Rijnlands nieuwe Dieselgemaal
„Mr. P. A. Pijnacker Hordijk".
76ste Jaargang
ZATERDAG 22 FEBRUARI 1936
No. 23286
Commissaris der Koningin stelt het officieel in gebruik
4
De Nieuwe Eerste
Nederlandsche" n.v.
Het voornaamste nieuws
van heden.
LEIDSCH
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
PRIJS DER ADVERTENTIES:
3D cis. per regel voor advertenties uit Leiden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertenties belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets. bij maximum aantal woorden
van 30. Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
10 .ets. porto te betalen. - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zijn:
per 3 maanden f. 2.35
per week f. 0.18
Franco per post f. 2:35 per 3 maanden 4- portokosten.
(voor binnenland f. 0.30 per mnd.>
o—
Eenige technische bijzonderheden.
HET NIEUWE DIESELGEMAAL „Mr. P. A. PIJNACKER HORDIJK", BIJ GOUDA,
DAT HEDEN OFFICIEEL IN GEBRUIK WERD GESTELD.
In tegenwoordigheid van een groot aan
tal genoodigden o.w. de Commissaris der
Koningin in Zuid-Holland, jhr. mr. H. A.
van Karnebeek is hedenmiddag het nieuwe
Dieselgemaal van het Hoogheemraadschap
van Rijnland, gelegen ten Westen van
Gouda en naar den tegenwoordigen Dijk
graaf „Mr. P. A. Pijnacker Hordijk" gehee-
ten, op officieele wijze in gebruik gesteld.
Onder de autoriteiten merkten wij ver
der nog op den burgemeester van Gouda,
den heer E. J. Gaarlandt, en den directeur
der Gemeentewerken, den heer Bakker,
van den Provincialen Waterstaat den
waarnemenden hoofdingenieur ir. H. Veth
en ir. W. J. de Koek van Leeuwen, en van
Jiet Hoogheemraadschap van Schieland
den Dijkgraaf mr. A. van der Hoeven en
ir. W. N. van Nooten.
Na het gezelschap te hebben welkom
geheeten, sprak de Dijkgraaf van Rijn
land, mr. P. A. Pijnacker Hordijk een in
leidend woord ter verklaring van de be-
teekenis van het nieuwe gemaal.
Spr. begon met een herinnering op te
halen uit het midden der 19e eeuw, toen
wegens de niet sterke kaden langs de
Gouwe het zeilen in de Gouwe anders dan
met fok was verboden, welke toestand
veranderde, toen in 1850 de eerste conces
sie voor een stoombootdienst tusschen
Amsterdam en Rotterdam werd verleend,
spoedig door andere concessies gevolgd.
Wan de talrijke klachten hierover haalde
spr. er een aan, welke in 1860 door een
hoofdingeland van Rijnland in dichtvorm
bij Rijnland werd ingediend.
Thans, aldus spr., zijn het weer scheep-
vaartbelangen geweest, die de aanleiding
werden voor het stichten van dit gemaal,
n.l. de verbetering van den scheepvaartweg
Rotterdam-Gouda-Amsterdam. Toen men
in 1916 voor deze verbetering een nieuw
plan ging opzetten, heeft Rijnland daarbij
gewezen op de belangen van Rijnland's
boezem, daarbij betrokken. Allereerst werd
daarbij gedacht aan de zoo noodige ver
sterking der waterinlating, daarna even
eens aan een versterking van de boezem
bemaling. Het Rijk en de provincie Zuid-
Holland hadden er belang bij, dat te Gou-
wesluis de voor de scheepvaart hinderlijke
schutsluis zou kunnen vervallen om plaats
te maken voor een keersluis, alleen in bui
tengewone omstandigheden te sluiten. Dit
kon alleen door de bemaling van den
Gouwe-boezem zoo sterk te maken, dat het
z.g. „maalpeil voor de Gouwe" zou kunnen
vervallen en afsluiting van de Gouwe bij
hooge waterstanden niet meer noodig zou
2ijn. Dit leidde tot het denkbeeld om aan
èën te graven stroomkanaal naast het te
graven verbindingskanaal tusschen IJsel
en Gouwe een nieuw boezemgemaal te
stichten, dat steeds onmiddellijk maalvaar-
dig zou moeten zijn. Na veelvuldige brief
wisseling met Gedeputeerde Staten van
Zuid-Holland, waarbij aan weerszijden het
goede begrip nooit ontbrak, ontstond in
1925 een regeling tusschen de provincie en
Rijnland, waarbij Rijnland zich verplichtte
tot stichting van een Dieselgemaal met een
vermogen van 2,6 millioen M3. waterverzet
per etmaal bij een opvoerhoogte van 2.15
meter. De provincie verleende Rijnland een
bijdrage van f. 274.000 en verbond zich om
op kosten van Rijnland een inlaatsluis en
een afwateringskanaal te maken, benevens
een keersluis in den IJseldijk. De noodige
grond werd door de provincie kosteloos aan
Rijnland in gebruik gegeven. In 1930 werd
die regeling in zooverre herzien, dat Rijn
land zelf zorgde voor den bouw der inlaat-
sluizen en de kosten der werken, door de
provincie voor Rijnland te maken, op
f. 340.000 werden vastgesteld.
Door een en ander heeft Rijnland zijn
gelegenheid tot natuurlijke loozing, zijn
waterinlating en zijn bemaling aanzienlijk
versterkt. Ook bij langdurige droogte mag
men nu verwachten, dat de boezem op peil
blijft en dat toch nog in Katwijk natuur
lijk kan worden geloosd. Het polderland,
dat op de Gouwe loost, groot 6330 h.a., zal
niet meer worden gehinderd door 't maal
peil, waarbij de loozing moest worden ge
staakt. Terwijl het oude stoomgemaal te
Gouda onder gunstige omstandigheden
slechts 1 millioen M3. water per etmaal
verzette, zal het Dieselgemaal onder ge
lijke omstandigheden 3 millioen M3. water
per etmaal verzetten, een vermeerdering
dus met 2 millioen M3.
Om een beeld te geven van deze capaci
teit, deelde spr. mede, dat, als de 3 moto
ren 2 minuten werken bij een opvoerhoogte
van 2 meter, de hoeveelheid uitgeslagen
water gelijk is aan den inhoud van de
machinehal, zijnde 3500 M3. en verder, dat
de vergrooting van de bemalingscapaciteit
het mogelijk maakt, een waterschijf van
ruim 5 centimeters per etmaal weg te
malen van den geheelen, circa 3600 ha.
grooten boezem. Deze dag der opening is
in de geschiedenis van Rijnland dan ook
een mooie en gelukkige dag, waarvoor wij
dankbaar zijn. Dit geldt ook voor de Inge
landen, want de problemen van waterin
lating en van boezembemaling zijn voor de
naaste toekomst opgelost.
Namens Dijkgraaf en hoogheemraden en
namens de Vereenigde Vergadering van
Rijnland dankte spr. allereerst het pro
vinciaal bestuur van Zuid-Holland voor de
vlotte samenwerking en de tegemoet
komende houding, steeds jegens Rijnland
getoond, wat ook geldt voor den provin
cialen waterstaat dier provincie. Tevens
bracht spr. dank aan het College van
Schieland, in welk hoogheemraadschap het
gemaal is gelegen, voor de betoonde mede
werking.
Vervolgens dankte spr. ir. B. A. Verhey
van het Ingenieursbureau Dwars. Heederik
en Verhey, waaraan de bouw werd toever
trouwd. ir. L. Monhemius, die de adviseur
was op werktuigkundig gebied, dén archi
tect B. A. Buurman te Leiden, die de ad
viseur was voor het architectonisch ge
deelte en het gebouw ontwierp, den heer
C. de Kluiver, technisch-ambtenaar van
Rijnland te Gouda voor zijn medewerking
en ten slotte de aannemers, zijnde de Zuid
Nederlandsche Beton-maatschappij te
's-Hertogenbosch voor den onderbouw, de
firma Gebrs. den Ouden voor den boven
bouw en de fabriek Werkspoor voor de
motoren en pompen.
Ten slotte sprak spr. zijn diepgevoelden
dank uit aan de hoogheemraden en hoofd
ingelanden voor het met algemeene stem
men genomen besluit der Vereenigde Ver
gadering om het nieuwe gemaal naar hem
te noemen.
„Het stemt ons tot groote vreugde
aldus besloot spr. dat wij den Commis
saris der Koningin in de provincie Zuid-
Holland in ons midden mogen zien en wij
stellen het op hoogen prijs, dat Uwe Ex
cellentie zich bereid heeft verklaard het
nieuwe gemaal officieel te willen openen."
Op het verdere verloop der openings
plechtigheid komen wij Maandag nader
terug.
Over het nieuwe gemaal zelf en zijn be-
teekenis voor Rijnland vernemen wij nog
de volgende technische bijzonderheden:
Voor het uitmalen van het overtollige
water van Rijnland's boezem beschikt het
Hoogheemraadschap over 4 bemalingsin
richtingen: n.l. te Spaarndam, Halfweg,
Katwijk en Gouda. Alle deze gemalen zijn
schepradgemalen, aangedreven door stoom
machines (Volledigheidshalve zij opge
merkt, dat de stoommachine te Spaarn
dam nog dit jaar zal worden vervangen
door twee dieselmotoren). Van de vier
bovengenoemde gemalen wordt dat de
Gouda gesticht in 1856/57 thans
vervangen door het nieuwe op 2 K.M. be
westen Gouda gebouwde gemaal.
Rijnland heeft reeds jaren den wensch
gekoesterd om zijn installatie te Gouda ^te
verbeteren. Toen de provincie Zuid-Hol
land de verbetering der scheepvaartver
binding Amsterdam-Gouda-Rotterdam ter
hand nam, werd deze gelegenheid door
Rijnland aangegrepen, om tot versterking
der bemalings- en inlaatgelegenheid te
Gouda over te gaan.
De door de provincie Zuid-Holland en
door Rijnland in de laatste jaren in de
1 omgeving van Gouda aangelegde werken
zijn dan ook in onderlinge samenwerking
tot stand gekomen en vormen tot op
zekere hoogte één onverbrekelijk geheel.
De provincie Zuid-Holland is bezig aan
j ae uitvoering van werken, ten doel heb-
I bende den vaarweg AmsterdamGouda—
i Rotterdam in te richten voor het verkeer
met schepen van 2000 ton. In verband
daarmede is tusschen de oude Gouwe en
den Usel een nieuwe, breede vaarweg ge-
graven buiten de stad Gouda om, en is
de oude Gouwe verdiept en waar noo
dig verbreed. In dit kanaal is een
nieuwe, groote schutsluis gebouwd en men
is momenteel doende, de bruggen te Bos
koop en Waddinxveen te vernieuwen.
In een afzonderlijk stroomkanaal, tus
schen den bovengenoemden nieuw ge-
maakten vaarweg en den IJsel, is door
Rijnland een nieuw gemaal gebouwd, het
welk den naam draagt van den huidigen
dijkgraaf van Rijnland.
Dit gemaal heeft niet slechts een be
langrijk grooter vermogen dan het oude
door een stoommachine aangedreven
scheprad-gemaal, het is 'ook van een ge
heel ander, moderner type.
Het nieuwe gemaal bevat drie afzonder
lijke agregaten, elk bestaande uit een cen-
trifugaalpopm, aangedreven door een 6-
cylinder dieselmotor van 460 P.K. Bij een
opvoerhoogte van 2,15 M. kunnen de pom
pen te zamen 1800 kub. water per minuut
verzetten. De maximale opbrengst bij
kleinere opvoerhoogte bedraagt circa 2300
kub. M. per minuut. Daar bij een IJsel-
vloed van 2,40 M. plus N.A.P. nog 1260 kub.
M. water kan worden uitgemalen, zal men
thans in staat zijn, onder nagenoeg alle
omstandigheden den Gouweboezem te be-
heerschen. Verwacht wordt dan ook, dat
de Gouwe voortaan nog slechts in zeer
buitengewone weersomstandigheden en
dus bij hooge uitzondering het „maalpeil"
zal bereiken en dat het wellicht mogelijk
zal zijn, in de naaste toekomst de in Rijn
land's Algemeene Keur voorkomende be
palingen betreffende het maalpeil op de
Gouwe af te schaffen, hetgeen zoowel voor
de scheepvaart als voor de op de Gouwe
uitslaande polders een groot voordeel zou
zijn.
Onder het gemaal door zijn drie ruime
inlaatsluizen gebouwd, waardoor in droge
perioden, meer zoet water dan tot nu toe
het geval geweest is, op Rijnland's boezem
zal kunnen worden ingelaten, hetgeen de
handhaving van het meest gewenschte
zomerpeil, de verversching van het boe
zemwater alsook de vermindering van het
zoutgehalte zeer ten goede zal komen.
De krooshekken en de schuiven der in
laatsluizen en perskanalen worden elec-
trisch bewogen.
Het machtige bouwwerk rust op een
kolossale „doos" van gewapend beton, ge
dragen door 812 in de bekende Goudsche
veen en slappe klei geslagen gewapend be
tonnen palen. De vloer van de machine
kamer ligt 9,M. boven den onderkant
van de op de palen rustende betonnen
plaat en de palen reiken tot 11,50 M. be
neden den onderkant van die plaat.
Tot slot zij nog vermeld, dat het gemaal
ender de directie van het Ingenieurs-
Bureau Dwars, Heederik en Verhey te
Amersfoort is gebouwd, de motoren en
pompen geleverd zijn door Werkspoor en
het architectonisch gedeelte door den
Leidschen architect B. Buurman werd ver
zorgd.
EXPERIMENTEELE VOORDRACHT
SHANKARA.
A.s. Dinsdag geeft de bekende telepaath
Shankara in de Stadszaal één enkele expe-
rimenteele voordracht. Shankara is de
schuilnaam voor een Duitsch criminoloog,
die vóór het huidige régime verbonden was
aan de Berlijnsche politie en ook reeds
eerder (in 1927) ons land bezocht.
Momenteel heeft hij een groote tournée
door Scandinavië achter den rug en een
geheel dossier persbeoordeelingen en aan
bevelingen, ook van mannen der weten
schap, legt getuigenis af van zijn kunnen.
Shankara is tevens een psycholoog, die
sterk ageert tegen de praktijken van som
mige spiritisten, waarzeggers, telepathen,
enz. Zoo geeft hij een volledige verklaring
van de experimenten van wijlen Hanussen,
ook hier ter stede bekend. Voorts zal op
deze séance aanwezig zijn de wereldkam
pioen schaken, dr. Max Eu we, die zich
bereid heeft verklaard een ingewikkeld
schaakprobleem samen te stellen, dat
Shankara langs telepathischen weg zal
trachten op te lossen. In A'dam, waar
Shankara dit experiment voor het eerst
ten uitvoer bracht, loste hij het eveneens
door dr. Euwe samengestelde probleem in
3 minuten op. terwijl volgens de bereke
ning van dr. Euwe een goed schaker daar
voor 40 minuten noodig zou hebben gehad.
De wereldkampioen zal thans een nóg
moeilijker probleem ontwerpen.
Ongetwijfeld wacht ons dus Dinsdag een
interessante avond.
RECLAME.
9124
Wij mogen ons noemen
de oudste en grootste
nationale instelling in
Nederland voor vrijwillige
ongevallen-verzekering.
Bijkanfoor Leiden, Breesfraat IGa
IM. N O O M E N
DE NOOD VAN DE PROTESTANTSCHE
KERK IN OOSTENRIJK.
Lezing van ds. E. G. Meier.
In het wijkgebouw Levendaal sprak gis
teravond ds. E. G. Meier uit Mödling bij
Weenen over „De nood van de Protestant-
sche Kerk van Oostenrijk". Bij verhinde
ring van ds. Locher leidde prof. Böhl, lid
van het Comité tot hulp aan. het Pro
testantisme in Oostenrijk, ds. Meier met
een enkel woord in. Hierna sprak ds. Meier
wiens rede door den heer Oberman ver
taald werd, over de vele vervolgingen,
welke de protestanten in Oostenrijk van
Roomsch-Katholieke zijde ondervinden.
In tegenstelling met Zwitserland nemen
de R.K. in Oostenrijk een overheerschende
positie in. Ook oefenen zij grooten invloed
op de regeering uit. Zoo wisten zij b.v. te
bewerkstelligen, dat een ongebruikt
schoollokaal om hygiënische redenen niet
ter beschikking werd gesteld van de pro
testanten om er hun godsdienstoefenin
gen te houden. Met groote ontroering ver
telde spr., hoe hij, omdat hij bij de in
wijding van een kerkgebouw der evange-
lischen in Mitteldorf het woord had ge
voerd, vijftig dagen gevangenisstraf had
gekregen. De architect kreeg bij deze ge-
iegenheid negen maanden. Ondanks deze
tegenwerking neemt het protestantisme
hand over hand toe. In dit verband wees
ds. Meier op de groote verantwoordelijk
heid, die wij t. o. v. het protestantisme
hebben. Spr. eindigde met een dringend
beroep op het protestantisme om dit ook
in Oostenrijk verder te helpen verbreiden.
Prof. Böhl sloot, nadat ds. Meier een
Oostenrijksch gebed had uitgesproken, op
de gebruikelijke wijze.
NED. CHR. BOND VAN PERSONEEL
IN PUBLIEREN DIENST.
Jaarvergadering.
Onder leiding van den afdeelingsvoor-
zitter, den heer W. Veerman, werd in ge
bouw Prediker de jaarvergadering gehou
den van de afd. Leiden van den Ned. Chr.
Bond van Personeel in Publieken Dienst.
De secretaris de heer W. P. E. Broers,
bracht verslag uit van de werkzaamheden
van het bestuur en de afdeeling in 1935.
Uit dit jaarverslag bleek o.m, dat het
ledental vrij stabiel is. Het jaar werd be
gonnen met 111 leden en beëindigd met
110. Zeven ledenvergaderingen werden
gehouden, die goed bezocht waren. Een
belangrijk deel van het verslag was voorts
gewijd aan de loonbesprekingen, welke in
dat jaar hadden plaatsgevonden.
Het jaarverslag van den penningmees
ter. den heer J. J. Kuivenhoven vermeld
de een batig saldo van ruim f. 29.
Bij de bestuursverkiezing werd de heer
H. Passchier als tweede voorzittel' herko
zen, terwijl In de plaats van de heeren
Broers en Kuivenhoven, die zich niet meer
beschikbaar stelde, gekozen werden de
heeren A. v. d. Mey en W. Bouman. Beiden
namen hun benoeming aan.
Het verdere gedeelte van den avond
werd in beslag genomen door verschillen
de besprekingen, o.a. die van de vergade
ringen van het Georg. Overleg met be
trekking tot de voorstellen van loonsver
laging voor het Gemeentepersoneel.
Te ruim half elf werd de vergadering na
dankzegging gesloten.
HANDELSREGISTER
KAMER VAN KOOPHANDEL.
Nieuwe inschrijving:
A. J. Vogelezang, Anna Paulownastr. 19,
Leiden. Loodgieter. Eigenaar: A. J. Vogele
zang, Leiden.
Wijzigingen
Naamlooze Vennootschap Foumituren-
handel v.h. Manus Turksma, Haarlemmer
straat 155/157, Leiden. Nieuwe waarnemend
directeur: I. Sealtiel, Den Haag.
Naamlooze VermootschaD „Ster" Wasch-
machinehandel (filiaal), L, Pieterskerk-
koorsteeg. Hoofdzetel: Kruisweg 12, Bergen
Het filiaal te Lelden is opgeheven.
C. F. Meerpoel, Brc-straat 171. Leiden.
Naaimachinehandel. Bijv. uitgeoefend bedr.
engros handel in huishoudnaaimachines
en handel in speciaal machines voor
fabrieken. Het filiaal te Katwijk aan Zee
is opgeheven. Eig. C. F. A. M. Meerpoel
(Huwelijksohe Voorwaarden).
Dit nummer bestaat uit VIER bladen
EERSTE BLAD.
BINNENLAND.
De Leidsche begrootïng afgehandeld en
aangenomen. (3e Blad).
Rijnlijnd's nienwe Dieselgemaal „Mr. P.
A. Pijnacker Hordijk", ten Westen van
Gouda, is heden officieel in gebruik ge
steld. (3e Blad).
Het dienstbodenvraagstuk; de volgende
week begint de inschrijving voor de Leid
sche opleiding. (4e Blad).
De versnelde bruggenbouw; memorie
van antwoord aan de Tweede Kamer. (3e
Blad).
Ons parlementair overzicht. (3e Blad).
Nachtelijke overval op een veekoopman;
van f.900 beroofd. (Laatste Berichten, le
Blad).
BUITENLAND.
De Vereenigde Staten tegen Europeescho
kwesties ter Vlootconferentie. (Buitenland
le Blad».
Incidenten in de Fransche Kamer. (Bui
tenland, le Blad).
Verdere vorderingen der Italianen ten
Z. van Makalle. (3e Blad).
Amnestie in Spanje afgekondigd. (Bui
tenland, le Blad).
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN,
EERSTE BLAD.
CHR. HIST. JONGERENGROEP.
De heer Valkenburg over het
Nationaal Socialisme.
Onder leiding van den voorzitter, den
heer Groot Enzerink hield de Chr. Hist.
Jungerengroep in Gebouw Prediker een
bijeenkomst waarin de heer J. Valkenburg
van Rijswijk sprak over het Nationaal
Socialisme.
De voorzitter heette allen hartelijk wel
kom, waarna hij" een korte uiteenzetting
gaf van Lucas 16 en enkele mededeelingen
deed over de oprichting van een ring Lei
den van C. H. Jongerengroepen.
De heer Valkenburg, die hierna het
woord verkreeg, begon met er op te wij
zen, dat er zeer veel aandacht wordt ge
schonken aan de N.S.B., een betrekkelijk
nieuwe beweging. De groote aanhang, die
deze beweging heeft, vindt wel zijn oor
zaak in het tijdperk van economische el
lende waarin wij leven. Wij dienen er ech
ter rekening mede te houden, dat niet al
leen de N.S.B. maar ook andere partijen
een verbetering in het materieele leven,
wenschen. Voortgaande toonde spr. aan,
dat voor ons christenen het innerlijke we
zen van de N.S.B. onaanvaardbaar is. De
kerk wordt bij haar niet als fundament
gebruikt. Zij is bij haar alleen maar een
nuttig middel. Zoodoende krijgen wij niet
allereerst een onderworpenheid aan de
geboden Gods, maar aan den Staat. Het
gevolg hiervan is geestelijke tyrannie en
het opzettelijk verstompen van het gees
telijk volksleven.
Wij daarentegen, aldus spr., willen ons
zelf zijn, een vrij volk. En dit kan alleen
dan, wanneer wij een christelijk volk
zijn, want de gebondenheid aan Gods
Woord geeft ons de vrijheid.
Spr. eindigde met er op te wijzen, dat
wij ons beginsel zullen moeten beleven.
Ean aangename discussie volgde op deze
lezing, waarna sluiting op de gebruikelijke
wijze.
FACULTEITSBESTUREN.
Het bestuur van de Juridische Faculteit
van Leidsche Studenten heeft zich, vol
gens het Leidsch Universiteitsblad, voor
1936/'37 als volgt samengesteld:
E. W. de Jonge, praeses; W. L. Schorer,
ab-actis; J. Berlage, quaestor; C. H. G. M.
Zondag, assessor I; Mej. W. Wagner, as
sessor Ila.
Het bestuur der litteraire faculteit ziet
er als volgt uit:
A. E. Cohen, praeses: mej. S. M. Kuenen,
ab-actis; W. den Boer, quaestor: mej. E.
P. Dietz, assessor I en mej. O. B. v. d.
Maessen, assessor II.
ACADEMISCHE EXAMENS.
Geslaagd: voor het economisch docto
raal e\a:nen Indologie de heer H. Cohen
iDen blaag/; voor het candidaats examen
Klassieke Letteren de heer G. E. J. Moo-
ren (Rotterdam) en voor het doctoraal
examen Klassieke Letteren mej. H. A. L.
B. Quarles van Ufford, Breda (cum laude).