LEIDSCH DAGBLAD - Eerste Blad
Vrijdag 21 December 1934
DE LIVER.
J. TH. KORT t
DE OVERLEDENE WOONDE
TE OEGSTGEEST.
De heer J. Th. Kort, wonende te Oegst-
geest werd 21 Augustus 1886 geboren te
Lelden en ls dus 48 jaren oud. Aanvan
kelijk was hij als eerste stuurman bij de
R'damsche Lloyd werkzaam, waarna hij
na zijn ontslagaanvrage met een zaken
vriend in 1922 de dakpannenfabriek „Ka-
rang Pilang" te Soerabaja oprichtte, en
tot grooten bloei bracht en later een bouw
onderneming aldaar stichtte. Sinds 1 Jan
'30 woonde hij te Oegstgeest en onderhield
van daar uit nog steeds relaties met de Indi
sche zakenwereld, waarmee hij groote be
langen had en waarvoor hij nu ook ter
regeling van diverse zaken per „Uiver"
naar Indië reisde.
PROF. DR. E. W. WALCH t
HOOGLEERAAR TE BATAVIA.
Prof. dr. E. W Walch werd geboren 9
Augustus 1896 te Schiedam. Na voltooiing
zijner medische studie werd hij 8 Septem
ber 1925 ter beschikking gesteld van den
gouverneur-generaal van Ned.-Indlë om
voor 6 Jaar werkzaam te worden gesteld
als gouvernements-arts der le klasse bij
den dienst der volksgezondheid.
Met een aanstelling bij het geneeskun
dig laboratorium te Weltevreden, vertrok
dr. Walch dezelfde maand met „de Konin
gin der Nederlanden" naar Indlë. In 1927
werd hij belast met de waarneming der
betrekking van super-visor over de mala-
rla-bestrljdlng voor den du,ur van het ver
lof van prof. dr. E. R. K. Rodenwald. In
1929 nam hij de functie van prof. Roden
wald voor goed over*4ta ^Augustus 1929 ls
dr. Walch benoemd "bij de geneeskundige
Hoogeschool te Batavia tot buitengewoon
hoogleeraar ln de gezondheidsleer, afdee-
llng Bacteriologie en Serologle.
In Juni 1930 ls hij belast met de waar
neming van de betrekking van directeur
van het Centraal Geneeskundig Laborato
rium tijdens het verlof van dr. S. L. Brug
In April 1931 volgde prof Walch's benoe
ming als gewoon-hoogleer aar aan de
Universiteit te Batavia
Wegens 6 Jarigen dienst ging hij ln
1933 met verlof naar Europa voor 8
maanden met de bepaling dat hij zijn
hoogleeraarschap neer zou leggen. Prof.
Walch zou als afgevaardigde van het
Nederlandsch-Indisch Gouvernement deel
nemen aan het Tropicale Medicine con
gres dat te Amsterdam gehouden zou
worden.
Toen prof. Walch van zijn verlof terug
keerde is hij wederom tot hoogleeraar te
Batavia benoemd.
Hij was o.a. lid van de voedingsmidde
len commissie en lid van den gewestelijken
Raad van West-Java.
Bovendien was hij lid tevens voorzitter
van de Landsgebouwen commissie voor de
gemeente Batavia.
D. W. BERETTY t
DIRECTEUR VAN HET PERSBUREAU 1
ANETA:
Een merkwaardige figuur ls met den
heer Beretty op éénmaal op tragische
Wijze van het Indisch levenstooneel ver
dwenen, waarop hl) een rol heeft gespeeld,
die gedurende een lange reeks van Jaren
in de publieke belangstelling heeft ge
staan. Zijn uitzonderlijk organisatie-ver
mogen en zijn groote werkkracht hebben
alle andere eigenschappen van deze krach
tige persoonlijkheid in de schaduw ge
steld.
Beretty. „Indische Jongen met Ita-
llaansch bloed", werd te Batavia geboren.
Na zijn schooljaren was hij twee Jaar
klerk bij den Postdienst te Batavia. Van
dezen dienst ging hij over naar hetkran-
tenbedrljf, aanvankelijk als corrector, later
als reporter bij het ..Batavlasch Nieuws
blad". Van dit blad ging hij over naar de
„Javabode" als telegram-redacteur.
De oorlogsjaren gaven Beretty de groote
kans van zijn leven, welke hij schitterend
heeft benut. Te Batavia werd hij benoemd
tot redacteur voor deze stad van het
„Soerabaja'sch Handelsblad". Toen kort
voor het uitbreken van den oorls^ een
Britsch-Indlsch regiment te Singapore aan
het muiten sloeg, kreeg hij van vele bladen
opdracht zich onverwijld naar Singapore
te begeven De wijze, waarop hli zich van
die opdracht kweet, vestigde in geheel
Indlë de aandacht op zijn Journalistieke
gaven. Kort daarna richtte hij op zeer
bescheiden voet een Indisch pers- en knip
selbureau op, „Aneta, altijd nummer één
trots alles", begon op 1 April 1917 zijn
werkzaamheid. De telegrammenblokkade
van Indië door de Engelsche regeering
werd voor hem een prikkel Indlë op andere
wltze van nieuws te voorzien, waarin hij
volkomen slaagde. Door zijn uitgebrelden
telegrammendlenst ln deze bewogen oor
logsjaren heeft h!1 de Indische dagblad
directies en het Indische publiek ten
zeerste aan zich verplicht Geleidelijk
breidde Aneta zich uit. In Den Haag werd
een kantoor opgericht voor „de Indische
berichtgeving" in Nederland 4 December
1920 werd het monumentale gebouw van
Aneta ln Batavia opgericht. Dit was het
groote moment ln het leven van den toen
nauwelijks 30-jarlgen stichter.
De Regeering betoonde zich erkentelijk
voor de snelle en betrouwbaren berlcht-
gevingsdienst. De laatste jaren maakte
Beretty herhaaldelijk korte bezoeken aan
ons land.
In September was hij met de „Kwartel"
naar Holland gekomen en hij wilde vóór
Kerstmis weer met de ..Uiver" in Indië
terug zijn. Beretty was officier in de orde
van Oranje-Nassau, terwijl ook vreemde
regeeringen zijn verdiensten met een rid
derorde hadden beloond.
Een dag en een nacht
gingen voorbij.
Zoo zijn in angstige spanning een dag
en een nacht verstreken.
Directie en piloten der KLM. poogden
in interviews met persvertegenwoordigers
hun ongerustheid nog eenigermate te ver-
heelen.
„Beekman," zoo zeide Sillevis, die met
Geyssendorfer in de .Leeuwerik" ter hulp
snellen zou. „ls een bekwaam bestuurder,
die ook in de oogenbllkken van 't grootste
gevaar snel en doortastend weet te han
delen" Bovendien bestond de mogelijk
heid dat de „Uiver" van de route was af
geraakt en ergens neergekomen was op
een vliegveld, waar telefoon noch radio
was om de buitenwereld van de situatie
op de hoogte te bréngen.
Op afstanden van ongeveer 50 KM. van
elkaar vindt men daar Immers meerdere
van deze landingsterreinen! Daarenboven
had de „Uiver" een noodrantsoen aan
boord, zoodat voor voedselgebrek niet ge
vreesd behoefde te worden.
Inmiddels was op Schiphol de .Leeuwe
rik", die pas gistermiddag uit Egypte was
aangekomen, in gereedheid gebracht om
te vertrekken naar Cairo.
Hedenmorgen in de vroegte zou de start
plaats hebben. Zij moest echter bijna 2
uur worden uitgesteld in verband met
6lechte weersomstandigheden.
De Leeuwerik vertrokken.
Het was halfacht toen de Leeuwerik
startte. Dat zij weinig dienst meer zal
kunnen bewijzen wist men op dat moment
nog niet. Als piloten zijn aan boord twee
der oudste KL.M.-bestuurders, Sillevis en
Geijsendorffer.
Werktuigkundigen zijn Biesheuvel en
van Weststrate, marconist is Van der
Smagt,
De heer Sillevis 'trad den 22sten Maart
1922 in dienst van de KL.M. en heeft
reeds meer dan 10.000 uren voor haar ge
vlogen. De heer Geijsendorffer is in April
1921 bij de K.LM. gekomen doch was ge
durende enkele jaren in dienst van den
heer van Lear Black.
Als dienstpassagiers gingen mee de
heeren Behage plaatsvervangend chef
van den technischen dienst der K.L.M., en
Moes, inspecteur der Indië-route
De „Leeuwerik" is geheel volgeladen met
reserve-onderdeelen.
Het opsporingswerk ingezet.
Nauwelijks kwam het bericht van den
etart van de Leeuwerik of telegrammen
uit Cairo enz meldden dat 24 vliegtuigen
der Royal Air Force, benevens toestellen
van de Air France in den vroegen morgen
vruchteloos naar de Uiver hadden gezocht
Het te onderzoeken terrein, de woestein
rondom Gaza en Rutbah Wells bestrijkt
een enorme oppervlakte (ongeveer ter
grootte van Duitschland) zoodat het aan
vankelijk negatieve resultaat geen ver
wondering behoefde te wekken.
De Uiver verbrand.
Een nader bericht van de K.L.M. maakte
helaas aan alle spanning een tragisch
einde! De KMJ4.-vertegenwoordiger te
Bagdad, de heer Peters, meldde het vol
gende:
„Een toestel van de Royal Air Force
heeft de „Uiver" verongelukt gezien op 16
K..M. ten Zuiden van Rutbah. Het toestel
werd gezien door den luit.-vlieger Stone.
Het was uitgebrand en er is geen hoop op
het nog levend aantreffen van de zeven
inzittenden."
Een dokter is per politle-auto naar de
plaats van het ongeluk vertrokken Ook
de vertegenwoordiger van de K.L.M. te
Bagdad, de heer Peters, ls er met een toe
stel van de Imperial Airways heen, terwijl
een medicus van de Royal Air Force even
eens derwaarts ls verftrokken.
Toestel omlaag gestort?
Een ander bericht uit Cairo zegt dat de
Uiver omlaag zou zijn gestort en bij de
K.L.M. schijnt men deze lezing vrij waar
schijnlijk te achten.
Waar de Uiver verongelukte
Een medewerker van het Hbld. vertelt
om. het volgende over het woestijngebied,
waar de Uiver is veongelukt:
Direct na Cairo begint de woestijn.
Urenlang bruin zand. Vrij vlak lijkt de
bodem uit de hoogte: eigenaardige stre
pen die aan oogedrnrv»-)» rivierbeddingen
doen denken en die zich <n het niet ver
liezen geven er eeniee teeVentng aan
Bruin zand, bruin zand eindeloos
Dan zien wl) Gaza: een oase en een
teleurstelling; want een oase zooals wij
ons die in onze verbeeling voorstellen ls
een paradijsje met weelderig groen en
wuivende palmen, doch het groen* is hiér
schaarsch en stoffig. Bij het vliegveld lig
gen een paar schamele rechthoekige ak
kertjes. maar het lijkt onbegrijpelijk dat
iemand uit dien dorren grond iets te
voorschijn kan brengen, dat groen is en
groeit Vroeger was Gaza een stopplaats
van de Imperial Airways, nu wordt het al
sinds een paar laar niet meer gebruikt.
Er is uit dien tijd nog een soort restaurant
op het vliegveld achtergebleven. Dat ls
alles wat Gaza den luchtreiziger te bieden
heeft behalve zijn temperatuur, die wer
kelijk heerlijk is.
Dan gaat de route over Palestina. De
woestijn is daar op sommige plaatsen een
weinig bedekt met een dun groen waas.
maar onherbergzaam en onvruchtbaar zien
toch de betrekkelijk hooge heuvels er uit.
Na de Doode Zee gaat het weer over de
woestijn, die soms geheel vlak dan weer
heuvelachtig is. maar steeds bruin en
steeds zand. Het eenige wat er te zien valt
is de eindelooze eeuwenoude karavaanweg
van Cairo naar Bagdad die een lange
dunne lijn trekt door de eindeloosheid.
Ook thans wordt die weg nog gebruikt voor
het verkeer met zware transportauto's en
de KLM. piloten volgen hem overdag
dikwijls omdat hij het vliegen vergemak
kelijkt.
Midden in de woestijn ligt het fort
Rutbah Wells. Er ls een vliegveld, dat
weinig gebruikt wordt 61echts zij die met
de verraderlijke zandstormen te kampen
hebben strijken er neer. Een hangar ls er
niet maar men kan er benzine innemen
en ln de confortabele lounge brengt een
Arabier een zeer behoorlijken maaltijd op
tafel. De Engelsche ofllcieren begroeten
hun easten hartelijk en stellen hun komst
op prijs. Er komen er zoo weinig
De woestijn rondom Rutbah Wells ls
vlak en steenachtig. Aan den horizon rij
zen bruine bergen oo Vlak bij het fort
staan eenige vuile tenten gemaakt van
oude zakken en benzlnebllkken Daar wo
nen Arabieren. Ze zien er weinig vertrou
wenwekkend uit. de eenige oosterlingen
waarbij ik me niet op m'n gemak gevoeld
heb
Wie er aan boord waren.
Gelijk bekend bestond de bemanning
van de Uiver uit: Beekman, commandant;
Steenbergen. 2e bestuurder; Waalewijn,
mecanicien en van Zadelhoff, marconist.
Passagiers waren de heeren prof. Walch,
te Batavia: Beretti, directeur van het Pers
bureau Aneta. te Batavia en 1. Th. Kort,
uit Oegstgeest.
Reuter bevestigt dat zij allen om het
leven zijn gekomen!
Toestel door den bliksem getroffen?
Te Cairo veronderstelt men dat de Uiver
door den bliksem ls getroffen. De plek
waar het overschot van het toestel ls ge
vonden ligt, gelijk gezegd 16 K.M. ten
Zuiden van Rutbah ln een woeste streek
met puntige rotsen, waar een landing een
zekere dood be teekent
De piloten kennen de verschrikkingen
van deze streek met zijn plotseling opko
mende onweders, welker wervelwinden
kolommen zand doen ontstaan van groote
hoogte.
De Uiver heden niet te bereiken.
De plaats van de ramp ligt binnen het
bereik van de pantserauto's, welke te
Rutbah gestationneerd zijn, doch tenge
volge van de hevige regens kan waar
schijnlijk geen enkel automobielconvooi in
de woestijn doordringen.
Radio-uitzendingen gestaakt.
In verband met de Uiver-ramp hebben
de omroepvereenigingen welke heden zou
den uitzenden, deze uitzending gestaakt.
Diepe verslagenheid bij de K. L. M.
Een stroom van bezoekers betoonde he
den in het hoofdkantoor der K.L.M. te
Den Haag, waar men geheel verslagen is,
z'n medeleven. Minister Kalft bezocht
spoedig den heer Plesman en uitte zijn
diep meegevoel met de nabestaanden. Hij
zelde, als ieder ander, den grooten slag,
welke onze nationale luchtvaart heeft ge
troffen, te beseffen. Voorts kwamen daar
nog ir. Wurfbain, de Oostenrijksche Zaak
gelastigde de heer Alexis en ir de Vogel,
de voorzitter van de Koninklijke Vereen,
voor de Luchtvaart.
De chef der K.LM. op Schiphol de heer
Thomson, was evenals alle andere offi
cials diep onder den indruk van het ge
beurde; maar onder alle droefenis laaide
de energie weer op om niet bij de pakken
neer te zitten, maar moedig voorwaarts te
zien. De heer Thomson deelde nog mede,
dat de „Leeuwerik" in leder geval de reis
zal voortzetten.
Levensbeschrijving van de leden
der bemanning.
Wij laten hier een korte levensbeschrij
ving volgen van de leden der bemanning.
De gezagvoerder W. H. O. H. Beekman,
werd 15 Maart 1895 te Brouwershaven ge
boren. HIJ was een der bekwaamste pilo
ten, die de K.L.M. had. Zooals met zoovele
van zijn collega's kwam ook hU via de
Luchtvaartafdeeling Soesterberg in April
1924 bU de KLM. en maakte ruim 9500
vlieguren en tot nu toe achttien retour
vluchten op Indië. Hij was voorzitter van
de Vereeniging van Verkeersvliegers.
J. Steenbergen (tweede piloot), was een
der jongsten bij de K.L.M. Ook hU kwam
via Soesterberg bU de Luchtvaartmaat-
scbappU, en begon daar als mecanicien.
Na eenige jaren van hard werken werd hU
ln het vllegereorps opgenomen en maakte
reeds 13 retourvluchten op Indië. Op 18
April 1926 trad hij bij de K.L.M. ln dienst;
hl) werd op 15 April 1895 te Lelden gebo
ren, waar zUn ouders nog wonen en hU
o.m. bediende is geweest bij de Nationale
Bankvereenlglng (thans Rott. Bankveree-
nlglng) op het Rapenburg.
De marconist G. van Zadelhoff werd 3
Mei 1908 te Baarn geboren. HU was in
dienst van de Radio-Holland, de Maat-
schappU die aan de KL.M. de marconis
ten verschaft. In 1931 deed hU voor het
eerst dienst en maakte zeven vluchten op
Indlë. HU was de eenige overlevende van
het ongeluk met de „Ooievaar", dat, zoo
als men zich herinneren zal, ln Decem
ber 1931 bU Bangkok plaats vond. Op uit
zondering van den heer Zadelhoff, die
zwaar gewond uit het toestel gehaald kon
worden, kwamen toen alle Inzittenden om
het leven. Thans ls hij met het nieuwste
toestel van de K.L.M. het slachtoffer van
zUn beroep geworden
De mecanicien n. A. Walewijn, werd 12
Februari 1908 te Rotterdam geboren. In
1931 kwam hU by de K.LM. in dienst en
maakte tien reizen naar Indlë. HU was
een der bekwaamste monteurs der K.L.M.
De indruk in het buitenland.
In offlcieele kringen te Londen en voor
al by het Engelsche Luchtvaartministerie,
waar reeds hedenmorgen vroeg het be
richt van het vinden van de „Uiver" door
een vliegtuig van de Royal Air Force werd
ontvangen, heeft het bericht van de ramp
grooten Indruk gemaakt. De Royal Air
Force heeft opdracht gekregen alle moge-
lUke medewerking te verleenen tot ber
ging van het wrak van de „Uiver".
Herinnering aan de „Ooievaar".
GelUk hiervoor reeds werd opgemerkt
heeft de marconist Van Zadelhoff deel
uitgemaakt van de bemanning van de
Ooievaar, welk toestel bU Bangkok ver
ongelukte. Dat geschiedde ln 1931. De pi
loten Wiersma en Jan van Onlangs von
den daarbU den dood.
Bijzonderheden over de Uiver
De „Uiver" is gebouwd in de Douglas-
fabrlek te Santa Monica bU Los Angeles ln
Callfornlë (VB Fokker heeft de bouw
en verkoopsllcentle voor geheel Europa van
dit vliegtuigtype verworven.
Met zUn twee luchtgekoelde motoren
van 700 F.K. kon de „Douglas" op 2100
Meter hoogte een snelheid van 338 K.M.
per uur bereiken. terwUl de landingssnel
heid door gebruikmaking van landings-
klappen tot slechts 98 K.M. per uur was
teruggebracht.
De cabine voor 14 passagiers was zooda
nig geïsoleerd, dat by kruissnelheid het
lawaai der motoren en schroeven daarin
biütengewoon zwak doordrong. Het over
blijvende geraas was veel minder luid dan
ln een trein.
Het landingsgestel was Intrekbaar. De
wielen verdwenen echter niet geheel ln
den romp, waardoor ér bij opgetrokken
stand geen gevaar bestond voor over den
kop slaan by een landing. De romp en de
vleugels waren geheel van alluminium ge
bouwd.
Onderhoud met den heer Plesman.
Hedenmiddag hadden wU een onder
houd met den heer Plesman, die ons nog
eenige bijzonderheden mededeelde over 't
tragische einde van de „Uiver". Gisteren
heb ik gezegd aldus de heer Plesman
dat er geen reden tot optimisme was
en dat is wel zeer spoedig bewaarheid ge
worden. Hoewel de gegevens nog zeer be
perkt zijn, hebben wij ons een voorstel
ling gemaakt van hetgeen gebeurd kan
zijn. Daarbij was van zeer veel belang het
bericht, dat om 3 uur plaatselijke tijd de
radio van de Douglas voor 't laatst ls ge
hoord.
Dit heeft de vraag doen rijzen of het
stoppen van de radio ook het einde van
den Uiver was of dat het toestel met de
fecte radio nog ls doorgevlogen. Dit bleek
het geval, want 35 min. later ls de Uiver
boven 't pompstation H III gehoord. Zoo
als men weet zijn langs de pijpleiding der
Irak petroleum maatschappij 24 vliegvel
den voor lnspectledoeleinden aangelegd. De
H III ligt op ongeveer 50 K.M. van Rutbah
Dat de Uiver daar is gehoord ls officieel
uit Gaza gemeld.
Uit een en ander moet dus geconclu
deerd worden, dat, nadat de radio opge
houden had, het toestel nog eenlgen tijd
door ls gevlogen omdat het 16 K.M. ten
zuiden van Rutbah is gevonden. Nu ligt
H 3 ten Westen van Rutbah en daaruit
volgt dat de Uiver naar Rutbah heeft ge
zocht en om Rutbah heen heeft gecirkeld
om te trachten het vliegveld te vinden.
De piloot is daar niet in geslaagd. De
reden daarvan zal wel gelegen zijn in het
noodweer storm en regen. In dit verband
herinnerde de heer Plesman aan de uit
drukking „abnormal lightning" welke
gisteren ln een van de wiegrammen voor
kwam.
Uit dit alles blijkt, dat Beekman, toen
hij zich boven het vlakke land bevond,
door het noodweer overvallen is en zich
slechts enkele kilometers van Rutbah
wetende alles in het werk gesteld zal heb
ben het vliegveld te vinden, doch dat de
weersomstandigheden hem noodlottig zijn
geworden.
De K.L.M. heeft aan haar vertegenwoor
diger ln Bagdad opdracht gegeven om
niets aan de situatie te veranderen voor
dat het onderzoek, dat door de Engelsche
autoriteiten ter hand is genomen, zal
hebben plaats gehad. Ook de bemanning
van de Leeuwerik zal aan dit onderzoek
deelnemen en men hoopt dat uit verschil
lende bijzonderheden zioals de stand van
de contacten, van de kranen, van den
toestand waarin het landingsgeste) aan
getroffen wordt, een beeld gevormd zal
kunnen worden van de ware toedracht
van de ramp.
Voorts heeft de minister van Waterstaat
dr. van der Maas van den Rljksstudle-
dlenst voor de luchtvaart opdracht ge
geven naar Rutbah te vertrekken tenein
de aan het onderzoek deel te nemen.
De heer Plesman was in den loop van
den ochtend opgebeld door den ordonnans-
officier 1ste luitenant Romer, die namens
H.M. nadere Inlichtingen omtrent de ramp
van de Uiver Inwon.
Herdenking In de Tweede Kamer.
Bij den aanvang van de Tweede Kamer
vergadering van hedenmiddag hield de
voorzitter jhr. mr. Ch. Ruys de Beeren-
brouck naar aanleiding van de ramp aan
de „Uiver" overkomen, de volgende rede:
„De vrees, sinds gisteren 't gansche
land beroerend, bleek helaas gegrond.
De „Uiver", tot symbool geworden haast
van Neerland's durf en kunnen, is neer
gevallen en verwoest.
Zeven levens vloden heen, der dappere
bemanning en van hen, die 't vliegtuig
kozen voor hun reis.
Deernis allereerst is hetgeen wij voelen,
met hen, die diep ln rouw geslagen zijn.
Droefheid daarna om den slag, die onze
nationale luchtvaart trof. ZIJ zal dien slag
te boven komen, maar hij trof haar hard.
Volharding, kennis, energie en durf, zij
leidden tot Iets groots.
Toch bleek het menschenwerk opnieuw
te klein.
De eeuwige waarheid spreekt ook hier,
dat God alleen beschikt. Die waarheid
schenke allen, die verloren de kracht om
te berusten."
De Minister van Waterstaat, ir. Kal"
sloot zich namens de Regeering bij deze
woorden aan.
H. M. de Koningin laat zich
op de hoogte stellen.
Een adjudant van H. M. de Koningin,
le luitenant Róhmer, stelde zich namens
H. M. bij de K.L M. op de hoogte van de
toedrach t van den ramp teneinde H. M-
de Koningin te kunnen inlichten.
l
