De stemming in het Saargebied.
Alles is rustig verloopen.
75rte Jaargang
LEIDSCH DAGBLAD, Maandag 14 Januari 1935
Derde Blad
No. 22948
Morgenvroeg de uitslag.
CHRONISCHE/
BRONCHITIS/
Op het Saargebied, het rijkste Industrie
gebied van het Dultsche Rijk, was gisteren
de aandacht van de geheele wereld ge
vestigd, Ruim vijftien jaren na het slui
ten van den vrede van Versailles, moesten
de bewoners van dat kleine stukje land
in het hart van Europa, beslissen over de
vraag, of zij onder de tegenwoordige om
standigheden al dan niet tot Duitschland
wilden terugkeeren. Want dat is ten slotte
de vraag: vreezen de Saarlanders om ma-
terleele of principieele redenen thans te
worden ingelijfd bij het Derde Rijk van
Hitler, of niet? Wanneer in Duitschland
niet de groote revolutie van 1933 zou heb
ben plaats gehad, dan zou zeker nagenoeg
de geheele bevolking van het Saargebied
vóór den terugkeer naar het Duitsche Rijk
hebben gestemd.
En thans?
Algemeen wordt een groote meerderheid
voor een hereenlglng met het Duitsche
Rijk verwacht en toch twijfelt men
hier en daar. Deze twijfel mag beschouwd
worden als een compliment aan hen, die
deze zoo belangrijke volksstemming heb
ben voorbereid en geregeld, waardoor over
al wel de overtuiging bestaat, dat de stem
ming volkomen geheim is. Dat vertegen
woordigers van ons land een belangrijk
aandeel in de leiding hiervan hebben ge
had, is voor ons een verheugend feit.
Zaterdagavond was het in Saarbruecken
druk op straat, ondanks het feit, dat de
sneeuw het verblijf buitenshuis minder
aangenaam maakte. Deze drukte mocht
worden verwacht in een stad, die zelf
niet meer tellende dan ongeveer 130.000
inwoners op het oogenblik bijna twee
honderdduizend zielen herbergt. Uit alle
oorden der wereld zijn de geboren Saar
landers gekomen om, wanneer zij daar
toe gerechtigd zijn, hun stem uit te bren
gen. En met hen kwamen de honderden
journalisten, van wie velen nog Zaterdag
arriveerde, om op dezen historlschen dag
aan de wereld verslag te doen van de
laatste volksstemming, welke uit den
grooten oorlog van 1914/1918 is voortge
komen.
Nog Zondagochtend arriveerden hon
derden Saarlanders uit verschillende dee-
len in Duitschland te Saarbruecken. Even
als de laatste dagen hadden bij de aan
komst geen demonstraties plaats. Tot de
genen, die van zeer ver komen om hun
stemplicht te vervullen, behoort een zekere
mevrouw Ida Mondenach. Deze is veertien
dagen geleden uit Sjanghai vertrokken,
doch heeft eenige vertraging op reis ge
had. Alleen door het laatste deel van haar
lange reis per vliegtuig af te leggen, kon
zij tijdig ter plaatse zijn en de regeerings-
commlssie voor het Saargebied had voor
haar een speciale vergunning gegeven om
per vliegtuig in Saarbruecken aan te
komen.
Ernst Braun en Bartsch, die in
Duitschland wegens grensoverschrijding
waren gevangen genomen, zijn Zaterdag,
dus nog vóór de Saarstemming, weder op
vrije voeten gesteld en ook teruggekeerd in
het Saargebied.
Beroep op orde en rust.
De Volkenbondsraad had tot de Saarbe-
volking den volgenden oproep gericht:
„Aan den vooravond der Volksstemming
wenscht de Volkenbondsraad een plechtig
beroep tot de Saarbevolking te richten. De
Raad verzoekt de bevolking, dat deze door
haar kalmte en waardigheid toonen zal
zich bewust te zijn van het belang van
haar stem, die zij geroepen is uit te bren
gen. De Volkenbondsraad rekent er op, dat
de bewoners na de stemming de zelfde
houding zullen bewaren en met vertrou
wen de op de stemming volgende raads-
beslissing zullen afwachten, die binnen zoo
kort mogelijken tijd zal genomen worden"
En de president der regeeringscommls-
sie Knox, had nog een verordening uitge
vaardigd, waarin bepaald werd, dat Zon
dag de verspreiding en verkoop van alle
periodieke en niet periodieke drukwerken,
voor zoover zij in het Saargebied verschij
nen, verboden is. Als verspreiding in dezen
zin gold ook het aanplakken, tentoonstel
len of ter lezing deponeeren van deze druk
werken op plaatsen waar het publiek er
kennis van kon nemen. Op overtreding
stond een straf van minstens drie dagen
hechtenis of bij verzachtende omstandig
heden een boete van minstens 500 francs.
De stemming.
De dag was gisteren grauw, maar alles
verliep rustig. Men leze in dit verband den
brief van onzen specialen medewerker.
Bijna doodstil was het in de stemloka
len. De waarschuwingen van de Plebis
cietcommissie en vooral het feit, dat bij
de vóórstemming enkele dagen geleden,
toen zij. die gisteren daarvoor geen ge
legenheid hadden, hun stem konden uit
brengen, stemmen ongeldig werden ver
klaard door uitlatingen of gedragingen,
die een politieke beteekenis kunnen heb
ben, zijn oorzaak, dat zelfs de felste na-
tionaal-sooialisten zich uitermate kalm
gedragen. Hiermede voldoen zij aan de be
velen, die het Duitsche front nog hebben
uitgevaardigd door het plaatsen van bor
den op bepaalde punten, waarop de stem
gerechtigden, terwijl zij zich ter stembus
begeven, nog eens kunnen lezen, dat zij
zich gedisciplineerd moeten gedragen en
„zwijgend hun plicht doen.".
Bijna zonder een woord te spreken
iet of wat nerveus de meesten overhan
digen de stemmers den voorzitter van het
stembureau hun passen of legitimatiebe
wijzen en nemen in ruil, daarvoor het
stembiljet in ontvangst. Na het uitbrengen
van een stem door het plaatsen van een
kruis in een der drie open hokjes met een
zwart potlood brengen zij hun stembiljet
in gesloten enveloppe terug aan den voor
zitter. die dan weer de passen en legiti
matiebewijzen teruggeeft en de enveloppe
in de stembus werpt. Het valt op, dat velen
vrij lang in het geheel gesloten stemhokje
blijven. De meesten verlaten even stil als
zij gekomen zijn het stemlokaal, velen
naar het schijnt opgelucht, dat zij hun
plicht volbracht hebben.
Vooral 's morgens is zeer druk gestemd.
Het schijnt dat de meeste stemgerech
tigden zich zoo vlug mogelijk van hun
plicht wilden kwijten, want later op den
dag werd het bij de stembureaux stiller
en behoorden tot de stemmers vooral die
genen, die per auto naar het stemlokaal
moesten worden gebracht: ouden van
dagen en personen, die zich om een an
dere reden niet gemakkelijk kunnen ver
plaatsen. In de wachtkamers bij de stem-'
lokalen waren Roode Kruis-zusters aan
wezig, die er voorzorgden, dat deze ouden
van dagen en gebrekkige lieden niet lang
behoefden te wachten.
De deelneming aan de stemming is naar
het zich laat aanzien zeer groot en zal
zeker 80 tot 90 procent bedragen. Uit som
mige districten wordt zelfs 100 procent
deelneming gemeld. I
Op enkele plaatsen slechts moesten
stemmen ongeldig worden verklaard, om
dat de voorzitters zich, zooals hun taak
was, streng aan de bepalingen houden. In
Dudweiler werden van de 341 stemmen 10
ongeldig verklaard, omdat de stembiljet
ten niet op de voorgeschreven wijze in de
enveloppe werden ingeleverd. Tegen dit
ongeldig verklaren werd geprotesteerd,
doch het is niet waarschijnlijk dat het
protest zal worden toegewezen. In het
district Merzlg hadden om half één alle
stemgerechtigden reeds hun stem uitge
bracht.
Tocht door het Saargebied.
Een aantal buitenlandsche journalisten
heeft op den stemmingsdag tezamen met
hun Duitsche collega's een tocht door het
Saargebied gemaakt om den gang van za
ken overal, dus ook buiten Saarbruecken
te kunnen nagaan. Hierbij bleek, dat alge
meen was voldaan aan de opdracht van
het Duitsche Front, dat men voor dezen
dag zou volstaan met het doen van zijn
plicht, het uitbrengen van zijn stem en
daarna naar huis terug te keeren. Het was
dan ook bijna overal zeer rustig.
Ook de tegenstanders van het Duitsche
Front, de aanhangers van het eenheids
front, gaven geen reden tot ordeverstorin
gen, zoodat het ingrijpen van politie of
van de internationale troepen, die daar
voor gereed gehouden werden, nergens
noodig was.
De oudste stemgerechtigde was 96 jaar,
de jongste een jongeman, die Juist zijn
20sten verjaardag vierde.
In den loop van den dag heeft de
Zweedche president van de Plebiscietcom
missie, Rohde, een tocht gemaakt langs de
stembureaux om zoo noodig voorlichting
te geven en moeilijkheden uit den weg te
ruimen. Het bleek echter, dat alles overal
zeer vlot verliep.
Reeds tegen zes uur in den avond was
de drukte in de stembureaux bijna overal
afgeloopen. Op het platteland hadden toen
de stemmers reeds overal hun plicht ver
vuld en slechts nu en dan kwam er nog
iemand stemmen, die tevoren door zijn
werkzaamheden of door andere oorzaken
verhinderd was geweest. In de stemlokalen
heerschte een ietwat verveelde stemming.
In het algemeen is het, afgezien van
kleine uitzonderingen, nergens tot eenig
incident gekomen.
In de straten van Saarbuecken en van
de andere steden heerschte des avonds
een opgewekte drukte. Alle restaurants en
café's waren overvol; er was nauwelijks
een plaats te krijgen. In de helverlichte
straten golfden dichte menschenmenigten
heen en weer, hoewel het zeer nat was.
De spanning was overigens zeer groot en
het gesprek van den avond was de ver
moedelijke uitslag van de stemming. Men
noemde percentages betreffende het aan
tal uitgebrachte stemmen. In de kringen
van het Duitsche Front was men overigens
er van overtuigd, dat de overwinning be
haald was.
Men verwacht, dat de urnen en de pro
tocollen in de speciaal door militairen be
waakte treinen heden in den vroegen mor
gen te Saarbruecken zullen aankomen.
Daarna zullen zij tot hedenmiddag 5 uur
bewaard blijven op de „Wartburg". Te 5
uur zal een aanvang gemaakt worden met
de telling, waarvoor zich meer dan 400
journalisten uit alle mogelijke landen
hebben aangemeld.
Tegen acht begaven zich nog slechtse
enkele stemgerechtigden per auto, op mo
torrijwiel of met andere vervoermiddelen
naar de stembureau. Men verwacht, dat
98 a 90% der stemgerechtigden is opge
komen. Dezelfde orde en rust, welke ge-
heerscht hadden bij den aanvang van
dezen belangrijken Zondag, duurden tot
het laatste oogenblik.
Twee incidenten-
Slechts laat in den avond, tegen mid
dernacht, zijn twee incidenten bekend ge
worden, welke zich na de sluiting der
stembureaux hadden voorgedaan.
Te Neunkirchen werd een bom gewor
pen tegen het bureau van het Duitsche
Front. De aangerichte schade schijnt niet
veel te beteekenen te hebben. Vier per
sonen zijn gearresteerd. Twee dezer zou
den communisten geweest zijn, de beide
anderen waren aanhangers van de status-
quo-partij.
Te Saarbruecken hebben ongeveer 150
communisten gedemonstreerd in de Bahn-
hofstrasse. Toen de politie de menigte
wilde verspreiden ontstond eenig tumult.
Ook in dit geval zijn eenige personen ge
arresteerd. Het incident bleek tenslotte
niet van ernstigen aard te zijn geweest.
De uitslag.
Naar in Saarbruecken werd medegedeeld
zal de uitslag van de volksstemming mor
genvroeg te zeven uur Midden Europee-
sche tijd (6.20 uur Amsterdamschen tijd),
worden bekend gemaakt.
De taak der internationale troepen.
Op den dag van de stemming, was het
voor de Volkenbondstroepen, waaronder
ook de tweehonderdvijftig Nederlandsche
mariniers met hun officieren, vroeg dag. In
de meeste kwartieren werd het reeds om
streeks middernacht levendig. Uitgerust in
Marschtenue en begeleid door de vracht
en manschappen-wagens, met machine
geweren van de meest onderscheidene kali
bers, tanks en Roode-Kruis-wagens, even
als veldkeukens, werd in den vroegen och
tend afgemarcheerd. Te vijf uur in den
ochtend waren alle grensposten naar
Duitschland en naar Frankrijk, ook de
kleinste en onbelangrijkste, bezet.
In een grooten boog om het gebied van
de stad Saarbrücken heeft in den loop van
den nacht het Engelsche Lancashire-
regiment aan de Lotharingsche grens de
bewaking op zich genomen. Ten Zuid-Oos
ten daarvan sluiten zich hierbij de Neder
landsche mariniers aan, die voor de groot
ste helft de Fransche grens en voor de
kleinste helft in de districten St. Ingbert
en Homburg de Duitsche grens bezetten.
Kapitein de Bruyne en zijn officieren heb
ben hier de leiding.
Daarbij sluiten naar het Noorden en
Oosten langs de Duitsche'grens de troepen
van het Engelsche Essex-regiment aan. De
kleine Noordwestelijke grens naar rechts
wordt door de Zweedsche troepen bezet,
terwijl in den sector, grenzende aan Lotha
ringen, weer in aansluiting aan het Lan
cashire-regiment, de Italianen staan.
Zoo is de grens van het Saargebied, die
Zaterdagavond nog door groote vuren op
de hoogten er om heen gemarkeerd werd,
geheel door de internationale troepen be
zet. Het opmerkelijke is echter, dat men
van deze sterke troepenmacht zeer weinig
bemerkt. Slechts hier en daar ziet men een
Engelschen pantserwagen of een Italiaan-
sche transport-auto met machinegeweren.
In St. Ingbert ziet men alleen de post voor
het verblijf der Nederlandsche marine
soldaten, het Kraemer-Slot, doch overi
gens is de militair goed georganiseerde
grensbezetting zóó verdekt opgesteld, dat
zij niemand opvalt.
Aan den anderen kant van de grens zijn
nergens militaire maatregelen van welken
aard ook te bemerken.
Hoe de menschen heen-en-weer
reizen.
Zooals bekend, moesten de Saarlanders
hun stemmen uitbrengen op de plaats,
waar zij in het jaar 1919 woonden. Men
heeft van deze bepaling, die overigens
noodzakelijk was voor een goede controle
op de stemgerechtigden, een veel heen-en-
weer trekken verwacht en dit. is in den loop
van den dag dan ook wel gebleken. Het is
voorgekomen, dat van één huisgezin de
man naar Merzig moest gaan, de vrouw
naar St. Wendel en stemgerechtigde kinde
ren naar andere plaatsen in het Saarge
bied, omdat zij daar geboren waren. Het
Duitsche front had alle maatregelen geno
men om de stemgerechtigden in staat te
stellen, de voor hen aangewezen stem
bureaux te bereiken. Op vele plaatsen zag
men de auto's van het Duitsche Front met
een wit-blauw schild „motordienst". De
aanduiding „Duitsche Front", die oor
spronkelijk op het schild had gestaan,
moest verwijderd worden, doch ieder wist
natuurlijk, dat deze auto's van deze be
paalde groep waren.
In Saarbruecken werd alphabetisch ge
stemd, dat wil zeggen, dat de stemgerech
tigden volgens het alphabet over de stem
bureaux waren verdeeld. Zoo moesten alle
Muellers en dat zijn er nog al wat in
Duitschland, zich naar een zelfde stem
bureau begeven dat in een der buitenwij
ken lag. Eén stembureau had ook nage
noeg uitsluitend de Schmidts.
Voordat de eerste stemmen heden wer
den uitgebracht, hebben de voorzitters der
stembureaux de stemmen, in het begin van
de week reeds uitgebracht door hen, die
daartoe heden niet in staat waren, in de
stembussen gedeponeerd.
Een onderhoud met den comman
dant der Nederlandsch troepen.
Een V. D.-medewerker schrijft nog:
Voor een groote poort van een gebou
wencomplex in de Bleichstrasse nabij de
Saar in Saarbruecken staat een Neder
landsche marinier op post en boven de
poort staat een bord, in de Nederlandsche
kleuren, dat melding maakt van de aan
wezigheid van de troepen, die de eer heb
ben, het Nederlandsche volk als polltie-
orgaan van den Volkenbond in het Saar
gebied te vertegenwoordigen.
Op het binnenhof achter de poort staat
een langgerekt gebouw, dat eens een che
mische fabriek herbergde. Thans is het
de geïmproviseerde kazerne der Neder
landsche troepen.
Alles gaat streng militair. De post aan
de poort drukt op een bel en ik wordt
door een anderen marinier gehaald, die
mij geleid naar den dienstdoenden wacht
meester, die mij, staalhelm op en storm-
riem onder de kin, ontvangt. Even later
wordt ik gehaald door een jong officier,
die mij langs den adjudant, die juist op
dat moment door een persteekenaar ver
eeuwigd wordt, naar den commandant der
Nederlandsche troepen, kapitein M. R de
Bruyne brengt. Deze heeft zijn ruime
werkkamer op de eerste verdieping en zijn
dubbele schrijftafel is met de Nederland
sche vlag versierd. De vele kaarten aan
de wanden wijzen erop, dat men zich hier
in het centrale punt van een ernstige mi
litaire actie bevindt.
De Nederlandsche commandant ont
vangt mij zeer vriendelijk en antwoordt
zooveel mogelijk op de vragen, die ik hem
stel. Hij wijst er op, dat de Nederlandsche
militairen, van militair standpunt bezien,
gedurende hun verblijf in het Saargebied
zwaren dienst hebben gedaan. In den
kortst mogelijken tijd was het noodig, een
betrekkelijk groot gebied in vele dag- en
nachtoefeningen zoo goed te leeren ken
nen, dat officieren en manschappen zich
in het gebied volkomen vertrouwd voelen.
De commandant wijst er daarbij op, dat
er in dit mooie land weliswaar tal van
hoofdwegen zijn, doch weinig dwarswe
gen. Vooral door de nachtelijke oefenin
gen hebben de manschappen het gebied
echter zeer goed leeren kennen. Het was
hem bij de oefeningen opgevallen, dat de
bewoners vooral van dit gedeelte van het
Saargebied vriendelijke menschen zijn, die
steeds bereid bleken, de noodige inlichtin
gen te verschaffen, wanneer de troepen
zich omtrent verbindingen op de hoogte
wilden stellen.
Kapitein de Bruyne vertelde, dat zijn
manschappen volkomen er van overtuigd
zijn, voor welke belangrijke zaak zij in
het vreemde land zijn en welke delicate,
doch ook eervolle missie zij hebben te ver
vullen. Hij kón niet mededeelen, hoe lang
déze missie zou duren.
„Wij zijn slechts soldaten", merkte hij
lachend op, „en hebben onze bevelen op
te volgen. Overigens hebben wij in deze
politiek zoo opwindende dagen onze man
schappen zooveel mogelijk terug gehou
den. Zij en de officieren zijn nauwelijks in
aanraking gekomen met de civiele bevol
king, omdat wij alles wilden vermijden,
wat tot ordeverstoringen aanleiding zou
kunnen geven. Wanneer echter eerst de
volksstemming achter den rug is en de
opwinding is gaan liggen, hopen wij ook
met de bevolking in vriendschappelijk
verkeer te komen en het mooie gebied te
leeren kennen, waarin wij ons op hoog
bevel bevinden."
Kapitein de Bruyne gaf vervolgens nog
eenige inlichtingen omtrent het verblijf
van het andere deel van zijn troepen in
het slot Kraemer in St. Ingbert. Hij ver
telde, hoe vervallen dit verblijf er bij aan
komst uitzag en hoeveel werk noodig was,
om het voor het verblijf van de officieren
en manschappen geschikt te maken. Alles
zat dik onder het stof. De troepen die er
liggen, zijn thans echter zeer tevreden.
Over de betrekkingen tot de troepen van
de andere landen verklaarde de comman
dant, dat de internationale troepen een
uitstekenden opperbevelhebber in gene
raal Brind en zijn medewerkers hebben,
zoodat een zeer goede verhouding tusschen
de opperste leiding en de territoriale com
mandanten bestaat. Ook bij de Engel
schen, in wier sector kapitein de Bruyne
zijn zetel heeft, verklaarde hij zeer goede
vrienden te hebben gevonden. Deze uitste
kende verhouding tusschen de verschillen
de troepen, vergemakkelijkt natuurlijk de
taak en zal ook op de bevolking een pret-
tigen indruk maken.
Onder leiding van een der officieren
kon ik daarna de verblijven der manschap
pen bezichtigen, waarover reeds eerder is
gemeld,. De zalen, waar vroeger de ma
chines stonden, en waar de mannen thans
op eenvoudige veldbedden met stroozak-
ken slapen, zien er keurig uit. Alles is
eenvoudig, doch goed verzorgd. Het is er
behagelljk warm en de soldaten zullen,
naar het zich laat aanzien, zeker later
met genoegen aan hun „oorlogstocht"
naar de Saar terug denken.
Het echtpaar Speenhoff komt morgen
voor de Hollandsche „jongens" liedjes zin
gen.
Onderhoud met een Nederlandschen
voorzitter van een stembureau.
Gisteravond laat, toen de Volksstemming
die de beslissing moet hebben gebracht
over de toekomst van het Saargebied,
reeds eenige uren tot het verleden behoor
de, hebben wij een onderhoud gehad met
een Nederlandschen voorzitter van een
stembureau.
Wij spraken met den heer J. L. Lente,
RECLAME.
2961
ifhfl
Siroop Famel geeft A
dadelijk verlich-
ting, maakt het
slijm los en kal
meert de hoest.
tu
I siij
Viaact fietocfidvd vart. Uv
ORIGINEELE FLACON THANS.
OOK IN KLEINE. FLACONS <3f! U5
inspecteur van de bevolkingsregisters in
Nederland, uit Den Haag, die in een school
in Voelklingen een der vijf stembureaux
welke in deze school waren ondergebracht,
heeft gepresideerd.
De heer Lentz deelde ons mede, dat, zoo
als overal elders, ook bij hem het verloop
der stemming zeer rustig was geweest. In
cidenten van eenige beteekenis hadden
zich niet voorgedaan. Het werk van half
acht des morgens tot acht uur des avonds
onafgebroken, was wel vermoeiend ge
weest.
„Hoe is het met de stemming in uw
bureau gegaan?"
„In het begin liep het niet zoo vlot om
dat wij eerst moesten wennen aan de ver
vulling van de vele formaliteiten welke
voor het uitbrengen van de stem vereischt
worden. Later ging het echter zeer vlot.
Tot drie uur in den middag hebben wij
hard moeten werken omdat doorloopend:
stemgerechtigden arriveerden. Toen werd
het minder druk."
„Hadt u gelegenheid om te eten?"
„Wij hebben zelf voor ons brood moeten
zorgen en Roode Kruis zusters hebben kof
fie gebracht. Als voorzitter moest ik den
geheelen dag op mijn post blijven. De
beide andere leden van het stembureau, de
vertegenwoordiger van het Duitsche Front
en die van het Eenheidsfront mochten
zich laten vervangen."
„Hebben zich in uw stembureau nog bij
zondere gebeurtenissen voorgedaan?"
„Ja, wij hebben vijf stemgerechtigden
gehad die op een brancard werden binnen
gebracht. Een er van was een vrouw, die
twee uur te voren het leven had geschon
ken aan een jongen Saarlander."
„Maar hoe konden deze zieken stem
men?"
„Zooals u weet, waren de stemhokjes
van boven gesloten, doch van onderen
open. Wij lieten nu de brancard met het
hoofdeinde onder de deur doorschuiven,
zoodat de patiënten zich met het hoofd in
het hokje bevonden. Op deze wijze vol
deden wij aan de voorschriften en konden
de opgekomen patiënten hun stemplicht
vervullen."
„Hebben zich bij u nog incidenten voor
gedaan?"
„Incidenten mag ik niet zeggen, maar
een klein incident is er toch geweest, als
man het zoo noemen wil. Vanmorgen om
elf uur kwam een persfotograaf in het
stemlokaal. De man had toestemming van
den Kreisinspektor om te fotografeeren.
De stemopnemer van het Eenheidsfront
maakte echter bezwaar, omdat, wanneer
hij op een plaatje stond, hij daarvan later
moeilijkheden vreesde. Als voorzitter had
ik het recht den fotograaf te weigeren,
maar daar ik tegen het maken van een
foto geen bezwaar had, stelde ik den ver
tegenwoordiger van het Eenheidsfront
voor, zich even te verwijderen. Hij kon
even opzij gaan staan. Zijn plaatsvervan
ger die in het lokaal aanwezig was, had
geen bezwaar om gekiekt te worden en
deze nam dus zijn plaats in. De foto werd
dus toch gemaakt."
„Waren er nog andere moeilijkheden?"
„Ja, bij de zieken, die op de brancards
werden binnengebracht waren er eenige
twijfelgevallen of het wel noodig was dat
de patiënten op de brancards bleven. Hier
bij deed zich het eigenaardige voor, waar
voor men mij reeds tevoren had gewaar
schuwd, dat de meeningen van de verte
genwoordigers van het Duitsche Front en
het Eenheidsfront altijd verschillend
waren. Wanneer de stemopnemer van het
Duitsche Front van meening was dat de
patiënt wel in staat was van de brancard
te komen, zeide de Eenheidsfronter dat
het niet kon en omgekeerd. Op de reeds
medegedeelde wijze ben ik aan dit be
zwaar tegemoetgekomen."
De heer Lentz deelde nog het een en
ander mede over de bewaking in en bij de
stembureaux. Elk stembureau beschikte
over drie politie-beambten of brandweer
lieden en hij had, evenals de meeste andere
voorzitters, 1 beambte in het lokaal en 1
er buiten geplaatst en de derde als aflosser
aangesteld. In de school, waar vijf stem
lokalen waren ingericht, was bovendien
nog politie, die op geregelde tijden een
rondgang maakte.
„Wat hebt U gedaan bij de sluiting van
het stembureau?"
„Om precies acht uur werd het stem
bureau gesloten en hebben wij proces ver
baal van de stemming opgemaakt. Aan
de hand van de kiezerslijst met contro
leering van de geplaatste paragraaf van
de opgekomen kiezers het aantal overge
bleven stembiljetten enz., konden wij
vaststellen hoeveel stemgerechtigden
waren opgekomen. In mijn stem
bureau hebben 644 van de 652 stemge
rechtigden hun stem uitgebracht.
Vervolgens hebben wij de stembus en de
houten kist verzegeld. Des morgens had ik
het slot reeds verzegeld, dat later nog eens
extra geplombeerd werd. Na de sluiting
werd over de opening van de bus. welke
diende voor het inwerpen een pleister ge
plakt, waarna ook deze werd verzegeld".
„Hoe verliep het transport van de bus,
waarvoor U toch verantwoordelijk was?".
„De bus zou zoo spoedig mogelijk na
acht uur gehaald worden en per auto
onder mijn geleide worden weggebracht.
Om lialftien zaten we nog te wachten en
toen heb ik een mannetje naar het Kreis-
muro gestuurd om te laten vragen of ik de
bus niet zelf mocht brengen wanneer ik
voor voldoende begeleiding zorgde. U moet
weten, dat het stembureau niet verder dan
drie minuten verwijderd was van het
Kreisburo dat in het Raadhuis was onder-
