75*te Jaargang
VRIJDAG 8 JUNI 1934
No. 22764
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
it nummer bestaat uit VIER bladen
EERSTE BLAD.
Feuilleton-Prijsvraag.
STADSNIEUWS.
BUITENLAND.
Het voornaamste Nieuws
van heden.
LEIDSCH
DAGBLAD
""PRIJS DER ADVERTENTIEN: 1
30 Cts. per régel voor advertentlën uit Lelden ea plaatsen
TOaar agentschappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor allé
andere advertentlën 35 Cts. per regel. Kleine advertentlën
uitsluitend bij vooruitbetaling Woensdags en Zaterdags 50 Cts.
bij een maximum aantal woorden van 30.
Incasso volgens postrecht. Voor eventueele opzending van
brieven 10 da. porto të betalen. Bewijsnummer 5 Cflfê.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Poet cheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANTi)
Voor Leiden per 3 maanden f. 2.35; per week 1.0.18
Bulten Lelden, waar agenten gevestigd a&n, per week „0.18
Franco per post f; 2.35 -f portokosten.
Hen, die zich deze maand op ons
lad abonneeren, zenden wij op ver-
ek gratis de reeds verschenen
ummers van ons blad van 23 Mei
934 af. op welken datum wij met
plaatsing van onze Prijsvraag-
uilleton zijn begonnen.
RKEERSONDERWIJS OP DE
SCHOLEN.
EEN DEUGDELIJKE EN GOEDKOOPE
METHODE.
Demonstratie voor genoodigden.
In den foyer van de Stadsgehoorzaal
«ft gistermiddag 'n demonstratie plaats
ad met een lantaarn welke door de
meente Is aangekocht ten behoeve van
t onderwijs In de regels van het ver-
,r op de lagere scholen. Deze demon-
tie werd bijgewoond door een groot
tal onderwijzers en onderwijzeressen
autoriteiten op onderwijsgebied. Van
et gemeentebestuur waren aanwezig de
orgemeester mr. A. v. d. Sande Bakhuy-
n en wethouder mr. A. J. Romijn. Voorts
erkten wij op den commissaris van po-
'tie dn heer R. Meyer den ch»f van de
ld. onderwijs ter gemeente-secretarie, den
eer Vriend, den inspecteur van politie,
én heer v. d. Wal, die speciaal met het
erkeer is belast, burgemeester Kwint
au Koudekerk, enkele leden van de
laatselijke schoolcommissie, verschillende
"adsleden en het bestuur van de aid.
'den van de Vereeniging „Veilig Ver
eer".
De burgemeester heette namens het ge
meentebestuur de aanwezigen hartelijk
elkom. Spr. wees er op dat de vereeniging
Veilig Verkeer" zich, evenals zoovele
dere vereenlgingen op de jeugd heeft
worpen, om op die wijze de toekomst
handen te krijgen. Het gemeente-
tuur heeft gemeend zijnerzijds aan het
reven der vereeniging kracht te moeten
ijzetten. Door een kleine commissie, be-
ande uit de heeren .A. L. L. Gathier,
oofd der Chr. L.O. school Noordeinde,
nend, chef van de afd. onderwijs ter
emeentesecretarie en v. d. Wal, inspec-
ur van het verkeer is gezocht naar een
ethode om de kinderen óp de scholen
verkeersregels zoo gemakkelijk en zoo
rettig mogelijk in te prenten. De com-
'isie heeft zich zeer veel moeite gege-
n om deze kwestie op te lossen en heeft
nslotte een methode bedacht, waardoor
et weinig kosten veel bereikt kan wor-
en. In het bijzonder zeide spr. dank aan
en heer Gathier, die reeds zoovele jaren
ng zooveel goede dingen op verkeers-
ebied tot stand heeft gebracht en dus
e gemeente in 't bijzonder ook behulp-
am is geweest bij het samenstellen van
e nieuwe verkeersverordening. Niet min
er dank bracht spr. aan inspecteur v. d.
él die tijd noch moeite spaart om ook
at het onderwijs in de verkeersregels
"n de jeugd betreft, alles te bereiken
at bereikt kan worden.
De heer Gathier kreeg daarna gelegen-
eid om met de demonstratie aan te van
en. Spr. wees er op dat de kwestie van
et verkeersonderwijs al enkele jaren in
die is. Allerlei methodes heeft de com-
bsie ernstig overwogen de maquette van
en A.N.W.B., de methode van Fr. Postma
n de methode Heerema, die echter alle,
°e voortreffelijk ook op zichzelf, vooi
et klassegebruik niet geschikt bleken te
in Daarom heeft men het gezocht ln
e richting van de projectie. De lantaarn
elke aangeschaft werd kan alles op het
nek projecteeren: lantaarnplaatjes,
entbriefkaarten, platen uit een boek,
krantenknipsels enz. enz. Dank zij de
edewerking van de politie kreeg men de
schikking over een keurige serie lan-
arnplaatjes. De heer Gathier liet deze
laatjes vlug op het doek de revue pas
eren. Op suggestieve en vaak hurao-
'tische manier worden de regels van het
rkeer naar voren gebracht. De kinderen
'Hen van de vertooning genieten. De heer
athier liet zien wat er verder met de
ntaarn te bereiken Is en sprak de hoop
t, dat de onderwijzers van deze gelegen-
etó om het verkeersonderwijs op school
e te passen een druk gebruik zullen
aken.
Hartelijk applaus beloonde den spreker
zijn interessante uiteenzetting.
CHR. KWEEKSCHOOL.
y°or de akte L. O. werden zes candi-
geëxamineerd, waarvan slaagden
e dames M. Klaassen alhier; J. Koning,
Haag; J. F. Klein Lebbink, Wasse-
N. Nachtegaal, Oegstgeest; J. van
Hhee, Katwijk aan Zee.
«gewezen éép.
INAUGUREELE REDE
PROF. DR. G. G. KLOEKE.
OVER
„DEFTIGE EN GEMEENZAME TAAL".
PTof. dr. G. G. Kloeke.
Hedenmiddag heeft prof. dr. G. G.
Kloeke, nieuw benoemd hoogleeraar in de
Nederlandsche taalkunde aan de Leidsche
Universiteit, als opvolger van wijlen prof.
dr. J. H. Kern dit ambt aanvaard met het
uitspreken van een inaugureele oratie, ge
titeld „Deftige en gemeenzame taal".
Bij het schrijven van officieele brieven,
aldus prof. Kloeke, heeft ieder wel eens
een oogenblik voor de moeilijkheid gestaan
hoe de geadresseerde aan te spreken. Het
hoofdstuk „titulatuur" in een almanak
geeft in zulke gevallen opheldering. Hoe
echter de aanspreektitels zijn ontstaan
er zijn er nog altijd een vijftigtal in leven
of wie ze hebben gemaakt, is nog nooit
onderzocht. Toch is er een nauw verband
tusschen onze titulatuur en onze bescha
vingsgeschiedenis. Wanneer wij thans, om
maar iets te noemen, de titel weledel
geboren of weledele Heer uit
drukkelijk aan „niet adellijke personen"
zien toegekend, dan weten wij, dat deze
contradictio in terminis is te danken aan
het door Huizinga geconstateerde feit, dat
„alle hoogere vormen van het burgerlijke
leven van den nieuweren tijd berusten op
navolging van adellijke levensvormen"
Juist in de taal kunnen we zoo voortref
felijk waarnemen, dat veel van wat eens
deftig en voornaam was, van lieverlede
naar steeds lager kringen is afgezakt. Zoo
is het o.a. gegaan met het pronomen U,
dat is ontstaan uit U, E d e 1 h e y t. Bij de
verklaring van U heeft men aan de vorm
U w e s niet voldoende aandacht geschon
ken (b.v. Uwes loopt nog zoo kwiek, Uwes
en Uwes kat). Men ken de vulgaire vor
men als m ij n e s, j o u w e s, z ij n e s,
hares, hummes enz. en abstra
heerde in analogie met deze vormen een
accusatief U. Toen deze vorm ook in de
nominatief gewoon werd. verloor het oude
U w e e zijn deftig karakter en werd een
kleinburgerlijk woord. Velen vermijden het
stijve U nog altijd zooveel mogelijk. Ons
volk heeft, in tegenstelling met het Duit-
sche, een zekere afkeer van vormelijkheid.
In Duitschland komt pas na jarenlange
omgang de haast sacrale, zij het ook min
of meer ironische handeling van het broe
derschap-drinken, in Nederland gaat men
veelal reeds na een korte eerste ontmoe
ting tot het familiaire je en j ij over.
In de poëzie is de nominatief U nog altijd
onbruikbaar.
In deftige vergaderingen zal men zijn
hoorders met gij aanspreken, ofschoon
het vast staat, dat dit g ij van Brabant-
sche oorsprong is. Het is niet het eenige
geval, dat het vreemde ten onzent hooger
gewaardeerd wordt dan het eigene.
Echt Hollandsch is daarentegen de vorm
jullie. Om verschillende redenen kan het
niet de representant zijn van het deftige
gijlieden Jullie en zijn varianten
juilie en jollie mogen worden ver
geleken met vormen als vrullie,
v ruil ie. vrollie, die ln den volks
mond gebruikt worden voor „vrouwlui".
Jullie kan een eenigszins geciviliseerde
bijvorm van jollie zijn, zooals ook
musch, dubbel, bul, nummer,
uchtend, plunderen, kunst
en juffer wat deftiger of althans
moderner zijn dan mosch, dobbel,
bol, nommer, ochtend, pion
deren, konst en joffer. Maar
deftig is het woord jullie blijkbaar nooit
geweest en het ziet er nog niet naar uit,
of het spoedig acces zal krijgen. Bij de de
batten over den zomertijd sprak een be
kend plattelandskamerlid zijn medeleden
met jullie aan; hij werd daarop onmid
dellijk door den voorzitter tot de orde ge
roepen: „U mag niet jullie zeggen".
Zóó moeilijk dringt een woord van niet-
deftige herkomst door in de verzorgde taal.
Het pruikerige U uit U.E. heeft ondanks
al zijn bezwaren toch heel wat betere kan
sen gekregen.
De tegenstelling tusschen deftige en ge
meenzame taai is niet van vandaag of gis
teren, ja men kan zeggen, dat het geheele
taalleven min of meer door deze antithese
wordt beheerscht. De familiaire taal van
vroeger eeuwen wordt grootendeels aan ons
oog onttrokken door de sluier van de def
tige literatuurtaal; soms komt de volks
taal even boven, zooals in de zeventiende-
eeuwsche kluchten. Maar er is geen cul
tuurgemeenschap denkbaar zonder de
antithese.: aJsSfeêêB beschaafde taal es
dialect. Zoo hebben de verschillen „fat
soenlijk" en plat, „slordig" en correct, vor
melijk en natuurlijk geleid tot antithesen
als kanseltaal en omgangstaal, schrijftaal
en spreektaal.
J. W. Muller is de eerste geweest, die de
aandacht heeft gevestigd op het feit, dat
het stilistisch verschil tusschen deftige en
gemeenzame taal vaak te herleiden is tot
een geographisch verschil. Immers: de be
schaafde spreek- en schrijftaal heeft zich
te allen tijde ontwikkeld uit den tongval
van het gewest, de stad, den stand of den
kring, die de voornaamste was en daardoor
van zelf, zonder opzettelijken dwang, de
overige noopte zich daarbij aan te slui
ten". Nog altijd bedienen we ons in ge
schrifte van Zuidnederlandsche woorden
als beminnen, werpen, zenden,
reeds, spoedig, terwijl wij mondeling
alleen gebruiken de Hollandsche aequlva-
lentenhouden van, gooien,
sturen, al, gauw.
Telkens weer opnieuw worden we eraan
herinnerd, hoe lang de invloed van ee.i
superieure beschaving nawerkt, ook in
de taal.
Spr. besloot met de gebruikelijke toe
spraken.
ZILVEREN JUBILEUM.
Woensdag 13 dezer herdenkt de agent
le klasse A. van der Ster zijn 25-jarig
jubileum in Leidschen politiedienst.
AFSCHEID DS. L. BONGA.
Ds. L. Bonga. Doopsgez predikant alhier
zal Zondagmorgen. 29 Juli afscheid nemen
van de Doopsgez. gemeente alhier om dan
Zondag 5 Aug. zijn intrede te doen in
Leeuwarden.
o-
MGR. DR. ARIÈNS-MONUMENT.
In de bekende kunstgieterij van den heer
F. A N. Prowaseck, Ruime Conscientie-
straat nabij de Doezastraat, is dezer dagen
gereed gekomen het in brons gegoten
standbeeld van Mgr dr. Ariëns, dat 16
dezer te Enschede zal worden onthuld.
Het meer dan levensgroote momument Is
3>/i meter hoog en werd ontworpen en
vervaardigd door den beeldhouwer Augs.
Falise uit Wageningen
Onze oud-minister-president, jhr. mr.
Ruys de Beerenbrouck heeft kort geleden
het atelier van den heer Prowaseck met
een bezoek vereerd en hem zijn ingeno
menheid met het beeld en waardeering
voor het werk van den heer P. betuigd.
GEEN VERKEERSTEEKEN GEGEVEN.
Hedenmorgen half elf kwam uit de rich
ting Leiden op den Rijnsburgerweg de
slagersknecht bij de fa V. alhier nabij de
Johan de Wittstraat in aanrijding met een
personenauto, komende uit de richting
Oegstgeest en bestuurd door G. De jongen
wilde den weg oversteken naar de Lijster
straat. doch stak zijn hand niet uit, waar
door hij door de auto gegrepen werd. De
auto werd licht beschadigd, de slagers
leerling werd licht verwond en moest door
den E,H, naar het Acad. Ziekenhuis ver
voerd worden.
HANDELSREGISTER
KAMER VAN KOOPHANDEL.
Wijzigingen
Leidsche Uitgeversmaatschappij, Hoogl.
Kerkgracht 23, Leiden; uitgeversbedrijf.
De statuten zijn gewijzigd. Wijziging han
delsnaam in N.V. Leidsche Uitgeversmaat
schappij.
A. van den Ouweelen en Zonen. Het
Haardenadres, Hooigracht 103, 104 en 106,
Leiden; uitoefenen eener koperslagerij en
machinebankwerkerijhandel in huishou
delijke artikelen en in alle daarmede ver
wante zaken een en ander in den ruimsten
zin. Door de uittreding van de vennooten
H. van den Ouweelen en J. A. van den
Ouweelen is de vennootschap onder firma
ontbonden en wordt de handelszaak voort
gezet door den vennoot A. van den Ouwee
len als eenig eigenaar onder den ouden
naam. Wijz. uitgeoef. bedr. in koper- en
blikslagerij, winkel in huish. art., haarden,
kachels, fornuizen, verl. art. en san.
H. Waalewijn, Haarlemmerstraat 26,
Leiden; fotobedrijf. Wijz. handelsn. in Foto
Waalewijn. Wijz. uitgeoef. bedr. in foto
grafisch atelier voor portret en industrie-
werk, tevens handel in amateur foto arti
kelen, afwerkinr. voor amateurs voor het
ontwikkelen, vergrooten en afdrukken.
INSTITUUT PONT.
Te Den Haag slaagden voor het examen
Stenografie (130 lettergr.) de dames: T.
Schouten, M. Hilarius, B. Jansen en M.
J. de Wolf. Wassenaar.
Voor Ned. Handelscorrespondentie de
dames: C. Blok, Noordwijk en B. Loog-
man, Haarlemmermeer.
Voor Machineschrijven de dames C.
Blok. Noordwijk. N. Drabbe, B. Loogman,
Haarlemmermeer en de heeren Liern
Tjiauw Yoe en C. v. d. Burg. Afgewezen
geen. Allen zijn leerlingen van het Insti
tuut gout, Breestr. 58a.
DE ALGEMEENE TOESTAND.
De besprekingen te Genève.
De delegaties der groote mogendheden
hebben ook gistermiddag de ontwape
ningsonderhandelingen voortgezet. Men
tracht een basis te vinden voor de zittin
gen van heden van het presidium en van
de hoofdcommissie.
Gisteravond zou een nieuwe bijeen
komst van Barthou, Eden en Norman Da-
vis plaats vinden, die naar men hoopt,
van beslissende beteekenis zal zijn. Naar
verluidt, zou men van Engelsche zijde
verlangen, dat de wenschelijkheid van te
rugkeer van Duitschland in de conferen
tie, naar men gelooft de eenige mogelijk
heid om tot succesvolle resultaten te ko
men, een belangrijke plaats in de ge
meenschappelijke resolutie zal innemen.
In dit verband wordt opnieuw van een
herhaling der gelijkgerechtigdheidsclau
sule van 11 December 1932 gesproken.
De Italianen handhaven hun gereser
veerde houding. Men schijnt weinig lust
te hebben zich in de nog weinig uitzicht
biedende besprekingen te mengen. Niette
min acht men de gebeurtenissen, die zich
achter de schermen afspelen van groot
belang en is men van meening, dat Frank
rijk daarbij de leiding heeft. De pogingen
der Franschen en Russen om onder de
vlag der veiligheid een soort Europeesch
alliantie-systeem tot stand te brengen,
schijnen in Engelsche kringen bezorgd
heid te wekken. Doch ook Polen zou er
niet sympathiek tegenover staan. De
Poolsche minister van Buitenlandsche
Zaken Beek, is uit Genève vertrokken,
waaruit men concludeert, dat hij er wei
nig prijs op stelt, de Fransche plannen
mede ten doop te houden.
Van Duitsche zijde merkwaardig stil
blijft het daar! is nu volgend bericht
uitgegeven
Volgens berichten in de buitenlandsche
bladen zou te Genève tusschen Duitsch
land en vertegenwoordigers van andere
mogendheden onderhandeld zijn over het
sluiten van veiligheidspacten alsmede
over den terugkeer van Duitschland naar
de ontwapeningsconferentie te Genève.
Van welingelichte zijde wordt medege
deeld, dat deze berichten niet juist zijn.
Duitschland heeft geen reden om een an
dere houding aan te nemen dan het tot
dusverre gedaan heeft, daar het motief
voor het verlaten der ontwapeningscon
ferentie nog altijd bestaat. Er bestaat
geen grond voor het vermoeden, dat dit
motief door de gebeurtenissen te Genève
vervallen is, vooral niet, waar de Fransche
minister van buitenlandsche zaken in zijn
laatste rede heeft verklaard, dat de hou
ding van Frankrijk onveranderd blijft.
Eveneens van Duitsche zijde wordt me
degedeeld, dat de Rijksregeering ongetwij
feld vastbesloten is, niet naar Genève
terug te keeren vóór de verwerkelijking
der Duitsche rechtsgelijkheid verzekerd is
in den vorm als bij de Duitsch-Engelsch-
Italiaansche onderhandelingen tot uiting
gekomen is.
Gemeld wordt, dat de vertegenwoordi
gers der Kleine Entente, te Genève bijeen,
aldaar wederom een gemeenschappelijke
bespreking hebben gehouden, waaraan
deelnamen de Roemeensche min. van bui
tenlandsche zaken Titulescu, zijn Joego-
slavischen ambtgenoot Jefbitsj en de mi
nister van buitenlandsche zaken van
Tsjecho-Slowakije Benesj. Men besprak
de situatie der ontwapeningsconferentie
en verschillende andere politieke kwesties
waarbij de belangen der drie mogend
heden betrokken zijn. o.a. de Habsburg-
kwestie, in verband met de verschillende
fantastische geruchten, die daaromtrent
de ronde doen. Met nadruk verklaarden de
drie ministers het bekende standpunt der
Kleine Entente omtrent de Habsburg-
kwestie te handhaven.
De internationale arbeidsconferentie
heeft de debatten over de verkorting van
den arbeidstijd gesloten. Een resolutie van
den Belgischen werknemersvertegenwoor
diger Meltens werd aangenomen, inhou
dende, dat de het vorige jaar uitgewerkte
ontwerp-conventie den grondslag der be
raadslagingen van de conferentie vormt
en wordt verwezen naar een bijzondere
commissie, die rapport zal uitbrengen.
Daarmede is rekening gehouden met den
wensch der werknemersgroep, die ver
langde. dat de kwestie der arbeidstijd
verkorting op de agenda zou blijven.
DE ARBEIDSBEURS.
Op den 7en Juni 1934 waren 2998 (v.j.
2801) werkzoekenden ingeschreven.
De 2de ploeg niet-voorgeoefenden
der lichting 1934, aangewezen voor de
onderofficiersopleiding bij het 4de regi
ment infanterie, wordt 18 Juni ingelijfd
en direct daarna naar het korps ge
zonden.
Aan gewetensgeld ontving de ont
vanger der directe belastingen, 1ste kan
toor f. 20, en 2de kantoor f. 14.19 en f 4.38.
Gisteravond omstreeks 8 uur is de
61-jarige koetsier G. P. S. op de binnen
plaats van de stalhouderij de Jong op de
Hoogewcerd van een 3 M. hoogen ladder
gevallen. Hij bekwam verwondingen aan
Ünkerarm en vermoedelijk een rib-fractuur
en is door den Eersten Hulpdienst naar 't
Academisch Ziekenhuis overgebracht.
BINNENLAND.
Bezoek van Koningin en Prinses aan
Friesland. (Laatste Berichten, le Blad).
Inaugureele rede van prof. dr. G. G.
Kloeke als hoogleeraar aan de Leidsche
Universiteit (Stadsnieuws, 1ste Blad).
Volgende maand volledige dieseltractie
op de aangewezen baanvakken (Binnen
land, 3de Blad).
Het nieuwe ambtenaren-tijdperk; rede
van den heer Perdok te Arnhem (Bin
nenland, 3de Blad).
Het jaarverslag van de Koninklijke
over 1933 (Financiën, 3de Blad).
Duitschland op de 3de plaats in het
voetbal-tournooi om het wereldkampioen
schap; een 32 overwinning op Oostenrijk
(Sport, 4de Blad).
BUITENLAND.
De besprekingen te Genève. Overeen
stemming over een nieuwe resolutie
(Buitenl. en Tel., 1ste Blad).
Staatsgreep in Lithauen is mislukt.
(Buitenl. 1ste Blad).
De geboren Belgische Prins krijgt den
titel van Prins van Luik (Buitenl., 1ste
Blad).
Strijd tegen de corruptie in China
aangekondigd (Buitenland. 1ste Blad).
Aan graaf de Broqueville is in België op
nieuw de vorming van een kabinet opge
dragen. (Buitenl. le Blad).
LITHAUEN.
Een mislukte staatsgreep.
De situatie van den staatsgreep is niet
bepaald duidelijk. Wel schijnt vast te
staan, dat de poging om zich van de
macht meester te maken is mislukt. Wol-
demaras is zelfs gearresteerd.
Woldemaras.
Volgend officieel communiqué is uitge
geven
In verband met het in den afgeloopen
nacht door het garnizoen van Kofno op
gezette alarm en de daarmee verbonden
incidenten, is gebleken, dat een groep van
officieren, onder dekking van den alarm
toestand, een poging heeft ondernomen
om pressie uit te oefenen op den presi
dent der republiek, opdat hij de tegen
woordige regeering afdanken zou ten gun-,
ste van een regeering onder Woldemaras.
Nadat de president dergelijke pogingen
ook zelfs weigerde te bespreken, is de chef
van den staf, Kubilianus, afgetreden. Zijn
ontslag werd aanvaard en in zijn plaats
is de leider der militaire schnool Jackus
benoemd.
Woldemaras. die door een vliegerofficier
reeds 's morgens vroeg uit zijn verban
ningsoord Zarazai naar Kofno gebracht
was, werd na eenige uren in het verblijf
der militaire vliegers vertoefd te hebben,
tegen half twee door de militaire vliegers
zelfs aan den generalen staf en door dezen
aan de veiligheidspolitie overgeleverd.
Alle geruchten over een geslaagden
staatsgreep, over onderhandelingen met
Woldemaras tot vorming van een regee
ring, over diens verblijf in het paleis van
den Staatspresident en over de vorming
van een regeering door Woldemaras zijn
verzonnen.
In het geheele land en in alle leger-
afdeelingen heerscht volkomen rust en
tucht. Van de deelnemers aan de onge
disciplineerde actie zijn er 7 gearresteerd.
Eenigen houden zich nog schuil. Er wor
den nog eenige arrestaties verwacht. Bij
het inicident is niemand gedood of zelfs
maar gewond.
Of Woldemaras al dan niet met zijn
goedvinden tot leider was gebombardeerd
van deze operette-staatsgreep staat niet
Sast.
