LEfDSCH DAGBLAD - Tweede Blad
r
Zaterdag 22 December 1934
HISTORISCHE FIGUREN.
CORRESPONDENTIE.
GEVEILDE PERCEELEN.
WEERTYPEN.
AMERIKAANSCHE NOTITIES
Illllllllllllllllllllilllllllllllllllllllllllllllll
BUSLICHTINGEN.
DE POPULAIRE KONING.
IV.
Hendrik IV, zelde ik, ls actief en bewe-
relljk, ook ln de geestelijke dingen. Maar
én lijn schijnt hij zich vroeg getrokken
te hebben en hij zal die volgen, totdat
ten sluipmoordenaar hem doodt. Hoewel
jpgevoed te midden van oorlogsbedrijf en
nor het oorlogsbedrijf, wil hij in de wan
orde, de partijverdeeldheid, de verbrok-
teling van Frankrijk, orde scheppen. HIJ
ril door den strijd, die vreemde vorsten
ol vijandige partijen hem opdringen, of
illen hu anderen opdringt, komen tot de
ftnheld des lands, en dan, ver over dit
plan heenrelkend, tot eene heerschappij,
niet van het geweld, maar van het recht,
rp het groote vasteland van Europa. Blijk
bar heeft hij als jonge knaap daarover
wel nagedacht. Zijn opvoeder, La Gauche-
rie. vertelt, dat zijn vorstelijke leerling,
ten hl) bekend en vertrouwd maakte met
enstige en merkwaardige uitspraken der
Ouden, ln het bijzonder getroffen was
door de Grieksche vermaning: „de geest
ran oproerigheid moet uit de stad verdre-
wn worden". Dit woord had hij ln het
Grleksch van bulten geleerd. Het werd zijn
ifvelingswoord; het ging hem niet uit de
pdachte: voortdurend herhaalde hl) het.
En dan was er de LatIJnsche wapenspreuk
sut vlncere aut mori (óf overwinnen óf
sterven), die hem niet losliet. Wat hij met
dit trotsche devies bedoelde daarover
let hij zich niet uit. Heeft hij al jong in
lijn gedachten een strijd aangevangen om
den Franschen troon? Moest die zijn over-
vinnlng zijn, zonder welke hij zou willen
sterven? Toen hl) eens bij een hazardspel
dit devies als Inzet had gebruikt, trachtte
rjn moeder hem te laten zeggen, wat hij
daarbij gedacht had. Maar de zoon, een
fciaap nog, zette de tanden op elkaar en
bleef zwijgen. „Doch, zoo zegt een kroniek
schrijver, zij begreep er den zin wel van,
maar zij vermaande haar kind om niet
too forsche woorden te spreken, die hem
topplg en onhandelbaar konden maken
Het leven zou de groote opvoeder zijn,
die koppigheid en onhandelbaarheid bij
Hendrik van Navarre temperde ln wlls-
bacht en plooibaarheid. Hij begeerde veel
iu wist er voor te strijden èn te bukken.
Na een korte opleiding aan het college
ran Navarre te Parijs, waar zijn dagelijk-
tche lectuur Plutarchus' Leven der be
stemde mannen van Griekenland en
Some is, naar de vertaling van den uit-
Etmenden stylist Amyot, bisschop van
taterre, begint zijn openbare loopbaan.
Hij ls dan vijftien jaar oud. Jeanne d'Al-
bret, zijn moeder, brengt hem naar het
lamp der Hugenoten, ln La Rochelle; hij
u! de latere partijchef zijn, om wlen zij
ich nauw vereenigen.
Daaraan was iets voorafgegaan, dat
(czen stap rechtvaardigde. Tusschen
Catherine de Médicls, koningin van Frank
rijk en Jeanne d'Albret, koningin van Na-
sarre, was de verhouding niet beter ge-
vorden, sedert de jonge Hendrik weer on
to de leiding zijner moeder was geko-
scen. Wel deed Catherine pogingen om
leanne aan het hof te Parijs te binden,
naar die pogingen mislukken. „Zij willen
Bij naar het hof lokken, schrijft Jeanne,
in mijn zoon ook, onder den schijn van
mij te willen eeren en mij de bemidde
laarster te doen zijn tusschen den Koning
en zijn onderdanen van den hervormden
(eredienst", maar het ls er feitelijk om te
toen om haar en haar zoon onder bereik
t» toezicht te hebben. Zij weigert: haar
soon antwoordt zij ls nu op een
leeftijd om in dienst te treden van den
Honing en de Koningin van Frankrijk als
(ouverneur van Guyenne en verzoekt hun,
kern toe te staan, de steden in zijn uit-
febreid gouvernement te bezoeken, ten
einde het pas geteekend edict van paclfi-
titie (van Longjumeau, 23 Maart 1568,
vaarbij Katholieken en Protestanten zich
(erzoenden), te doen eerbiedigen.
Hierop komt eene besliste weigering uit
Parijs. De prins is nog te Jong om zich
Bet de zaken te bemoeien; hij moest aan
bet hof komen om den koning te verge
leden bij „ses honnestes passe-temps", bij
njn gepaste vermaken, „et ne fallolt qull
(amusant qu' a se jouer" en dat de prins
dch niet anders moest amuseeren dan
Bet zijn spelen."
Jeanne d'Albret geeft niet toe. Zij vreest
bet hof en te meer naarmate dit grooter
Wang stelt in haar en haar kind. Eens
klaps doet een gerucht de ronde. In Aug.
1558 zou een overrompeling van de lei-
óre der Protestanten op het kasteel van
'ioyers voorbereid zijn. Condé en de Co-
toiy grijpen te hunner verdediging weer
naar de wapenen. Het Fransche Hof zendt
Mi zaakgelastigde naar Béarn om zich
meester te maken van den jongen Prins.
Hoo wordt beweerd. Is het waar? Is het
'erzonnen? Jeanne d'Albret gelooft het
toste, zij schrijft in haar Mémoires, dat
ie zaakgelastigde was Jean de Losse, heer
tol Banes, oud-gouverneur van haar
toon. De Losse had de opdracht, desnoods
met geweld, den prins van Navarre mee
k voeren, zoo zijn mooie woorden niet
bereikend waren.
Dan is Jeanne's besluit genomen. Zij
bet, hoe het gevaar haar zoon bedreigt.
Hu moet er gehandeld worden en gekozen,
b'og aan het eind van dezelfde maand ver-
-it zij met den prins Navarre en komt
ifn 28en September te La Rochelle aan.
Het zijn ontroerende bladzijden uit haar
Mémoires, waarin de Koningin van Na-
tore haar tocht met het groote doel voor
tolen vertelt, den tocht en wat er aan
togsten en moeilijkheden aan voorafging,
'ij geeft zich ook rekenschap van wat er
Ji' zal kunnen voortvloeien. Wat zij ge-
«san heeft, beslist over de toekomst van
kind. Van de groote partij der Huge-
toen, die met de evenzeer groote partij
to Katholieken op vijandigen voet staat,
11 haar zoon de chef zijn „par droit de
tossance," door zijn naam, door zijn ge
tokt? Het zal een leven van strijd zijn,
vaarbij de openlijke vijand nog het minst
vreezen is en het grootste gevaar ls te
tochten van den ln het verborgen loeren-
toi sluipmoordenaar. Maar zij houdt zich
Md, zij wil opgewekt zijn en moedig en
™ar kind ten voorbeeld strekken. De
™ge Hendrik, voor wien een onbekende
•ereld zich opent, heeft de blijde zorge-
fosheid der jeugd Wanneer de magistraat
tol La Rochelle hem bij de poort der stad
«?roet in sierlijke bewoordingen, heeft hij
■to aardig, snaaksch antwoord, dat hem
'"karakteriseert:
«Mijne Heeren, ik heb niet zooveel ge
studeerd om zoo mooi te kunnen spreken
als GIJ, maar lk verzeker u dat, zoo lk
dan al niet goed kan spreken, lk beter zal
kunnen handelen, want lk kan veel beter
doen dan zeggen."
HIJ gaat naar het kamp van zijn oom,
den prins van Condé, chef der Calvinisten
daar laat zijn moeder hem achter.
„Ik liet daar mijn zoon ln de handen
van mijnheer mijn oom schrijft zij
opdat hij onder diens leiding en ln de
school van zijn beleid en zijn dapperheid
het werk zou leeren, waartoe God hem
had geroejjenZIJ, die mij niet anders
dan als moeder kennen en mijn zoon niet
anders dan als kind, zorgvuldig en zacht
opgevoed ln mijn nabijheid, zullen mee-
nen, dat bij deze scheiding van ons beiden,
er wegens mijn sexe en zijn leeftijd veel
tranen zijn gestort. Maar opdat het ieder
duidelijk zoude zijn, met hoeveel liefde ik
hem aan een zoo uitmuntende taak
wijdde, en met hoeveel blijdschap hij dien
stap deed, mag lk wel zeggen, dat de
vreugde, die. aan belde zijden, uit onze
oogen straalde, open op onze gezichten te
zien was, zoodat de tevredenheid, elkaar
te verlaten voor een dergelijk doel. alle
moeilijkheden beheerschte. die sexe, leef
tijd en de stem des bloeds hadden kunnen
opwerpenHij ging heen en ik ben te
La Rochelle gebleven, beroofd van het
genot van mijne woningen, maar des te
gelukkiger en tevreden om voor mijn God
te mogen lijden."
Dat genot van hare woningen, waarvan
zU gewaagt, en dat zij zou derven, ziet
op het volgende:
Zij had aan den koning en aan de ko
ningin-regentes haar voornemen ten op
zichte van haar zoon medegedeeld in een
schrijven van 16 September. Uitgaande
van de veronderstelling, dat de Koning
zoowel Katholieken als Protestanten be
schouwt als zijn onderdanen, verklaart zij
de redenen voor haar daad.
„De eerste is de dienst van mijn God,
nu lk zie, dat mijnheer de Kardinaal en
zijne medeplichtigen, gelijk maar al te
duidelijk is, van de aarde willen wegva
gen alle dezulken, die de ware religie be
lijden:
de tweede is de dienst van mijn Koning,
waarbij ik leven en goederen wil opofferen
opdat het edict van pacificatie naar zijn
wil worde nagekomen en ons land, ons
Frankrijk, dat zoovele menschen van goe
den wille herbergt en voedt, niet ten on
der ga door den dood zijner kinderen; en
de derde ls de drang van het bloed, die
ons roept om allen steun en hulp te bie
den aan mijnheer den prins, mijn broeder
(Condé), dien wij verjaagd en vervolgd
zien, tegen den wil des Konings, door de
kwaadwilligheid van hen, die reeds te
lang de plaats hebben ingenomen, die hun
niet toekomt en die uwe (des konings)
oogen sluiten, opdat zij hunne slechte
streken niet zien, en uwe ooren dicht stop
en ten einde onze klachten niet te doen
ooren."
Het antwoord daarop vinden we in ko
ninklijke patentbrieven van 18 October
1568, waarbij het parlement van Bordeaux
gelast wordt bezit te nemen van alle lan
derijen, plaatsen, steden en kasteelen van
zijn rechtsgebied, toebehoorende aan de
Koningin van Navarre. Gelijktijdig kreeg
Karei, graaf van Luxe, gouverneur van
Mauléon, van den Koning het bevel om
een krijgsmacht op te roepen, die Béarn
zou binnenrukken en de gehoorzaamheid
aan de Koningin van Navarre in het ge-
heele land zou herleiden, tot gehoorzaam
heid aan den Koning, „totdat gezegde
dame aan de deerniswaardige slavernij en
gevangenschap zal zijn ontkomen, waarin
zij nu ls verstrikt."
Dit is het offer, waarmede Jeanne d'Al
bret haar keus en die van haar zoon
moest betalen.
Men ziet, de breuk, die lang gedreigd
heeft, is er. De verdeeldheid van Frankrijk
is niettegenstaande het pacificatie-édict
van Longjumeau scherper dan ooit. Ka
tholieken en Hugenoten de eersten ge
steund door Spanje, de laatsten door
Engeland, Duitschland en Nederlanden
verlengen en bestendigen den ergsten al
ler burgeroorlogen, die om godsdienstige
motieven, gepaard aan belangenpolitiek,
gevoerd wordt. Catharine de Médicis was
na den dood van Frans II, die slechts
zeventien maanden regeerde en door zijn
minderjarigen broer, Karei IX, werd op
gevolgd, als regentes van Frankrijk opge
treden. Dat beteekende, dat de moeder
van den onmondigen koning haar eer
zucht thans bevestigd zag. Frankrijk had
nu eene Koningin, die met vele middelen
heerschen en overheerschen wilde. Daar
toe trachtte zij nu eens de eene dan de
andere partij te gebruiken. Zij speelde de
eene tegen de andere uit met het gevolg,
dat de partijtwisten steeds feller werden.
Een groote figuur aan haar hof, een
man van hoogen ernst en gestrengheid,
de kanselier Michel de l'Hópital, had haar
betrouwbare raadsman kunnen zijn. Zijne
gestrengheid verhinderde hem niet, ver
draagzaam te zijn. Hij waarschuwde bij
herhaling tegen de excessen der volge
lingen van de Guises tegen de Hugenoten.
„Waarvoor zoovele brandstapels en mar
telingen!" zeide hij. „Weg met die duivel-
sche namen, namen van partijen en op
roerlingen, lutheranen, hugenoten, pa
pisten! Laten we den naam christenen
behouden!"
Doch zulk een man was niet naar het
hart van Catherine de Médicis, noch van
die der Guises. Hij moest zijn ambt neer
leggen en de waarschuwende stem kon
den wil der Koningin niet langer tempe
ren. Met deze Koningin had Jeanne d'Al
bret te doen, toen zij haar zoon bracht in
den kring der mannen, die haar geloofs-
genooten waren en de eenigen, bij wie zij
hem veilig achtte.
A. J. BOTHENIUS BROUWER.
J. K. te L. Ongeteekend kunnen wij
uw stuk niet plaatsen.
Ten overstaan van den notaris B. H.
Stumpel te Leiden:
Het huis met tuin Rijn en Schiekade 36,
in bod f. 4950 kooper de heer C. W. Lin-
denhof q.q. te Leiden voor f. 4950.
o
Er zijn twee manieren om het weer te
beoordeelen. Men kan zich ertoe bepalen
alleen op de plaatselijke verschijnselen,
zooals de temperatuur, den wind en de
bewolking acht te geven, maar men zal
daarmede niet gemakkelijk, en soms in het
geheel niet, kunnen doordringen tot de
oorzaken van het weer en zijn veranderen.
Men kan ook anders te werk gaan, zoo
als de beroeps-meteoroloog doet, en het
weer, dat op hetzelfde oogenbllk over een
groot gebied heerscht, in oogenschouw
nemen Ongetwijfeld krijgt men daarbij
een veel dieperen blik in de oorzaken van
het weer en zijn veranderingen.
Het volgende voorbeeld kan dit ten volle
duidelijk maken.
Wanneer men ter plaatse waarneemt,
dat de wind W. is kan men uit de andere
weer-elementen niet afleiden vanwaar de
door dezen Westen-wind aangevoerde
lucht komt. Voor de juiste beoordeeling
van het weer is het echter noodig dit te
weten. Immers maakt het een heel groot
verschil of de luchtstroom, die zich ten
opzichte van ons aandient als uit het Wes
ten te komen, èf van Zuidelijken, óf van
Noordelijke oorsprong is. Zoowel een uit
het Zuiden komende luchtstroom als een,
die uit het hooge Noorden komt, kan door
een omweg te volgen, hier uit het Westen
aankomen.
Voor het weer maakt dit een groot ver
schil- In het eerste geval is het warm en
is de lucht vochtig, in het tweede geval
hebben wij koud weer met een droge lucht
Voor het verdere verloop der weersgesteld
heid heeft dit ook verschillende gevolgen.
Geheel iets anders is het daarom de
algemeene weersgesteldheid met behulp
van zoogenaamde weerkaarten te bestu-
deeren. Deze geven ons de gelegenheid het
weer in zijn oorzaken te leeren kennen
en de achtereenvolgende veranderingen te
verklaren en te voorspellen. Bij de be
studeering van de weerkaarten, die ons
een beeld geven van de weersgesteldheid
over een gebied zoo groot als Europa en
een deel van den Atlantischcn Oceaan, of
zelfs zoo groot als het geheele Noordelijk
halfrond (zooals tegenwoordig mogelijk ls),
komen wij te staan tegenover de z.g.
weertypen. Om daarvan een verklaring te
geven moet in de eerste plaats verwezen
worden naar de hierbij gevoegde kleine
figuur, die één, veel voorkomend, weertype
schematisch voorstelt. Hierin zien wij
kromme lijnen, isobaren, die een gebied
omsluiten, waarbinnen de barometer
overal hoog staat, d. w. z. boven 760 m.M.
Men noemt zoo'n gebied een gebied van
hoogen druk (H- D.) De hoogste baro
meterstanden vinden wij ln dit geval
boven Finland. Bij de z.g weertypen nu
gaat het in hoofdzaak om zulke gebieden
van H. D, Deze toch bezitten de eigenschap
dat zij soms vrij onbewegelijk gedurende
eenigen tijd in bepaalde gedeelte van het
waarnemingsgebied liggen. Binnen zoo'n
gebied van H. D. is het weer meest rustig
en droog en doordat het gebied zich wei
nig verplaatst behoudt het weer gedu
rende eenigen tijd een bestendig karakter.
De gebieden van hoogen druk bezitten
verder de eigenschap bij voorkeur bepaalde
gedeelten van de aardoppervlakte te kie
zen, waar zij gaarne verwijlen. Zoo ligt
er bij de Azoren-eilanden permanent zulk
een gebied van hoogen druk, dat voor de
weersgesteldheid in W. Europa dikwijls
van groote beteekenis is. Maar in andere
deelen van Europa liggen zij niet perma
nent. Zij komen daar elk jaar in bepaalde
jaargetijden eenigen tijd zich vestigen en
beheerschen dan over een groote uitge
strektheid het weer.
Geheel anders is het gesteld met de z.g.
depressies, die eigenlijk gebieden zijn,
waarbinnen de luchtdrukking laag ls en
waarin een vrij gecompliceerd stelsel van
luchtstroomen de oorzaak is van winderig,
zwaar bewolkt, regenachtig weer- En om
dat deze depressies snel voorwaarts trek
ken, brengen zij zeer ongestadig verander
lijk weer. Zij vormen derhalve, wat haar
invloed betreft op de plaatselijke weers
gesteldheid, de grootste tegenstelling met
de gebieden van hoogen druk.
Kan men met behulp van een weer
kaart een zeer groot gebied overzien, dan
zal men daarin steeds een gedeelte inge
nomen zien door een gebied van hoogen
druk, andere gedeelten door depressies.
Niet steeds zal de onderlinge ligging dezer
depressies en H. D.-gebieden dezelfde zijn
Geheel stelselloos is deze onderlinge lig
ging niet, integendeel er komen eenige
bepaalde gevallen voor, die bij voorkeur
optreden. Men noemt deze bijzondere
combinaties weertypen.
Het zal den lezer duidelijk zijn, dat
men in die streken, welke gelegen zijn
tusschen den H. D. en een depressie een
weersgesteldheid heeft, die door beide
luchtdruk-stelsels wordt beheerscht. Dit
geldt wel voornamelijk voor den over-
heerschenden wind. Het is gemakkelijk ln
te zien, dat tusschen beide stelsels een
luchtstroom loopt van reusachtige afme
tingen, die dus altijd van heel ver komt en
vandaar eigenschappen meebrengt, die be
slissend zijn voor het karakter van het
weer. De luchtstroom nl- in hoofdzaak
evenwijdig met de isobaren en wel zoo, dat
zooals de wet van Buys Ballot aangeeft,
een waarnemer, die met zijn rug naar den
wind staat, den hoogen druk rechts van
zich heeft, de lage drukking links. In het
hier als voorbeeld aangevoerde gevai zou
de luchtstroom boven N Duitschland van
Oost naar W. zijn gericht, over de Brit-
sche Eilanden van Z. naar N. In den
winter zou deze O. W. gerichte lucht
stroom koude lucht in ons land brengen.
New York, November 1934.
(Van onzen correspondent).
LAWAAI.
Het is teekenend, dat dezer dagen overal
ter wereld een campagne tegen onnoodig
lawaai gevoerd wordt, in Londen, In Bar
celona, Parijs, in het vaderland en hier ln
New York. Teekenend, omdat óf onze
zenuwen achteruit gaan, óf het lawaai
schrikbarend toeneemt en misschien wel
om belde redenen. Merkwaardig ls ook, dat
het straatlawaal ln Europa voornamelijk
bestaat uit een krankzinnig mlsbruik-
maken van autohoorns terwijl men daar
van hier geen last heeft, maar van veel
erger dingen. Wie 's avonds in een stil deel
aan den buitenkant naar de stad kijkt en
luistert, bemerkt eerstens een machtige
rosse gloed tegen den hemel en verder een
niet te definleeren geluld. Het is een com
binatie van duizenden verschillende gelui
den, allen samenvloeiend tot een kolossaal
gebrom, dat spookachtig aandoet.
De „bells"-meter.
Met de gewone prijzenswaardige door
tastendheid om het naadje van den kous
te willen weten werd een geluidsmeter be
dacht, die o.a. met behulp van een micro-
phoon en een gradenmeter de Intensiviteit
van geluid kon aangeven. Alleen, het wa
ren hier geen graden maar „bells", zoo
geheeten naar den uitvinder van de tele
foon, Alexander Graham Bell. Deze bells
waren weer onderverdeeld in decibells en
na vergelijkende proefnemingen kon men
vrij zuiver zeggen welke hoeveelheid niet
hinderlijk waren voor het menschelijke oor
en welke zoo talrijk, dat ze vergeleken
kunnen worden met een physieken schok
of lichamelijke pijn. Tusschen haakjes,
tegenwoordig komt de General Electric
maatschappij ook al met een dergelijk
soort lichtmeter aan om te controleeren of
men wel genoeg licht op zijn schrijftafel of
ln de clubfauteuil heeft het ziet er naar
uit, dat we hoe langer hoe meer ons leven
moeten gaan inrichten naar hetgeen bib
berende naalden van meters ons te ver
tellen hebben. De Anti Noise Association
ging met haar machines op stap en mat
alle geluld, dat zij tegenkwam: schrijf
machines op kantoren en trams, die over
wissels bobbelen, een rit ln de ondergrond-
sche en zulke dagelij ksche ondervindingen
meer. De deskundigen kwamen daarbij tot
verbijsterende resultaten. Het bleek hun,
dat er meer dan zij ooit bevroed hadden,
plekken binnen- en buitenshuis zijn in de
goede stad New York waar het lawaai
zulke proporties aanneemt, dat het nadee-
lig voor de gezondheid, althans voor het
zenuwgestel is van hen, die in de onmid
dellijke nabijheid er van leven of werken
moeten. Een goede batterij schrijfmachi
nes in een kantoorlokaal, dat ln een
drukke straat gelegen is en waar de via-
ductspoor elke minuut langs raast, is ge
noeg om de sterkste zenuwen aan te tas
ten en op den duur een blijvenden knak
toe te dienen.
Epidemische zenuwafmatting.
Toen ik hier pas ln het land was en mij
ln de gewoonten en ondervindingen van
mijn gastheeren en gastvrouwen oriën
teerde, kwam lk ook in aanraking met de
mij onbekende ongesteldheden van een
„nervous breakdown" en „amnesia" of ge
heugenverlies. De eerste kwaal van totaal
over zijn zenuwen zijn kon ik mij alleen
maar voorstellen bij menschen, op wier
schouders een enorme last van verant
woordelijkheid drukte, of die op zakelijk en
financieel terrein geen seconde hun her
sens rust gunden. Het tempo van den
Amerlkaanschen zakenman, gepaard aan
zijn onwil of onkunde om op geregelde tij
den van het leven te gemeten en alle
cijfers te vergeten, is iets, dat men eerst
goed van nabij bekeken moet hebben om
er het gevaar voor den man zelf in te zien.
Laat ik bijv. alleen maar wijzen op de
lunch, die of een confereerende eetpartij
is of een eënzame slokjacht om maar weer
gauw aan het werk te kunnen gaan
vandaar de „quick lunch" staande koffie
drinken en al die moderniteiten, waar men
zich geen rust gunt. Maar het merkwaar
dige van het geval was. dat de zenuw
afmatting geen alleen voorrecht van chefs
en directeuren, bankiers en zulke hooge
personages was. Hoe meer ik rondkeek, hoe
meer lk tot de ontdekking kwam, dat zelfs
de eenvoudigste telefoniste voor een kan
toorschakelbord, een boekhouder, kortom,
dat iedereen er vatbaar voor zijn kon en
wanneer ik dat ging vergelijken met lieden
van het zelfde soort werk in Europa dan
ging mij dit bevreemden en wierp ik de
schuld op het heele drukke en jachtige
leven in deze millioenenstad.
De medische wereld, die zich al jaren
met deze quaestie heeft bezig gehouden,
beweert nu, dat de onafgebroken stort
vloed van lawaai, die onze arme ooren van
's morgens vroeg tot 's avonds laat be
springt, een der voornaamste factoren is
voor die zenuwoverspanning en ook het
noodige bijdraagt tot een aanval van ge-
hèugenverlles.
Vanwaar komt het lawaai?
Wanneer de oorzaak van een kwaal ge
vonden is kan men niet beter doen dan
er een middel tegen te beramen. Het la
waai moet dus verminderd worden, maar
hoe? Om eens bij de straten te blijven
we hebben overal asfalt, zoo goed als geen
paarden meer, auto's wier motoren hoe
langer hoe geruischloozer gaan loopen en
■wier chauffeurs zelden of nooit de hoorn
aanraken, omdat het verkeer automatisch
geregeld wordt, ook voor voetgangers en
r.lemand fietst. Een trambel? Klinkt maar
zelden om dezelfde reden. Het antwoord
is ongeveer de volgende anecdote: een
Dit weertype is dan ook in den winter
meestal verbonden met sterke vorst in
Oost en Midden-Europa, die zich tot over
ons land kan uitstrekken. Zoo zal b.v- in
den winter een weertype, waarbij de H. D.
over N O.-Europa, de depressie boven Z.W.-
Europa ligt, de wind bij ons Oostelijk zijn
en koude lucht aanvoeren (vriezend weer)
De omgekeerde ligging dezer drukstelsels
voert relatief warme lucht aan (dooi-
weer.)
Het weertype bepaalt derhalve het ka
rakter van de weersgesteldheid en het is
daarom ln de meteorologie van het groot
ste belang de weertypen nauwkeurig te be-
studeeren.
(Nadruk verboden.)
oude dame op bezoek ln de stad liep tus
schen twaalf en twee ln het Wall Street-
district en wendde zich tot een agent met
de vraag, waar de optocht te zien was.
Het goede mensch begreep niet dat die
stampvolle straten alleen maar gevuld
werden door menschen op weg van en
naar hun koffiemaaltijd en dat ln een
straat van wolkenkrabber naast wolken
krabber als ln die buurt een enkel gebouw
al een i»aar duizend bewoners overdag
heeft. Het voetengeschuifel in Wall Street
of Nassau Street of Broad Street in het
lunchuur ls zelf al een lawaai. In het
kort gezegd: het ls de enorme hoeveelheid
van kleine geluiden, die al een grondtoon
vormt voor de extra onplezierige geluiden,
die we vlak om ons heen hooren. Wanneer
er bijv. steenkool bezorgd wordt, dat niet
per mud maar per ton of met tonnen te
gelijk gaat! Terwijl de vrachtauto lang
zaam achterover klept glijden de kolen
holderdebolder over een metalen glijbak
het kelderraam binnen. Wanneer een huis
gebouwd wordt, of zooals voor 1930 een
nieuw kantoorgebouw, dat een geklonken
metalen geraamte bezit! Eenige Jaren ge
leden had lk mijn kantoor op Fifth
Avenue, toen de French Building opgetrok
ken werd praten maakte plaats voor
schreeuwen, telefoneeren was een bezoe
king, iedereen was geïriteerd tijdens het
koffieuur stonden de klinkhamers stil en
trachtte ledereen achterstallig werk in te
halen. Wie gaat voor zijn plezier een kan
toor houden naast een scheepstimmer
werf? Wanneer 't asfalt opgebroken moet
worden voor reparatie aan geleidingen en
pneumatische beitels ratelen als machi
negeweren! Er is nog veel meer en soms
komt het tegelijk!
De trek naar buiten.
Dit lawaai en het sterker wordend ver
langen om van de natuur te genieten,
maakt dat de permanente bevolking van
Manhattan, het centrum of de eigenlijke
city van New-York hoe langer hoe kleiner
wordt. Volgens de laatste volkstelling ln
1930 gaat dit met een snelheid van hon
derdduizenden over ettelijke jaren en waar
al die menschen heen gaan, laat zich ge
makkelijk raden zij zoeken het ln de
betrekkelijk stille buitenwijken, de voor
steden en nog verderop het land in. Vol
gens betrouwbare opgaaf wonen er in de
city 1.735.132 zielen dag en nacht, maar
van 's morgens acht tot 's avonds komen er
2.700.000 personen van elders om er hun
zaken te doen, zich te amuseeren, te koo-
pen in winkels, hun werk te verrichten
en die tegen het eind van den dag een
rustiger omgeving opzoeken. Wist men wel,
dat hoe hooger een kantoor, en hotel
kamer, een flat gelegen is, hoe duurder
het kost? Geen wonder, want vijf, zes ver
diepingen boven den grond houdt het
lawaai iemand uit den slaap en met ver-
sche lucht wordt men ook niet rijk geze
gend. Voor stilte, koelte en een gevoel van
niet opgesloten te zitten is de 30ste of
47ste verdieping natuurlijk veel meer ge-
wenscht. En dus veel meer geld waard.
Met dit bulten het centrum wonen is
daarom het lawaalprobleem nog niet op
gelost en omdat het zoo veel omvattend
is kan het alleen ln onderdeelen aangepakt
worden. Het fluitsignaal van verkeers
agenten werd afgeschaft; de viaductspoor
en de trams, waarvan wel eens beweerd
wordt dat zij op vlerkante wielen rijden,
zijn ln de komende jaren ten doode op
geschreven om plaats te maken voor
autobussen. Electrisch lasschen inplaats
van stalen balken vastklinken is 'n nieuw
proces, dat succes heeft en veel tot meer
stilte zal bijdragen. -De subway maat
schappij heeft proeven genomen met wa
gens, die door rubber tegen geluld geïso
leerd zijn en waardoor het mogelijk zal
worden op normale toon met elkaar te
praten in plaats van ln het oor te bul
deren, wanneer we onder den grond jagen.
De „noiseless" schrijfmachine of reken
machine komt er meer en meer ln, de
rinkelende telefoonbel maakt plaats voor
een bescheiden gezoem; we zijn dus goed
op weg. Maar niemand houdt de ontwik
keling van de hoeveelheid verkeer of de
menschenmassa tegen en wie eens uit het
raam heeft geluisterd naar het simpele
geluld van honderden tegelijkertijd oprij
dende auto's in de kaarsrechte avenue,
wanneer de lichten van rood naar groen
veranderen en naar 'tvage rumoer van
duizenden levende voorbijgangers, zonder
dat er bijzondere knallen of donderslagen
of ratelingen plaats hebben, die zal be
grijpen, dat New-York nooit een soort
droomstad zal worden zonder wat wij la
waai plegen te noemen.
Stationsplein
en Perron H.
S. M.
Op werkda
gen:
Richting:
Amsterdam
Rotterdam
Utrecht
3.—
3.—*
3.
7.10
15.40
10.30
10.30
16.40
13.30
13.30
20.40
1520
14.30
16.15
16.15
17.40
16.50
18.25
22—
19.15
22.45
22.45
Des Maandags en daags
na een
feestdag niet.
Op Zon- en Feestdagen:
3.— 3.— 3
22.56 22.—
De buslichting van 22 uur 45 geeft aan
sluiting op de nachtpostterrelnen.
Station Heerensingel.
Bus aan den trein niet op perron
Vertrek der posttreinen op werkdagen te
12.35 16,27 18.44
lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllilllKIPIIII
3—2
