De plechtige uitvaart van Koningin Astrid
76ste Jaargang
DINSDAG 3 SEPTEMBER 1935
No. 23142
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Ontroerende plechtigheid in de Belgische
hoofdstad - Laatste gang van de jonge
Vorstin naar de crypt te Laken
Gansch een volk in rouw
Het voornaamste Nieuws
van heden.
LEIDSCH
DAGBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIES:
30 ctsTper regel voor advertenties uit Lelden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertentles belangrijk
lager tarief. Kleine adveftentles uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets bij maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
10 ets. porto te betalen, - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummer* voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Lelden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zijn:
per 3 maanden f. 2.35
per week f.0.1S
Franco per post f. 2 35 per maanden portokosten.
(voor binnenland f. 0,80 per 3 mnd.)
Van een bijz. A.N.P.-verslaggever).
Vandaag heeft het Belgische volk zijn
geliefde jonge Koningin naar haar laat
ste rustplaats geleid en is met ontroe
rende plechtigheid het stoffelijk over
schot van Koningin Astrid bijgezet ln
den Koninklijken grafkelder van de kerk
van Laken, dicht bij de kist met het
stoffelijk hulsel van wijlen Koning Al-
bert, Belden werden door een noodlottig
ongeval plotseling weggerukt uit het
midden van hen, die hun lief waren en
die hen liefhadden. Evenals op 22 Fe
bruari van 't vorige jaar heeft die liefde
rich geuit in een treffende hulde van
gansch een volk. Misschien mag de uit
vaart ln Februari 1934 van den vorst en
Koning, den held van den User, groot-
scher en heroïscher genoemd worden, zij
«as zeker niet indrukwekkender dan deze
uitvaart van de jonge, stralende Konin
gin, de liefhebbende vrouw en moeder,
ie teedere echtgenoote van den jongen
Koning, die vandaag als een gebroken
man den zwaren weg naar Laken Is ge-
jaan.
Langs den weg en voor het
Koninklijk Paleis.
Reeds Zondag en gisteren zijn velen,
lie getuige van de plechtige uitvaart
tilden zijn en de gestorven Koningin
ten laatste hulde wilden brengen aan
le baar in het Koninklijk Paleis, waar
langs vier dagen lang een schier einde-
looze stroom van menschen met stillen
[ang heeft geschreden, uit alle deelen
tan het land en ook uit het buitenland
le Brussel aangekomen. Het défilé van
bet Belgische volk langs de lijkbaar van
Koningin Astrid was gisteravond beëin
digd. Op het oogenblik dat de groote
poort in den linkervleugel van het paleis
ttrd gesloten, stonden nog vele duizen
den achter de houten hekken hun beurt
il te wachten om toegelaten te worden.
Men moest hen echter teleurstellen. Er
laren immers nog tal van formaliteiten
te vervullen alvorens gisteravond om 10
uur het stoffelijk hulsel der Vorstin kon
«orden gekist Bovendien wenschten
Koning Leopold en de ouders van Konin-
gin Astrid nog eenigen tijd alleen bij de
geliefde doode te zijn. Volgens een schat
ting van bevoegde zijde hebben ruim
vierhonderdduizend personen voor het
praalbed der Vorstin gedefileerd.
Vanmorgen vroeg kwam echter pas de
grootste stroom, met bussen, auto's en
extra-treinen, uit alle Belgische provin
ces, uit alle volksklassen, mannen, vrou
wen en kinderen. Groot is het aantal
oud-strijders, die door hun organisatie
fijn opgeroepen en een speciale reductie
van de spoorwegen hebben gekregen om
naar Brussel te gaan.
Men herkent hen aan de zwarte pakken
P-et de groote oorlogsmedailles, kruisen en
linten, die de revers tooien. Zoowel aan
Kat Zuiderstation als aan het Station
leopoldswijk en de buurtstation komen
hoote groepen menschen aan. doch het
is vooral het Noorderstation, waaruit al
sedert den zeer vroegen ochtend dichte
menschenmassa's drommen. De groepen
oud-stritders en de leden van verschillende
organisaties en corporaties, die als geheel
hun laatste hulde komen brengen, verza
melen zich achter de met rouwfloers om
hangen en vaak ingerolde vaandels. De
overigen gaan zelfstandig of in groepjes
een plaats zoeken langs de route die de
rouwstoet zal volgen en die dezelfde is als
de weg, die men verleden jaar van het
Palels naar de St. Goedele en vandaar
naar Laken is gegaan.
Gemakkelijk is dat niet meer. want reeds
van morgen zeer vroeg hebben de Brusse
laars of zij die al in Brussel vertoefden,
een haag langs dezen weg gevormd.
Op enkele plaatsen zooals nabij het Palels
en tegenover de St. Goedele. hebben reeds
gisteren menschen die zeker wilden zfjn
van een goede plaats zich neergezet om er
den nacht door te brengen. Geleidelijk
worden de hagen dichter en dikker en het
vergemakkelijkt de taak van de afzetting
aanzienlijk dat op sommige punten en
bijna langs den geheelen weg van het
Paleis naar de Kathedraal. Zondag en gis
teren houten hekken zijn geplaatst, die de
menigte tegenhouden
De afzetting van den te volgen weg
draagt ditmaal een bijzonder karakter.
Slechts rechts van den te volgen weg staan
militairen geschaard van verschillende
wapens en regimenten. Zij hebben reeds
tijdig hun posten betrokken en zijn ge
kleed in veldtenue terwijl de officieren
een rouwband om den arm en een zwarten
rouwstrik op den degen dragen. Links van
dën weg staan slechts op sommige plaat
sen. waar dat vanwege den aandrang van
het. publiek noodig was. militairen. In
hoofdzaak staan hier echter stram en
ernstig de oud-striidersgroepen geschaard
met hun omfloerste vaandels. En daarvoor
staan, daartoe opgeroepen door den Minis
ter van Onderwijs, in lange rijen de groe
pen schoolkinderen school bij school, zoo
als zij zich vanmorgen vroeg hebben op
gesteld en uit alle deelen van de stad en
ook van buiten Brussel hierheen zijn ge
trokken.
Vóór het Koninklijk Paleis staat een
enorme menigte belangstellenden. Zij
wordt op ruimen afstand gehouden door
een detachement grenadiers en soldaten
van het le Regiment Linietroepen, die de
afzetting vormen tot aan de Treurenberg,
van welke straat af tot aan de St. Goedele
de afzetting wordt gevormd door detache
menten van het 8e Regiment Linietroepen
en het le Regiment Carabiniers. Alle aa1"
de bijzettingsplechtigheid deelnemende
troepen staan onder het opperbevel van
den luitenant-generaal Tasnier comman
dant van het le Legercorps, die met het
commando over alle troepen van de af
zetting heeft belast den luitenant-generaal
Donnay de Casteau, en met het comman
do over de ln den rouwstoet meetrekkende
troepen den luitenant-generaal Baron
Vincotte.
Voor het Paleis branden evenals langs
de geheele route de met rouwcrépe om
floerste lantaarns. Achter de hekken van
hel Park tegenover het Paleis verdringen
zich eveneens tallooze toeschouwers, waar
van velen, om iets te kunnen zien. op de
hekken moeten klimmen en sommigen
zelfs in boomen klauteren.
De wachtende menigte langs de sü&at.
OncTanks de drukte en ondanks de
groote menschenmenigte met de vele ge
luiden. die deze onvermijdelijk veroor
zaakt. heerscht er overal een drukkende
beklemming, een atmosfeer van ernst en
droefheid, die den Belg in het algemeen
en den Brusselaar ln het bijzonder ge
woonlijk vreemd is. Maar overal herinne
ren de halfstoks geheschen omfloerste
vlaggen opnieuw aan de droeve gebeurte
nis. die het land met rouw heeft geslagen.
De groote magazijnen, maar ook tal van
kleinere zaken de meeste restaurants en
bijna alle café's hebben ln den vroegen
ochtend hun deuren gesloten en zullen
pas aanstonds, als het leven zijn rechten
herneemt, in den namiddag het publiek
weer toegang verschaffen.
Het vertrek uit het Koninklijk
Paleis.
Reeds te ruim 9 uur is het achter de
afzettingen op het Paleisplein zwart van
menschen en kan er nauwelijks iemand
bij. Geleidelijk vullen zich de tribunes, die
aan den kant van de Place Royale zijn
opgeslagen voor speciale genoodigden.
Voor het Bellevue-Paleis ziet men de
sombere rij van oorlogsverminkten, groo-
tendeels in invalide-wagentjes, voor wie
men hier een plaats heeft gereserveerd.
Ook zij dragen de oorlogsmedailles op de
zwarte jassen.
Voortdurend rijden nu auto's aan. die
het hek van het Paleis binnenzwenken.
Het zijn de vertegenwoordigers der bui-
tenlandsche staatshoofden en de leden
van 't diplomatieke corps, die met de offi-
cieele vertegenwoordiging van hun land
zijn belast. Ook verschillende Belgische
ministers zien wij arriveeren. Sommigen
hunner zijn te voet, evenals verschillende
Belgische lMinisters van Staat. De hooge
geestelijkheid onder leiding van Kardi
naal Van Roey is reeds vroeg gearriveerd,
en nog voortdurend verschijnen andere
hooge autoriteiten, die den stoet van het
Paleis naar de St. Goèdele zullen begelei
den.
Terzijde van het Paleisplein stellen zich
inmiddels de militaire troepen op, die den
stoet zullen voorafgaan, terwijl aan den
anderen kant zich de delegaties opstellen
van de organisaties, wien deze eer is toe
gestaan.
Het is inmiddels 10 uur geworden en een
gespannen stilte is over de menigte geko
men. De troepen van de afzetting staan
stram met het geweer aan de voet en voor
het Paleis is de statige lijkkoets voorge
reden. Men wacht nu op het oogenblik.
dat een Koningin voor altijd liaar Paleis
zal verlaten. De beklemming uit zich hier
en daar in onderdrukt, zenuwachtig ge
fluister, ginder in een snik of nauwelijks
bedwongen tranen.
Tegen kwart over tien klinkt plotseling
hoorngeschal, en een schok gaat door de
menigte. Want dit is het teeken. dat ach
ter de gesloten ramen van het Paleis de
kist met het broze lichaam der vorstin
door haar trouwe dienaren op de schou
ders is genomen, om haar te dragen naar
de statiekoets, die haar naar de Kathe
draal van St. Goedele zal brengen. Men
ziet voor het Paleis de kist in de koets
plaatsen en men ziet hoe de dienaren,
het personeel zich neigen Gezichten kan
men, door den grooten afstand niet on
derscheiden, doch iedereen raadt de
smart, die zich daarop moet weerspie
gelen.
Langzaam rijdt de koets naar den uit
gang. en uit het Paleis ziet men nu de
familieleden en vorstelijke personen, de
diplomaten en ministers komen, die den
stoet zullen volgen, alsmede de geestelijk
heid, die de rouwkoets zal vooraf gaan.
De militaire troepen, die den stoet es
corteeren, rijden voor en zetten zich ln
beweging, en heel zwak hoort men in de
verten den doffen dreun van de kanon
nen der Cinquantenaire. die met een
salva van 31 schoten den volke kond
doen, dat de laatste gang van Koningin
Astrid is begonnen.
De rouwstoet naar de St. Goedele.
Er vaart een lichte beweging door de
menigte, die haar ontroering nauwelijks
meester is. Niet alleen op het Paleisylein,
doch langs den geheelen weg naai de
St. Goedele, in de Rue Royale, Je llolo-
niënstraat en de KanselarijsUaat weet
men nu, dat de droeve tocht begonnen is.
Het is een lange stoet, schoon niet zoo
lang als verleden jaar, toen de docde
Kcning denzelfden weg volgde, want
thans ontbreken de buitenlandsche mili
taire detachementen, de oorlogs-organisa
ties en verschillende regimenten, die toen
hun hoogsten bevelhebber voor de iaatste
maal begeleidden.
De stoet wordt geopend door een pelo
ton bereden gendarmerie. Dan volgt, de
muziekkapel van het le regiment gidsen.
De muziek speelt echter niet; de trom
petten zijn met zwart crêpe omwonden,
de trommels met rouwfloers bedekt. Te
paard volgen de belde bevelvoerende ge
neraals Tasnier en Vingotte, omgeven door
de officieren van hun staf.
Wij zien hier achter een detachement
lanciers, en even flitst door onze Herinne
ring hoe wij deze troepen de laatste maal
ter escorteering van Koningin Astrid heb
ben gezien, in vrooüjke galop en met wap
perende vaantjes, toen de Belgische vor
stin dit voorjaar, met Prinses Juliana en
Koning Leopold het ruiterfeest in de Cin
quantenaire ging bijwonen. Thans gaan
de paarden stapvoets, en de vaantjes zijn
met zwart crêpe aan de punten der lan
sen bijeengebonden. Er volgt een afdeeling
bereden artillerie, en dan, met omfloer
ste vaandels, vier detachementen linie
troepen en andere infanterie-afdeelingen.
Men hoort slechts het slaan der hoeven
op het plaveisel, en de voetstappen der in-
fanterie-soldaten in een merkwaardig ver
traagd, langzaam marschtempo. Een we
derom niet spelende muziekkapel /an een
der linie-regimenten besluit dit gedeelte
van het militaire escorte.
Het wordt gevolgd door de vaandci-dele-
gaties van de verschillende oudstrijders-
groepen, oorlogsverminkten en corlogs-
weduwen, reserve-officieren en voormalige
oorlogs-verpleegsters. Steeds weer zijn de
laag gedragen vlaggen met rouwfloers
omhangen of bijeengebonden.
En daarachter volgen weer in diento me
nigte nieuwe vaandels in rouw. Het zijnde
vaandels van de verschillende regimenten
van het Belgische leger, die hier alle ver
tegenwoordigd zijn door een delegatie,
den regimentscommandant, een n'ficier,
een onderofficier en twee soldaten van
elk regiment, allen in groot tenue, met
rouwband om den arm en rouwstrik op
sabel en degen. Eenige historische vaan
dels, het vaandel van Tabora en het vaan
del van 1830, besluiten deze vaandelgroep
en worden omringd door een eerewaeht.
Op eenigen afstand, een lichte en kleu
rige groep na het khaki der troepen, volgt
de geestelijkheid. Het kruis wordt gedra
gen door priesters in lichte gewaden, waar
onder de veertien pastoors van de Belgi
sche hoofdstad, en de deken van de
St. Goedele, mgr. Marinis. Dan volgt de
pauselijke nuntius, mgr. Micara, wiens
zware mantel van paars fluweel wordt ge
dragen door twee koorknapen, en ten
slotte schrijdt in den stoet de kardinaal
aartsbisschop mgr. van Roey. met den
witten aartsbisschoppelijken mijter op het
hoofd.
Als de groep geestelijken nadert, wordt
het zoo mogelijk nog stiller langs den
weg, want men weet. dat thans het oogen
blik gekomen is, dat de rouwkoets zal
volgen met zijn teedere, helaas levenlooze
last. Men hoort slechts de korte in het
Fransch en in het Vlaamsch gegeven be
velen der officieren, die het bevel voeren
over de troepen, die voor de trottoirs het
afzettingscordon vormen: „Geeft acht",
even later gevolgd door het „Presentez
armees!"
De lijkkoets in den stoet.
Want thans nadert de lijkkoets, waar
mee de laatste maal, in 1909, het stoffe
lijk overschot van Koning Leopold II naar
Laken is gebracht. Toen een oude, grijze
Koning, thans een jeugdige, bloeiende
Koningin.
De lijkkoets wordt getrokken door acht
zwarte, met rouwkleeden bedekte paarden,
die door in doffe livrei gekleede palfreniers
aan den teugel worden geleid
De koets zelf rust laag op vier er onder
schuilgaande wielen. Midden op het plat
vorm staat een met zwarte draperieën om
hangen verhooging. waarop de kist met
het stoffelijk overschot rust. Ter weers
zijden van den wagen rijzen vier zwarte,
slanke zuilen omhoog, waarop een breed
baldakijn rust, dat omgeven is door een
dof-gouden kroonrand. Midden op het
baldakijn prijkt eveneens een kroon, en
langs de zuilen hangen zwarte, zilver-om
zoomde dfaperieen, waar langsheen men de
kist op de verhooging kan zien staan. De
kist is bedekt met een zilver-omzoomd
rouwkleed, met lange koorden met kwas
ten. Deze worden vastgehouden door den
voorzitter van de Kamer Poncelet en den
voorzitter van den Senaat Lippens, door
Minister-president Van Zeeland, den Mi
nister van Justitie Soudan, den Minister
van Binnenlanösche Zaken De Bus de
Warnaffe, den President van het Hof van
Cassatie Goddyn en de twee oudste over
levende generaals met het Grootlint van
de Leopoldsorde, Generaal Bitbuyck en
Generaal Ruquoy. Soldaten van het 9e
iinieregiment loopen ter weerszijden van
de rouwkoets.
De nabestaanden.
Velen is het te machtig geworden onder
het talrijke publiek, dat tusschen Paleis en
Kerk staat opgesteld. Vrouwen zijn hun
ontroering niet meer meester en mannen
laten hun tranen den vrijen loop. Want
wat op deze lijkkoets volgt is zoo onzegbaar
treurig, dat de menigte niet anders weet
te doen dan zwijgend, met groote ontzette
oogen te kijken, naar den jongen Koning,
die bleek en wankelend, een gebroken
man, de baar volgt van de vrouw, die niet
alleen zijn Koningin, maar zijn echtge
noote, zijn geliefde, zijn kameraad is ge
weest. Het moet hem pijn doen, deze weg
van nog geen kilometer te gaan, te mid
den van de menigte. Gisteren nog ver
luidde in hofkringen, dat de Koning den
wensch te kennen had gegeven, alleen in
een rijtuig naar de St. Goedele te rijden,
maar het protocol eischt zijn aanwezig
heid hier, en nooit kan zooveel medege
voel en sympathie van een volk naar zijn
Koning zijn uitgegaan, als op dit oogen
blik. Sommigen buigen zwijgend, anderen
heffen snikkend de hand op ten groet, ais
wilden zij die van hun Koning drukken.
Deerniswekkend is ook de aanblik van
Prins Karei van Zweden, den vader van
wijlen Koningin Astrid. De in het zwart
gekleede lange gestalte, die zoo merkwaar
dig aan Koning Gustaaf van Zweden her
innert, is gebogen door smart. De oude
heer handhaaft zichtbe.ar slechts met
uiterste krachtsinspanning zijn zelfbe-
heersching. Diep onder den indruk is ook
zijn zoon, de jeugdige Prins Karei, broer
van de overledene.
Dan volgen de zwagers van Koningin
Oit nummer bestaat uit VIER bladen
EERSTE BLAD.
BINNENLAND
Bezoek van Koningin en Prinses aan
het Engeische vorstenpaar (Laatste Be
richten, le Blad).
In den ouderdom van 62 jaar is to
Haarlem hedennacht overleden mgr. J. D.
J. Aengenent, bisschop van Haarlem (3e
Blad en Laatste Berichten, le Blad).
Naar veilig luchtverkeer; installatie der
commissie van onderzoek (Binnenland. 3e
Blad).
De Volksraad over de korting op de
Indische pensioenen (Uit Ned. Oost-Indië,
3e Blad).
Fokker's blik in de toekomst der lucht
vaart (3e Blad).
De Najaarsbeurs te Utrecht opent heden
haar poorten; zij staat sterk in den storm
(3e Blad).
BUITENLAND
DE PLECHTIGE UITVAART VAN
KONINGIN ASTRID (le Blad).
Rond het Italiaansch-Abessynisch ge
schil (Buitenland en Tel., 4e Blad).
Arrestaties in Tsjecho-Slowakije wegens
menschenroof (Buitenland, 4e Blad).
Vonnis tegen de Duitsche paters redemp
toristen (Buitenland, 4e Blad),
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN,
EERSTE BLAD.
Astrid: Prins Karei van Vlaanderen, broer
van Koning Leopold III, de Italiaansche
Kroonprins Umberto, Prins van Piemont.
gemaal van Leopold's zuster Marie-José,
en Prins Axel van Denemarken, ge
maal van Astrid's zuster Prinses Marga-
retha. Zij worden omgeven en gevolgd door
de leden van het Militaire en Civiele Huis
des Konings, van Koningin Elizabeth en
van den Graaf van Vlaanderen, en door de
overige vorstelijke bezoekers, Kroonprins
Olaf van Noorwegen, Kroonprins Gustaaf
Adolf van Zweden en Prins Bertil van
Zweden, den Hertog van York, tweeden
zoon en vertegenwoordiger van Koning
George van Engeland, Prins Cyriel van
Bulgarije als vertegenwoordiger van Ko
ning Boris en Prins Felix van Luxemburg,
echtgenoot van Groothertogin Charlotte.
Dan volgen de buitengewone missies, die
de speciale opdracht hebben hun staats
hoofd of hun regeering te vertegenwoordi
gen. Onder hen bevinden zich de adjudan
ten en leden van het gevolg der voor hen
schrijdende vorstelijke personen. Men ziet
velerlei schitterende en vreemdsoortige
uniformen en schilderachtige kleedijen.
De President der Fransche Republiek is
vertegenwoordigd door den Minister van
Staat Louis Marin, die o.a. vergezeld is van
Léon Bérard. terwijl Minister-president
Laval, die op het laatste oogenblik ver
hinderd was, vertegenwoordigd is door den
Franschen ambassadeur te Brussel La-
roche. Duitschland is vertegenwoordigd
door den ambassadeur Von Keiler, Polen
door den oud-minister Raczkiswickz, woi-
wode van Krakau, het Vaticaan door Mgr.
Micara, Luxemburg door den eersten mi
nister Bech.
Wij zien tevens de buitengewone verte
genwoordigers van HM. Koningin Wilhel-
mina. haar Opperhofmaarschalk jhr. V.
Boreel van Oldenaller, en haar Kamer
heer, jhr. mr. C. Dedel.
De landen, die geen speciale missies ge
stuurd hebben, zijn vertegenwoordigd door
hun gezanten te Brussel of te Parijs, en op
de buitenlandsche missies volgen dan ook,
eveneens in schitterende uniformen, de
leden van het diplomatieke corps te Brus
sel. Wij zien daarbij ook den Nederland-
schen gezant, jhr. mr. A. W. L. Tjarda van
Starkenborgh Stachouwer, die vergezeld
wordt door den gezantschapsraad jhr. W.
F. van Lennep en den landbouwconsulent
dr. L. Peters.
Dan volgen de Belgische ministers, waar
onder we herkennen de Ministers Vander-
velde, Poullet, Hymans, Bovesse, Van
Isacker, Rubbens, De Schrijver en Delattre,
De Man en Spaak. Na hen komen de Mi
nisters van Staat, waaronder we zien den
Brusselschen burgemeester Max, de oud
ministers Jaspar, Franck en Theunis en
den oud-burgemeester van Antwerpen Van
Cauwelaert. Zij zijn bijna allen gekleed in
uniform met steek en degen, evenals de
meeste leden van Kamer en Senaat, die
thans volgen. Een deel dezer afgevaardig
den, en wel grootendeels de socialistische
leden, zijn in donker rouwcostuum ge
kleed.
Ononderbroken volgen thans de groe
pen elkaar op: de leden van de buiten
landsche legaties te Brussel, de commissa-
