij hij opmerkte, dat
deze mand oorspronkelijk was bestemd,
voor de vertaalster van het stuk, hetgeen zij
in een week had klaargespeeld, maar nu
haar werd aangeboden voor haar schitte
rende creatie van dezen avond.
Daarna sprak de heer H. A. Vriend na
mens het comité, hetwelk gevormd was uit
de kunstlievende leden van Litteris. Deze
merkte op dat al dadelijk nadat de circu
laires waren verzonden, van alle kanten
sympathiebetuigingen met het plan om
den heer Hageman te huldigen, binnen
kwamen. 25 jaren heeft de jubilaris met
volle toewijding en met niet te evenaren
succes zijn krachten aan Litteris gegeven,
eerst als werkend lid. later als regisseur
en ten slotte als voorzitter. Spr. verwees
naar het jubileum-boekje, waarin zoo uit
nemend is weergegeven wat de heer Hage
man in deze drie functies voor Litteris
heeft beteekend en nog beteekent.
Voor Litteris geldt zeker niet: der Dilet
tant is ein Mann, der macht was er nicht
kann. en zeker niet voor den jubilaris, die
door het geven van kunstgenot, hoogere
gevoelens wist op te wekken om zoodoende
mede te werken tot verhooging van de
cultuur van ons volk. Gij hebt Litteris,
aldus spr. voor dilettanten op een uitzon
derlijk hoog peil gebracht en onder Uw
leiding zal de periode van groei en bloei
voortduren. Spr. overhandigde den jubilaris
een klok onder het uitspreken van den
wensch dat deze klok nog lang niet het uur
van afscheid van Litteris voor den jubila
ris moge slaan. Een album met namen van
de geefsters en gevers werd bijgevoegd, ter
wijl Mevr. Hageman een bloemenmand
werd aangeboden. Bijgedragen had ook
Marie van EysdenVink, die echter tot
haar spijt verhinderd was den avond bij te
wonen.
Vervolgens overhandigde de heer B. W.
Menkhorst uit naam van de afd. Leiden
van het Nederl. Tooneelverbond den jubi
laris een krans, waarbij hij opmerkte dat
hij den jubilaris niet wenschte te huldigen
als regisseur, speler en voorzitter van Lit-
BINNENLAND.
Carnavalviering in Den Bosch (4e Blad)1.
De overval op een veekoopman; is er
weer een bende aan het werk? (Gemengd,
4e Blad).
In een beerput gevallen: vreeselijk onge
luk te Hees. (Gemengd, 4e Blad).
Algemeene vergadering van het Holl.
Bloembollenkweekersgenootschap te Haar
lem. (Laatste Berichten, le Blad).
BUITENLAND.
De Tsjecho-Slowaaksche premier Hodza
te Belgrado, iBuitenland, 2e Blad).
Geen nieuws van eenige beteekenis van
het oorlogsfront. (2e en le Blad).
Kabinetscrisis in Syrië. (Buitenland,
2e Blad).
De Belgische socialisten tegen de mili
taire plannen van Dévèze. (Buitenland',
2e Blad).
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN,
EERSTE BLAD.
teris, doch hem dank wenschte te brengen
voor alles hetgeen hij in het belang van de
tooneelspeelkunst in het algemeen had ge
daan. Uit de voorstellingen van Litteris
blijkt overtuigend dat de belangstelling
voor tooneel niet dood is, zooals wel eens
wordt gezegd en door de wisselwerking tus
schen dilettanten en beroepstooneel komt
hetgeen Litteris doet. het gansche tooneel
ten goede en daartoe heeft de jubilaris on
getwijfeld zeer veel bijgedragen.
Namens het Leidsche Studententooneei
overhandigde de heer Berlage een krans:
Hij wenschte de 80-jarige jubilaresse hulde
te brengen, vooral hetgeen zij had gepres
teerd met hare leden, die toch overdag
hunne bezigheden hebben en zonder de
hooge kosten van een beroepsregisseur.
Voorts wenschte hij den heer Hageman
geluk.
Ook de Schoonhovensche kleuterschool,
tot versterking van welker kas Litteris
eenige malen in Schoonhoven heeft ge
speeld wilde niet achterwege blijven en
bood bij monde van den heer de Haas
Mevr. Hageman een bloemenmand en den
heer Hageman een schotel uit de kunst
aardewerkfabriek aan.
Aangezien met het oog op het late uur de
vertegenwoordiger van „Cremer" uit Haar
lem reeds was vertrokken, bood de heer
de Wilde uit zijn naam bloemen aan.
Nog meerdere bloemen volgden ook voor
den heer de Wilde.
Tot slot trad de jubilaris naar voren om
allen dank te zeggen. Spr. heeft slechts in
die 25 jaren die achter hegi liggen gedaan,
wat hij niet laten kon. De donateurs van
Literis hebben den spelers en speelsters ge
legenheid gegeven die niet nader te be
schrijven behoefte uit te leven. De spelers
en speelsters hebben het hem mogelijk ge
maakt de 25 jaren vol te maken door hun
bezieling, liefde en toewijding, waarvoor
hij hun hartelijk dank bracht.
HET DIENSTBODENVRAAGSTUK.
In ons artikeltje over bovenstaand on
derwerp in ons Blad van Zaterdag j.l.
schreven wij abusievelijk, dat de gelegen
heid om zich op te geven voor deelneming
aan den korten cursus ter opleiding tot
hulp in het gezin zou zijn opengesteld in
het Leidsche Volkshuis.
Dit moet zijn: de Gemeentelijke Arbeids
beurs aan het Levendaal, afdeeling Vrou
wen, Dinsdag, Woensdag en Donderdag
a.s., telkens des middags van 23 uur.
HET HUWELIJK V^LN LA HELLE MARSEILLAISE.
