DE DUITSCHE RIJKS-PRESIDENT
VON HINDENBURG OVERLEDEN
LEIDSCH DAGBLAD, Donderdag 2 Augustus 1934
Derde Blad
No. 22811
Heengegaan hs een groot Duitscher, geëerd door vriend en vijand.
BUITENLAND.
I WIJLEN RIJKSPRESIDENT GENERAAL-VELDMAARSCHALK VON HINDENBURG
petgean langzamerhand zekerheid was
herorden, is geschied: de Duitsche rijks-
Jpüsident, maarschalk von Hindenburg is
|taienmorgen 9 uur overleden.
Reeds sinds gisteravond was er geen
hoop meer, bij toenemende zwakte was de
■grijze maarschalk in een diepe bewuste
loosheid gezonken, nadat hij rijkskanselier
■Hitler, die per vliegtuig was gearriveerd,
■hog had gesproken.
I En hedenmorgen is het einde ge-
I tomen
Een zware Si«g in de huidige omstandig-
I heden, de meest denkbare zware slag
Iheeft Duitschland getroffen: de grijze
I rijkspresident, maarschalk von Hindenburg
|b op zijn landgoed te Neudeck overleden.
I Zoo ooit op iemand toepasselijk is ge-
I veest het welbekende gezegde, dat hij
l,zich verdienstelijk heeft gemaakt voor
zijn vaderland", dan geldt dit in aller-
Ihoogsten zin voor de figuur van Von Hin-
ldenburg. die sinds Aug. 1914 bijkans aan
I één stuk zijn land heeft gediend in de
Imeest vooraanstaande posities en zich
Iheeft getoond een „vader des vaderlands".
I Zijn levensschets spreekt in dit opzicht
I roor zich zelf
Paul von Beneckendorf und Hindenburg
I werd 2 October 1847 geboren te Posen. Hij
I stamde uit een „soldatenfamilie" van
I ouden adel en ook hij was bestemd voor
I den militairen stand. Hij kreeg zijn mili-
I taire opleiding op de cadettenschool te
IWahlstatt. 7 April 1866 werd hij 2e luite-
Inant In den veldtocht tegen Oostenrijk,
13 Juli van datzelfde jaar. werd hij licht
I gewond. Met zijn regiment .het 3e garde-
I regiment, nam hij deel aan de slagen van
I Gravelotte, St. Privat en Sedan tijdens
I den oorlog met Frankrijk In 1870'71 en
I voorts aan de belegering van Parijs. On-
I derscheiden met het IJzeren Kruis 2e
I klasse keerde hij terug uit den krijg en
I werd in 1878 geplaatst bij den Generalen
Staf. Geleidelijk volgde zijn promotie tot
in 1897 zijn benoeming volgde tot gene
taal-majoor en brigade-commandant, in
1900 tot luitenant-generaal en comman
dant der 28e divisie te Karlsruhe. In 1903
werd hij bevelhebber van het 4e armee-
I corps.
Als zoodanig nam hij deel aan eenige
manoeuvres ën had het ongeluk het bij
den oppersten „Kriegsherr", Keizer Wil-
hlem n. te bederven. In 1911 nam hij
dientengevolge ontslag en vestigde zich in
Hannover. Zijn loopbaan scheen afge
sloten
Maar hoe geheel anders zou het worden!
Slechts even 3 jaren heeft hij van zijn
rust genoten. Toen de wereldoorlog uit
brak. vielen de Russen, sneller dan ge
dacht was, Oost-Pruisen binnen en de
Duitscjie legerleiding daar kon de Russi
sche „stoomwals" blijkbaar niet keeren.
Toen werd een beroep gedaan op den
rustenden generaal in Hannover en hij gaf
gehoor aan den oproep van zijn land. Als
chef van den staf werd Ludendorff naast
hem gesteld. 29 Aug. 1914 aanvaardde von
Hindenburg het bevel in Oost-Pruisen en
eenige dagen later volgde de slag bij Tan-
nenberg, die de Russen voor goed uit
Oost-Pruisen verdreef en Hindenburg's
naam opeens met een stralenkrans om
gaf, die, militair gesproken, nooit verloren
is gegaan. Op 12 Sept. volgde de slag bij
de Masoerische meren, de opmarsch in
Polen, het eerst weer terugtrekken, dan
een hernieuwde opmarsch. de slag bij
Lodz. De winter riep een verder voortruk
ken aanvankelijk halt toe, doch in het
voorjaar van 1915 ging hij verder voor
waarts in Koerland en Lithauen. De
Oost-grens was veilig gesteld voor de
Duitschers! Alle Russische aanvallen wer
den bloedig gekeerd, ook het z.g. offensief
van Brussilow. dat samenviel met de
Sommeslag
Steeds moeilijker werd de Duitsche
situatie, daar het aantal tegenstanders
bleef groeien. 29 Aug. 1916 werd von Hin
denburg in de plaats van Falkenhayn ge
roepen tot den hoogsten post: opperbevel
hebber der Duitsche legers. Ludendorff
nam hij mede als zijn staf-chef. Roemenië
werd onder den voet geloopen, in het
Westen werd door den terugtocht op de
..Hindenburg-linie" het offensief van den
vijand gebroken. In 1918 werd nog eens
storm geloopen in het Westen, waarbij
werd doorgedrongen tot voor de poorten
van Amiens en voorts aan de „Chemin des
Dames" weer voorwaarts gerukt tot de
Marne doch de eindoverwinning werd
niet behaald. Het was de laatste Duitsche
stoot, de aanvalskracht was gebroken. En
Het riddergoed Neudeck in Oost-Pruisen, waar de president is heengegaan
Foch wist daarvan te profiteeren. Hes
Duitsche front wankelde en moest telkens
worden teruggenomen. De overmacht was
te groot geworden -Toch handhaafde de
Duitsche opperbevelhebber zijn reputatie,
ook in den terugtocht, dien hij steeds op
tijd volbracht, tot 11 Nov. 1918 de wapen
stilstand het oorlogsbedrijf deed staken.
Daarop volgde echter de vlucht van den
Keizer, het ineenstorten van het binnen-
landsche front in Duitschland Hinden
burg, die zich ter beschikking stelde van
het nieuwe regime, bracht de Duitsche
legers ongeschonden terug naar de Heimat.
25 Juni 1919 legde de maarschalk zijn ge
voerd opperbevel neer en vestigde zich op
nieuw in Hannover. Daar bewerkte hij zijn
„Levensherinneringen" die in 1920 onder
den titel ,Aus meinem Leben" het licht
zagen. Opnieuw scheen een eervolle loop
baan afgesloten
De hoogste eer was hem als militair te
beurt gevallen, zelfs de gouden versierselen
van het Grootkruis van het IJzeren Kruis,
een onderscheiding, voor hem alleen ten
deel gevallen aan vorst Bliicher, veldmaar
schalk „Voorwaarts"! Hij was eere-doctor
van alle Duitsche universiteiten, eere
burger van 172 Duitsche steden. Weer
lokte hem de welverdiende rust.
Duitschland dacht er echter anders
over: na het beroep op Hindenburg's mili
taire capaciteiten zou nog een beroep
volgen op zijn politieke hoedanigheden,
zijn reeds hooge ouderdom ten spijt. Op
aandrang der rechtsche partijen aan
vaardde de steeds populaire maarschalk in
1925 een candidatuur voor het president
schap en hij won den strijd tegen Marx
als tegencandidaat 26 April van dat jaar.;
12 MM aanvaardde hij zijn nieuwe hooge
functie, waarin hU ook den laatsten adem
zou uitblazen.
Ongetwijfeld is deze tijd voor den be
jaarden strateeg de moeilijkste tijd van
zijn leven geweest. Veel heeft hij ook
daarin moeten medemaken en verwerken.
Steeds heeft hij zich gehouden aan het
raam van de republikeinsche grondwet, al
is er feitelijk geen twijfel mogelijk, dat hij
in zijn hart monarchist was en is. Steeds
heeft hij door alle stormen heen, die over
Duitschland gingen, op de bres gestaan
voor het Duitsche welzijn, aandringend op
eenheid, waarvan alleen slechts heil was
te verwachten ter opbeuring van het
zwaar bezochte land. Zijn streng plichts
gevoel deed hem, al waren zijn inzichten
soms verouderd, toch vatten den polsslag
van den nieuwen tijd. Is het noodig nog
eens dien tijd van crises in de binnen-
landsche politiek te doorloopen, te wijzen
op de kabinetten van Luther, Marx, Her
mann Müller enz. en de groeiende onte
vredenheid in breede lagen van het
Duitsche volk, waaruit Hitler's beweging
zou voortvloeien? Doch wat er ook ge
schiedde, Hindenburg behield de groote
liefde van het Duitsche volk. als bewijs
waarvan zijn aan te voeren de Hinden-
burg-Spende ter eere van zijn 80sten
verjaardag ad 10 millioen Mark. dat hij
de oorlogsinvaliden ten goede doet komen
en het geschenk van het oude familie-
goed Neudeck in West-Pruisen, waar zijn
vader geboren was en dat zijn sterfbed zou
worden.
Steeds strijdend voor zijn land voerde
de rijkspresident zijn bewind, zich aan
passend aan de wentelingen van 't leven.
Locarno, Dawes- en Young-leeningen,
Duitschland's toetreden tot den Volken
bond, het zijn mijlpalen der Duitsche po
litiek onder zijn regeering, die in 1932 op
nieuw werd verlengd, trots zijn jaren. In
dat jaar werd hij toch herkozen als pre
sident, grootendeels met de stemmen van
hen. die hem in 1925 hadden bestreden.
Met 19.4 millioen stemmen behaalde hij
de overwinning op Hitler, die 13.4 mil
lioen stemmen verwierf. Zou hij, toen hij
opnieuw zijn krachten offerde aan zijn
vaderland, echter de moeilijkheden heb
ben voorzien, die daarna zouden losbre
ken? Wij gelooven dat niet en meenen,
dat zijn hand in bestuurszaken sindsdien
ook minder gelukkig is geweest. Ieder
weet den gang van zaken: de regeering-
Bruning, diens val, de regeering-Von
Schleicher, -Von Papen en de overwin
ning der Nazis! Sindsdien is de grijze
president echter grootendeels op den
achtergrond gebleven, meestal op zijn ge
liefde Neudeck. Voorvoelde hij de groote
mislukking, die denkelijk komen gaat? Een
oordeel daarover zij opgeschort
In ieder geval laat de doode één instru
ment na, dat voor Duitschland nog van
onschatbare waarde kan zijn: De rijks-
weer. Daarin zijn, gespeend van directe
deelneming aan de politiek, vergaard alle
goede eigenschappen van den Duitschen
soldaat, zoodat het is een organisatie,
waarop Duitschland zal kunnen bouwen,
wanneer de val der Nazis onafwendbaar
zal zijn en misschien zal de nu ontslapen
maarschalk-rijkspresident in dit lichaam
nalaten de kracht, die den chaos zal we
ten te keeren.
Zeiden we te veel, toen wij in den be
ginne verklaarden, dat zijn levensschets
voor zich zelf spreekt?
Hier is een man heengegaan, die alles
heeft veil gehad voor zijn vaderland, wiens
nagedachtenis in warme dankbaarheid
zal blijven voortleven. Bij vriend en
vijand! Want zelfs de vijanden uit den
oorlog, zijn tegenstanders van zijn poli
tiek bewind, zij allen zullen hem eeren als
een voorbeeld van de grootste plichtsbe
trachting, als een rots te midden der
woeste baren, als een schipper, waaraan
het leven der bemanning en het lot van
het schip van staat volkomen ware toe
vertrouwd, tot ook dezen machtige des
geestes der jaren-druk te zwaar werd
Reeds geruimen tijd liepen er geruchten
over een minder goede gezondheidstoe
stand van den ouden maarschalk en deze
geruchten vonden weerklank in een steeds
afnemend deelnemen aan de politieke
zaak, doch telkens volgde een tegen
spraak, tot nu de bevestiging kwam. Een
groot man is heengegaan, wien hulde toe
komt voor hetgeen hij wrochtte in dienst
van het Duitsche rijk.
Rijkspresident in maarschalksuniform m
de Rijksdagzitting van 21 Maart 1933 in
de Garnizoenskerk te Potsdam.
In 1879 was von Hindenburg gehuwd
met Gertrud von Sperling, die op 14 Mei
1921 is overleden. Hij heeft twee dochters
en een zoon, overste Oskar von Hinden
burg, zijn persoonlijke adjudant der laat
ste tijden. Beide dochters zijn gehuwd.
De zwaarst denkbare slag treft Duitsch
land in deze benarde tijden. Trots alle ver
schil was Von Hindenburg toch met recht
de vlag, waaronder het Duitschland streed
en leed. Zijn wegvallen berooft Duitsch
land van de boven alles hervorragende
figuur, die een zekere eenheid afdwong,
zelfs daar, waar deze in wezen niet meer
bestond.
Dreigend klink de vraag: wat nu? Vol
gens de grondwet neemt de president van
het rijksgerechtshof eerst de taak van
den rijkspresident over. doch al of niet
thans toegepast twijfel is zeker ge
rechtvaardigd! het verandert niets aan
de kwestie, dat spoedig een nieuwe presi
dent zal moeten worden aangewezen. Wie
zal dat moeten zijn
Hitier, hoort men zeggen, de Fuehrer!
Maar is hij degene, die boven alles staat?
De vraag is het antwoord tevens..
Zware tijden breken aan voor het toch
reeds zoo zwaar getroffen Duitsche rijk,
dat nimmer zoo geïsoleerd stond als op
dit oogenblik in de buitenl. politiek en
dat inwendig bijkans onoverkomelijke
moeilijkheden het hoofd heeft te bieden.
Zwaar hangt het noodlot boven de Duit
sche landen
DUITSCHLAND.
Verhouding tusschen school, jeugdleiding
en ouderhuis - Nederl. correspondent uit
gewezen.
De rijksminister voor wetenschap, op
voeding en onderwijs maakt o.m. het vol
gende bekend:
Voor de opvoeding van de schooljeugd
in den nationaal-socialistischen staat
moeten school, rijksjeugdleiding en het
ouderlijk huis samenwerken.
Teneinde een vruchtbare samenwerking
te waarborgen, zijn de rijksminister voor
wetenschap, opvoeding en volksontwikke
ling en de jeugdleider van het Duitsche
rijk het eens geworden over de volgende
in de toekomst uit te voeren maatregelen:
1. De Zondag behoort principieel aan
het ouderlijk huis en het gezin.
2. Voor het opvoedingswerk van de
rijksjeugdleiding (Hitlerjeugdbeweging)
wordt voor de daarbij aangesloten leer
lingen des Zaterdags geen school gehou
den (staatsjeugddag). Daarnaast staat de
rijksjeugdleiding de Woensdagavond ter
beschikking en deze zal door de rijks
jeugdleiding centraal worden georgani
seerd.
3. Voor alle overige scholieren wordt
Zaterdag gewoon onderwijs gegeven.
4. Overigens staan de werkdagen zonder
beperking ter beschikking van het school
werk.
5. Voor de aangeslotenen bij de Hitler-
jeugd die een beroep uitoefenen, wordt tot
en met het achttiende jaar dezelfde rege
ling nagestreefd.
Verder is nog bepaald dat in den zomer
op den staatsjeugddag de jeugd niet lan
ger in beslag genomen mag worden dan
van 7 tot 19 uur en in den winter niet
langer dan van 8 tot 18 uur. Verkorting
van het wetenschappelijk onderwijs moet
zooveel mogelijk achterwege blijven.
Teneinde het saamhoorigheidsgevoel der
klassen te versterken en het mogelijk te
maken dat leeraren en leerlingen ook bui
ten de schooluren elkander leeren kennen,
moet vier maal per jaar op den Zaterdag
een gemeenschappelijke schoolwandeling
gemaakt worden, waaraan alle leeraren,
over de klassen verdeeld, moeten deelne
men. Tenslotte wordt nogmaals uitdruk
kelijk erop gewezen, dat de Zondag het
gezin toekomt, zoodat dus geen jeugd
organisatie het recht heeft op Zondag
haar leerplichtige leden op te roepen voor
welke demonstraties ook.
De correspondent van „Het Volk" heeft
bevel gekregen Duitschland binnen 14 da
gen te verlaten, omdat hij zoo staat in
het bevel te lezen „bij voortduring aan
zijn blad berichten geleverd heeft, waarin
het buitenland van den toestand in
Duitschland een beeld wordt gegeven dat
van kwaadwilligheid getuigt, terwijl hij
voorts op hatelijke of beleedigende wijze
critiek heeft uitgeoefend Op grond van
het nationaal zelfbehoud moet derhalve
door zijn uitwijzing aan deze werkzaam
heden een eind worden gemaakt
o-
OOSTENRIJK.
Verdere arrestaties en vonnissen.
Uit 't politie-onderzoek naar den Putsch
van 25 Juli is nog gebleken, dat de op
standelingen te Weenen hun wapens en
uniformen hadden verborgen op een hout-
werf in het 20ste district. Eerst Woens-
dagmorgen 25 Juli werden deze voorwef»
pen naar de turnhal in het 7de district
gebracht.
Verder is geconstateerd, dat de chauf
feurs van de 5 auto's, die voor den overval
werden gebruikt, volkomen onschuldig
zijn. Zij werden door een onbekend per
soon opgebeld, die hun verzocht, voor een
groot transport naar de Slebensterngasse
te komen, waarbij werd verteld, dat het:
een opdracht van de regeering betrof. De
geheele manoeuvre was zóó handig inge
kleed, dat geen der chauffeurs noch de
eigenaar der wagens eenige argwaan koes
terde, vooral waar iedere twijfel wegge
nomen kon worden door het opgegeven
adres: de bondskanselarij.
Buiten de twee terechtgestelden zijn
nog twintig andere aanvoerders van den
overval op de kanselarij gevonden.
In het arrondissement Wels zijn 200
personen in hechtenis genomen wegens
deelneming aan den opstand. Daaronder
bevinden zich talrijke intellectueelen en
staatsambtenaren. Waarschijnlijk zal voor
Wels een speciale senaat van het militaire
gerechtshof worden Ingesteld.
Te Graz zijn aanklachten ingediend te
gen ongeveer 1400 personen. Volgens het
„Neuigkeitsweltblatt" bestaat in de pro
vincie het grootste deel der opstandelin
gen uit boeren. De overige zijn bijna uit
sluitend intellectueelen, zooals postdirec
teuren, leeraren, onderwijzers, douane
ambtenaren, artsen en advocaten.
Be woordvoerder van het departement
van buitenlandsche zaken heeft aan Reu
ter meegedeeld, dat men nog tot geen en
kel besluit gekomen is, wat de kwestie be
treft, of men von Papen als gezant of spe-
cialen gedelegeerde van Hitier te Weenen
zal aanvaarden, of weigeren. Geen enkele
wijziging is in den toestand te dien aan
zien ingetreden.
Wurnig, de natlonaal-soclallst, die te
Innsbruck voor den krijgsraad terecht
heeft gestaan wegens den moord op Hickl,
den hoofdcommissaris van politie te Inns
bruck. is aan dezen moord schuldig be
vonden en ter dood veroordeeld. Nayer,
ook een nazi. die medeplichtig is bevon
den, werd tot twintig jaar dwangarbeid
veroordeeld.
Wurnig is gisteravond om acht uur ge
hangen.
In verband met de verbetering van den
toestand in Oostenrijk zullen, naar ver
luidt, de Italiaansche troepen, welke aan
de grenzen zijn samengetrokken, dezer
dagen worden teruggetrokken. Anderzijds
wordt echter medegedeeld dat de manoeu
vres die reeds eenigen tijd geleden waren
aangekondigd en die gehouden zullen wor
den in Noord-Italië, zullen doorgaan.
ITALIË.
Mussolini over oorlog.
Mussolini heeft herhaaldelijk zijn stand
punt ten opzichte van de kwestie van
oorlog uiteengezet. In de Enciclopedia
Italiana onder het hoofdstuk, dat de leer
van het fascisme behandelt heeft hij ge
sproken van den oorlog als de opwekker
van de grootste spanning van de men-
schelijke wilskracht en beteekenis, en ook
in zijn groote rede in de Kamer sprak hijl
van de principieele deugden van den man,
die alleen in den oorlog ten volle aan het
licht treden.
Van denzelfden geest spreekt een arti
kel in de Popoio d' Italia, dat tot titel
draagt Levenstralen en zich richt tegen de
'vervalsching van het karakter van deit
oorlog als een strijd van de wezenlijke
waarden door techniek en wetenschap.
Nicolaas Testa, de groote uitvinder, al
dus het artikel, komt voor den dag met
een nieuwe uitvinding, de z.g. doodsstralen
wier macht zoo groot is, dat zij een oorlog
kunnen beletten. „Volken stelt u gerust",
aldus het blad. Testa zal zijn uitvinding
indienen bij de ontwapeningsconferentie,
en men zal zien hoe de doodsstralen een
reeds overwonnen illusie nieuw leven zul
len inblazen.
De naties zouden zich met een gordel
van stralen omgeven en de wetenschap
zou aldus den oorlog dooden. Als men den
moed had dit toe te geven, dan zouden
deze stralen inderdaad de macht bezitten
den status quo van Versailles tot In het!
oneindige te verlengen. Aan den anderen
kant echter zouden de naties, die met het
oog op de kosten niet in staat zouden
zijn zich met zulke stralen te omgeven,
automatisch in handen van de rijkeren
vallen. Het zou niet de eerste maal zijn.
dat de vooruitgang de oplossing van het
vredesvraagstuk uit den weg ging, door
het ware karakter van den vrede te ver-
valschen. Men moet nu maar eens zeggen,
dat de mechanische en de chemische oor
log slechts bereiken dat de ware held
haftigheid ter zijde wordt gestéld. Alleen
een radicale ontwapening zou weer een
heerschappij van deze heldhaftige waar
den teweeg brengen, die het respect en
de vrees van den waarachtig goede en
flinkste verzekert. Even veel verder gaan
de ontwapening is noodzakelijk, n.l. dis
van den vooruitgang, welke den oorlog niet
langer tot een meting van de waarachtigs
flinkheid maakt, maar hem vervalscht tot
een strijd, waarin de rijkste hulpmiddelen
zegevieren.
Zestien jaar na den oorlog spreekt men
van niets dan van oorlog, een afschuwe
lijke bevestiging, dat dergelijke overwin
ningen geen overtuigende kracht hebben.
Pas als de dag zal aanbreken, waarop ds
strijd weer gaat tusschen man en man.
tusschen volk en volk, zal de strijd ont
ketend worden, die leven beteekent. ds
levensstraal.
TURKIJE.
Italië stelt drie eischen.
Wegens het doodschieten van een Ita-
liaanschen visscher door Turksche kust
wachten bij het eiland Castel Lorizo,
heeft de Italiaansche regeering de vol
gende drie eischen aan de Turksche
regeering gesteld: le. betuiging van leed
wezen over het gebeurde; 2e een uitkee-
ring van een schadeloosstelling aan de
nabestaanden van het slachtoffer; 3e een
waarborg dat in de toekomst dergelijke
incidenten niet meer zullen voorkomen
Naar men verneemt, heeft de Turksch»
regeering de eerste twee eischen ingewil
ligd, doch zich wat betreft den derde he*
antwoord voorbehouden.
