Het vacantie-oord onzer vorstin.
HET LAWINE-ONGELUK IN GARGELLEN
75,te Jaargang
LEIDSCH DAGBLAD, Zaterdag 23 Februari 1935
Derde Blad
No. 22983
AMERIKAANSCHE NOTITIES
HET DORPJE UNTERWASSER.
(Van onzen eigen correspondent)
Twee groote hotels-met-dans, enkele
pensions en een aantal in het dal ver
spreid liggende eenvoudige woningen der
inheemsche bevolking, in het Noorden
gevlijd tegen de ski-velden, die langzaam
overgaan in het Santis-masslef. in het
Zuiden tegen de gevreesde Föhn be
schermd door den muur der kantige
Churflrsten ziedaar in enkele woorden
het Zwitsersche dorpje Unterwasser ge
schetst, waar onze Landsvrouwe en Haar
dochter een drieweeksche vacantie door
brengen.
Hoewel de afstand niet groot ts, neemt
de reis vanuit Zürich toch 3 a 4 uur in
beslag. Via Wlnterthur-Wll of vla Rap-
perswil-Wattwll reist men in kleine,
gemoedelijkouderwetsche treintjes (die
desalniettemin geëlectrificeerd zijn) tot
Nesslau, waar de spoorlijn eindigt. Op het
stationsplein staan reeds de groote gele
postauto's te wachten om de reizigers
verder Boven-Toggenburg in te voeren.
Zware sneeuwkettingen zijn om de vier
achterwielen gelegd, want de straatweg
is met een dikke, verijsde laag sneeuw
bedekt.
Geleidelijk-aan gaat het omhoog in het
dal van het riviertje de Thur tusschen
twee imposante bergketens. Verschillende
kleinere dorpen worden gepasseerd, tot
dat na drie kwartier de auto stopt in
Unterwasser. Weliswaar gaat de bus tot
Buchs, het ZwitserschOostenrijksch
grensplaatsje, doch in Unterwasser dat
tezamen met Wildhaus sedert de laatste
jaren als wintersportoorfl sterk, in op
komst isstappen de meeste passagiers
uit. Uit een tweewielig „aanhangsel", dat
achter de postauto was gekoppeld, wor
den de ski's genomende sport der
houten latten kan een aanvang nemen.
Het koninklijk verblijf.
Dichtbij het Poststation, gelegen aan
den straatweg, is het hotel „Sternen",
waar onze Vorstin ook het vorige jaar
verbleef, d.w.z. zij had toen twee étages
van de dépendance voor zich en Haar ge
volg, terwijl Zij thans een verdieping in
den rechtervleugel van het hotel tot Haar
beschikking heeft.
De bezitster van het hotel was zoo
vriendelijk mij op mijn vragen een en
ander te vertellen: „Koningin Wilhel-
mlna is dit jaar gekomen met een gezel
schap van 17 personen, waaronder de
Prinses van Saksen-Weimar en een aan
tal vriendinnen van Prinses Juliana. Ver
der een klein gevolg, bestaande uit een
adjudant, een gezelschapsdame en eenige
bedienden. Het vorig jaar woonde uw
Vorstin in onze dépendance, doch daar
inmiddels ons hotel uitgebreid en gemo
derniseerd is, wilde Zij thans in het hotel
zelf wonen. Bovendien dineert Zij tezamen
met de andere gasten in de eetzaal.
„Vertelt u mij eens iets van het
vorige jaar."
„Met genoegen. De Koningin heeft
toen veel geschilderd en geteekend hier
in de omgeving. Vaak trok Zij er 's mor
gens reeds vroeg op uit. Ook was Zij dik
wijls te zien op de ijsbaan, die hier voor
het hotel aan den weg is gelegen. Prinses
Juliana, die zich evenals Haar Moeder
door Haar vriendelijkheid en eenvoud bij
allen zeer geliefd maakte, vertoefde
meestal op de ski-velden .waar zij van een
privé-leeraar onderricht ontving. Ook voor
dit jaar is hij weer door de Koninklijke
Familie geëngageerd, 'sAvonds, wanneer
hier bal was, heeft de Prinses met de
heeren van Haar gezelschap gedanst. Wij
hebben voor onze Hooge Gasten verschei
dene attracties georganiseerd, zoo o.a. een
concours op de groote springsehans, slede-
tochten, skijoring en een pic-nic partij.
Toen de Koningin wegging zeide Zij mij
woordelijk: „Ik heb mij nog nergens in
Zwitserland zoo rustig en prettig gevoeld
als in dit dorp." „Dat zal dan ook wel de
reden zijn, dat Zij weer hier is terugge
komen. want men heeft mij verteld, dat de
Koningin nooit tweemaal achtereen naar
hetzelfde vacantie-oord gaat."
De geheele eerste étage van veertien
kamers staat ter beschikking van de Ko
ninklijke Familie. Het zijn eenvoudige,
doch modern gemeubileerde vertrekken
met behang in pastelkleuren (lichtgroen,
lichtblauw of beige), groote ramen en een
deur, die uitkomt op het balcon, dat langs
het geheele gebouw loopt. Bovendien zijn
alle kamers onderling door deuren ver
bonden.
Het vertrek van de Koningin, dat aan
de voorzijde van het hotel is gelegen met
uitzicht op de Churfirsten, heeft licht
groen behang en een ameublement van
notenhout. De verlichting geschiedt door
middel van een melkglazen ballon, die in
het midden van het plafond hangt, ter
wijl langwerpige melkglazen lampjes ter
weerszijden van het bed zijn aangebracht.
De vroolijkgekleurde gordijnen zijn van
de moderne ruwe stof, die tegenwoordig
veel voor dit doel wordt gebruikt. Aan de
wanden hangen schilderijen, sneeuwland
schappen voorstellend, filet deze slaapka
mer verbonden is een privé bad- en toilet
kamer met crèmekleurig behang, vaste
waschtafel en een ingebouwd, witmarme
ren bad. Aan de andere zijde van H M.'s
vertrek is een ..Elnzelzimmer". de slaap
kamer van Prinses Juliana. Het is een
kamer van plm. 2x2'/! M. met een bed,
vaste waschtafel en een groote kleerkast.
Een andere eenpersoonskamer is ingericht
als woonsalon van de belde Koninklijke
vrouwen.
Unlerwasser's skigebied.
Behalve de vergrooting van het hotel
is er voor de hooge gasten nog een an
dere nieuwigheid: de bergbaan naar den
Iltios-alp, die in den zomer van 1934 Is
geopend. Illios, dat 400 M. hooger als Un
terwasser ligt. is een groot alpengebied
aan de Noordzijde van den Kaserruck. een
der toppen van het Churfirsten-massief.
Het is voor Unterwasser, wat Hahnen-
moos voor Adelboden en Parsenn voor
Davos is. De liefhebbers van sneeuw en
zon, die de skikunst nog niet volmaakt
beheerschen, kunnen zich hier oefenen op
de aaneengesloten groote velden, van
waaruit een prachtig uitzicht te genieten
valt. (Gelijk gemeld heeft de Prinses daar
reeds van geprofiteerd.) In 7 minuten rij
den de elegante roode wagens van den
Iltios-baan gedeeltelijk over sierlijke via
ducten naar deze schoone vlakte, die voor
den geoefenden skiër het uitgangspunt
van vele groote toeren is. Aan het eind
station der Iltios-baan is een keurig res
taurant met zomer-terras gebouwd, dat
eveneens het bezit van den eigenaar van
hotel „Sternen" is. Hier kunnen de ko
ninklijke gasten desgewenscht den mid
dagmaaltijd gebruiken.
Het is te voorzien dat Prinses Juliana
dikwijls op den Iltios-alp te vinden zal
zijn. om vandaar een tocht te ondernemen
of de afdaling naar Unterwasser te ma
ken. terwijl de Koningin hier op het lin
nen doek vele fraaie plekjes en pano
rama's kan vereeuwigen
F. K. A. R.
Unterwasser, Februari 1935.
(Door onzen correspondent.)
NOG EENS HET PROCES HAUPTMANN.
De sensatielust ten top gevoerd.
Ook de Amerikanen ergeren zich.
NEW YORK, 8 Febr. 1935.
Wanneer lk opnieuw een brief wijd aan
het Hauptmann-proces, dan is dit niet uit
een ziekelijke sensatielust van den schrij
ver dezer regelen, noch omdat hij gelooft
die bij zijn lezers te zullen aantreffen,
maar alleen omdat hetgeen in de afge-
loopen dertig dagen van de zitting heeft
plaats gevonden zoo specifiek Ameri-
kaansch is en zóó ondenkbaar in ons eigen
land, dat ik de verleiding niet kan weer
staan er een en ander van te vertellen.
Hauptmann is schuldig bevonden en dus
op weg naar de electrische stoel. Dit laat
ste is iets, waar de kalme en liberaal den
kende landgenoot al een oogenblik bij zal
stil staan. Op de electrische stoel! Meer
niet. Het slachtoffer wordt in een leun
stoel neergezet en daarop in letterlijken
zin gekookt door een paar duizend volt
door zijn lichaam te jagen, een en ander
onder het motto van menschlievendheid,
wel een groot verschil met de wijze waarop
Balthazar Geralds of Johan van Olden-
barneveldt ter dood gebracht werden. In
verband hiermede heerscht er ook veront
waardiging tegen de Nazi's, die de mid-
deleeuwsche bijl voor een onthoofding ge
bruiken. Foei!!! De uitvinding van Edison
ls veel humaner en minder bloederig.
Onkiesch
Daar zijn filmmaatschappijen geweest,
die hun toestel en personeel in de ge
rechtszaal van Flemington, New Jersey,
aan het werk hebben gezet en die hebben
van de terechtzitting een film gemaakt.
Deze film schijnt zelfs al in ons land ver
toond en daar met gemengde gevoelens
ontvangen te zijn, naar ik uit een en
ander opmaakt. Terecht! Wij houden er
andere opvattingen op na en kennen een
majesteit aan het Recht toe, die zich niet
beperkt tot het verloop ln de rechtszaal
zelf, maar ook tot de publiciteit daarvan.
Justice Trenchard, de rechter, onder
wiens leiding en toezicht het proces van
Hauptmann zich afspeelt, heeft van den
beginne af geweigerd de zitting te laten
fotografeeeren, zoowel voor de film als
voor de illustratie. Wat er gekiekt werd,
moest gebeuren voor en na zijn zitten
achter de groene tafel, m. a. w. niet tij
dens het verhoor. Nu zijn Amerikaansche
fotografen tot alles in staat. Men herin-
nere zich bijv. het fotografeeren van de
moordenares Ruth Snijder in doodsstrijd
op de electrische stoel eenige jaren ge
leden, toen een handige, maar onscupu-
leuze fotograaf tegen het uitdrukkelijke
verbod in een zak-camera aan zijn enkel
had gebonden en een afdruk nam. Op de
zelfde manier werd nu in Flemington een
cameratoestel op een verdekte plaats op
gesteld en de microfoon voor het geluid
verborgen achter een niet werkende elec
trische waaier. Met. het gevolg dat Ame
rika en de overige wereld de authentieke
opnamen van eenige zittingen op het witte
doek bewonderen konden of afkeuren, al
naar het peil van beschaving. Het merk
waardige is, dat de filmmaatschappijen
zich de eerste weken strikt aan het rech
terlijke verbod hielden, maar toen hun
houding wijzigden.
Links: De loopgraaf, waarin 2 M. diep
dak stond ongeschonden op
6 Februari 1935.
Een lezeres schrijft ons:
Het zal wellicht den lezer interesseeren
de korte berichten die over de lawine in
Gargellen, met haar noodlottige gevolgen,
in de kranten gestaan hebben, aangevuld
te zien met een uitvoerige beschrijving
van een ooggetuige.
Reeds een paar dagen vóór de groote
lawine met al haar kracht zou komen,
leefde men, de bewoners van het dorp
niet minder dan wij, in ons hotel, in ang
stige spanning. Door de aanhoudende
dichte sneeuw, de steeds neerdalende
lawinesneeuwstortingen, zaten wij volko
men geïsoleerd van beneden. Een weg
werd niet meer opengehouden, telefoon
palen waren gedeeltelijk door de sneeuw
vallen weggesleurd. De éénige, die zich
nog naar beneden waagde, was een gids,
die voor de post zorgde. Ons, gasten, was
't verboden, op den weg te komen, en
zéker op den dag van het ongeluk, toen
's morgens de temperatuur begon te dalen,
boven 0 kwam en natte sneeuw en wat
regen de toestand nog verergerde en je
kniediep deed vallen in de nattige massa.
Zoo bleven wij afwachten wat er komen
zou. Tot wij 's avonds, bij elkaar gezeten,
luisterend naar avonturen van onzen
ouden gids, plotseling opgeschrikt werden
door een donderend geraas buiten. Op 't
zelfde oogenblik ging het licht uit. Kort
sluiting. Groene vlammen sloegen uit de
telefoonpalen. En 't werd weer stil.
Daar zaten wij. Zonder licht. Niet wetend
wat er gebeurd was. Bij ons in 't hotel,
binnen, werd direct voor kaarsverlichting
gezorgd; het mannelijk deel van de gas-
De sensatiezucht der menigte.
Wat was de aanleiding hiertoe? Wel, de
dagbladen en de radio-maatschappijen
plukten zulke gouden vruchten van het
proces, dat de filmwereld niet begreep,
waarom zij en zij alleen buitengesloten
werd. Er waren kranten, wier oplaag met
40 000 en meer exemplaren per dag waren
toegenomen. De drie groote omroep-
maatschappijen, die practlsch gesproken
heel Amerika bedienen, de National Broad
casting Company, de Columbia System en
de Bamberger Broadcasting Company ont
zagen zich niet om elk uur het laatste
nieuws te geven weliswaar niet uit de
gerechtszaal zelf, maar opnieuw geënsce
neerd. De pers kreeg dus meer oplaag, de
radio meer prestige en zelfs nieuwe re
clame contracten, waarom moet dit alles
onzen neus voorbij gaan, redeneerde de
filmwereld. Station WOR van de Bamber
ger Broadcasting Co. in Newark. New Jer
sey, had en heeft nog een uitstekenden
reporter, die in een kwartier tijcis een
morgen- en avondoverzicht van den dag
in de gerechtszaal geeft. Op een goeden
dag gebeurde het volgende: Een der jury
leden bleek verkouden tezijn en rechter
Trenchard bood hem een middel tegen
hoesten aan. Het welzijn van de 12 jury
leden is van het hoogste belang zou er
één ziek worden of dood gaan, dan zou het
heele proces van voren af aan moeten
overgedaan worden! Den volgenden dag
werd de reporter van WOR ondervangen
door een praatje over de verdiensten van
een zekere hoestbonbon en alle millioenen
luistervinken konden op hun vingers uit
rekenen. dat dit het middel van rechter
Trenchard was! Een dergelijke commer
cialiseering moet men meegemaakt heb
ben om te kunnen gelooven.
Het oordeel van Edna Ferber.
Paramount, Universal, Pathé, Fox tri
wie er verder zijn, zagen niet in waarom
zij hun aandeel in de vette buit moesten
laten voorbij slippen en tegen de instruc
ties van den rechter in plaatsten zij hun
toestellen op 'n soort gallerij en draaiden
er lustig op los. Maar dat is lang niet alles
Edna Ferber, de schrijfster van Show Boat
en andere romans, vond zich geroepen op
een goeden morgen den volke te verkon
digen, dat het plaatsje Flemington het
middelpunt was geworden van alle sensa
tiezoekers en zoeksters, die er een soort
circus van maakten en zich wanhopig
aanstelden: dc chic van Park Avenue, ar
tiesten, tooneelschrijvers, regisseurs, sport-
menschen, bekende journalisten van bin
nen- en buitenland, die geen van allen iets
voelden voor het ontzettende drama, dat
zich daar afspeelde, maar die kwamen om
te genieten en om gezien te worden. „Het
is zoo weerzinwekkend", schrijft Edna
Ferber, „dat ik neiging had om mijn ont
slag te nemen als lid van de maatschappij.'
Wat is bijv. zoo weerzinwekkend? Dat
kooplui een klein evenbeeld van de ladder
aanbieden, waarlangs de ontvoerder de
baby geschaakt heeft en die men in zijn
knoopsgat dragen kan. Dat het Union
Hotel, het eenige hotel van het plaatsje,
een menu of cocktails aanbiedt, die de
naam dragen van den beklaagde, de ge
tuigen, den officier van justitie en verder
iedereen, die er mee te maken heeft. Dat
's morgens om zes uur. wanneer het in
deze laatste weken 30 en 40 graden vriest
een queue van belangstellenden voor de
toegangsdeur staat te wachten om binnen
gelaten te worden. Dat er nog geen dag
voorbij gegaan is. waarin niet hinderlijk
gelachen en gegiecheld is door het publiek
ten ging naar buiten om te zien wat er
gedaan moest worden. Wij kregen al gauw
bericht dat de groote lawine op ongeveer
100 Meter van het hotel verwijderd, naar
beneden gekomen was. Van een hooge top
door een nauw dal geperst was en even
boven het dorp zich in tweeen gesplitst
had. De ééne arm -blies in zijn vaart een
nieuw gebouwd, gelukkig onbewoond huis
om, sleurde het mee, en de andere arm
ging tusschen twee bewoonde hulzen door.
verpletterde een woning, waar zich op dat
oogenblik 5 menschen in moesten oe-
vinden.
Onmiddellijk moest ingegrepen worden.
Uit het dorp en uit het hotel kwamen de
mannen met schoppen, lampen en flam
bouwen om het reddingswerk te beginnen.
Wij zagen alles van het hotel uit. Het was
een troosteloos gezicht, wat er van liet
huis van den fabrikant Heusz von Gctzi,
nog te zien was: alleen het dak stak
boven de sneeuw uit.
Bij het eerste onderzoek bleek wat er
eigenlijk met het huis gebeurd was. Het
was van zijn fundamenten afgeschoven,
dat wil zeggen, wat zich tusschen funda
ment en dak bevonden had, was eenvou
dig weggeblazen, weggestooten, en overal
heen verspreid. Want, toen men, na klop
pen op het dak geen levensteeken verno
men had, begon men met lange ijzeren
staven te sondeeren, en stootte men alleen
op wat hiysraad, zonder teekenen te be
speuren dat de rest van het huis zich on
der het dak bevond. Tot middernacht toe
werd doorgegraven, doorgesondeerd. tot
men ongeveer 20 meter verder, op het huis
stootte. Daar vond men, 3 meter diep, de
om dingen, waarvan een normaal den*
kend mensch geen oorzaak tot vroolijkheiA
kan maken. Toen Hauptmann gevraagd
werd hoeveel geld hij voor zijn vertrek
naar Amerika in zijn geboorteland bezat
en hij milliarden antwoordde, doelend op
de bijkans waardelooze marken ging er een
Homerisch gelach op. Waarmee dit knappe
publiek meteen zichzelf veroordeelde.
Weerzinwekkende reclame.
Weerzinwekkend zijn de groote opschrif
ten boven de krantenartikelen, die alleen
maar een of twee sensationeele of bela
chelijke zinnen uit het getuigenverhoor
van den heelen dag weergeven en daar
mee een geheel valschen indruk van deze
tragische zaak geven. Daar is bijv. de
trots van onderburgemeester Lyons van
de Bronx over de reclame, die zijn stads
deel uit het proces gekregen heeft, om
dat de lichtelijk praatzuchtige Dr. Condon
bij zijn getuigenis omtrent de overreiking
van het losgeld aan den geheimzinnigen
„John" vertelde in de Bronx te wonen,
waaraan hij schielijk toevoegde „the most
beautiful borough in the world" de
mooiste stadswijk in de wereld. Dr. Condon
die zijn heele leven in de Bronx gesleten
heeft en derhalve zeer tot oordeelen ovér
dc heele wereld gerechtigd was, bracht er
op zeer onnoodige manier de reclame bij
te pas en droeg aldus een bescheiden
deeltje bij in de reeks opvallendheden tij
dens het getuigenverhoor.
Het mag ongelooflijk schijnen, maar nog
altijd worden er lieden gevonden, die in
een geruchtmakend proces een goede ge
legenheid zien zich een plaatsje onder de
publike schijnwerpers te veroveren en er
een sla'tje uit te slaan door als getuige
op te treden. Dat de sheriff aardige bijver
diensten heeft gemaakt door verkoop van
plaatskaarten aan het publiek staat even
vast als de stenografen hun zwaren arbeid
naar behooren beloond krijgen door ver
koop der gemimeografeerde woordelijke
verslagen. Vaudeville-agenten zijn onop
houdelijk in de weer om ledereen, die er
mee te maken heeft een contract aan te
bieden; de jury van acht heeren en vier
dames kunnen na afloop voor 200 dollar
per week een vaudeville-tournée maken
om van hun ervaringen te vertellen.
Hauptmann's advocaat, Reilly, nam de
verdediging op zich, wel wetend, dat hij
er geldelijk misschien bij zou moeten
toeleggen, maar zich evenzeer bewust van
de enorme reclame, die hem voor de toe
komst van dienst zou kunnen zijn. Reeds
nu al is het bekend geworden, dat de
openbare aanklager waarschijnlijk een be
langrijke positie te Washington aange
boden zal worden.
- Ook in Amerika protest.
Nog is 't zoover niet, maar mocht
Hauptmann tenslotte toch nog onschuldig
bevonden worden, dan zullen hem stellig
groote aanbiedingen gedaan worden van
zijn ervaringen te vertellen op schrift en
mocht hij ooit als vrij man rondloopen,
dan in persoon. Tegen dit alles en meer
nog wordt ook in dit land geprotesteerd
als onbetamelijk en goedkoop; duizenden
ergeren zich er aan en laten niet na luide
voor hun opinie uit te komen, maar in-
tusschen schijnt de overgroote meerder
heid er anders over te denken. Het hoogst
belangrijke nieuws uit binnen- en buiten
land heeft al weken moeten wijken voor
hetgeen b.v. een getuige te vertellen had,
die Will Rogers imiteerde en dergelijk
fraais.
o
vloer van het huis. Direct werd daar met
graven begonnen, tot dc volgenden och
tend de plaats waar de kamer geweest
was, werd bereikt. En daar vond men
de bewoners, zonder noemenswaardige
kwetsuren, ingemetseld in de sneeuw.
Klaarblijkelijk neergedrukt door de
sneeuwmassa's, gezien de neergebogen ge
stalten. Een naargeestig tooneeltje. een in
alle huiselijkheid bij elkaar zittende fami
lie. enkelen met de speelkaarten, de zoon
met een half opgegeten appel in de hand
plotseling weggeblazen en onder de
sneeuw begraven.
Zoo waren er 4 slachtoffers gevonden.
Eén van hen. een jong meisje, vertoonde
nog eenig teeken van leven, by het op
graven, wat wonderlijk schijnt, na meer
dan 16 uren onder de sneeuw begraven
te zijn geweest, 3 meter diep! Helaas alle
pogingen tot redding bleven zonder resul
taat. Er moest zich nog een vijfde
slachtoffer ergens bevinden, dat niet bij
de overigen gevonden werd. Naar hem
heeft men langer moeten zoeken. Waar
schijnlijk heeft deze aan de deur gestaan,
toen de lawine aan kwam. want de Post-
meister heeft op dat oogenblik een angst
kreet gehoord.
De lezer begrijpt, dat zoo'n ongeluk de
wintersportgenoegens, waarvoor de vreem
deling hierheen trekt, wél een domper op
zet; een gedrukte spanning doet ontstaan
in het anders van louter sneeuw-ski-lust
doortrokken hotel. Dat ieder onder den in
druk komt van het geweldige, huivering
wekkende, van de anders onschuldig stra
lende glanzend witte sneeuw, plotseling
een doodende kracht gemaakt te zien.
vier van de verongelukten werden gevonden; rechts: de erst van '0 chalet, het
de sneeuw, 30 M. van de plek, waar eens het huis was geweest.
