Sir Hoare over de Engelsche politiek
Jaargang
WOENSDAG 23 OCTOBER 1935
No. 23184
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
PRIJS DER ADVERTENTIES:
KAART VAN ABESSYNIE.
STADSNIEUWS.
Het voornaamste Nieuws
van heden.
LEIDSCH
DAGBLAD
30 cls^ per regel voor advertenties uit Lelden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertentles belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bU vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets. bij maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens poslrecht. Voor opzending van brieven
10 ets. porto te betalen. - Verplicht bewijsnummer 5 ets
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummer* voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Lelden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zijn:
per 3 maanden f. 2.35
per week f. 0.18
Franco per post f. 2 35 per 3 maanden portokosten.
(voor binnenland f. 0.80 per 3 mnd.)
Dit nummer bestaat uit VIER bladen
EERSTE BLAD.
Voor ons gebouw hebben wij een
bijzonder duidelijke kaart aange
bracht van het oorlogsterrein in
Abessynië. Men zal daarop precies
den gang van zaken aan het front
kunnen volgen, want met behulp
van gekleurde speldjes geven wij
iederen dag aan, hoe de situatie zich
ontwikkelt.
Des avonds is deze kaart verlicht.
DE DIRECTIE.
SPREKENDE SCHRIJVERS.
Tegen oorlog en militairisme.
Uitgaande van het Landelijk Comité der
Jongeren Vredesactie was gisteravond in
den (oyer der Stadsgehoorzaal een bijeen
komst belegd, waarin verschillende Neder-
landsche schrijfsters en schrijvers van
saam zich hebben uitgesproken tegen oor
log en militairisme.
De heer Garmt Stuiveling heette namens
het hoofdbestuur de talrijke aanwezigen
hartelijk welkom. Spr. wees erop hoe in
korten tijd zestig Nederlandsche auteurs
ran verschillende politieke en godsdien
stige gezindheid zich bereid verklaarden
de vredesbeweging in de meest uitgebreide
Meekenis van het woord daadwerkelijk te
steunen.
Spr. gaf vervolgens het woord aan mevr.
Fré Dommisse, die de plaats Innam vah
mevr. Emmy van Lokhorst, die wegens on
gesteldheid verhinderd was haar spreek
beurt te vervullen.
Spr. heeft geaarzeld alvorens de ultnoo-
diging om hier te spreken te aanvaarden;
immers zij is niet politiek onderlegd en
veet weinig van de internationale verhou
dingen en van economische of militaire
sancties.
Maar zij heeft die aarzeling overwonnen,
omdat zij dit ééne wist, dat de mensch op
houdt mensch .te zijn, zoodra de oorlogs
salvo's weerklinken. Spr. schilderde vervol
gens de opwindende roes van den oorlog en
vroeg zich af. waarom duizenden, die niets
tezitten verplicht zouden zijn om te vech
ten ter verdediging van hetgeen zij niet
bezitten.
En toch: wij willen niet ten oorlog en
vanneer straks de krijgstrompet schalt,
gaan wij. Geve God, aldus spr dat het
besef van de verantwoordelijkheid voor
ons aller gemeenschapsgevoel zóó sterk zij
ontwikkeld, dat wij niet gaan. Het gevaar
'on een naderenden oorlog moet de paci
fisten dwingen tot intensieve actie. Wan
neer wij dat gevaar onderkennen, zijn wij
mede schuldig, wanneer de oorlog werke
lijkheid is geworden. Daarom luide thans
ons aller leus: wij willen niet.
De heer J. G. Schoup wees erop, dat het
begrip geweld zoo oud is als de mensch-
heid zelve. De liquidatie van den wereld
oorlog heeft niet het einddoel kunnen
brengen: den wereldvrede. Wie denkt er
momenteel aan de duizenden primitieve
Abessijnen, die ten slachtoffer vallen aan
de techniek der „beschaafde" wereld? Wat
beteekent het lijden van eenige duizenden
in een tijdsbeeld, waarin plaats ls voor mil
joenen werkloozen? Trouwens het paci
fisme is niet gediend met sentimentaliteit.
De hedendaagsche wereld wordt geregeerd
door normen der doelmatigheid en wie zou
durven beweren, dat de moderne oorlog ook
maar in één enkel opzicht winst brengt?
"e oorlog moet worden bestreden met.
nuchtere argumenten, o.a. door de wereld
«van te overtuigen, dat macht, die ge
baseerd is op de draagkracht van een volk.
dat tot offers wordt gedwongen, met fecht
mets uitstaande heeft.
In het Engelsche Lagerhuis heeft minister Hoare
le. den nadruk gelegd op de definitieve solidariteit tusschen
Engeland en Frankrijk;
2e. eraan herinnerd dat het nooit in de bedoeling van het
Vereenigd Koninkrijk heeft gelegen bij de toepassing van sancties
verder te gaan dan de Volkenbond wenschte;
3e. onderstreept, dat de economische druk niet ten doel had
het geschil uit te breiden maar te beperken; en
4e. te verstaan gegeven dat er vóór de toepassing van de
sancties nog gelegenheid zou zijn te komen tot een vreedzame
regeling.
Tenslotte heeft echter de minister ook de waarschuwing laten
hooren die hij ook te Genève al had uitgesproken, dat de Volken
bond voor Engeland de voornaamste brug is die het met het
Europeesche vasteland verbindt.
Van het oorlogsfront slechts guerilla-nieuws. Men verwacht
echter spoedig grootere gevechten.
het niet om de meer of mindere mate van
agressiviteit van het militairisme, doch
tegen eiken vorm daarvan. Spr. wees
daarbij op het groote gevaar, dat uitgaat
van het huidige Duitsche en Italiaansche
régleme en zeide, dat het in het belang
der menschheid meer gewenscht zou zijn
geweest, wanneer het volk niet een
dienst-, maar een denkplicht opgelegd
was geworden.
Spr. fulmineerde vervolgens tegen de
wapenfabrikanten en de eigenaars der
groote productie-apparaten, die blijk
geven van een zeer merkwaardig soort
van vaderlandsliefde. Aan de meeste oor
logen liggen economische belangen ten
grondslag.
Wie een oorlog wil voorkomen, moet
leeren internationaal te denken en te
gevoelen en zich bereid verklaren tot die
nen. Niet dienen uit siaafsche onderwer
ping aan welke machthebbers ook, maar
uit eigen vrijen wil en in het belang der
menschheid.
De heer Stuiveling las vervolgens een
door eenige aanwezigen ingediende motie
voor, welke met op één na algemeene
stemmen werd aangenomen. In deze motie
werd geprotesteerd tegen den Italiaan-
schen inval in Abessynië en onmiddellijke
staking der krijgsverrichtingen geëischt.
De heer Stuiveling besprak ten slotte
het Italiaansch-Abessynisch conflict en
gaf een uiteenzetting van de politieke be
langen. welke daartoe de aanleiding zijn
geweest.
Niet alleen het rechtsgevoel, maar ook
het vertrouwen in den Volkenbond heeft
door dit conflict een gevoeligen slag ge-
1 kregen.
Dat is niet te wijten aan de persoon
lijke eigenschappen van een Mussolini of
een Hitier, maar aan de stroomingen,
welke zij vertegenwoordigen en die ook
weer in economische belangen hun oor
sprong vonden.
Spr eindigde met stelling te nemen
zoowel tegen het staats- als tegen het
Volkenbondsmilitairisme.
Tegen het standpunt van prof. De Blé-
court, dat de jeugd zich niet moet be
moeien met de politiek, stelt spr. het zijne,
dat de jeugd zich niet afziidig mag hou
den van een beweging, die in haar uit
vloeiselen beslag op haar legt
De heer Schuurs declameerde tenslotte
van Garmt Stuiveling „Ik wou dat ik u
kon laten voelen wat oorlog is".
be heer Piet Schuurs declameerde ver
bolgens eenige fragmenten uit het nieuwe
toek van Ernst Toller „Ich war ein Deut-
bjher' waarna de heer Maurits Dekker
let woord verkreeg.
Deze spreker wees op de steeds toene
mende oorlogsspanningen over de geheele
wereld. In dit milieu krijgt het individu,
daadwerkelijk den oorlog wil bestrijden,
net gevoel, een Don Quichotte te zijn, die
windmolens bevecht.
De erkenning van het feit, dat de oor-
'0g een menschonteerend bedrijf is, is
™et voldoende. Het is noodig de oorzaken
jj* te gaan en ,je vraag te stellen hoe
men de bijl in de wortels kan slaan De
«ndentieuze geschiedkundige voorlich-
in onze jeugd is een dier oorzaken,
steekt dat onderwijs ten onzent nog
ttnstig af bij de geschiedenislessen van
"ze Oostelijke naburen.
°P' wil daarmede niet zeggen, dat hij
et begrip vaderlandsliefde niet -■■kent.
ij'bpndeal, maar daarom behoeft die
W.e niet te ontaarden in er n soort zie
ks natl°naDstische extase.
den strijd tegen den oorlog gaat
SAMENKOMST IN „PNIËL".
In het gebouw „Pniël" was gisteravond
een samenkomst, belegd voor de wijkbewo
ners van Wijk VI.
Dr. Riemens hield een inleiding over den
„Profeet Jeremia en zijn beteekenis voor
dezen tijd". Ter opluistering speelde de
heer Verhoeven twee Sonates voor viool
van Corelli en Paganini, terwijl Zuster van
Parijs enkele liederen zong van Bach en
1 Mendelssohn. Beiden werden aan de piano
begeleid door dr. Riemens.
Voor dezen avond bestond veel belang
stelling. Hierna volgde sluiting met dank
gebed.
ALGEMEENE VERGADERING VAN DE
NED. REISVEREENIGING.
HANDELSREGISTER
KAMER VAN KOOPHANDEL.
Nieuwe inschrijving:
Gebr. Schouls, Meidoornstraat 46,
Leiderdorp; aannemersbedrijf; straat-,
grond- en rioleeringswerken. Vennooten:
J. A. Schouls en A. Schouls, Leiderdorp.
Causerie van den heer liges (Nono)
In de bovenzalen ven café „In den
Vergulden Turk" wérd gisteravond de.
vrij matig bezochte, algemeene vergade
ring gehouden van de afdeeling Leiden
van de Nederlandsche Rexsvereeniging,
terwijl tevens de heer Uges van de Neder-
landsöhe Spoorwegen, z'n onlangs wegens
gebrek aan belangstelling ultgesteide
causerie hield over „De Spoorwegen voor
heen en thans".
De voorzitter, de heer Hardeweg, her
dacht in z'n openingswoord eenige overle
den leden, waarna de tweede secretaris,
de heer Geytenbeek, de notulen las, welke
onveranderd werden goedgekeurd. Uit de'
door den eersten secretaris, den heer Mooy,
uitgebrachte „Ingekomen stukken" bleek
dat, volgens een schrijven van het Cen
traal Bureau der N.R.V., de Leidsche af
deeling op 1 October in totaal 1293 leden
telde. Tevens werd vermeld dat op 22
November een speciaal nummer zal ver
schijnen van „Reizen en Trekken", geheel
gewijd aan de wintersport. Na een toe
lichting van den voorzitter werd goed
gekeurd dat de afgevaardigden ter alge
meene vergadering der N.R.V. zullen stem
men voor een voorstel-Zwolle om te ver
bieden dat de afdeelingen optreden als
sportvereenigingen, die om deelnemen
aan afstandsmarschen. De heer Hardeweg
deelde vervolgens mede dat het 25-jarlg
bestaan der afdeeling herdacht zal wor
den met een receptie op Zondag, 12 Januari
in Den Turk en met een feestavond in de
Gehoorzaal op Maandag, 13 Januari, waar
bij dan de heer Speenlioff Jr. met een ge
zelschap zal optreden. Van het voornemen
om tegelijkertijd de jaarvergadering der
N R V hier ter stede te houden is op ver
zoek der Leidsche afdeeling afgezien om
dat de vergadering voortaan Ingekrompen
wordt tot één enkelen werkdag, die waar
schijnlijk zooveel tijd in beslag zal nemen
dat de feestviering gevaar zou loopen er
door in het gedrang te komen.
Na de rondvraag sloot de voorzitter de
vergadering om daarna het woord te geven
aan den heer Uges, die als „Nono" bij
menigeen bekend is door het schrijven van
humoristische schetsen en novellen. Hij
schreef o.m. ook een boek „Klaar achter",
handelende over de Nederlandsche spoor
wegen en in verband met zijn onderwerp
begon de heer Uges met daaruit eenige
stukken voor te lezen om zoo te komen van
de oprichting der spoorwegen in Septem
ber 1839 (toen men reed met een snelheid
van 32 K.M.) tot de toestanden van thans.
Hij toonde zich een vlot en ook zeer
geestig spreker, die onmiddellijk z'n audi
torium wist te boeien en tusschen vele
grappige opmerkingen door ernstige en
rake dingen zeide over de spoorwegen, die
ondanks alle concurrentie in een behoefte
zullen blijven voorzien. Als feiten vermeld
de spreker o.m. dat er 40.000 personen
werken in het bedrijf der Spoorwegen en
dat er jaarlijks aan salarissen en loonen
in totaal 9'/: millioen gulden wordt uitbe
taald. Per jaar wordt aan steenkolen ver
stookt voor 6 millioen gulden. Een retour-
rit AmsterdamMaastricht vraagt 7500
K.G. steenkolen! Men beschikt over 1350
locomotieven, 3300 rijtuigen (aan elkaar
geplaatst een afstand van Amsterdam tot
Delft!) en 3400 goederenwagens. De heer
Uges vertelde van de veiligheidsmaatrege
len, signalen en tef.kens en vlocht door
z'n verhaal zooveel humoristische voorval
len dat de toehoorders volkomen meeleef
den en den causeur aan het slot beloon
den met een zeer dankbaar applaus.
Dr. J. G. VAN ES BEDANKT
ALS RAADSLID.
Naar wij vernemen is dr. J. G. van Es.
voorzitter van de anti-revolutionaire
fractie in den gemeenteraad, voornemens
om in de eerstvolgende raadszitting als
raadslid te bedanken.
Als reden voor dit besluit gaf dr. Van
Es zijn gezondheidstoestand op.
Zijn opvolger op de lijst is de heer F.
Elkerbout, die reeds van 1919 tot eenige
maanden geleden in den Leidschen Raad
zitting had.
HET LEVEN DER VROUW IN
ZUID-AFRIK A
BINNENLAND.
De bloemententoonstelling „Flora" te
Heemstede heeft een tekort opgeleverd dat
op f. 40.000 wordt geschat (Binnenland, 4e
Blad).
Tariefsverlaging der P.T.T., ingaande 1
November (Binnenland, 4e Blad).
Een wegverkeersdag in Den Haag (3e
Blad).
Het „Plan van den Arbeid" van S.D.A.P.
en N.V.V. (4e Blad).
Op 30 October wordt te Utrecht het
75-jarig bestaan van het Chr. Nat. Onder
wijs herdacht (Kerk en School, 4e Blad).
Aljechin won de 9e schaakpartij tegen
Euwe; stand 63 (Sport, 4e Blad).
De moord te Schiermonnikoog; verdachte
tot 7 jaar gevangenisstraf veroordeeld.
(Rechtzaken, le Blad).
BUITENLAND.
Sir Hoare in het Engelsche Lagerhuis
over de Britsche politiek (3e en le Blad).
Aan het front slechts guerilla-oorlog (3e
en le Blad).
Winst voor de socialisten bij de verkie-
zingen in Denemarken (Buitenland, 3e BI.),
Lezing van dr. H. J. van Broekhuyzen.
De afd. Leiden van den Ned. Chr. Vrou
wenbond heeft gisteravond al op zeer
gelukkige wijze haar seizoen geopend. De
gezant van Zuid-Afrika, dr. Van Broek
huyzen, sprak op haar uitnoodiging over
„Het leven van de vrouw in Zuid-Afrika".
De bijeenkomst, welke in de Graanbeurs
werd gehouden en zeer goed bezocht
was, werd op gebruikelijke wijze door de
presidente, mej. Van Loo geopend. Spr.
heette allen hartelijk welkom, in het bij
zonder dr. Van Broekhuyzen. Met een
enkel woord heeft spr. er voorts nog op
gewezen, dat ook in de harten van een
groot deel van het Nederlandsche Volk
groote sympathie voor het Zuid-Afri-
kaansche Volk wordt gevonden.
Dr Van Broekhuyzen, hierna het woord
verkrijgend, sprak over „Het leven der
Vrouw in Zuid-Afrika".
Dr. Van Broekhuyzen. wiens in 't Zuid-
Afrikaansch uitgesproken rede doorspekt
was met tal van geestigheden, begon met
er op te wijzen, dat iedere Afrikaner de
vrouw zeer hoog acht. Ook spr.'s hart
gaat, als hij spreekt over de Zuid-Afri-
kaansche vrouw, wijd open. Spr. wil eerst
spreken over de wordingsgeschiedenis
van Zuid-Afrika. dat in 1652 door Jan
van Riebeek en zijn vrouw, die uit een
Hugenoten-familie stamde, ls gesticht.
Vooral deze vrouw heeft veel voor de
Zuid-Afrikaansche natie gedaan. Met
groote achting en innige dankbaarheid
verhaalde spr. dan van de oprechte
vroomheid en het groote Godsvertrouwen
van Van Riebeek en diens echtgenoote.
Toen beiden voet aan wal zetten knielden
zij eerst neder en aanbaden den Almach
tige om steun en zegen op het aan te
vangen werk. Een standbeeld is op deze
plaats voor hen opgericht.
Voortgaande stond spr. een oogenblik
stil bij het uitroeien der Hottentotten om
dan een enkel humoristisch staaltje te
vertellen van zijn ondervindingen in ver
schillende kringen, mede in verband met
zijn blanke gelaatskleur.
Aan de Zuid-Afrikaansche vrouw, die
vastberaden is, hebben wij, aldus spr.. het
naast God te danken, dat Zuid-Afrika vrij
ls. Ook aan vele gouverneurs, die uit Ne
derland waren gezonden, heeft de Zuid-
Afrikaansche natie veel te danken. Krach
tige mannen waren dit. die heel veel ver
beterd hebben en dat bij een bezoek aan
Zuid-Afrika ons nog spreekt van „die
goeie hollandsche tijd".
De vrouw, aldus spr. vervolgende, is
voor den beschavingsoorlog van groote
beteekenis geweest. Een toonaangevende
rol heeft zij gespeeld. Het eerste optreden
was wel de bekende tocht van 5000 vrou
wen naar het gouvernementsgebouw om
de loslating van hun gevangen mannen
te vragen.
Sprekende over de vrouw uit later tijd,
vertelde dr. Van Broekhuyzen het een en
ander over de annexatie door Engeland
„uit liefde" merkte spr, geestig op
Scherp werd indertijd geprotesteerd tegen
het alleenspreken van de Engelsche taal.
De vrouw bleef aanvankelijk met het
kind de Hollandsche taal spreken. De pre
dikant eveneens. In de geschiedenisboek
jes werden door de Engelschen, na de
annexatie, zeer veel leugens verteld. Met
een treffend voorbeeld haalde spr. in dit
verband aan wat een moeder voor de ge
schiedenis van haar volk heeft gedaan en
weerstaan.
In 1835 krijgen wij den grooten trek dei-
Boeren om de vrijheid naar de Transvaal
en den Vrijstaat. Nogmaals toonde spr.
aan, dat de vrouw bij dezen trek een zeer
voorname rol heeft gespeeld. De kinderen
werden door haar onderwezen Maar ook
werden de mannen in den strijd tegen de
Kaffers door de vrouwen bijgestaan. Ter-
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN,
EERSTE BLAD.
wijl het geweer door den man werd afge
vuurd werd het door de vrouw weer ge
vuld
In September 1838 behaalden de Boeren
een groote overwinning en zien wij Port
Natal een Boeren-repubüek worden. Toen
heeft de vrouw ook het volledige burger
recht verworven en gelijke rechten als de
man verkregen en dit zeker niet onver
diend.
Het heeft nog lang geduurd eer de
Afrikaansche taal, die in 1910 dezelfde
rechten als de Engelsche taal heeft ver
kregen. in de practijk was doorgevoerd.
Ook zijn het weer de vrouwen geweest, die
hiervoor mede gestreden hebben.
Aan het eind van zijn rede. welke met
groote aandacht werd beluisterd, getuigde
spr. met groot enthousiasme, dat Zuid-
Afrika heden ten dage vrij is. met een
eigen taal en een eigen vlag. Indrukwek
kend was het toen dr. Broekhuyzen er ten
slotte op wees, hoe hij in 1916 nog in de
gevangenis zat en nu als gezant zijn volk
mag vertegenwoordigen. Het kan door de
diepte en door stormen gaan. maar daar
door wordt men man. Te allen tijde zullen
wij bedenken dat God regeert. Het is ook
God geweest, die het Zuid-Afrikaansche
Volk heeft geleid en het zijn vrijheid heeft
geschonken.
De heer Goslinga heeft dr. Van Broek
huyzen bedankt voor zijn interessante
lezing, waarna sluiting volgde.
HET GROENE KRUIS.
Vergadering der afdeeling Leiden.
Gisteravond had de najaarsvergadering
plaats van de afdeeling Lelden van het
Groene Kruis.
Na vaststelling der notulen van de vo
rige vergadering deelde de voorzitter dr.
Boonacker allereerst mee, dat in de vaca
ture ontstaan door het vertrek van Zuster
de Wit was voorzien door de benoeming
van zuster E. Huy. die 1 Augustus defini
tief in functie is getreden.
De penningmeesteresse, mejuffrouw F.
A Le Poole diende de begrooting voor 1936
in De begrooting sluit in ontvang en uit
gaaf met een bedrag van f. 6375. Voor
aanschaffing van artikelen werd een post
van f 700 geraamd, aangezien het een
groot belang werd geacht, dat het maga-
z'in der verplegingsartikelen goed op peil
blijft.
Aan een verlaging van de salarissen kon
men voor 1936 niet geheel ontkomen. Bij
een toeneming van het ledental zou deze
maatregel niet noodig geweest zijn. Be
treurd werd, dat er in de laatste jaren te
veel leden zijn, die bedanken, wanneer ze
eenigen tijd geen hulp noodig hebben en
zich weer aanmelden, zoodra in geval van
ziekte de hulp der wijkverpleegster of de
artikelen uit het magazijn onmisbaar blij
ken. Bij een constant aantal leden kan
het Groene Kruis het beste aan zijn doel
beantwoorden.
De vergadering besloot den termijn ge
durende welken de leden gratis van kin
derweegschalen gebruik kwamen maken,
te verlengen van zes weken tot drie
maanden.
De aftr bestuursleden dr. Boonacker
en mejuffr. F. A. Le Poole werden her
benoemd. Tot afgevaardigde naar de ver
gadering van de Zuid-Hollandsche ver-
eeniging van het Groene Kruis op 25
October te Rotterdam werd dr. Boonacker
aangewezen. Nadat de agenda dezer pro
vinciale vergadering uitvoerig was be
sproken. sloot de voorzitter deze slecht
bezochte vergadering.